raport - Mielec.pl

R A P O R T
MŁODZIEŻ MIELECKICH SZKÓŁ
A
NARKOTYKI
MIELEC - GRUDZIEŃ -1999
SPIS TREŚCI:
I.
Wprowadzenie
...............................................................
3
II.
Wybrane aspekty literatury przedmiotu .....................
4
III. Analiza materiału empirycznego .....................................
12
1. Opis grupy badanej
...........................................
2. Prezentacja uzyskanych wyników
IV. Wnioski
12
.........................
12
.................................................................
32
2
I. WPROWADZENIE
Z narkomanią spotykamy się wszędzie: w szkole, na ulicy, w domu. Niektórzy z nas
boją się jej, dla innych ma posmak „owocu zakazanego”. W wielu domach narkomania to
temat, którego nie należy poruszać aby nie wzbudzać w dziecku ciekawości. Tymczasem
niewiedza ta najlepiej służy producentom i handlarzom narkotyków. Z łatwością udaje się im
przekonać nieświadomego nastolatka do kupna środka odurzającego. Wystarczy roztoczyć
wizję ogromnych korzyści i poprawy samopoczucia jakie występuje po zażyciu określonej
substancji. Handlarze nie wspominają o kosztach, o uzależnieniu i złudzeniach, które zabijają.
Sami tworzą narkotyczne legendy i mity, które zręcznie podsuwają młodzieży.
Jak wynika z ogólnopolskich badań coraz więcej młodych ludzi sięga po środki odurzające, które może wybierać z szerokiego wachlarza możliwości. Ich dostępność obecnie nie
stanowi żadnego problemu, jak to mówią niektórzy „...znajdziesz tu „coś” dla każdego
i na każdą kieszeń”.
Sygnały te stały się motorem do podjęcia próby zdiagnozowania owego zjawiska na
rodzimym terenie. Głównym zamierzeniem raportu jest uzyskanie odpowiedzi na kilka nurtujących pytań:
 Jaką wiedzę na temat narkotyków i uzależnienia od nich posiada mielecka
młodzież ?
 Czy istnieją jakieś szczególne powody, które mogłyby skłonić młodzież do zażycia narkotyku ?
 Czy mielecka młodzież bierze narkotyki, jeśli tak to jakie i gdzie się w nie zaopatruje ?
 Jaka jest skala problemu ?
Niniejszy raport składa się z dwóch zasadniczych części; w pierwszej umieszczono
opis problematyki narkomanii i stosowanych środków psychoaktywnych, natomiast w drugiej
części przedstawiono analizę ilościową i jakościową uzyskanych wyników badań.
W końcowej części raportu zamieszczono wnioski wraz z przesłankami strategii
w zakresie przeciwdziałania narkomanii.
3
II. WYBRANE ASPEKTY LITERATURY PRZEDMIOTU
Narkomania to choroba braku. Braku miłości i poczucia bezpieczeństwa. Do „zarażenia” dochodzi najczęściej w dzieciństwie, jednak nie jest to „wirus”, który wybrał sobie dzieci
zaniedbane przez rodziców. Równie dobrze może się pojawić tam, gdzie rodzina jest pełna, a
rodzice strzegą swych pociech jak oczka w głowie. Zawsze jednak wcześniej występuje jakiś
„brak”. W przypadku dziecka pozbawianego opieki, brak ten dotyczy sfery uczuć, poczucia
bycia kochanym, wartościowym. W przypadku nadopiekuńczych rodziców, dzieciom brakuje
wolności, żyjąc pod kloszem pozbawione są możliwości samodzielnego decydowania o sobie,
nie uczą się rozwiązywania własnych problemów. Narkotyczny „wirus” to bakcyl rezygnacji.
Zarażony człowiek rezygnuje z możliwości rozwoju, rezygnuje z siebie i swojego życia. Do
„zarażenia narkomanią” dochodzi najczęściej w wieku od 13 do18 lat. Dorośli nazywają ten
okres „cielęcym wiekiem”, medycy – „burzą hormonalną”, natomiast psycholodzy mówią
wtedy o „kryzysie tożsamości”. Kryzys oznacza załamanie się pewnej rzeczywistości. W miarę prosty świat dziecka zaczyna się rozpadać, znika bezkrytyczna wiara w rodzicielski autorytet. Jest to okres buntu i poszukiwania własnego sensu życia. W tym też czasie coraz częściej
pojawiają się pytania dotyczące sensu życia, tego kim się jest, jak jest się odbieranym przez
innych. Aby znaleźć na nie odpowiedź trzeba zaryzykować, próbować rozwiązywać własne
problemy i być odpowiedzialnym za dokonywane wybory. Każdy kto chce dorosnąć musi
przebrnąć przez swój kryzys. Niestety niektórzy gubią się w tej drodze, szybko dochodząc do
przekonania, że są gorsi, mniej atrakcyjni niż inni. Takie poczucie nie jest stanem przyjemnym, dlatego też młodzi „kuszą się” na złudną iluzję narkotykowego obrazu samego siebie.
Niezależnie od tego czy mówimy o narkomanie żyjącym w Polsce, czy w USA jego dzień
wygląda podobnie. Pierwszą myślą, która przychodzi mu do głowy zaraz po przebudzeniu
jest: „..jak i gdzie można dostać narkotyk.?” Szkoła, dom praca
i znajomi –
wszystko to traci na wartości wobec cudownego „leku”; kokainy, heroiny czy amfetaminy.
Narkoman nie zna większego cierpienia niż to wywołane brakiem narkotyku. I na tym
polega istota uzależnienia.
Człowiek uzależniony psychicznie to człowiek, który uzależnia psychicznie swoje samopoczucie i osiągnięcia od paru kropel brunatnego płynu czy też białego proszku
zwanego narkotykiem.
4
Wielu nauczycieli, rodziców i światłych ludzi zadaje sobie od wielu lat jedno i to samo pytanie „Jak dochodzi do tego, że zdrowa, z pozoru rozsądna osoba zaczyna brać narkotyki” – niestety zazwyczaj to pytanie zadają sobie już po fakcie kiedy to jednostka jest uzależniona.
Zaczyna się niewinnie: „Spróbuj, od tego jeszcze nikt nie umarł” – namawiają koledzy. „Będziesz się lepiej bawić, wyluzujesz się lub napiszesz klasówkę bez kłopotów” – kuszą. Próbujesz i bardzo szybko znajdujesz się w gronie tych, którzy przeżyli swój pierwszy
„odlot”. Czujesz się ponad samego siebie, kontrolujesz sytuację, nawet nie myślisz o czymś
takim jak uzależnienie. Im dłużej ktoś bierze narkotyki, tym mocniej przyzwyczaja do tego
swój organizm. Po pewnym czasie do psychicznej zależności, dołącza się fizyczna. Narkoman
potrzebuje swojego „leku” nie tylko po to, aby zmienić swoje samopoczucie lecz po to, aby
normalnie funkcjonować. Jeżeli narkotyku zabraknie, w całym ciele podnosi się alarm, zaczynają się bóle mięśni, skurcze, drgawki, wymioty. Uzależniony organizm „głoduje”, aby
zacząć funkcjonować potrzebuje odrobiny psychoaktywnego specyfiku. W tym stadium nałogu narkoman bierze narkotyki nie dlatego, że „chce” lecz dlatego, że „musi”. W miarę rozwoju uzależnienia potrzebna jest coraz większa dawka narkotyku. Inna sprawa, że dawka dawce
nierówna. Amfetamina sprzedawana na ulicy jest zanieczyszczona; przeprowadzone badania
wykazują, że samej amfetaminy jest tam zwykle od 30 do 60 %, reszta to glukoza, mąka lub
strychnina. Co się stanie go osoba przyzwyczajona do porcji 30 %, poczęstowana zostanie
dawką o stężeniu 80 % ? Przedawkowanie to kwestia przypadku. To, jak narkotyk działa na
organizm, zależy w dużej mierze od wieku. Im ktoś młodszy tym szybciej się uzależnia i ponosi większe szkody.
Kiedy zaczyna się uzależnienie ? Czy już po pierwszym spróbowaniu czy dopiero po
dziesiątym? Trudno odpowiedzieć jednoznacznie na to pytanie. Każdy organizm inaczej reaguje na narkotyk, różne są też powody, dla których ludzie po nie sięgają. Obserwując rozwój
uzależnienia udało się wyodrębnić jego cztery podstawowe fazy:
Eksperymentowanie
Poszukiwanie narkotykowych wrażeń
Uzależnienie od doznań po narkotyku
Potrzeba narkotyku dla naturalnego samopoczucia
5
Kilka słów o ich specyfice.
