PODSUMOWANIE IV KWARTAŁU 2009 I ROKU 2009 NA RYNKU

Transkrypt

PODSUMOWANIE IV KWARTAŁU 2009 I ROKU 2009
NA RYNKU NIESKARBOWYCH INSTRUMENTÓW DŁUŻNYCH W POLSCE
Rynek papierów dłużnych
Na koniec IV kwartału 2009 wartość papierów dłużnych wyemitowanych przez banki, przedsiębiorstwa i jednostki samorządu
terytorialnego wyniosła 47,99 mld PLN, a więc zwiększyła się w ciągu roku o 7,3%. Natomiast w ciągu ostatniego kwartału wzrosła o
11,6%.
Wartość rynku PLNm
dynamika w skali roku
dynamika w skali kwartału
Krótkoterminowe papiery dłużne
PLNm
Obligacje przedsiębiorstw (pow. 365
dni) PLNm
liczba emitentów
Obligacje banków
(pow. 365 dni) PLNm
liczba emitentów
Obligacje komunalne
(pow. 365 dni) PLNm
liczba emitentów
IV kw. 2008
44 753,02
5,1%
-4,2%
I kw. 2009
42 486,08
1,3%
-5,1%
II kw. 2009
41 840,63
-6,1%
-1,5%
III kw. 2009
43 015,92
-8,0%
2,8%
IV kw. 2009
47 999,87
7,3%
11,6%
12 952,29
12 321,84
11 560,35
12 178,25
9 969,92
-5,9%
-13,1%
-3,0%
-4,9%
-16,8%
-6,2%
-18,3%
5,3%
-23,0%
-18,1%
14 944,44
13 839,36
13 924,05
13 753,63
12 158,23
7,7%
-1,3%
97
-1,1%
-7,4%
85
-5,6%
0,6%
83
-9,2%
-1,2%
78
-18,6%
-11,6%
78
12 395,04
11 935,13
11 749,27
11 648,21
18 965,64
14,4%
-1,3%
24
7,2%
-3,7%
20
-0,2%
-1,6%
19
-7,2%
-0,9%
15
53,0%
62,8%
15
4 461,24
4 389,75
4 606,96
5 435,83
6 906,08
8,0%
7,8%
373
6,3%
-1,6%
366
11,3%
4,9%
372
31,3%
18,0%
393
54,8%
27,0%
393
Struktura rynku papierów dłużnych
wyemitowanych w IV kw. 2009
Struktura krajowego rynku nieskarbowych
papierów dłużnych, stan na 31 grudnia 2009
(powyżej 365 dni)
Papiery
krótkoterminowe
20,77%
Obligacje
przedsiębiorstw
(powyżej 365 dni)
25,33%
Obligacje
przedsiębiorstw
6,37%
Papiery dłużne
banków
78,42%
Obligacje
komunalne
(powyżej 365 dni)
14,39%
Obligacje
komunalne
15,21%
Źródło: Fitch Polska S.A.
Papiery dłużne
banków (powyżej
365 dni)
39,51%
Statystyka rynku nieskarbowych papierów dłużnych, 31 grudnia 2008 – 31 grudnia 2009
(PLN mln)
KPD
Obligacje przedsiębiorstw
Papiery dłużne długoterminowe banków
Obligacje komunalne
49 000
42 000
35 000
28 000
21 000
14 000
7 000
Fitch: Podsumowanie IV kwartału 2009 i roku 2009 na rynku nieskarbowych instrumentów dłużnych w Polsce
1
2009-12-31
2009-11-30
2009-10-31
2009-09-30
2009-08-31
2009-07-31
2009-06-30
2009-05-31
2009-04-30
2009-03-31
2009-02-28
2009-01-31
2008-12-31
0
Emisje (powyżej 365 dni) wprowadzone na rynek i wykupione w 2009, stan na 31 grudnia 2009
I kw. 2009 PLN mln
Emisje
Wprowadzone
przedsiębiorstw
banków
komunalne
Suma
II kw. 2009 PLN mln
Wykupione
47,09
111,52
44,34
202,95
Wprowadzone
1 911,66
720,48
128,78
2 760,92
Wykupione
241,49
438,00
421,52
1 101,01
189,90
576,71
201,63
968,23
III kw. 2009 PLN mln
Wprowadzone
Wykupione
1 267,97
742,19
1 201,21
3 211,37
1480,48
755,69
75,93
2 312,10
IV kw. 2009 PLN mln
Wprowadzone
Wykupione
599,82
7 384,32
1 432,19
9 416,33
2 664,92
328,54
368,46
3 361,91
2009 PLN mln
Wprowadzone
2 156,37
8 676,03
3 099,26
13 931,67
Wykupione
6 246,95
2 381,42
774,79
9 403,16
Struktura udziału organizatorów w rynku papierów
dłużnych wyemitowanych w IV kw 2009 roku
włącznie z obligacjami infrastrukturalnymi BGK
(pow yżej 365 dni)
Pozostali
5,18%
ING Bank Śląski
2,38%
BRE Bank
2,47%
BGK
79,62%
Pekao SA
4,60%
PKO Bank Polski
5,76%
Struktura udziału organizatorów w rynku papierów dłużnych
wyemitowanych w 2009
Pozostali
12,33%
(powyżej 365 dni)
Pekao SA
5,01%
BGK
54,64%
Bank Handlowy
5,34%
ING Bank Śląski
5,37%
BRE Bank
7,84%
PKO Bank Polski
9,48%
Emisje zagraniczne
•
•
W październiku 2009 Skarb Państwa wyemitował 10-letnie obligacje o łącznej wartości 500 mln EUR, a także 15-letnie o
wartości 410 mln EUR.
Ponadto w listopadzie 2009 Skarb Państwa uplasował 3 letnie obligacje o wartości 23,3 mld JPY i 5 letnie o wartości 21,5 JPY.
2
2009 – rok obligacji
Ubiegły rok można określić mianem przełomowego z kilku powodów. Po pierwsze wygląda na to, że zobaczyliśmy dno kryzysu
światowego i od połowy roku gospodarka światowa rozpoczęła powolną drogę wychodzenia z recesji. Powolną, ponieważ w naszej
ocenie sytuacja na rynku pracy przez kilka kolejnych kwartałów pozostanie słaba oraz utrzyma się zmniejszona skłonność ludzi do
konsumpcji kosztem wzrostu skłonności do oszczędzania. Fitch szacuje, że światowy PKB w 2009 zmniejszył się o 2,6%, w tym w strefie
Euro o 4%. W 2010 roku światowa gospodarka wzrośnie o 2,3%, głównie dzięki krajom BRIC, których PKB wzrośnie o 7,2%, natomiast
kraje strefy Euro pokażą tylko 1% dynamikę wzrostu.
Po drugie, wydarzyły się rzeczy bez precedensu. Po raz pierwszy w historii łączna wartość emisji obligacji przedsiębiorstw na świecie
przekroczyła w jednym roku 1,5 biliona USD. Ponadto, wartość obligacji wyemitowanych przez przedsiębiorstwa o ratingu inwestycyjnym
(kategoria BBB i wyższe) na świecie przekroczyła globalną wartość kredytów udzielonych takim przedsiębiorstwom, a wartość emisji
obligacji takich podmiotów w regionie Europy, Bliskiego Wschodu i Afryki (558 miliardów USD) przekroczyła po raz pierwszy wartość
takich emisji w krajach obu Ameryk (501 miliardów USD). Poza tym, wartość europejskich emisji ogółem przekroczyła wartość emisji w
