Dr inż. Janusz Urbanowicz IHAR-PIB, Oddział w Boninie e

Dr inż. Janusz Urbanowicz
IHAR-PIB, Oddział w Boninie
e-mail: [email protected]
OCHRONA ZIEMNIAKA PRZED ZACHWASZCZENIEM
Pomimo spadku areału uprawy ziemniaka, jest on nadal głównym składnikiem diety
Polaków, chociaż stale zmniejsza się jego spożycie na korzyść produktów przetworzonych w
postaci frytek i chipsów. Trudno sobie wyobrazić współczesną produkcję bez ochrony
herbicydowej, gdyż szkodliwość chwastów w uprawie ziemniaka polega na konkurencji o
wszystkie czynniki siedliska, czyli: wodę, światło i składniki pokarmowe. Ziemniak
najbardziej narażony jest na niekorzystne oddziaływanie chwastów w tzw. okresach
krytycznych. Pierwszy, to początek wegetacji, kiedy niepożądane rośliny w łanie ziemniaka
mają niemal idealne warunki do wzrostu i rozwoju, gdyż długo wschodzący ziemniak nie
stanowi dla nich konkurencji. Drugi, przypada pod koniec wegetacji, kiedy niezwalczone
chwasty mogą powodować uszkodzenia mechaniczne podczas zbioru, a następnie dalsze
straty podczas przechowywania bulw. Występowanie poszczególnych chwastów jest
związane z warunkami glebowymi i pogodowymi. Liczba gatunków w danym roku może
wynosić nawet 20, a zaniechanie ich zwalczania lub błędy w stosowaniu herbicydów mogą
skutkować wytworzeniem osobników odpornych na poszczególne substancje aktywne.
Kolejny już rok w krajach Unii Europejskiej, a więc i w Polsce obowiązuje integrowana
ochrona roślin, która stawia na pierwszym miejscu wykorzystanie wszystkich metod
ograniczających zachwaszczenie, a dopiero w dalszej kolejności – stosowanie chemicznych
środków ochrony roślin. W związku z tym – najbardziej odpowiednią w tym systemie
ochrony jest metoda mechaniczna. Jest ona bardzo łatwa do przeprowadzenia, jednak w
dużym stopniu uzależniona od uwilgotnienia gleby i nie zawsze dająca zadowalające efekty.
Po wschodach może powodować uszkodzenia roślin ziemniaka oraz zwiększa ryzyko
przeniesienia patogenów chorobotwórczych na częściach roboczych maszyn zastosowanych
do pielęgnacji gleby. Zabiegi uprawowe powinny być prowadzone w odstępach co 6-8 dni,
przed wschodami wykonuje się od 3 do 6 zabiegów, a po wschodach od 2 do 3. Kolejną wadą
tego systemu pielęgnacji jest duży kosz związany z ilością przejazdów (paliwo, robocizna).
W praktyce najczęściej stosuje się system mechaniczno-chemiczny, który polega na
wykonaniu po sadzeniu 2-3 krotnego obsypywania i formowania redlin, a przed wschodami
stosuje się herbicyd. W ziemniaku herbicydy można stosować w terminie przed i
powschodowym. W sytuacji, gdy plantacja jest bardzo silnie zachwaszczona, można
zastosować herbicyd nieselektywny zawierający substancję czynną – glifosat. Jest to tzw.
system uproszczony, którego podstawowym warunkiem powodzenia jest obecność na polu
chwastów, gdyż substancja ta jest pobierana przez zielone części roślin, a nie przez glebę.
Należy jednak pamiętać, że na plantacji nie może być wschodów ziemniaka, bo w
przeciwnym razie ulegną one zniszczeniu.
Przed wschodami ziemniaka stosuje się tzw. herbicydy doglebowe, które powinny być
aplikowane na wilgotną glebę. Po ich aplikacji nie wykonuje się żadnych uprawek. Trudności
w doborze konkretnego preparatu w tym terminie może powodować brak chwastów lub
początkowa ich faza rozwojowa, która nie zawsze pozwala trafnie określić skład gatunkowy
występujących chwastów. Bardzo pomocny i uzasadniony z punktu widzenia integrowanego
systemu ochrony jest dzienniczek zabiegów. Na jego podstawie można z dużym
prawdopodobieństwem określić (na podstawie zapisów z lat poprzednich) jakie gatunki mogą
wystąpić na danym polu. W terminie powschodowym łatwiej jest dobrać herbicyd pod
konkretne zagrożenie, gdyż w tym czasie chwasty są w takiej fazie, że w prosty sposób można
je zidentyfikować. Aplikacja powinna być zakończona w momencie zwarcia rzędów, by
preparaty nie zatrzymywały się na ziemniaku, a mogły dotrzeć do chwastów (tab. 1). Ze
względu na długi okres karencji niektórych herbicydów, nie należy ich stosować w uprawie
na najwcześniejszy zbiór. Podstawowym warunkiem wysokiej skuteczności stosowanych
herbicydów oraz uzyskanie dodatniego efektu ekonomicznego jest ich trafny dobór,
prawidłowa aplikacja w odpowiednich dawkach i terminach.