Faza I: eksperymentowanie
Wszystko zaczyna się zwykle w czasie towarzyskiej imprezy lub spotkania. Wypalony
pierwszy papieros z marihuaną czy też pierwsza porcja amfetaminy nie zapowiada jeszcze
uzależnienia. Jest to jednak ważny okres, w którym nastolatek zapoznaje się z działaniem
środka, uczy się jak należy je zażywać aby osiągnąć określony efekt oraz jakie potrzeby może
przy ich pomocy zaspokoić. W pierwszej fazie narkotyk zażywany jest zwykle „przy okazji”.
Trudna jest rozpoznać czy ktoś bierze czy nie. Tym bardziej, że sam zażywający nie widzi
w tym żadnego ryzyka. Traktuje środek jak coś, co urozmaica jego życie , taki „niegroźny
przerywnik”. Mając takie podejście do sprawy, powtarzając sobie co jakiś czas: „...nic złego
się nie dzieje, przestanę kiedy tylko zechcę...”, szybko przechodzi do fazy II.
Faza II: poszukiwanie narkotykowych wrażeń
W tej fazie rozpoczyna się już poszukiwanie narkotyków. Początkujący narkoman nie
czeka na specjalne okazje, poznaje cennik i dostawców. Nauczył się, że przy pomocy odpowiedniej dawki środka odurzającego może wpływać na własne samopoczucie. Powoli cały
jego czas i aktywność skierowane są na poszukiwanie narkotyku i jego zakup. Wzrasta częstotliwość zażywania. W tym okresie narkoman rozpoczyna „podwójne życie”. Chcąc zabezpieczyć się przed interwencją rodziców, kolegów – uczy się kłamać, oszukiwać i kraść. Na
pozór jest zgodnym dzieckiem, dobrym uczniem, uczynnym kolegom. Dobry obserwator potrafi jednak wychwycić zmiany w zachowaniu nastolatka. Jego nastrój jest chwiejny, okres
bierności i wycofania przeplatany jest nagłą aktywnością, wybuchem agresji lub złości. Jest
drażliwy, reaguje nieproporcjonalnie do bodźca, coraz mniej czasu poświęca swoim dawnym
zainteresowaniom. O ile w pierwszej fazie narkotyk był potrzebny dla poprawy samopoczucia, to w fazie drugiej traktowany jest jako lekarstwo na wszelkie dolegliwości. Jest to wyczerpująca faza; ciągłe zaprzeczanie, prowadzenie podwójnego życia, strach przed wykryciem, utrata kontroli nad przyjmowanymi środkami owocuje załamaniem. Zaczyna się kolejna
faza nałogu.
6
Faza III: uzależnienie od doznań po narkotyku
Nagle uczucie odurzenia staje się najważniejszą sprawą w życiu, narkotyk potrzebny
jest po to aby uniknąć bólu, niepokoju, złego samopoczucia. Częstotliwość i dawki zwiększają się z powodu rozwijającej się tolerancji w organizmie. Zdarzają się pierwsze przedawkowania, utraty przytomności, zatrucia. Przestaje się dbać o pozory, przedmioty związane
z przyjmowaniem narkotyku zostawiane są na widoku. Zwiększają się potrzeby pieniężne,
a co za tym idzie częstsze kradzieże lub pośredniczenie w sprzedaży środków. Narkoman
w tej fazie nie tylko traci kontrolę nad przejmowaniem narkotyku, ale i nad całym życiem. Ma
kłopoty z koncentracją i pamięcią, popada w konflikty z prawem często dochodzi do zerwania
więzi z rodziną. Łatwo rozpoznać narkomana w tej fazie jego organizm jest wycieńczony, ma
uszkodzoną wątrobę, nerki, serce często dochodzi do stanów zapalnych żył. Pojawia się charakterystyczna chwiejność nastroju i kłopoty z komunikacją. Co dalej ? Oczywiście następna
faza - niestety ostatnia.
Faza IV: potrzeba narkotyku dla naturalnego samopoczucia.
Jest to finalna faza w narkomańskiej „karierze”. Narkotyk staje się czymś tak powszechnym i niezbędnym do życia jak jedzenie czy picie. W tej fazie nie bierze się aby być
odurzonym, lecz po to aby w miarę normalnie funkcjonować. Brak narkotyku oznacza objawy
głodowe i ból. Wyniszczony organizm coraz gorzej znosi kolejne dawki, osłabiony układ
obronny nie jest w stanie walczyć z chorobami, coraz częściej zdarzają się zapaści. jest to faza
najgłębszej degradacji, po której następuje już tylko śmierć, rzadziej decyzja o leczeniu.
Podsumowując niepokój opiekunów winny wzbudzić:
Pogorszenie się stopni w szkole, duża absencja
Późne powroty, spóźnienia do domu
Zmiany aktywności (nagła aktywność po chwili senność)
Tajemnicze, krótkie telefony, rysunki i napisy związane z narkotykami
Nieuzasadnione zmiany nastroju, irytacja
Kaszel, zaczerwienione spojówki
Brak apetytu lub nagły jego przypływ, wychudzenie
Kłamstwa, podbieranie pieniędzy
Niemożność wywiązywania się z obowiązków
Zanik zainteresowań
Zmiany w wyglądzie
7
Fakty o narkotykach:
Coraz więcej mówi się obecnie o narkotykach. Informacje które do nas docierają często stają w opozycji do siebie. Jedni spostrzegają je jako lekką używkę, którą można zalegalizować, inni mówią o uzależnieniu, chorobach, śmierci. Pojawia się pytanie: „Jak jest naprawdę ?”. Oto krótka charakterystyka najczęściej stosowanych narkotyków.
POLSKA HEROINA czyli kompot
Jest to najczęściej stosowany u nas narkotyk, produkowany w warunkach domowych.
Z wyglądu przypomina mocną herbatę, jest podawany dożylnie w warunkach dalekich od
higieny, dlatego też – oprócz oczekiwanego „kopa” – można otrzymać wirusa HIV lub żółtaczkę. „Polska heroina” jest narkotykiem silnie uzależniającym psychicznie i fizycznie. Już
kilkakrotne zażycie może doprowadzić do nałogu.
Skutki zażywania:
-
ryzyko zachorowania na AIDS lub żółtaczkę
stan zapalny żył, uszkodzenie nerek, wątroby, niewydolność serca, obrzęk płuc
zmiany osobowości
kłopoty z pamięcią i koncentracją, zanik zainteresowań
śmierć
AMFETAMINA
Jest to substancja o działaniu pobudzającym, zażywana w większych ilościach dezorganizuje myślenie, zwiększa ciśnienie krwi, przyspiesza akcję serca. Za parogodzinne pobudzenie organizm płaci wysoką cenę: częste bóle głowy, wyczerpanie fizyczne, psychiczne,
rozbicie, anemia. Duże i często przyjmowane dawki mogą wywołać delirium, silny niepokój,
halucynacje. Amfetamina jest środkiem silnie działającym na naszą psychikę. Intensywne
używanie może zakończyć się śmiercią z wyczerpania.
Skutki zażywania:
-
duże zmęczenie
kłopoty z koncentracją, agresja
psychoza amfetaminowa, halucynacje
anemia, zaburzenia pracy serca, uszkodzenie CUN
śmierć
MARIHUANA
Najbardziej popularny narkotyk wśród młodzieży. Swój „sukces” zawdzięcza stworzonej opinii „lekkiego” narkotyku. Nic bardziej błędnego. Podział ten powstał w latach 70,
kiedy niewiele osób zajmowało się badaniem skutków palenia konopi indyjskich, a sama marihuana zawierała 2 % THC (9-delta tetrahydrocannabinol) czyli głównego składnika toksycznego, zmieniającego pracę mózgu. W marihuanie sprzedawanej obecnie stężenie THC
osiąga 8–10 %. To bardzo dużo, jak podają naukowcy, zdolności marihuany do wywoływania
uzależnienia psychicznego jest 18 razy większa niż alkoholu. Bezpośrednio po wypaleniu
człowiek odczuwa wesołkowaty nastrój, staje się gadatliwy, wyczulony na dźwięki i barwy.
Duże dawki mogą wywołać zaburzenia w postrzeganiu, poczuciu czasu i przestrzeni, uszkadzają ośrodek pamięci krótkotrwałej w mózgu i powodują zaburzenia równowagi. Wysokie
dawki powodują uczucie niepokoju, lęku, halucynacje lub stany psychotyczne, często zdarzają się bóle w klatce piersiowej oraz chwilowy brak koordynacji ruchowej.