USA. Warto jeszcze odnotować dynamiczny wzrost wartości emisji High Yield (z ratingami w kategorii maksimum BB), który na świecie
wyniósł rekordowe 261% w porównaniu do roku 2008, a w Europie aż o 4878%! (40 miliardów USD vs 822 miliony USD). Powyższe dane
pokazują, że firmy zostały przez kryzys zmuszone do poszukiwania innych źródeł finansowania, w tym emisji obligacji lub podjęły decyzję
o dywersyfikacji zadłużenia. Z drugiej strony inwestorzy zwiększyli apetyt na ryzyko i uznali, że najgorsze już za nami.
Polska okazała się jedynym krajem w Europie i nielicznym na świecie, który nie tylko odnotuje dodatni PKB w zeszłym roku, ale również
nie miał żadnego kwartału z ujemną dynamiką wzrostu gospodarczego. W 2010 roku wzrost PKB Polski wyniesie według aktualnych
prognoz Fitch 2,3%.
Rynek nieskarbowych papierów dłużnych w naszym kraju wzrósł r/r o 7% (48 mld PLN vs 44,75 mld PLN). Jeśli jednak nie uwzględniać
7,25 miliarda PLN emisji infrastrukturalnych BGK, to okaże się, że wartość całego rynku zmniejszyła się o 9%, rynek obligacji
przedsiębiorstw spadł o 19%, a rynek papierów krótkoterminowych skurczył się o 23%, ale aż o 55% wzrosła wartość rynku obligacji
komunalnych (do 6,9 mld PLN).
Rok ubiegły przyniósł również długooczekiwane uruchomienie przez GPW platformy scentralizowanego obrotu obligacjami
nieskarbowymi - Catalyst. GPW wprowadziła więc ostatni filar rynków kapitałowych, po akcjach i produktach pochodnych. Moment na
rozwijanie rynku obligacji w Polsce jest bardzo dobry. Jest nadzieja, że Catalyst dostarczy rynkowi tego, co wcześniej nie istniało i
utrudniało jego rozwój: przejrzystość, płynność i wycenę rynkową.
Odnotować również należy powstanie funduszy polskich TFI dedykowanych obligacjom nieskarbowym. Sugeruje to wzrost
zainteresowania tego typu aktywami, więc tendencje zaobserwowane na świecie dotrą w tym roku również do Polski.
Mirosław Dudziński
[email protected]
+48 22 338 62 83
Krótkoterminowe papiery dłużne (KPD)
Na koniec IV kwartału 2009 wartość zadłużenia z tytułu emisji KPD wyniosła 9,96 mld PLN, co w skali roku oznacza spadek o 23%, a
odniesieniu do poprzedniego kwartału – spadek o 18,1%.
Organizowaniem programów i sprzedażą papierów krótkoterminowych zajmuje się 14 podmiotów, a 5 największych (wg kwot zadłużenia)
posiada łącznie 81,4 % udziału w rynku. W tej grupie znajdują się: BRE Bank , Bank Handlowy, ING Bank Śląski, Pekao SA i PKO BP.
Obecnie rynek KPD stanowi 20,77% rynku nieskarbowych papierów dłużnych.
Udział organizatorów w rynku KPD
wg kwot zadłużenia
2009-12-31
24,7%
BRE Bank
18,0%
2009-09-30
18,6%
Bank Handlowy
21,7%
17,4%
ING Bank Śląski
24,5%
14,5%
15,5%
Pekao SA
6,2%
8,5%
PKO BP
18,6%
Pozostali
11,8%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
3
Obligacje przedsiębiorstw (powyżej 365 dni)
Na koniec IV kwartału 2009 wartość rynku obligacji przedsiębiorstw o zapadalności powyżej 365 dni, która wyniosła 12,15 mld PLN,
zmniejszyła się o 11,6% w stosunku do poprzedniego kwartału. Jednocześnie w skali roku zmalała o 18,6%.
W IV kwartale pojawiły się emisje na łączną kwotę 599,82 mln PLN następujących firm: Amrest Holding SE , Centrum Haffnera Sp. z o.o.,
Energetyka Cieplna Opolszczyzny SA, Gant, Gdańska Infrastruktura Społeczna, Katowicki Holding Węglowy SA, Kopalnia Węgla
Brunatnego "Konin", Kredyt Inkaso S.A., Magellan SA, ,Multikino SA, Polimex Mostostal SA, Śląski Park Przemysłowo-Technologiczny,
Zakład Utylizacyjny Sp. z o.o., ZWIK Sochaczew.
Udział długoterminowych obligacji przedsiębiorstw w całym rynku nieskarbowych papierów dłużnych wynosi 25,33%.
Udział organizatorów w rynku obligacji
przedsiębiorstw wyemitowanych
w IV kw. 2009 roku (powyżej 365 dni)
PKO Bank
Polski
3,58%
BRE Bank
38,71%
Pozostali
7,89%
Pekao SA
49,82%
Udział organizatorów w rynku obligacji
przedsiębiorstw wyemitowanych
w 2009 (powyżej 365 dni)
Pekao SA
19,80%
BRE Bank
21,54%
PKO Bank
Polski
17,97%
ING Bank
Śląski
23,77%
Pozostali
16,92%
Poprawa perspektywy dla polskich przedsiębiorstw
W opinii Fitch Ratings perspektywa na 2010 rok dla polskich przedsiębiorstw uległa umiarkowanej poprawie w związku z mniejszą
niepewnością dotyczącą rozwoju sytuacji gospodarczej i lepszym dostępem firm do finansowania zewnętrznego w porównaniu do sytuacji
z początku 2009 roku. Agencja spodziewa się umiarkowanego wzrostu gospodarczego w tym roku. Fitch prognozuje, że realny wzrost
PKB w Polsce wyniesie 2,3% w 2010 roku, w porównaniu do okresu boomu gospodarczego w latach 2006-2008, kiedy średni wzrost
wyniósł 5,9%.
Zdaniem Fitch wiele polskich firm może powrócić do wdrażania długoterminowych strategii rozwoju, które zostały wstrzymane ze względu
na niepewną sytuację gospodarczą w 2009 roku, kiedy priorytetem stały się ścisła kontrola kosztów, redukcja nakładów inwestycyjnych i
odłożenie w czasie lub rezygnacja z projektów finansowanych długiem.
4
Agencja zauważa, że pomimo spowolnienia gospodarczego w 2009 roku i recesji w Europie, polski sektor przedsiębiorstw zdołał
zmniejszyć zadłużenie i zwiększyć zasoby gotówkowe i depozyty. Ponadto, dostęp przedsiębiorstw do kredytów bankowych uległ
poprawie w stosunku do sytuacji sprzed roku. Ma to związek z rozpoczęciem wdrażania przez banki krajowe nieco mniej restrykcyjnej