Praca ze środkami ochrony roślin wymusza na ich użytkownikach przestrzegania przepisów
BHP oraz informacji zawartych w etykiecie-instrukcji każdego z nich. Zawarte informacje
pozwolą uniknąć niepożądanych efektów w stosunku do środowiska (np. owady pożyteczne)
oraz chronionej plantacji (fitotoksyczna reakcja). Mieszaniny herbicydów należy
przygotowywać tylko i wyłącznie przed ich zastosowaniem i według wskazań etykiet. W
chwili obecnej zarejestrowano 77 herbicydy zawierające 16 substancji czynnych. Dostęp do
rejestru środków ochrony roślin zatwierdzonych do obrotu i stosowania w Polsce wraz z ich
etykietami jest zamieszczony na stronie internetowej Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi
pod adresem: www.http://minrol.gov.pl, w zakładce „ochrona roślin”. Oraz na stronie
Oddziału IHAR-PIB w Boninie – www.http:// ziemniak-bonin.pl.
Tabela 1
Herbicydy do stosowania w ziemniaku
(na podstawie rejestru środków ochrony roślin z dn. 05.01.2017 r.)
Substancja
Dawka
Uwagi
aktywna
na 1 ha
PRZED WSCHODAMI ZIEMNIAKA
Jednoroczne i wieloletnie gatunki dwuliścienne i niektóre jednoliścienne
Roundup 360 SL,
Acomac, Azymut 360 SC, Clayton
Nie stosować tuż
Rhizeup SL, Etna 360 SL,
przed wschodami
Figaro 360 SL, Glifto 360 SL,
ziemniaków i na
Glifto Duo 360 SL,
glifosat
2,0 l
bardzo lekkich
Katamaran 360 SL, Marker 360 SL,
glebach
Torinka SL, Vesuvius
piaszczystych.
Roundup 360 Plus
1,25-2,5 l
Roundup Trans Energy 450 SL
1,0-2,0 l
0,75 kg
Roundup Max 2
Jednoroczne gatunki dwuliścienne i jednoliścienne
Afalon Dyspersyjny 450 SC, Aflex
Super 450 SC, Dongola 450 SC,
1,5-2,0 l
Stosować do 3 dni
Ipiron 450 SC, Linur 450 SC,
po sadzeniu
linuron
Nightjar 450 SC, Nuflon 450 SC
podkiełkowanych
Hufiec 500 SC
2,0 l
odmian bardzo
1,8 l
Linurex 500 SC
wczesnych
1,35-1,6 l
Datura 500 SC
i wczesnych,
Command 480 EC, Kilof 480 EC,
u pozostałych – do
0,2 l
Szpada 480 EC
10 dni.
chlomazon
0,25 l
Clomate 360 CS, Clomaz 36 SC,
0,2 l
Command 360 CS, Reactor 360 CS
chlomazon
Harrier 295 ZC
1,5-2,0 l
+ linuron
chlomazon
Avatar 293 ZC
1,5 l
+ metrybuzyna
chlomazon
Stallion 363 CS
3,0 l
+ pendimetalina
Nazwa herbicydu
Racer 250 EC
Stomp 330 EC
Stomp 400 SC
Plateen 41,5 WG
fluorochlorydon
pendimetalina
flufenacet
+ metrybuzyna
2,0-3,0 l
3,5-5,0 l
3,0-4,0 l
2,0 kg
Sencor Liquid 600 SC
Aurelit 70 WG, Buzzin,
Raba 70 WG, Mistral 70 WG,
Citation 70 WG, Tuberon 70 WG
metrybuzyna
Boxer 800 EC
prosulfokarb
Arcade 880 EC
prosulfokarb
+ metrybuzyna
4,0-5,0 l
Proman 500 SC
metobromuron
3,0-4,0 l
0,75-1,0 l
0,75 kg
0,5 kg
lub
0,33 kg
3,0-5,0 l
Na glebach bardzo
lekkich stosować
niższą z zalecanych
dawek.