8
Skutki zażywania:
-
zmniejszenie zainteresowania światem zewnętrznym, zanik zainteresowań
upośledzenie postrzegania i koncentracji, kłopoty z pamięcią, zaburzenia koordynacji
ruchowej
rak płuc, zapaść, psychozy, stany majaczeniowe
zmniejszenie poziomu testosteronu u mężczyzn (uszkodzenie spermy), u kobiet nieregularność cyklu
INHALANTY– kleje
Do tej grupy zaliczamy wszelkiego rodzaju rozpuszczalniki, kleje, lakiery, aerozole,
benzynę, gaz z zapalniczek. Są one szczególnie popularne wśród dzieci i młodzieży szkół
podstawowych i średnich ze względu na ich niską cenę i ogólną dostępność. Wdychany klej
szybko dostaje się do krwiobiegu, a stamtąd do mózgu i wątroby. Zawarty w nich węglowodór przedostając się do komórek i tkanek, wywołuje zmiany w funkcjonowaniu psychicznym
i fizycznym człowieka. W wyniku niedotlenienia pojawiają się halucynacje. Odurzenie klejem czy rozpuszczalnikiem objawia się niewielkim stanem euforii, zawrotami głowy, następuje utrata równowagi i rozweselenie. Dłuższe wdychanie tych środków prowadzi do utraty
świadomości, często zapaści. U osób wąchających kleje od dłuższego czasu, pojawiają się
zawroty głowy, krwawienia z nosa, bezsenność, brak koncentracji, depresja lub agresja. Wdychane opary działają bezpośrednio na tkankę mózgową doprowadzając jednorazowo do zniszczenia kilkuset tysięcy komórek. W konsekwencji mogą pojawić się stany paranoidalne, halucynacje nierzadko śmierć wskutek zatrucia, uduszenia się lub niewydolności serca.
Skutki zażywania:
-
trwałe uszkodzenie mózgu
kłopoty z pamięcią, koncentracją
podwójne widzenie, bóle w klatce piersiowej, kłopoty z koordynacją ruchową i mową
śmierć wskutek uduszenia lub zatrucia.
LSD - „kwas”
Jest bezwonnym i bezbarwnym środkiem halucynogennym sprzedawanym najczęściej
w formie niewielkich znaczków nasączonych narkotykiem. Dzięki zdolności pobudzenia
określonych ośrodków w mózgu wywołuje w psychice osoby zażywającej różnego rodzaju
halucynacje; wzrokowe i słuchowe nazywane „podróżami”. Podróż ta może być dobra – złudzenia są przyjemne lub „zła”, kiedy pojawiają się uczucia przykre. Nawet jednorazowa próba może prowadzić do psychozy, zakończyć się paranoją lub atakiem lęku.
Zażywając LSD nikt nie wie w jaką podróż się uda. Środek, mimo że nie wywołuje uzależnienia fizycznego, może doprowadzić do silnego uwikłania psychicznego. Dłuższe branie
tego środka wywołuje ataki paniki, agresji lub prowadzi do depresji. Zdarzają się samobójstwa popełniane pod wpływem tego środka. Bardzo często występują tzw. „flashbacki” czyli
nawroty halucynacji. Są to krótkotrwałe epizody psychotyczne, którym towarzyszy duży lęk
i niepokój. Takie nawroty mogą pojawić się jeszcze w parę lat po zaprzestaniu zażywania
LSD.
Skutki zażywania:
-
niewyraźne widzenie
trudności w skupieniu uwagi
psychoza z silnym lękiem
flashback
9
KOKAINA
Występuje w postaci białego proszku, z wyglądy może przypominać cukier puder, należy jednak do najmocniej uzależniających narkotyków. Najczęściej jest wdychana przez rurkę do nosa, rzadziej wstrzykiwana dożylnie. Kokaina jest środkiem silnie pobudzającym,
wywołuje euforię, daje pozorna poczucie siły, na jakiś czas usuwa zmęczenie i senność. Czasem miejsce dobrego samopoczucia zajmuje bezsenność, niepokój lub lęk. Wzmaga się drażliwość i agresja. Kiedy środek przestaje działać, pojawia się uczucie zmęczenia i przygnębienia co wzmaga pokusę powtórzenia dawki. W miarę zażywania pojawiają się potrzeba zwiększania dawek (tzw. tolerancja). Miejsce poczucia siły i euforii zastępuje stan wyczerpania.
Kokaina działa destrukcyjnie na błony śluzowe nosa. Konsekwencją brania tego narkotyku są
zwykle stany psychotyczne, napady strachu, halucynacje, podejrzliwość, wybuchy agresji.
Nadmierne dawki mogą prowadzić do śmierci w wyniku niewydolności serca lub układu oddechowego.
Skutki zażywania:
-
degradacja tkanki śluzowej nosa
kołatanie serca, bóle głowy, nudności i wymioty
brak apetytu, spadek wagi ciała
nadpobudliwość, huśtawka nastrojów, halucynacje
wyczerpanie, depresja, śmierć w wyniku niewydolności układu sercowo – oddechowego
STERYDY
Anaboliki lub sterydy to najczęściej środki powstałe na bazie testosteronu lub hormonów pochodzenia zwierzęcego. Jeszcze parę lat temu uważano, że jest to środek nadużywany
tylko przez sportowców. Obecnie coraz częściej korzystają z niego niecierpliwi kulturyści,
sportowcy amatorzy i nastolatki zaniepokojone wątłą muskulaturą. Koszt „zabawy” hormonami jest ogromny: zniszczenie wątroby, duży trądzik, u chłopców oprócz wzrostu mięśni
powiększa się biust, u dziewcząt natomiast pojawia się nadmierne owłosienie, głos staje się
niższy, a cykl ulega zaburzeniu.
Skutki zażywania:
-
żółtawa barwa skóry, zwiększenie trądziku
zmęczenie, zmiany nastroju, agresja
uszkodzenie wątroby, nerek
zaburzenia wzrostu ciała
EKSTAZA
Jest to jeden z najpopularniejszych wynalazków narkotycznych, szczególnie na dyskotekach techno, w kręgach subkultur rave, traktowana jest jako środek pomagający „tańczyć
bez końca”. Działa podobnie jak amfetamina, jednak oprócz zdolności pobudzających, podwyższa temperaturę ciała. Zagrożenie wzrasta jeżeli narkotyk zażywany jest w przegrzanym,
zatłoczonym pomieszczeniu np. dyskotece, dochodzi wówczas do konwulsji, utraty przytomności, nierzadko do śmierci. Początkowo biorący ma wrażenie fizycznej i psychicznej lekkości oraz łatwego kontaktowania się z innymi ludźmi. Znikają zahamowania i granice, kiedy
mija jej działanie przychodzi ogromne wyczerpanie i senność. Dłuższe zażywanie może wywoływać stany psychotyczne, depresję, powodować zmiany w mózgu. Podobnie jak w przypadku LSD, mogą zdarzać się flshbacki, czyli krótkie epizody lękowe, które pojawiają się
samoistnie , niezależnie od woli człowieka.
10
Skutki zażywania:
-
wyczerpanie organizmu, wycieńczenie
uszkodzenie nerek, wątroby
choroba psychiczna, epilepsja
śmierć wskutek przegrzania organizmu.
LEKI USPOKAJAJĄCE I PSYCHOTROPOWE
Lekarstwa tego typu mają szerokie zastosowanie w medycynie z racji ich działania
przeciwbólowego i własności uspokajających, a ponadto, daleko mniejszej, niż w przypadku
barbituranów toksyczności. Coraz szerzej są też nadużywane przez narkomanów.
Wyróżnia się dwie zasadnicze grupy leków uspokajających:
- benzodwuazepiny,
- karbaminiany.
Te pierwsze pojawiły się na rynku farmakologicznym w 1959 roku. Obecnie w sprzedaży
znajduje się kilkanaście odmian tych środków psychotropowych. Przemysł farmaceutyczny
produkuje te środki pod postacią pigułek, kapsułek, kropli, czopków lub ampułek.
Środki te przyjmowane są doustnie, odbytniczo, w formie zastrzyków dożylnych lub domięśniowych. Benzodwuazepiny, z racji swych własności uspokajających i hipnotycznych, wywołują przyjemne odczucia błogości, luzu, odprężenia, euforii. Jednak systematyczne ich
przyjmowanie prowadzi do uzależnienia psychicznego i fizycznego. Mianem karbaminiany
określa się środki psychotropowe używane do celów leczniczych, stosowane w leczeniu nerwic narządowych i psychonerwic.