polityki kredytowania przedsiębiorstw, zwłaszcza w odniesieniu do firm mniej dotkniętych przez spowolnienie lub tych, które z sukcesem
wdrożyły proces wewnętrznej restrukturyzacji.
Jednocześnie agencja uważa, że duże firmy o wysokiej wiarygodności kredytowej będą rozważać pozyskanie finansowania z rynku
obligacji. Ma to związek z wciąż niepewną sytuacją w zakresie warunków kredytowania przez banki i wzrostem popytu ze strony
inwestorów na obligacje korporacyjne o relatywnie wysokim ratingu. Finansowanie przez obligacje mogłoby zdywersyfikować strukturę
finansowania firm poprzez zmniejszenie uzależnienia od finansowania bankowego. Taki trend jest widoczny w Europie Zachodniej, gdzie
nowe emisje obligacji korporacyjnych osiągnęły rekordowy poziom w 2009 roku, przewyższając nowe kredyty bankowe. Dwie firmy
sektora energetycznego PGE Polska Grupa Energetyczna S.A. (PGE, rating emitenta „BBB+”/perspektywa stabilna/ rating
niezabezpieczonego zadłużenia „A-”) i Tauron Polska Energia S.A. oraz Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A. (PGNiG) planują
duże emisje obligacji na krajowym lub międzynarodowym rynku w celu pozyskania części środków na nakłady inwestycyjne.
Odejście od wzrostu finansowanego długiem było widoczne w 2009 roku, pierwszym roku spowolnienia gospodarczego, kiedy mniejszy
popyt na kredyty ze strony przedsiębiorstw i bardziej restrykcyjne podejście banków do finansowania firm spowodowały 4-procentowy
spadek kwoty kredytów bankowych udzielonych przedsiębiorstwom do 207,4 mld zł (50,5 mld euro) na koniec grudnia 2009 (według
danych NBP). Spadek w 2009 roku nastąpił po okresie wysokiego wzrostu kredytów o 29% w 2008 i 23% w 2007 roku, kiedy wzrost
gospodarczy był silniejszy.
Podobny trend był widoczny na krajowym rynku obligacji korporacyjnych, który po wielu latach wzrostu, zanotował znaczny spadek
wartości zadłużenia w 2009 roku. Miało to związek z wykupem obligacji znacznie przewyższającym wartość nowych emisji oraz
zwiększoną awersją inwestorów do ryzyka inwestycyjnego obligacji firm o niższej wiarygodności. Według danych Fitch Polska, wartość
rynku obligacji korporacyjnych (o zapadalności powyżej 1 roku) zmniejszyła się o 19% do 12,2 mld zł w 2009 roku, podczas gdy wartość
rynku papierów krótkoterminowych (KPD) spadła o 23% do 10 mld zł.
Polska była jedynym krajem Unii Europejskiej, który uniknął recesji w 2009 roku, odnotowując realny wzrost PKB o 1,7%, w porównaniu
do spadku PKB średnio o 5,8% w pozostałych krajach Unii. Jednak otoczenie biznesowe i przepływy pieniężne w wielu sektorach
korporacyjnych uległy znacznemu pogorszeniu. Dotyczyło to zwłaszcza cyklicznych sektorów, w szczególności tych, które zostały mocno
dotknięte przez globalną nadpodaż i duże zmniejszenie marż.
Fitch ocenia w Polsce sześć przedsiębiorstw i dwie emisje obligacji przychodowych spółek komunalnych. Stabilna perspektywa ratingu
przeważa wśród firm ocenianych przez agencję – czterech emitentów ma stabilną perspektywę, a dwóch negatywne oznaczenie ratingu
(jedna negatywna perspektywa i jedna lista obserwacyjna ze wskazaniem negatywnym).
Arkadiusz Wicik
Jacek Kawałczewski
Tom Chruszcz
[email protected]
[email protected]
[email protected]
+48 22 338 62 86
+48 22 338 62 91
+48 22 338 62 94
5
Papiery dłużne banków (powyżej 365 dni)
Na koniec 2009 roku wartość rynku obligacji banków o terminie wykupu przekraczającym 365 dni wyniosła 18,96 mld PLN, co oznacza
wzrost o 53% w skali roku, a w skali kwartalnej o 62,8%.
W IV kwartale 2009 pojawiły się obligacje infrastrukturalne BGK wyemitowane na rzecz Krajowego Funduszu Drogowego o wartości 7,25
mld PLN. Ponadto wyemitowano obligacje Banku Millennium i Banku Polskiej Spółdzielczości, a także certyfikaty depozytowe BPH i
Banku Polskiej Spółdzielczości. Łączna wartość wyemitowanych papierów dłużnych banków w IV kwartale 2009 wyniosła 8,67 mld PLN.
Dłużne papiery długoterminowe banków stanowiły 39,51% rynku nieskarbowych papierów dłużnych.
Udział organizatorów w rynku papierów dłużnych
banków wyemitowanych w IV kw. 2009 roku
(powyżej 365 dni)
Bank
Millennium
0,89%
BGK
98,18%
Pekao SA
0,39%
Bank BPS/Dom
Maklerski
Banku BPS
0,27%
Bank BPH
0,26%
Udział organizatorów w rynku papierów dłużnych
banków wyemitowanych w 2009
(pow yżej 365 dni)
Bank
Handlowy
6,92%
BRE Bank
4,15%
Bank
Millennium
2,13%
BGK
83,56%
Bank BPH
2,05%
Bank
BPS/Dom
Maklerski
Banku BPS
0,35%
Pekao SA
0,85%
6
Rentowność ucierpiała, stabilność utrzymana
Miniony rok potwierdził stabilność polskiego sektora bankowego. Rentowność sektora spadła znacząco, ale ogólna kondycja finansowa
pozostała dobra. Żaden z dużych polskich banków nie był zmuszony do skorzystania ze wsparcia polskiego rządu, ani swojego
dominującego akcjonariusza w zakresie znacznie wykraczającym poza praktykę obowiązującą w okresie szybkiego wzrostu. Niemniej
jednak nowe instrumenty zaoferowane przez NBP (w tym swapy walutowe i operacje repo o przedłużonych terminach) pomogły
niektórym bankom w zarządzaniu pozycją walutową i płynnością.