Jeżeli pojawią się
wschody, może
wystąpić
fitotoksyczna
reakcja.
Można stosować do
wytworzenia przez
rośliny ziemniaka
3 liści.
Stosować na
wilgotną,
wzruszona glebę.
PO WSCHODACH ZIEMNIAKA
Jednoroczne chwasty dwuliścienne
Basagran 480 SL
Agro Bentazon 480 SL,
bentazon
3,0 l
Granusol 480 SL,
Realchemie Bentazon SL,
Wolof 480 SL
Sencor Liquid 600 SC
0,5 l
metrybuzyna
Aurelit 70 WG, Raba 70 WG,
0,5 kg
Mistral 70 WG,
Citation 70 WG, Tuberon 70 WG
0,20 kg
Jednoroczne chwasty dwuliścienne i niektóre jednoliścienne
Zabieg jednorazowy
60 g lub
Titus 25 WG
Egzecutor 25 SG, Harfur, Mambo
25 WG, Miecz 25 WG,
Ramzes 25 WG, Rima,
rimsulfuron
Rimel 25 SG, Rincon 25 SG +
adiuwant Trend 90 EC
+
0,1%
Zabieg dzielony
Titus 25 WG
Harfur, Mambo 25 WG, Miecz 25
WG, Ramzes 25 WG, Rima, +
adiuwant Trednd 90 EC
I dawka
30 g
+
0,1%
Odmiany wrażliwe
na powschodowe
stosowanie
metrybuzyny
podano w tabeli 3
Po zastosowaniu
herbicydów
zawierających
rimsulfuron,
przy dużych
różnicach
temperatur między
dniem a nocą może
wystąpić
fitotoksyczna
reakcja
II dawka po 15-20
dniach
30 g
+
0,1%
Gatunki chwastów jednoliściennych występujące w ziemniaku są zwalczane za pomocą
tzw. graminicydów, które są typowymi środkami powschodowymi. Termin ich aplikacji
uzależniony jest od fazy rozwojowej chwastów, tj. gatunki prosowate w fazie od 2 do 6 liści,
a perz właściwy od 3 do 6, ale nie później niż do momentu krzewienia się (tab. 2).
Tabela 2
Herbicydy do zwalczania gatunków jednoliściennych w ziemniaku
(na podstawie rejestru środków ochrony roślin z dn. 05.01.2017 r.)
Substancja
aktywna
Nazwa herbicydu
Agil – S 100 EC,
Bosiam 100 EC
Perz
właściwy
1,25-1,5 l
lub 2 x 0,6 l
co 12 dni
Gatunki
prosowate
0,6 l
kletodym
2,0 l
0,8 l
cykloksydym
fluazyfopP-butylu
3,0 l
2,0-2,5 l
2,0 l
3,0 l
1,5 l
0,75-1,0 l
1,0-2,0 l
0,7-1,5 l
1,0 – 1,5 l
0,4-0,5 l
2,0 l
1,0-1,25 l
2,0 l
1,0 l
0,5-0,6 l
1,0-1,25 l
propachizafop
Centurion Plus 120 EC,
Select Super 120 EC
Focus Ultra 100 EC
Fusilade Forte 150 EC
Trivko
Leopard Extra 05 EC
Pilot Max 10 EC, Szogun 10 EC,
Targa 10 EC
Targa Super 05 EC
Pilot 10 EC
Achiba 05 EC
chizalofopP-etylu
0,6- 0,8 l
Po wschodach bardzo często stosuje są herbicydy zawierające substancję aktywną –
metrybuzynę (np. Raba 70 WG, Mistral 70 WG, Sencor Liquid 600 SC), które mogą
wywoływać u niektórych odmian objawy fitotoksycznej reakcji. Reakcja objawia się
chlorotycznymi lub nekrotycznymi przebarwieniami, które w produkcji nasiennej mogą
utrudnić lub uniemożliwić selekcję negatywną poprzez maskowanie objawów chorób
wirusowych (utrudnienia w ich identyfikacji), a w uprawie towarowej – spowodować spadek
plonowania i wzrost udziału bulw o najmniejszym kalibrażu (tzw. zdrobnienie bulw). W
zależności od stopnia wrażliwości odmian plonowanie może obniżyć się o 5 do 60%, a u
odmian o najwyższym stopniu wrażliwości może dojść do całkowitego zniszczenia plantacji.
Odmienne formulacje metrybuzyny mogą powodować niewielkie różnice w reakcji
poszczególnych odmian (tab. 3).