11
III. ANALIZA MATERIAŁU EMPIRYCZNEGO.
1. Opis grupy badanej.
Ogółem przebadano 1510 respondentów, w tym uczniów:
a) gimnazjów – 307 (chłopców 213, dziewcząt 94) – grupa A
b) VIII klas szkół podstawowych – 425 (chłopców 205, dziewcząt 220) – grupa B
c) I klas szkół średnich – 513 (chłopców 215, dziewcząt 298) – grupa C
d) III i IV klas szkół średnich – 265 (chłopców 143, dziewcząt 122) – grupa D
W każdej szkole do badań wybrano losowo dwie klasy, badania klas młodszych przeprowadzono na przełomie października i listopada natomiast klasy starsze w miesiącu grudniu
1999 r., w oparciu o anonimową ankietę składającą się z 16 pytań. Pierwsza część ankiety
(pytania od 1 do 7) obejmowała swym zakresem sferę wiedzy badanych na temat uzależnienia
i motywów brania. Część zasadnicza (pytania od 8 do13) dotyczyła postaw młodzieży wobec
substancji psychoaktywnych. Natomiast w części ostatniej (pytanie 14 do 16) odwoływała się
do orientacji i doświadczenia życiowego respondentów. (wzór ankiety załączono do niniejszego raportu).
2. Prezentacja uzyskanych wyników.
Analiza jakościowa i ilościowa została dokonana z zachowaniem kolejności pytań
zawartych w ankiecie. Dla lepszej przejrzystości prezentacji wyników poszczególne grupy
badanej młodzieży oznaczono literami A,B,C i D, zgodnie z opisem w punkcie 1.
Na wstępie przeprowadzono analizę posiadanej wiedzy respondentów nt. motywacji
młodych ludzi do sięgania po narkotyki. Wyniki z poszczególnych przedziałów wiekowych,
jak również sumę całkowitą przedstawiono w poniższej Tabeli I, natomiast dla ich lepszego
zobrazowania - w sposób graficzny na wykresie 2.1. Jak wynika z poniższej tabeli głównym
motywem sięgania po narkotyki upatrywanym przez uczniów z grupy A jest ucieczka od problemów - 72,6%, w następnej kolejności - bo są uzależnieni – 70,7%. W grupie B pierwsze
miejsce w rankingu powodów zajmuje ucieczka od problemów z wynikiem 71,3% w drugiej
kolejności wymieniana jest chęć bycia akceptowanym w grupie rówieśniczej – 53,2%. Takie
same powody wymieniane są przez badanych z grup C i D, choć uzyskane wyniki są wyższe.
Kolejno wynoszą: ucieczka od problemów – gr. C - 84%, gr. D – 77,7%, chęć bycia akceptowanym –gr. C - 62,4%, gr. D – 54,3%. W grupie D oprócz już wymienionych kategorii odpowiedzi dochodzi jeszcze jeden motyw, a mianowicie nuda i ciekawość z wynikiem 54%.
12
Wyniki całkowite grupy badanej oscylują wokół wymienionych już kategorii, które
przedstawiono na poniższym wykresie 2.1. Jak wynika z wykresu głównymi powodami sięgania po narkotyki podawanymi przez młodzież jest ucieczka od problemów 77%; chęć bycia
akceptowanym przez grupę rówieśniczą – 56,2%; bycie uzależnionym – 54,9% oraz
nuda i ciekawość – 50,5%.
Tabela I
RAZEM (%)
A
B
C
D
GIMNAZJA
VIII
klasy
I kl.
PONAD
PODST
III kl.
PONAD
PODST
%
%
%
%
a) bo chcą się odurzyć
31,9
20,2
28,8
24,9
30,5 22,4
26,4
b) bo mają zaburzoną osobowość
27,0
16,5
17,0
19,2
21,7 17,0
19,3
c) bo chcą uciec od swoich problemów
72,6
71,3
84,0
77,7
82,7 71,6
77,0
d) bo buntują się przeciw uznanym
w społeczeństwie normom i wartościom
14,0
20,2
23,4
20,0
24,5 15,7
20,0
e) bo chcą być akceptowani w grupie rówieśniczej
51,5
53,2
62,4
54,3
64,7 48,1
56,2
43,3
46,1
51,5
51,7
54,1 42,9
48,3
46,9
51,8
49,7
54,0
58,6 42,8
50,5
h) bo są uzależnieni
70,7
46,1
54,6
51,3
58,4 51,5
54,9
i) bo na ten temat dużo słyszą i wiedzą
12,1
6,8
13,3
9,1
13,2
7,9
10,5
j) bo naśladują dorosłych
23,5
15,8
15,8
13,6
20,0 14,0
17,0
k) inne
15,0
8,5
7,2
6,0
10,4
8,9
JAK MYŚLISZ, DLACZEGO LUDZIE
UŻYWAJĄ NARKOTYKÓW ?
f) bo szukają przyjemności
g) z powodu nudy i ciekawości
DZ.
CH
7,6
Wykres 2.1. Motywy sięgania po narkotyki
80
77
70
54,9
56,2
60
48,3 50,5
50
40
26,4
30
20
19,3
17
10,5
20
8,9
10
0
a
b
c
d
e
f
g
h
i
j
k
13
razem
Następnie poddano analizie wewnętrzną motywację respondentów, co do ich ewentualnego „brania” narkotyków. Warto zauważyć pewną cechę wspólną dla wszystkich grup badanych, mianowicie powody: ucieczka od problemów – 57,7%; ciekawość i nuda –39,5%
oraz chęć akceptacji przez innych – 36,8%, wykazują najwyższe wyniki w tej kategorii z niewielkimi różnicami procentowymi pomiędzy grupami. Opisywaną tendencję możemy zaobserwować na poniższym wykresie 2.2.
Tabela II
RAZEM (%)
A
B
C
D
GIMNA
ZJA
VIII
klasy
I kl.
PONAD
PODST
III kl.
PONAD
PODST
%
%
%
%
a) ucieczka od problemów
61,9
52,9
61,4
b) bunt przeciw uznanym normom
i wartościom
10,1
15,1
c) zaburzenia własnej osobowości
27,7
d) chęć akceptacji przez grupę rówieśniczą
KTÓRY POWÓD BYŁBY NAJWAŻNIEJSZY, GDYBY MIAŁ SKŁONIĆ
CIEBIE DO ZAŻYWANIA NARKOTYKÓW:
DZ.
CH
razem
53,6
63,2
52,6
57,7
15,0
13,2
17,2
10,4
13,7
17,6
17,7
16,2
23,3
15,9
19,5
36,5
24,0
30,2
22,3
32,3
24,6
28,3
e) chęć akceptacji przez grupę rówieśniczą
38,4
34,6
35,7
40,8
38,7
35,1
36,8
f) ciekawość lub nuda
40,4
39,8
36,6
43,8
44,3
35,1
39,5
g) poszukiwanie przyjemności
30,6
21,4
27,9
28,3
30,5
23,1
26,7
h) chęć sprawdzenia swojej wiedzy na ten
temat
21,8
11,3
17,3
15,8
18,8
13,9
16,3
i) chęć naśladowania dorosłych
13,4
8,5
9,2
9,4
12,4
7,5
9,9
j) inne
12,4
15,5
9,7
13,2
16,6
8,6
12,5
60
57,7
50
39,5
36,8
19,5
40
28,3
26,7
30
16,3
13,7
20
9,9
12,5
i
j
10
0
a
b
c
d
e
f
g
h
Wykres 2.2. Osobiste powody badanych w przypadku ewentualnego sięgania po narkotyki.
14
Kolejne pytanie dotyczyło zdefiniowania pojęcia uzależnienia. Możemy obserwować
tendencję ścierania się dwóch nurtów, iż jest to choroba, z którą nic nie da się zrobić (gr. A –
26,7%; gr. B – 23,7%; gr. C – 18,3%; gr. D – 19%), a stwierdzeniem iż jest to choroba, którą
można leczyć (gr. A – 36,4%; gr. B – 53,3%; gr. C – 62,7%; gr. D – 61,5%). W ogólnym
przekonaniu młodzieży mieleckiej - 54,2% uważa, że jest to choroba którą można leczyć,
a tylko 21,7% nie wierzy w powodzenie tej interwencji. Przedstawia to poniższy wykres 2.3.
Tabela III
CZY WG CIEBIE UZALEŻNIENIE
OD NARKOTYKÓW TO:
RAZEM (%)
A
B
C
D
GIMNA
ZJA
VIII
klasy
I kl.
PONAD
PODST
III kl.