W minionym roku banki znacząco zaostrzyły politykę kredytową, poszerzeniu uległy również marże kredytowe. Krótkookresowe
oczekiwania bankowców wskazują na możliwe złagodzenie polityki kredytowej w obszarze krótkoterminowych kredytów dla
przedsiębiorstw (dla kredytów długoterminowych oczekuje się dalszego zaostrzenia kryteriów). Utrzymana natomiast ma być
konserwatywna polityka kredytowa w obszarze kredytów hipotecznych i konsumenckich. Jednocześnie sektor spodziewa się wzrostu
popytu kredytowego w praktycznie wszystkich ważniejszych segmentach rynku, za wyjątkiem sektora dużych przedsiębiorstw gdzie
wykorzystanie mocy produkcyjnych jest na niskim poziomie, a programy inwestycyjne zostały wstrzymane lub znacząco ograniczone.
Biorąc pod uwagę pozycję kapitałową i płynność sektora bankowego, można oczekiwać niewielkiego wzrostu kredytów dla gospodarstw
domowych i powrotu do wzrostu portfela przedsiębiorstw.
Pomimo oczekiwanego, umiarkowanego wzrostu wolumenów, rentowność banków będzie pozostawała pod presją relatywnie wysokich
kosztów ryzyka. Wydaje się również, że dalsza poprawa marży odsetkowej jest mało prawdopodobna ze względu na utrzymującą się
konkurencję o depozyty. Pozyskiwanie finansowania na lokalnych rynkach stało się priorytetem i pozostanie strategicznym celem
międzynarodowych grup finansowych. Natomiast wzrost marż kredytowych nastąpił już w minionym roku. Podwyżki oficjalnych stóp
procentowych mogą wpłynąć pozytywnie na poziom marż, jednak nie oczekuje się ich wcześniej niż w drugiej połowie roku.
Niektóre problemy strukturalne, jak udział kredytów walutowych i poziom wskaźnika kredyty/depozyty wciąż budzą niepokój. Chociaż
skala tych zjawisk jest mniejsza niż w niektórych krajach regionu, to pozostają one potencjalnym źródłem ryzyka, szczególnie, jeśli na
rynki finansowe powróci duża zmienność.
W minionym roku Fitch obniżył ratingi podmiotu dla trzech polskich banków. Rating podmiotu dla jednego banku został podwyższony. Te
zmiany były spowodowane zmianami ratingów spółek matek. Ratingi indywidualne pozostały w większości na niezmienionym poziomie –
obniżka dotyczyła tylko dwóch podmiotów sektora. W końcu minionego roku perspektywa ratingu była negatywna dla trzech, a stabilna
dla czterech banków. Chociaż oczekiwana rentowność sektora pozostanie relatywnie słaba, to można spodziewać się niewielkiej poprawy
w stosunku do minionego roku. Pozwoli to utrzymać dość dobrą zdolność do absorbowania strat, co w połączeniu z trwającą akumulacją
kapitału powinno ograniczyć presję na obniżki ratingów.
Artur Szeski
[email protected]
+48 22 338 62 92
7
Obligacje komunalne (powyżej 365 dni)
W IV kwartale 2009 wartość rynku obligacji komunalnych osiągnęła wartość 6,9 mld PLN. W ujęciu rocznym nastąpił znów rekordowy
54,8% przyrost wartości tego segmentu. Jednocześnie w ciągu ostatniego kwartału jego wartość wzrosła o 27%.
Wśród samorządów, które w IV kwartale 2009 wyemitowały obligacje na łączną kwotę 1,43 mld PLN są gminy tj. Aleksandrów Łódzki
Augustów, Będzin, Biecz, Bielawa, Bobolice, Bolesławiec, Borowie, Borzęcin, Braniewo, Brodnica, Brusy, Brzesko, Buk, Cekcyn,
Cieszków, Dobczyce, Dobiegniew, Dobroszyce, Dolsk, Dorohusk, Dywity, Elbląg, Ełk, Gdańsk, Głuszyca, Golczewo, Goleniów, Gozdnica,
Górzno, Gronowo Elbląskie, Grójec, Grudziądz, Gubin, Jabłonowo Pomorskie, Jastków, Jawor, Jaworzyna Śląska, Jedlina-Zdrój, Jedlnia
Letnisko, Jerzmanowa, Kazimierz Dolny, Kcynia, Kobylanka, Kobylnica, Kołobrzeg, Kościerzyna, Kotla, Kozienice, Kórnik, Krasnobród,
Krobia, Krotoszyn, Kruszwica, Krzeszyce, Krzyż Wielkopolski, Książ Wielki, Lesznowola, Lębork, Lipno, Lipowa, Lublin, Łapsze Niżne,
Łomianki, Łódź, Małomice, Marki, Męcinka, Miejska Górka, Mielno, Międzyzdroje, Miękinia, Miłakowo, Miłkowice, Mława, Mogilno, Morąg,
Mosina, Murowana Goślina, Myślibórz, Nidzica, Niepołomice, Nowa Ruda, Nowogard, Oborniki Śląskie, Obryte, Olesno, Oleśnica,
Olkusz, Olszanka, Opalenica, Opole, Orneta, Osieczna, Osielsko, Ostróda, Ostrów Wielkopolski, Paczków, Pakosław, Pełczyce, Piekary
Śląskie, Pokój, Polanów, Proszowice, Przasnysz, Przelewice, Puławy, Pułtusk, Pyrzyce, Radlin, Radzymin, Rakoniewice, Rejowiec,
Rozogi, Rzeszów, Sadlinki, Sandomierz, Serock, Sędziszów Małopolski, Siedlce, Sieradz, Skaryszew, Skąpe, Skierbieszów, Skoczów,
Sława, Słupsk, Sokołów Podlaski, Sosnowiec, Starachowice, Stargard Szczeciński, Stąporków, Strzegom, Sulejówek, Szprotawa, Środa
Śląska, Świdnica, Świeradów Zdrój, Świętochłowice, Świnoujście, Tarczyn, Trzebnica, Turawa, Turek, Wałbrzych, Warnice, Wągrowiec,
Węgrów, Widuchowa, Wisznia Mała, Włocławek, Włoszczowa, Wołomin, Wołów, Września, Wschowa, Zabrze, Zamość, Zator, Ząbki,
Zgorzelec, Zielonki, Złota, Zwoleń, Żelechów, Żmigród, Żyrardów,
oraz powiaty: Elbląg, Ełk, Garwolin, Gniezno, Golub-Dobrzyń, Grójec, Inowrocław, Jarosław, Jawor, Kartuzy, Kozienice, Krapkowice,
Lipsko, Milicz, Myślibórz, Oborniki, Olecko, Ostróda, Piaseczno, Płock, Puck, Pyrzyce, Ropczyce-Sędziszów, Sochaczew, Suwałki,
Szczecinek, Świecko, Toruń, Trzebnica, Tuchola, Wieruszów, Wołów, Zduńska Wola, Zwoleń, Żagań, Żary,
a także województwa: opolskie, podkarpackie,