Tabela 3
Wrażliwość odmian ziemniaka na metrybuzynę stosowaną po wschodach
(na podstawie badań własnych J. Urbanowicz)
Formulacja WG (np.: Raba 70 WG, Mistral 70 WG)
Grupa
Kierunek użytkowania odmian
wrażliwości
niewrażliwe
(1,0)
jadalne
Satina
skrobiowe
Zuzanna
Aldona,
Altesse,
Amarant,
Ametyst,
Anuschka, Bellarosa, Bellini, Bryza, Cecile,
Challenger, Courage, Crisps 4 All, Dali,
Etiuda, Etola, Ewelina, Folva, Ivory Russet,
Laskara, Lord, Madeline, Magnolia, Manitou,
Markies, Mazur, Melody, Musica, Orchestra,
Orlena, Otolia, Russet Burbank, Saline,
Salinero, Smit’s Comet, Syrena, Tacja, Verdi
Agata, Almera, Aruba, Asterix, Augusta,
średnia
Belinda, Bellaprima, Berber, Bila, Bogatka,
wrażliwość
Brooke, Carrera, Colette, Cyprian, Denar,
(2,1 – 4,0)
Ditta,
Elfe, El Mundo, Fianna, Gawin,
Gioconda, Gracja, Gustaw, Gwiazda, Hermes,
Honorata, Hubal, Ignacy, Impresja, Ingrid,
Inova, Jelly, Jurek, Justa, Jutrzenka, Lady
Claire, Lavinia, Lawenda, Lech, Legenda,
Ludmilla, Malaga, Michalina, Miłek, Mondeo,
Nandina, Oberon, Omega, Owacja, Queen
Anne, Red Fantasy, Red Sonia, Riviera,
Rumba, Roxana, Sagitta, Tajfun, Tonacja, VR
808, Widawa, Zagłoba, Zorba
podwyższona Anabelle, Arielle, Bohun, Cekin, Eurostar,
Innovator, Irga, Irys, Miriam, Rosalind, Santé,
wrażliwość
Stasia, Tetyda, Vineta, Zenia
(4,1 – 6,0)
bardzo wrażliwe Fresco, Krasa, Viviana
(>6,1)
Formulacja SC (Sencor Liquid 600 SC)
Satina
niewrażliwe
(1,0)
niska
wrażliwość
(1,1 – 2,0)
Donald, Ikar, Kuba,
Rudawa, Skawa
Boryna, Danuta, Glada,
Hinga, Inwestor, Jasia,
Jubilat, Kaszub, Kuras,
Mieszko,
Pasja Pomorska,
Rumpel, Szyper
Gandawa, Opus, Pokusa
Pasat, Sonda
---
niska
wrażliwość
(1,1 – 2,0)
Amarant, Belinda, Bellini, Challenger, Crisps Danuta, Donald, Jubilat,
4 All, Ewelina, Hubal, Ivory Russet, Jelly, Kuras, Pasja Pomorska
Laskara, Lord, Ludmilla, Madeline, Magnolia,
Manitou, Melody, Michalina, Mondeo,
Musica, Oman, Orchestra, Otolia, Russet
Burbank, Saline, Smit’s Comet, Tajfun, Verdi,
Zenia
średnia
wrażliwość
(2,1 – 4,0)
Ametyst, Asterix, Augusta, Bard, Bellaprima,
Bellarosa, Brooke, Bryza, Cekin, Cyprian,
Denar, El Mundo, Finezja, Folva, Gwiazda,
Ignacy, Irga, Jurek, Justa, Jutrzenka, Lady
Claire, Nandina, Oberon, Omega, Owacja,
Queen Anne, Red Fantasy, Red Sonia, Rumba,
Sagitta, Syrena, Wawrzyn, Zagłoba
Boryna,
Inwestor,
Kaszub,
Mieszko,
Rumpel,
Saturna,
Zuzanna, Ślęza
podwyższona Bartek, Igor, Innovator, Krasa, Miłek, Stasia,
wrażliwość
Tetyda, Vineta, Viviana
(4,1 – 6,0)
--bardzo wrażliwe
(>6,1)
---
---
W uprawie odmian o podwyższonej lub nieznanej wrażliwości na metrybuzynę
stosowaną po wschodach oraz na plantacjach nasiennych zabieg herbicydami, które ją
zawierają, należy wykonać na 10 dni przed przewidywanym terminem wschodów!
Odmiana Sonda
Odmiana Tara
Fot. 1 – Zróżnicowana reakcja odmian na powschodowe stosowanie metrybuzyny
(7 dni po zabiegu)