PONAD
PODST
%
%
%
%
4,1
3,3
2,9
21,0
12,4
2,7
DZ
CH
razem
3,4
3,0
3,7
3,3
9,4
11,2
13,6
12,4
13,1
1,5
2,4
1,7
2,1
2,1
2,1
5,7
2,6
2,4
0,8
2,0
3,9
2,9
e) choroba, z którą nic nie da się już zrobić
26,7
23,7
18,3
19,0
21,6
21,8
21,7
f) choroba, którą można leczyć
36,4
53,3
62,7
61,5
54,4
53,9
54,2
3,4
3,3
2,0
2,5
3,1
2,3
2,7
a) chwilowa nadpobudliwość emocjonalna
człowieka
b) chwilowe załamanie nerwowe
c) kontrolowane zachowanie, które nikomu
nie szkodzi
d) kontrolowane zachowanie, którego nie
akceptują inni ludzie
g)
inne
Wykres 2.3. Struktura wiedzy nt. istoty uzależnienia od narkotyków.
2,7
3,3
13,1
54,2
2,1
21,7
2,9
a
b
c
d
e
f
g
15
Warto zwrócić uwagę na tendencję wzrostową postawy „wiary” w leczenie uzależnienia (odp. „f”), kształtującą się na przestrzeni edukacji szkolnej, przy jednoczesnym spadku
podejścia pesymistycznego (odp. „e”). Dla lepszego uwidocznienia tej tendencji ujęto wyniki
w sposób graficzny na poniższym wykresie 2.4.
Wykres 2.4. Zmiana myślenia o istocie uzależnienia.
70
60
50
62,7
61,5
40
53,3
e
30
f
36,4
20
26,7
23,7
10
19
18,3
0
A - gimnazja
B - VIII klasy
C - I kl średnia
D - III kl średnia
Pytanie nr 4 dotyczyło określenia czasu niezbędnego do powstania zespołu uzależnienia. Jak wynika z poniższej Tabeli IV możemy wyszczególnić dwie znaczące kategorie odpowiedzi na to pytania, mianowicie pogląd, iż uzależnienie pojawia się od pierwszego zażycia
narkotyku – rozpiętość wyników w grupach wiekowych obejmowała przedział od 23,5% do
33,3%, oraz myślenie, iż zespół cech uzależnienia pojawia się dopiero po kilkakrotnym zażyciu od 44,1% do 64,9%.
Tabela IV
JAK MYŚLISZ, CZY CZŁOWIEK
UZALEŻNIA SIĘ OD:
a)
od razu od pierwszego zażycia narkotyku
b)
już po kilkakrotnym zażyciu narkotyków
c)
po zażywaniu narkotyków przez co najmniej 1 rok
d) dopiero po kilku latach zażywania narkotyków
e) można się nigdy nie uzależnić pomimo
brania narkotyków
f) inne
A
B
C
D
GIMNA
ZJA
VIII
klasy
I kl.
PONAD
PODST
III kl.
PONAD
PODST
%
%
%
%
33,0
33,3
23,5
44,1
53,0
7,6
RAZEM (%)
DZ.
CH
razem
25,5
28,6
28,5
28,6
64,9
57,8
55,2
56,6
55,9
3,4
2,7
6,4
5,0
4,2
4,6
3,2
2,0
0,6
1,5
1,0
2,5
1,7
10,6
6,5
6,4
7,9
8,9
6,2
7,6
1,5
1,8
1,9
0,9
1,2
2,0
1,6
16
Reasumując młodzież mieleckich szkół skłania się bardziej do uznawania powstawania zjawiska uzależnienia jako procesu – 55,9%, niż powstawania go po jednorazowej próbie
– 28,6%. Rozkład wyników całościowych przedstawia wykres 2.5., natomiast tendencję
zmiany myślenia nt. procesu powstawania uzależnienia w poszczególnych grupach wiekowych – wykres 2.6.
Wykres 2.5. Rozkład wyników uzyskanych w pytaniu nr 4
1,7
1,6
4,6
7,6
a
b
28,6
55,9
c
d
e
f
Wykres 2.6. Zmiana podejścia badanych do wyznacznika czasu w zjawisku uzależnienia
w poszczególnych grupach wiekowych.
17
Kolejne pytanie dotyczyło wiedzy nt. samego narkotyku. Jak wynika z materiału zamieszczonego w Tabeli V i dokonanej analizy, młodzież posiada rozeznanie co do różnorodności postaci występowania środków psychoaktywnych – 72,1%, choć ok. 20,1% respondentów uważa, iż jest to tylko proszek – wykres 2.7.
Tabela V
CZY WG CIEBIE NARKOTYK TO:
a) tylko tabletki (nasenne, uspokajające itp.)
przepisane przez lekarza, niewłaściwie zażywane
b) tylko rodzaj papierosów (skrętów) wypalanych przez człowieka
c) środek chemiczny pod różną postacią (tabletka, papieros, proszek, klej itp.) zażywany w celu zmiany stanu psychicznego i
fizycznego człowieka
d) tylko proszek kupiony od kogoś rozprowadzającego narkotyki
e) inne
A
B
C
D
GIMNAZJA
VIII
klasy
I kl.
PONAD
PODST
III kl.
PONAD
PODST
%
%
%
%
3,4
1,1
0,5
4,1
3,2
61,3
RAZEM (%)
DZ.
CH
razem
0,7
0,8
1,9
1,3
2,7
2,7
3,2
3,1
3,2
71,9
79,4
72,2
70,2
74,1
72,1
28,1
19,7
14,3
21,7
22,1
18,1
20,1
3,1
4,1
3,1
2,7
3,7
2,9
3,3
Wykres 2.7. Wyniki znajomości postaci środków psychoaktywnych.
a
72,1
b
20,1
3,3
3,2
c
d
e
1,3
Owe dwie tendencje ulegają ewaluacji na przestrzeni edukacji szkolnej, skłaniając się do
uznania szerszego wachlarza form występowania narkotyków niż tylko w postaci proszku.
Powyższe zmiany obrazuje wykres 2.8.
18
Wykres 2.8. Ewaluacja myślenia nt. postaci występowania narkotyków.
80
70
60
79,4
71,9
50
72,2
c
61,3
40
d
30
20
28,1
19,7
10
21,7
14,3
0
A - gimnazja
B - VIII kl.
C - I kl średnia
D - III kl średnia
Ostatnie pytanie z części wiedzy dotyczyło identyfikacji osoby uzależnionej
i brzmiało: „Czy wg Ciebie narkoman to...”. Jak obserwujemy w poniższej Tabeli VI, znaczna
część badanych – 72,4% uważa, iż jest to człowiek chory (zbliżone wyniki zanotowano
w poszczególnych grupach wiekowych), choć 44% respondentów fakt bycia narkomanem
przypisuje jego zbuntowanej naturze (niewielkie różnice odnotowano pomiędzy grupami) –
wykres 2.9.
Tabela VI
RAZEM (%)
A
B
C
D
GIMNA
ZJA
VIII
klasy
I kl.
PONAD
PODST
III kl.
PONAD
PODST
%
%
%
%
a) człowiek chory
78,8
65,9
73,1
74,0
72,1 72,7
72,4
b) człowiek podatny na wpływ innych
23,8
28,2
36,5
35,5
39,1 24,1
31,4
c) człowiek bez charakteru
25,4
20,0
25,3
22,6
27,5 19,5
23,4
d) człowiek bardzo wrażliwy
18,9
13,9
17,0
17,7
22,2 11,3
16,6
e) człowiek zbuntowany
45,0
39,3
47,4
43,8
52,7 35,7
44,0
f) człowiek poszukujący szczęścia
31,9
32,7
33,3
38,1
42,5 25,4
33,7
g) człowiek samotny
38,1
26,4
31,6
37,7
39,0 26,4
32,5
h)
inne
10,4
7,1
5,8
3,8
6,9
6,6
6,8
i)
nie wiem
20,2
17,4
14,2
16,2
20,3 13,3
16,7
CZY WG CIEBIE NARKOMAN TO:
DZ.
CH
19
razem
Wykres 2.9. Prezentacja graficzna odpowiedzi na pytanie nr 6.
80
72,4
70
60
44
50
33,7
31,4
40
32,5
23,4
30
16,7
16,6
20
6,8
10
0
a
b
c
d
e
f
g
h
i
Posiadana wiedza nt. narkotyków pochodzi z trzech głównych źródeł: artykułów
w prasie oraz audycji w telewizji, radio itp. – 72,4%; z rozmów z kolegami i koleżankami –
52,2% oraz zajęć na godzinach wychowawczych – 50,1%. Należy nadmienić, iż tylko 26,6%
badanych wymienia programy profilaktyczne. Wyniki przedstawiono ilościowo (Tabela VII)
i graficznie (wykres 2.10.).
Tabela VII
A
B
C
D
GIMNAZJA
VIII
klasy
I kl.