Udział obligacji komunalnych w całym rynku nieskarbowych papierów dłużnych wyniósł 14,39%.
Udział organizatorów w rynku obligacji komunalnych
wyemitowanych w IV kw. 2009 roku
ING Bank Śląski
15,65%
BGK
16,40%
Bank DnB NORD
Polska S.A.
11,55%
Pekao SA
7,32%
PKO Bank Polski
36,39%
Pozostali
6,78%
Nordea Bank
Polska
5,90%
Udział organizatorów w rynku obligacji komunalnych
wyemitowanych w 2009
ING Bank Śląski
7,59%
Pekao SA
6,35%
BOŚ
5,99%
Pozostali
12,01%
Bank DnB NORD
Polska S.A.
8,04%
PKO Bank Polski
30,10%
BRE Bank
8,63%
DM Banku
Handlowego
10,00%
BGK
11,29%
8
Wyniki budżetowe
Spowolnienie gospodarcze w 2009r. wpłynęło na pogorszenie się dochodów bieżących, a w konsekwencji na gorsze wyniki budżetowe
polskich samorządów. Dochody operacyjne sektora samorządowego pogorszyły się. Dotyczyło to przede wszystkim dochodów z
podatków dochodowych oraz z niektórych podatków lokalnych. W założeniach budżetowych na rok 2009 sektor samorządowy przyjął
wzrost dochodów z podatków dochodowych w oparciu o rządowe prognozy wzrostu gospodarczego, według których Produkt Krajowy
Brutto (PKB) miał wzrosnąć o 3,5%. Jednak w ciągu roku prognozy te okazały się zbyt optymistyczne i były wielokrotnie korygowane w
dół. Ostatecznie przyjęto, że PKB wzrośnie tylko o 1%.
Zmiana tych założeń spowodowała konieczność weryfikacji budżetów jednostek samorządu terytorialnego (JST), głównie z powodu
niższych niż planowano dochodów z podatków dochodowych od osób fizycznych (PIT) i prawnych (CIT). Poszczególne samorządy
zmniejszyły planowane dochody przeciętnie o 5-10%. Niestety, podobne cięcia nie mogły być dokonane w zakresie wydatków bieżących
ze względu na ich „sztywny” charakter (np. wynagrodzenia). W związku z tym zmiany po stronie wydatków bieżących były niewielkie, co
skutkowało znacznym pogorszeniem się wyników bieżących JST w 2009r.
W 2009r. największy wzrost wydatków bieżących dotyczył następujących działów: oświaty, pomocy społecznej, transportu publicznego
oraz ochrony zdrowia. Negatywnie na wyniki bieżące JST wpłynęły dynamicznie rosnące wydatki na wynagrodzenia i pochodne oraz
wydatki na zakup dóbr i usług. Łączne wydatki sektora samorządowego na wynagrodzenia i pochodne w 2009r. mogą wzrosnąć do
prawie 46 mld zł (42 mld zł w 2008r.), co będzie spowodowane głównie wzrostem płac nauczycieli (w styczniu o 5% i o kolejne 5% we
wrześniu w 2009r.). Kolejna podwyżka wynagrodzeń nauczycieli (o około 7%) planowana jest w 2010r. Zdaniem Fitch, sektor
samorządowy nie będzie w stanie efektywnie ograniczać wydatków operacyjnych również w 2010r., co spowoduje dalsze pogorszenie się
wyników budżetowych JST.
Zagregowane dane budżetowe sektora samorządowego na 2009r. wskazują, że wydatki bieżące mogą wzrosnąć o ponad 14%, podczas
gdy dochody operacyjne tylko o 5%. Różnica ta spowoduje znaczny spadek nadwyżki operacyjnej sektora (o ok. 20%-30%) w
porównaniu z 2008r., tj. do ok. 15-17 mld zł z 22 mld zł w 2008r.
Dochody podatkowe
Wyniki budżetowe sektora samorządowego za 6 miesięcy 2009r. wskazywały na znaczne pogorszenie się realizacji dochodów
podatkowych w porównaniu z analogicznym okresem roku 2008. Po sześciu miesiącach 2009r. dochody z podatków dochodowych
sektora wyniosły 15,4 mld zł, około 42% planu na 2009r., podczas gdy w 2008r. relacja ta wynosiła 48%. Niekorzystny wpływ na dochody
podatkowe JST miało spowolnienie gospodarki krajowej oraz obniżenie stawek PIT z 19%, 30% i 40% w 2008r. do 18% i 32% w 2009r.
Rosnące bezrobocie oraz ulgi w podatku PIT dla rodzin wychowujących dzieci przyczyniły się również do spadku dochodów z PIT.
Spowolnienie gospodarcze pogorszyło sytuację finansową spółek. Ich niższe zyski spowodowały spadek dochodów sektora
samorządowego z CIT.
Spadek dochodów z CIT jest szczególnie niekorzystny dla województw, gdyż dochody z CIT i PIT są ich jedynym źródłem dochodów
podatkowych. Województwa nie mają możliwości zrekompensowania niższych dochodów z PIT i CIT dochodami z innych podatków.
Zgodnie z ustawą o dochodach JST, udział województw w podatkach dochodowych wynosił w 2009r. 14% (CIT) i 1,6% (PIT) dochodów
zabranych na obszarze województwa. W 2008r. dochody z CIT i PIT stanowiły ponad 40% dochodów operacyjnych województw. Tak
wysoki udział dochodów z podatków dochodowych w budżetach sprawia, że sytuacja finansowa województw silnie zależy od sytuacji
gospodarczej, co potwierdzają wyniki 2009r.
W 2009r. realizacja dochodów z CIT była znacznie gorsza niż w 2008r. W ciągu sześciu miesięcy 2009r. zrealizowane dochody z CIT
stanowiły zaledwie 46% dochodów planowanych, podczas gdy w pierwszej połowie 2008r. wyniosły one 58%. Nominalnie, dochody te
były o 12% niższe w porównaniu analogicznym okresem roku 2008. W pierwszej połowie 2008r. dochody województw z CIT wyniosły 2,5
mld zł, podczas gdy w 2009r. wyniosły one tylko 2,2 mld zł.
Transfery
Pozytywny wpływ na wielkość dochodów operacyjnych mają rosnące transfery bieżące (dotacje, subwencje) z budżetu państwa oraz z
UE. Transfery są drugim największym elementem dochodów operacyjnych sektora samorządowego. Fitch nie spodziewa się, aby
spowolnienie gospodarcze wywarło negatywny wpływ na poziom transferów. Jednak, ze względu na to, że są to dochody celowe, nie