PONAD
PODST
III kl.
PONAD
PODST
%
%
%
%
a) w czasie programu profilaktycznego
25,4
26,8
25,1
b) w czasie zajęć na godzinie wychowawczej
45,3
49,6
c) w domu, w rozmowie z rodzicami
30,0
d) w rozmowie z kolegami, koleżankami
CZY DOWIEDZIAŁEŚ(AŚ) SIĘ CZEGOŚ
NA TEMAT NARKOTYKÓW LUB
NARKOMANII:
RAZEM (%)
DZ.
CH
razem
30,6
27,0
26,3
26,6
50,5
55,5
57,6
42,9
50,1
28,0
19,7
22,6
27,9
21,5
24,6
58,6
45,9
51,5
56,2
60,6
44,2
52,2
e) artykułów w prasie, z telewizji, radia itp.
64,8
65,2
77,8
82,3
80,1
65,1
72,4
f) z książki o tej tematyce
26,4
24,0
30,8
34,7
36,9
20,9
28,7
g) nie mam wiadomości na ten temat
9,1
6,6
6,4
4,5
6,9
6,4
6,7
h) inne
2,9
2,8
3,3
1,5
2,0
3,5
2,8
20
Wykres 2.10. Źródła wiedzy badanych nt. narkotyków.
72,4
80
70
52,2
50,1
60
50
40
24,6
26,6
28,7
30
20
6,7
2,8
g
h
10
0
a
b
c
d
e
f
Druga część pytań ankiety obejmowała swym zakresem osobiste doświadczenia badanych z zakresu znajomości i używania środków psychoaktywnych. Pytanie nr 8 dotyczyło
znajomości kogoś kto używa narkotyków (Tabela VIII). Globalnie – 30,6% badanych przyznaje się do takiej znajomości, 59,8% twierdzi, iż nie zna takiej osoby, a 9,6% nie udzieliło na
to pytanie odpowiedzi – wykres 2.11.
Tabela VIII
A
B
C
D
GIMNAZJA
VIII
klasy
I kl.
PONAD
PODST
III kl.
PONAD
PODST
%
%
%
%
a) tak
38,8
21,4
29,2
b) nie
46,9
64,5
brak odpowiedzi
14,3
14,1
CZY ZNASZ KOGOŚ, KTO
UŻYWA NARKOTYKÓW
W TWOIM OTOCZENIU :
RAZEM (%)
DZ.
CH
razem
38,5
28,6
32,5
30,6
63,9
59,2
63,5
56,3
59,8
6,9
2,3
7,9
11,2
9,6
Wykres 2.11. Globalny wynik z pytania nr 8.
9,6
30,6
59,8
a
b
brak odp.
21
Dla lepszego zobrazowania wyników z poszczególnych grup przedstawiono je graficznie na wykresach 2.12 – 2.15.
Wykres 2.12. Grupa A
Wykres 2.13. Grupa B
14,3
14,1
21,4
38,8
46,9
a
a
64,5
b
b
brak
odp.
brak odp.
Wykres 2.14. Grupa C
Wykres 2.15. Grupa D
2,3
6,9
29,2
63,9
a
59,2
38,5
b
brak odp.
a
b
brak odp.
Jak wynika z danych dwie skrajne grupy A i D (gimnazjum – 38,8% i kl. III szkoły
średniej – 38,5%) wykazują w wyższym stopniu przyznanie się do takiej znajomości niż badani w grupach B – 21,4%, czy C – 29,2%. Można zaobserwować pewną zależność, im starszy respondent, tym mniejszy odsetek nie udzielonych odpowiedzi. Przyczyny takiego stanu
rzeczy można upatrywać w niechęci przyznawania się do takiego typu znajomości.
22
Podczas analizy kolejnego pytania, które dotyczyło własnego używania, zależność ta
kształtuje się w odwrotnym kierunku tj. im badany młodszy, tym mniejszy odsetek nie udzielonych odpowiedzi, a w miarę wzrostu wieku - odsetek ten bez mała podwaja się (źródła
można doszukiwać się w niechęci przyznawania się do osobistego „brania”). Patrząc na wyniki globalne (Tabela IX): 14,9% młodzieży przyznaje się do używania narkotyków, natomiast 81,8% nie miało takich doświadczeń – wykres 2.16.
Tabela IX
A
RAZEM (%)
B
C
D
GIMNAZJA
VIII
klasy
I kl.
PONAD
PODST
III kl.
PONAD
PODST
%
%
%
%
a) tak
23,8
6,8
9,6
b) nie
73,9
90,4
2,3
2,8
CZY KIEDYKOLWIEK ZDARZYŁO
CI SIĘ UŻYWAĆ NARKOTYKÓW ?
brak odpowiedzi
DZ.
CH
razem
27,9
12,5
17,1
14,9
87,1
66,8
84,1
79,6
81,8
3,3
5,3
3,4
3,3
3,3
Wykres 2.16. Struktura używania narkotyków w środowisku mieleckich uczniów.
3,3
14,9
a
81,8
b
brak odp.
2,3
Wykres 2.17. Grupa A
Wykres 2.18. Grupa B
59,2
2,3
38,5
a
23,8
2,8
6,8
b
brak odp.
a
73,9
b
a
90,4
b
brak odp.
brak odp.
23
2,3
2,3
59,2
38,5
Wykres 2.19. Grupa C
3,3
Wykres 2.20. Grupa D
5,3
9,6
27,9
a
87,1
66,8
a
b
b
brak odp.
brak odp.
Szczególną uwagę należy zwrócić na podwyższone wyniki używania w dwóch skrajnych grupach2,3wiekowych (wykres 2.17. i 2.20.) tj. grupie A – 23,8% i 2,3
grupie D – 27,9%
w porównaniu do grup środkowych – gr. B – 6,8%; gr. C – 9,6% (wykres 2.18.,2.19.).
59,2
38,5
38,5
Na ową zależność należy zwrócić baczną uwagę z kilku59,2
powodów, mianowicie:
a
a
b
b
obie grupy A i|D w kolejnych pytaniach o osobiste doświadczenia z substancjami psychoaktywnymi wykazują
wyższe wyniki niż pozostali badani, co może być przesłanką
brak odp.
brak odp.
do uznania ich grupami podwyższonego ryzyka;
rozpatrując owe grupy w ujęciu psychologii rozwojowej należy stwierdzić, iż badani
z tych przedziałów wiekowych znajdują się w okresie kryzysowym swojego rozwoju,
co w konsekwencji może prowadzić do sięgania po używki;
badani z grupy A, wchodzą w wiek dorastania, a przy tym zmiany struktury szkoły,
edukacji (powołanie do życia gimnazjum datuje się na wrzesień 99 r.) niejednokrotnie
zmiany lokalizacji szkoły i środowiska klasowego. Taki stan rzeczy jest zjawiskiem
silnie stresogennym, jednakże podwyższony wynik w tej grupie może być spowodowany chęcią aprobaty i akceptacji przez grupę rówieśniczą.
podobnie badani z grupy D znajdują się w okresie krytycznym swojego rozwoju, niejednokrotnie stają przed poważnymi dylematami społecznymi, moralnymi. Muszą
podjąć decyzję co do dalszej swojej edukacji czy też drogi życiowej. W tym okresie
kształtują się główne zręby osobowości jednostki, co stanowi burzliwy czas przemian.
Możemy zaobserwować jeszcze jedną tendencję, porównując fakt przyznawania się do
używania narkotyków przez badanych w poszczególnych grupach wiekowych. Wynik w gr.
A wynosi 23,8%, a dla grupy o rok starszej zauważamy trzykrotny spadek stosowania środków psychoaktywnych – gr. B – 6,8%. Tendencja ta z niewielkim wzrostem utrzymuje się do
lat 15 (gr. C – 9,6%). Natomiast w wieku 17 lat odsetek używających wzrasta bez mała trzykrotnie – 27,9%, co ilustruje wykres 2.21.
24
Wykres 2.21. Używanie narkotyków w poszczególnych grupach badanych.
30
25
27,9
20
23,8
15
10
5
9,6
6,8
0
A - gimnazja
B - VIII kl.
C - I kl średnia
D - III kl średnia
Chcąc uzyskać szczegółowe informacje o rankingu popularności zażywanych środków, uzyskany materiał poddano analizie jakościowej. Wyniki prezentuje poniższa Tabela X
i wykres 2.22.