przyczyniają się one do poprawy wyników operacyjnych sektora. Mogą natomiast spowodować dodatkową presję na wzrost wydatków
operacyjnych (np. wzrost kosztów w oświacie i pomocy społecznej oraz w związku ze współfinansowaniem przez samorządy niektórych
programów społecznych finansowanych z funduszy UE).
Dochody i Wydatki Majątkowe
Pogarszającym się wynikom operacyjnym towarzyszą rosnące wydatki majątkowe. W 2009r. wydatki majątkowe mogą wzrosnąć do 59
mld zł z 31,9 mld zł w 2008r. Chociaż znaczna część wydatków majątkowych będzie finansowana z funduszy UE, realizacja tych
projektów wymagać będzie ich współfinansowania przez JST, co spowoduje dalszy znaczny wzrost zadłużenia sektora samorządowego.
Według budżetów na 2009r. deficyt sektora może wynieść ok. 26 mld zł (2008r.: 2,6 mld zł). Fitch spodziewa się, że wyniki budżetowe
sektora samorządowego w 2009r. będą lepsze od planowanych a deficyt niższy. Jednak JST będą zaciągać dług na jego sfinansowanie.
Fitch spodziewa się również, że obniży się płynność sektora oraz poziom wolnych środków. W 2009r., w wyniku niższej płynności,
znacznie więcej samorządów korzystało z kredytów w rachunku bieżącym niż to miało miejsce w latach ubiegłych. Zdaniem Fitch
płynność JST będzie się pogarszać również w latach 2010-2011.
Samorządy mają pewną elastyczność w zakresie ograniczania wydatków majątkowych w przypadku trudnej sytuacji finansowej lub gdyby
nie uzyskały finansowania zewnętrznego. Jednak presja na realizację inwestycji będzie wysoka, ponieważ wiele projektów
infrastrukturalnych uzyskało już lub jest w trakcie pozyskiwania finansowania z UE i wiele z tych projektów będzie musiało być ukończone
do 2013r. Miasta, w których odbywać się będą Mistrzostwa Europy w piłce nożnej w 2012r. (Warszawa, Poznań, Gdańsk i Wrocław),
znajdują się pod szczególnie silną presją wydatków inwestycyjnych związanych z tym wydarzeniem. Deficyty budżetowe tych miast oraz
ich zapotrzebowanie na finansowanie zewnętrzne wzrosły gwałtownie w ostatnich latach.
9
Zadłużenie Spółek Komunalnych
W celu ograniczenia wzrostu zadłużenia bezpośredniego sektora samorządowego, szereg inwestycji realizowanych jest przez spółki
komunalne lub spółki specjalnego przeznaczenia (SPV). Dotyczy to najczęściej realizacji bardzo dużych projektów infrastrukturalnych
(np. systemy wodno-kanalizacyjne, gospodarka odpadami, transport publiczny). W konsekwencji rośnie zadłużenie pośrednie JST. I
chociaż zadłużenie spółek nie wpływa na wskaźniki zadłużenia zdefiniowane w ustawie o finansach publicznych, gdyż nie jest ono
zaliczane do długu publicznego, to jednak wzrost zadłużenia spółek komunalnych znacząco zwiększa ryzyko pośrednie sektora
samorządowego.
W związku z tym, że samorządy nie są prawnie zobowiązane do prowadzenia szczegółowej sprawozdawczości odnośnie zadłużenia
sektora spółek komunalnych, nie jest możliwe oszacowanie poziomu ryzyka pośredniego sektora samorządowego. Fitch obserwuje
znaczny wzrost tego ryzyka w samorządach, które posiadają ratingi Fitch Ratings. W wielu samorządach w latach 2008-2009 ryzyko to
wzrosło ponad dwukrotnie i będzie ono nadal rosło. Sytuacja finansowa spółek specjalnego przeznaczenia utworzonych w celu realizacji
określonych zadań inwestycyjnych jest bardzo słaba. Wymagają one wsparcia finansowego przez ich właścicieli (JST), czy to w formie
dokapitalizowania, czy poręczania zaciąganych przez te spółki kredytów. W związku z tym ryzyko pośrednie samorządów związane z
zadłużeniem spółek specjalnego przeznaczenia jest wysokie. Poręczenia udzielone przez JST w drugim kwartale 2009r. w prównaniu z
analogicznym okresem roku 2008 wzrosły o prawie 14%, z 4,3 mld zł do około 5 mld zł. Zdaniem Fitch tendencja ta będzie się
utrzymywać w latach 2010-2013.
Prognozy
W 2010r. sytuacja gospodarcza w Polsce powinna się poprawiać. Ministerstwo Finansów zakłada, że PKB wzrośnie o 1,5%, co
pozytywnie wpłynie na dochody z podatków, w tym PIT i CIT. Zdaniem Fitch w 2010r. dochody z podatków dochodowych wzrosną co
najmniej do poziomu z roku 2008. Z drugiej jednak strony presja na wzrost wydatków operacyjnych będzie bardzo wysoka. W latach
2010-2011 wydatki na pomoc społeczną, wynagrodzenia i pochodne oraz inne wydatki „sztywne” będą rosły. Ponadto zbliżające się
wybory samorządowe w 2010r. będą powodować dodatkową presję na wzrost wydatków operacyjnych. Jednocześnie w związku z
„trudnym” budżetem państwa na 2010r. nie można wykluczyć, że rząd będzie się starał przekazać samorządom pewne zadania bez
zapewnienia odpowiednich środków finansowych na ich realizację (np. pomoc społeczna, oświata). W 2010r. sytuacja finansowa sektora
samorządowego może się w dalszym ciągu pogarszać.
W latach 2010-2013 sytuacja finansowa sektora samorządowego może być dodatkowo trudna, gdyż samorządy będą zmuszone
przyśpieszyć realizację projektów infrastrukturalnych, jeśli będą chciały w pełni skorzystać z finansowania z UE dostępnego w obecnym
okresie programowania (około 67,3 mld euro jest dostępne dla Polski). Środki na współfinansowanie przez samorządy projektów unijnych
pochodzić będą głównie z zadłużenia, które w 2009r. stało się bardziej kosztowne i trudniej dostępne, a jednocześnie instytucje
finansowe udzielają go na krótsze okresy (pięć-siedem lat). Zapotrzebowanie JST na finansowanie długiem mogłoby być nieco mniejsze,
jeśli płynność lub/i wyniki operacyjne sektora samorządowego byłyby dobre, co w latach 2010-2011 może być trudne do zrealizowania.
Dostęp wielu JST do finansowania długiem może być utrudniony, jeśli ich zadłużenie zbliży się do limitu określonego w ustawie o
finansach publicznych (60% zadłużenia do dochodów ogółem).
Ponadto, możliwość zadłużania się JST może zostać ograniczona, jeśli dług publiczny przekroczyłby 55% PKB. Zgodnie z niektórymi
prognozami, w 2010r. może on wzrosnąć do ponad 56% PKB, co oznaczałoby, że w 2012r. dług publiczny (w tym zadłużenie sektora
samorządowego) nie mógłby dalej rosnąć.
Elżbieta Kamińska
[email protected]
+48 22 338 62 84
10
Nabywcy – grudzień 2009
Banki posiadały:
•
87,90% emisji listów zastawnych
•
81,78% wszystkich emisji komunalnych
•
34,73% wszystkich emisji papierów bankowych (długo- i krótkoterminowych)
•
25,26% emisji obligacji korporacyjnych oraz „niebankowych” krótkoterminowych instrumentów dłużnych.
Przedsiębiorstwa zainwestowały w:
•
35,92% wszystkich emisji obligacji korporacyjnych oraz „niebankowych” krótkoterminowych instrumentów dłużnych
•
5,2% wyemitowanych bankowych papierów dłużnych
Inwestorzy zagraniczni kupili:
•
9,59% obligacji komunalnych
•
4,62% obligacji korporacyjnych oraz „niebankowych” krótkoterminowych instrumentów dłużnych
•
3,31% listów zastawnych
•
0,62% bankowych papierów dłużnych
Fundusze emerytalne inwestowały w:
•
bankowe papiery dłużne (14,4%)
•
obligacje korporacyjne oraz „niebankowe” krótkoterminowe instrumenty dłużne (8,85%)
•
obligacje komunalne (5,78%)
•
listy zastawne (5,23%)
Fundusze inwestycyjne posiadały:
•
16,96% emisji obligacji korporacyjnych oraz „niebankowych” krótkoterminowych instrumentów dłużnych
•
16,2% wyemitowanych bankowych papierów dłużnych
•
3,04% listów zastawnych
•
2,07% obligacji komunalnych
Firmy ubezpieczeniowe nabyły:
•
bankowe papiery dłużne (9,27%)
•
obligacje korporacyjne oraz „niebankowe” krótkoterminowe instrumenty dłużne (4,45%)
•
obligacje komunalne (0,74%)
•
listy zastawne (0,52%)
Nabywcy: nieskarbowe instrumenty dłużne w portfelu własnym banków i w portfelach ich klientów
wg stanu kont na 31 grudnia 2009 (na podst. danych z 15 banków)
Papiery bankowe
(PLNm)
Banki
Towarzystwa
ubezpieczeniowe
Fundusze emerytalne
Fundusze inwestycyjne
Przedsiębiorstwa
Podmioty zagraniczne
Inne instytucje
finansowe
Pozostałe jednostki
Razem
Listy
Obligacje
zastawne komunalne
ogółem
do 365 dni powyżej 365 dni
3 927,81
1 413,90
2 513,91
1 098,13
4 202,41
Pozostałe instrumenty dłużne
Ogółem
ogółem
do 365 dni powyżej 365 dni
5 961,27
697,37
5 263,90
15 189,62
1 048,17
1 628,60
1 831,60
588,32
70,46
158,50
90,30
491,70
458,50
0,00
889,67
1 538,30
1 339,90
129,82
70,46
6,50
65,32
38,00
0,00
41,38
38,19
297,28
106,29
0,00
492,80
1 049,37
2 087,50
4 002,44
8 476,10
1 089,38
120,50
7,10
265,84
4 473,13
303,00
928,87
2 080,40
3 736,60
4 002,97
786,38
2 142,23
4 078,70
5 978,33
9 064,42
1 694,02
12,50
2 201,76
11 309,22
12,50
41,87
2 667,27
0,00
2 159,89
8 641,95
0,00
0,00
1 249,33
0,00
2,00
5 138,97
174,38
758,83
23 599,27
26,70
574,80
6 468,44
147,68
184,03
17 130,83
186,88
2 962,59
41 296,79
źródło: NBP
Nabywcy papierów dłużnych
(długo- i krótkoterminowych), stan na 31 grudnia 2009
Fundusze
inwestycyjne
14,48%
Przedsiębiorstwa
21,95%
Fundusze
emerytalne
9,88%
Podmioty
zagraniczne
4,10%
Inne instytucje
finansowe
0,45%
Pozostałe
jednostki
7,17%
Towarzystwa
ubezpieczeniowe
5,19%
Banki
36,78%
11
Ratingi krajowe
Ratingi międzynarodowe
długoterminowe
waluta
zagraniczna
waluta
lokalna
krótkoterminowe
waluta
zagraniczna
waluta
lokalna
B
B
indywidualne
wsparcia
minimalny
rating
wsparcia
Przedsiębiorstwa
ORBIS
PKN Orlen
PGE Polska Grupa
Energetyczna
Przedsiębiorstwo Wodociągów
i Kanalizacji Olsztyn
Telekomunikacja Polska
Instytucje finansowe
Bank Handlowy w Warszawie
Bank Millennium
BB+
BBB+
BBB+
F2
A
F1
C/D
1
1
Bank Ochrony Środowiska
BBB
Bank Pekao
Bank Zachodni WBK
BRE Bank
ABBB+
A
F3
F2
F2
F1
D
C
C
C/D
2
1
3
1
Electus
Getin Bank
F1
B
B
A
BBB
B-
BBB (pol)
F3 (pol)
B+ (pol)
BBB (pol)
B (pol)
BBB
BB
1
B
D
5
C
1
2
NF
ING Bank Śląski
PKO BP
Gminy / Miasta
Białystok
BBB
BBB
A (pol)
Bielsko-Biała
BBB+
BBB+
AA- (pol)
Bydgoszcz
BBB
BBB
Częstochowa
BBB
BBB
Gdańsk
BBB+
BBB+
Gliwice
BBB
BBB
F1
A
A (pol)
Jarocin
Katowice
Kielce
BBB + (pol)
A-
A-
BBB-
BBB-
A-(pol)
Koszalin
Łódź
BBB-(pol)
BBB+
AA- (pol)
BBB+
Myślenice
BBB (pol)
Olsztyn
BBB + (pol)
Opole
BBB (pol)
Ostrów Wielkopolski
A-(pol)
Piotrków Trybunalski
BBB- (pol)
Płock
BBB+
AA-(pol)
BBB+
Ruda Śląska
Rybnik
Rzeszów
A-(pol)
A (pol)
BBB
BBB
A+ (pol)
Sochaczew
Szczecin
BBB- (pol)
F2
BBB+
BBB+
A-
A-
AA- (pol)
BBB-
BBB-
A- (pol)
Warszawa
Wrocław
Zabrze
Województwa
Województwo dolnośląskie
AAA (pol)
A-
A-
AA (pol)
Województwo łódzkie
A-
A-
AA- (pol)
Województwo małopolskie
A-
A-
Województwo mazowieckie
A-
A
Województwo wielkopolskie
Obligacje przychodowe
Miejskie Przedsiębiorstwo