Tabela X
A
JAKIE NARKOTYKI
UŻYWAŁEŚ?
marihuana (trawka)
często
czasem
często
Haszysz
czasem
często
Kokaina
czasem
często
Amfetamina
czasem
często
grzyby, LSD
czasem
często
kleje, rozpuszczalniki
leki psychotropowe (zmieniające stan psychiczny)
czasem
często
czasem
często
Heroina
„kompot”
czasem
często
czasem
często
Ekstaza
czasem
B
C
D
GIMNAZJA
VIII
klasy
I kl.
PONAD
PODST
III kl.
PONAD
PODST
%
%
%
%
5,2
17,9
2,6
8,1
0,0
0,7
5,2
0,0
2,3
11,1
2,6
9,4
0,0
2,6
0,0
3,3
0,3
2,9
0,0
0,3
4,7
12,9
2,4
5,6
1,4
0,0
4,2
0,5
2,4
8,2
2,4
7,1
0,5
1,9
0,5
2,6
0,2
2,1
0,2
0,7
4,5
17,0
2,1
7,6
0,0
0,6
3,9
0,4
2,3
10,7
2,3
7,0
0,2
3,1
0,2
2,3
0,4
2,5
0,2
0,4
4,5
22,6
2,3
7,5
0,8
0,0
4,5
0,8
2,3
10,6
2,6
6,8
0,4
3,0
0,4
2,6
0,8
2,3
0,8
0,8
RAZEM (%)
DZ.
5,6
19,8
2,6
9,5
0,1
0,1
5,6
0,4
2,5
12,9
2,5
9,9
0,1
3,5
0,1
3,1
0,0
3,5
0,0
0,1
CH
razem
3,9
4,7
14,4 17,0
2,1
2,3
4,9
7,2
0,9
0,5
0,5
0,3
3,2
4,4
0,4
0,4
2,2
2,3
7,3 10,1
2,4
2,5
5,2
7,5
0,4
0,3
1,8
2,6
0,4
0,3
2,2
2,6
0,8
0,4
1,4
2,5
0,5
0,3
0,9
0,5
25
Wykres 2.22. Ranking popularności stosowanych środków.
17
18
często
16
14
12
czasem
10,1
10
7,5
7,2
8
6 4,7
2,5
2,6
0,3
heroina
kleje,
leki
0,3
0,4
0,3
ekstaza
0,5
0,4
0,3
kokaina
haszysz
marihuana
0
0,5
amfetamina
2
2,6
2,5
2,3
„kompot”
2,3
grzyby, LSD
4
4,4
Jak wynika z przedstawionego materiału najpopularniejszym środkiem w środowisku mieleckich szkół w kategorii czasu – „często” i „czasem” jest marihuana (często – 4,7% ; czasem –
17%). W kategorii „czasem” wysoki wynik uzyskały: grzyby i LSD – 10,1%; kleje – 7,5%
oraz haszysz – 7,2%. W kategorii „często” drugie miejsce (po marihuanie) zajmuje amfetamina z wynikiem 4,4%. Analizując strukturę używania w poszczególnych grupach wiekowych
stwierdzono, iż w gr. D– największy popyt jest na marihuanę (22,6%); grzyby i LSD (10,6%)
oraz kleje i rozpuszczalniki (6,8%). W pozostałych grupach ranking używanych narkotyków
jest taki sam, choć wyniki ilościowe są nieco inne i przedstawiają się następująco: marihuana
(gr. A- 17,9%; gr. B – 12,9%; gr. C – 17%;), grzyby i LSD (gr. A –11,1%; gr. B – 8,2%; gr. C
– 10,7%; ), kleje i rozpuszczalniki (gr. A - 9,4%; gr. B – 7,1%; gr. C – 7,0%).
Analizując strukturę spożycia zadano badanym pytanie o fakt ostatniego „brania”.
Wyniki prezentuje Tabela X.
Tabela XI
KIEDY OSTATNI RAZ
UŻYWAŁEŚ(AŚ) NARKOTYKÓW
RAZEM (%)
A
B
C
D
GIMNAZJA
VIII
klasy
I kl.
PONAD
PODST
III kl.
PONAD
PODST
%
%
%
%
DZ.
CH
razem
a) dzisiaj
2,4
3,1
0,8
1,3
0,0
4,3
1,8
b) wczoraj
0,0
14,3
2,3
0,0
5,3
3,1
4,3
c) w ciągu ostatniego tygodnia
11,0
9,2
13,6
8,9 11,4
10,4
11,0
d) w ciągu ostatniego miesiąca
20,7
19,4
22,7
21,5 20,6
22,1
21,2
e) w ciągu roku
53,7
42,9
51,5
51,9 52,2
46,6
49,9
f) inne
12,2
11,2
9,1
16,5 10,5
13,5
11,8
26
Jak wynika z uzyskanych danych największa częstotliwość „brania” przypada na okres
ostatniego miesiąca (gr. A – 20,7%; gr. B – 19,4%; gr. C – 22,7%; gr. D – 21,5%) i roku (gr.
A- 53,7%; gr. B - 42,9%; gr. C – 51,5%; gr. D – 51,9%). Nieco niższe wyniki lasują się
w kategorii ostatniego tygodnia (gr. A –11%; gr. B –9,2%; gr. C – 13,6%; gr. D –8,9%).
Poniższy wykres prezentuje czasookres stosowania narkotyków w całej grupie badanych. Jak wynika ok. połowa respondent w przyznaje się do „brania” w ciągu ostatniego roku
(49,9%), 21,2% w ciągu ostatniego miesiąca, a 11% w przeciągu ostatniego tygodnia poprzedzającego badania – wykres 2.23.
Wykres 2.23. Struktura czasu ostatniego „brania” narkotyków.
a) dzisiaj
49,9
b) wczoraj
c) w ciągu ostatniego tygodnia
d) w ciągu ostatniego miesiąca
21,2
11
4,3 1,8
e) w ciągu roku
11,8
f) inne
Kolejne pytanie dotyczyło wieku inicjacji badanych. Uzyskane dane zaprezentowano
ilościwo i graficznie (Tabele XII i wykres 2.24.).
Tabela XII
WIEK INICJACJI /w latach/
Płeć
do 9
10
11
12
13
14
15
16
17
dziew.
chłopcy
1
2
2
1
2
2
5
4
8
9
12
10
16
15
9
8
4
2
RAZEM
3
3
4
9
17
22
31
17
6
27
Wykres 2.24. Wiek inicjacji badanych.
35
30
31
25
20
22
15
17
17
10
3
5
3
4
9
6
0
9 lat
10 lat
11 lat
12 lat
13 lat
14 lat
15 lat
16 lat
17 lat
Jak wynika z uzyskanego materiału fakt inicjacji narkotykowej przypada na okres 13 –
16 lat (rozpiętość najwyższych wyników od 17% – 31%), niemniej największa ilość prób
przypada na wiek 15 lat – tj. 31% respondentów.
Pytanie 13 dotyczyło pierwszego „dostawcy” narkotyku (Tabela XIII). Zdecydowany
prym w poszczególnych grupach (A – 21,8%; B –15,5%; C –20,7%; D – 26,4%) jak i ujęciu
całościowym wiedzie grupa rówieśnicza – 20,5%. (wykres 2.25.)
Tabela XIII
RAZEM (%)
A
B
C
D
GIMNA
ZJA
VIII
klasy
I kl.
PONAD
PODST
III kl.
PONAD
PODST
%
%
%
%
21,8
15,5
20,7
b) od swojej dziewczyny, swojego chłopaka
0,0
0,0
c) od gospodarza imprezy
2,9
d) od obcej osoby
e) inne
OD KOGO DOSTAŁEŚ PIERWSZY
NARKOTYK :
a) od kolegi, koleżanki
DZ.
CH
razem
26,4
25,5
15,7
20,5
1,0
0,0
0,3
0,4
0,3
2,6
2,9
3,0
3,1
2,6
2,8
0,3
0,9
1,8
0,0
0,7
1,2
0,9
3,6
3,3
3,1
3,0
3,1
3,4
3,2
Wykres 2.25. Ranking pierwszych „dostawców“.
25
20,5
20
15
10
2,8
5
3,2
0,9
0,3
0
a
b
c
d
e
28
Orientacja badanych nt. miejsca dystrybucji środków psychoaktywnych w mieście
Mielcu (Tabela XIV).
Tabela XIV
WEGŁUG CIEBIE W NASZYM MIEŚCIE NAJŁATWIEJ MOŻNA
NABYĆ NARKOTYKI:
RAZEM (%)
A
B
C
D
GIMNA
ZJA
VIII
klasy
I kl.
PONAD
PODST
III kl.
PONAD
PODST
%
%
%
%
DZ.