Komunikacyjne – Łódź
Miejskie Wodociągi i
Kanalizacja w Bydgoszczy
A-
A
Firmy ubezpieczeniowe
Towarzystwo Ubezpieczeń na
Życie EUROPA SA
Towarzystwo Ubezpieczeń
EUROPA SA
krótkoterminowe
BBB+(pol)
BB+
BBB+
BRE Leasing
długoterminowe
F2
AA+(pol)
BBBBBB-
międzynarodowy rating siły finansowej ubezpieczyciela
krajowy rating siły finansowej ubezpieczyciela
BB
BBB (pol)
BB
BBB (pol)
12
Rating długoterminowy dla
zadłużenia w walucie zagranicznej
A-
Rating
krótkoterminowy
podmiotu
F2
A
AA-
Bułgaria
BBB-
F3
BBB
BBB+
Chorwacja
BBB-
F3
BBB
BBB+
Czechy
A+
F1
AA-
AA+
Estonia
BBB+
F2
A-
A+
Litwa
Łotwa
BBB
BB+
F3
B
BBB+
BBB-
A
BBB
Macedonia
BB+
B
BB+
BBB-
Serbia
BB-
B
BB-
BB-
Słowacja
A+
F1
A+
AAA
Słowenia
AA
F1+
AA
AAA
BBB
F3
BBB+
A
Kraj
Polska
Węgry
Rating długoterminowy dla
zadłużenia w walucie lokalnej
Krajowy pułap ratingu
(Country Ceiling)
Perspektywa ratingu długoterminowego
POZYTYWNA
NEGATYWNA
EVOLVING - BEZ WSKAZANIA KIERUNKU ZMIANY RATINGU
STABILNA
Lista obserwacyjna ze wskazaniem
POZYTYWNYM
NEGATYWNYM
EVOLVING - BEZ WSKAZANIA KIERUNKU ZMIANY RATINGU
Wybrane komunikaty i decyzje ratingowe – IV kwartał 2009:
2009-12-21 Fitch potwierdził Ratingi Gliwic na poziomie „BBB” i „A(pol)”; Perspektywa Ratingów
jest Stabilna
2009-12-18 Fitch Potwierdził Długoterminowy Rating Krajowy Koszalina „BBB-(pol)”;
Perspektywa Ratingu Jest Stabilna
2009-12-15 Fitch: Stabilna perspektywa dla sektora ropy i gazu na świecie: segment wydobycia
poprawia wyniki, rafinerie pozostają pod presją w 2010 roku
2009-12-15 Fitch: Outlook for European Local & Regional Governments Remains Challenging in
2010
2009-12-15 Fitch Nadał Gminie Jarocin Rating „BBB+(pol)”; Perspektywa Ratingu Jest Stabilna
2009-12-15 Fitch potwierdził rating Województwa Mazowieckiego na poziomie „A-”.
Perspektywa ratingu jest stabilna
2009-12-15 Fitch: Stabilna perspektywa dla środkowoeuropejskiego sektora ropy i gazu,
negatywna dla rafinerii w 2010 roku
2009-12-11 Fitch: Stabilna Perspektywa dla Polskiej Energetyki w 2010
2009-12-10 Fitch: Stable Outlook for Central European Utilities In 2010 Despite Challenges
2009-12-09
2009-11-24
Fitch Potwierdził Rating Międzynarodowy „BBB+” i Krajowy „AA-(pol)” dla Miasta
Płock; Perspektywa Ratingów Jest Stabilna
Fitch potwierdził Rating Krajowy Gminy Myślenice „BBB(pol)”; Perspektywa ratingu
została zmieniona na Stabilną
13
2009-11-23
2009-11-19
Fitch Nadał Rating Międzynarodowy „BBB+” i Krajowy „AA-(pol)” Miastu Łódź;
Perspektywa Ratingów Jest Stabilna
Fitch: Środkowoeuropejskie firmy energetyczne wchodzą w okres wysokich
nakładów inwestycyjnych
2009-11-17 Fitch: Pogorszenie wyników europejskich rafinerii
2009-11-06 Fitch nadał rating A- obligacjom samurajskim emitowanym przez Polskę
2009-11-03 Fitch: IPO wzmocni profil finansowy PGE
2009-11-02 Fitch potwierdził ratingi Częstochowy na poziomie „BBB”. Perspektywa ratingów jest
stabilna
Fitch Potwierdził Międzynarodowe Ratingi Gdańska na poziomie "BBB+";
2009-10-30
Perspektywa Ratingów jest Stabilna
2009-10-27 Fitch obniża rating ING Verzekeringen; potwierdza ING Bank i ING Group
2009-10-21
2009-10-19
Fitch: Polski rynek nieskarbowych instrumentów dłużnych - podsumowanie III
kwartału 2009
Fitch Potwierdził Ratingi Międzynarodowe dla Województwa Łódzkiego;
Perspektywa Ratingów Jest Stabilna
2009-10-15 Fitch: Ożywienie na rynku obligacji korporacyjnych w 2010 roku
2009-10-14
2009-10-01
Fitch potwierdził międzynarodowe ratingi Katowic na poziomie „A-”; Perspektywa
ratingów jest stabilna
Fitch podtrzymał rating Banku Ochrony Środowiska na poziomie „BBB”;
Perspektywa Stabilna
2009-10-01 Fitch: Global Economic Recovery Underway
Dokument został zredagowany jest przez zespół pracowników Fitch Polska S.A., adres: ul. Zielna 37, 00-108 Warszawa, tel: (+48 22) 338-62-80; fax: (+48 22) 338-62-30;
e-mail: [email protected], http://www.fitchpolska.com.pl; Fitch Polska S.A. dołożył należytej staranności przy sporządzaniu tego dokumentu. Nasze informacje zostały
uzyskane ze źródeł, które uważamy za godne zaufania, jednak ich dokładność oraz kompletność nie mogą być zagwarantowane. Fitch Polska S.A. nie będzie ponosił żadnej
odpowiedzialności wobec osób trzecich za jakiekolwiek straty spowodowane lub wynikające z jakichkolwiek błędów znajdujących się w tych informacjach. Informacje zawarte w tym
dokumencie nie mogą być w jakiejkolwiek formie, w całości lub w części kopiowane, reprodukowane, przechowywane przez kogokolwiek bez uprzedniej pisemnej zgody
Fitch Polska S.A. Nasze raporty i ratingi stanowią opinie, a nie rekomendacje zakupu lub sprzedaży.
14

PODSUMOWANIE IV KWARTAŁU 2009 I ROKU 2009 NA RYNKU

Transkrypt

Podobne dokumenty

Termometr Inwestycyjny 15 lipca 2016 r.

RB 34/2012 Podtrzymanie ratingu BOŚ S.A. przez Fitch Ratings Ltd

Potrójne "B" dla Piotrkowa (04.12.2008)

agencja ratingowa « fitch ratings » przyznaje groupe prevoir ocenę

Fitch Potwierdził Rating Krajowy Miasta Kielce na poziomie `A

12.04.2010 Gazeta Wyborcza - A

RB 4/2006 - BOŚ Bank

nasza szkoła spełnia badane wymagania w stopniu wysokim (BBB*).

(pl) opublikoway 31.05.2016

Raport bieżący nr 31/2015 - Informacja w sprawie zmiany ratingu