CH
razem
a) na dyskotece
63,8
61,9
69,2
68,3 73,3
58,9
65,9
b) na prywatce
41,4
27,5
33,3
30,9 40,6
25,6
32,9
c) w szkole
54,4
41,4
47,0
46,4 55,3
38,8
46,8
44,6
43,5
45,0
40,0 53,0
34,8
43,6
40,7
50,4
54,0
57,0 56,8
45,1
50,8
13,0
4,2
2,9
6,8
5,6
d) w miejscu publicznym (park, ulica,
dworzec itp.)
e) w środowisku rówieśniczym (od kolegi,
koleżanki)
f) inne
4,5
4,4
Na podstawie zaprezentowanych powyżej wyników (oraz ujęcia graficznego – wykres
2.26.) można stwierdzić, iż miejscem największego zbytu są dyskoteki – 65,9%, w następnej
kolejności: środowisko rówieśnicze – 50,8%; szkoła – 46,8%; miejsce publiczne (park, ulica
itp.) – 43,6% oraz prywatka – 32,9%.
Wykres 2.26. Miejsca dostępności.
70
60
46,8
65,9
50,8
43,6
50
40
32,9
30
20
5,6
10
0
a
b
c
d
e
f
29
Analizując poszczególne grupy wiekowe stwierdzamy badani z gr. A najczęściej wymieniali: dyskotekę – 63,8%; szkołę – 54,4%; miejsce publiczne – 44,6%, respondenci
z gr. B: dyskotekę – 61,9%; środowisko rówieśnicze – 50,4% oraz miejsca publiczne –
43,5%. Pozostałe dwie grupy C i D wymieniają te same kategorie z nieznacznymi różnicami
ilościowymi tj. dyskotekę (C –69,2%; D – 68,3%); środowisko rówieśnicze (C –54%;
D – 57%) oraz szkołę (C – 47%; D – 46,4%).
Kolejne pytanie odwoływało się do znajomości przez badaną młodzież osoby dealera
rozprowadzającego narkotyki. Wyniki zamieszczono w poniższej Tabeli XV.
Tabela XV
CZY ZNASZ KOGOŚ, KTO
ROZPROWADZA NARKOTYKI:
A
B
C
D
GIMNAZJA
VIII
klasy
I kl.
PONAD
PODST
III kl.
PONAD
PODST
%
%
%
%
RAZEM (%)
DZ.
CH
razem
a) tak
22,1
18,1
21,4
29,8 21,1
23,1
22,1
b) nie
69,7
76,2
74,3
64,9 74,7
70,0
72,3
brak odpowiedzi
8,2
5,7
4,3
6,9
5,6
5,3
4,2
Jak wynika z uzyskanych danych (prezentacja graficzna poniżej – wykres 2.27.) 72,3% badanych nie zna nikogo, kto by rozprowadzał narkotyki, a 22,1% przyznaje się do takiej znajomości. Analizując dane z poszczególnych grup nie stwierdzono znacznych różnic (gr. A22,1%; B – 18,1%; C –21,4%; D – 29,8%).
Wykres 2.27. Struktura znajomości dealera przez badanych.
5,6
72,3
a
22,1
b
brak odp.
30
Ostatnim elementem w części orientacji jest pytanie o identyfikację osoby rozprowadzającej narkotyki. Z uzyskanych wyników ilościowych (Tabela XVI) i ujęcia graficznego
(wykres 2.28.) zamieszczonych poniżej wnioskujemy, iż jest to osoba: zajmująca się handlem
narkotykowym – 37%; jest uczniem, uczennicą lub jest sama uzależniona – 16,4%. Porównując wyniki w kolejnych grupach stwierdzamy, iż grupa A i B wymieniają kategorie w tej samej kolejności z niewielkimi różnicami ilościowymi tj. osoba handlująca (gr. A – 36,5%; gr.
B –32,2%); uzależniona (gr. A –18,9%; gr. B –17,6%); uczeń lub uczennica (gr. A –16,9%;
gr. B – 12,2%), podobnie rzecz się ma w grupach C i D tzn. młodzież w tych przedziałach
wiekowych skłania się do uznania dealera jako: osoby zajmującej się handlem (gr. C – 37,4%;
gr. D – 44,2%), ucznia lub uczennicy (gr. C – 17,5%; gr. D – 20%), uzależnionego (gr. C –
13,6%; gr. D – 17%).
Tabela XVI
OSOBA, KTÓRA ROZPROWADZA
NARKOTYKI TO :
a) osoba, która sama jest uzależniona
b)
osoba, która zajmuje się handlem narkotyków
c) osoba, która jest uczniem (uczennicą)
d) osoba, której nie znam: (kobieta, mężczyzna
e) inne
RAZEM (%)
A
B
C
D
GIMNA
ZJA
VIII
klasy
I kl.
PONAD
PODST
III kl.
PONAD
PODST
%
%
%
%
18,9
17,6
13,6
36,5
32,2
16,9
DZ.
CH
razem
17,0
19,5
13,5
16,4
37,4
44,2
45,4
29,0
37,0
12,2
17,5
20,0
20,4
12,5
16,4
10,7
9,4
9,7
14,3
13,2
8,2
10,7
2,3
3,3
1,0
1,1
1,8
2,1
1,9
Wykres 2.28. Identyfikacja osoby rozprowadzającej narkotyki.
40
35
37
30
25
16,4
16,4
20
10,7
15
10
1,9
5
0
a
b
c
d
e
31
I. WNIOSKI .
Niniejszy raport jest pierwszą próbą zdiagnozowania zjawiska narkomani w naszym
środowisku i stanowi bogaty materiał badawczy, który może stanowić matrycę porównawczą
dla ewaluacji postaw i poglądów badanych w następnych latach. Na jego podstawie można
dokonywać planowych działań profilaktyczno – interwencyjnych w środowisku mieleckiej
młodzieży.
Na podstawie przeprowadzonych badań i dokonanej analizy ilościowej i jakościowej
uzyskanego materiału można sprecyzować następujące wnioski:
1.
Najczęściej wymienianymi przez badaną młodzież głównymi powodami używania narkotyków przez ludzi są; ucieczka od problemów 77%; chęć bycia akceptowanym przez
grupę rówieśniczą – 56,2%; fakt bycia uzależnionym – 54,9% oraz nuda i ciekawość –
50,5%.
Wymieniane wyżej powody mogą być również osobistą motywacją do sięgnięcia przez
badanych po środki psychoaktywne.
2. Stwierdzono, że badana młodzież posiada ogólną wiedzę na temat problematyki narkomani, aczkolwiek można zauważyć ścieranie się przeciwstawnych tendencji w zakresie
zrozumienia choroby (uzależnienia), czasu jej powstawania, jak i formy występowania
narkotyków, co może świadczyć o nie ugruntowanej wiedzy respondentów.
3. Posiadana przez badaną młodzież wiedza w głównej mierze pochodzi ze środków masowego przekazu (72,4%), natomiast w niewielkim stopniu (26,6%) z programów profilaktycznych, co sugeruje zwiększenie intensywności działań edukacyjnych.
4. Najpopularniejszym narkotykiem we wszystkich grupach wiekowych jest marihuana,
przy czym najwyższy wskaźnik zanotowano a grupie D – III i IV klas szkół średnich
(22,6%). Natomiast największa częstotliwość „brania” środków psychoaktywnych przypada na okres ostatniego miesiąca i roku. Około połowa respondentów przyznających się
do używania narkotyków, stosowała je w ciągu ostatniego roku.
32
5. Okres inicjacji narkotykowej przypada na wiek 13 – 16 lat, (niemniej największa ilość
prób
przypada na wiek 15 lat – tj. 31% respondentów), co jest odzwierciedlone
w wyższych wynikach w dwóch skrajnych grupach badanych (gr. A – 13 lat i gr. D – 16
lat), przy czym pierwszym „dostawcą” środków psychoaktywnych we wszystkich grupach
wiekowych była koleżanka lub kolega – 20,5% .
Miejscem o największej dostępności tych środków są dyskoteki – 65,9%, w następnej
kolejności: środowisko rówieśnicze – 50,8%; oraz szkoła – 46,8%.
6.
Ponad jedna piąta (22,1%) badanych zna osobę dealera środków psychoaktywnych.
Najczęściej wymienianą osobą określającą potencjalnego dealera jest dostawca zajmujący
się profesjonalnie handlem narkotyków, jednakże ok. 16% respondentów jednocześnie
wskazuje na osoby uzależnione, jak również na osoby w wieku szkolnym (16,4%), co
niewątpliwie jest niepokojącym zjawiskiem świadczącym o infiltracji środowiska szkolnego przez „profesjonalnych dealerów” środków psychoaktywnych.
Opracowano na zlecenie Urzędu Miasta Mielca
33