Przegląd Seksuologiczny

Transkrypt

ISSN 2353-8988
KWARTALNIK ❚ PAèDZIERNIK/GRUDZIE¡ 2014 ❚ TOM X ❚ ZESZYT 4
przegląd
SEKSUOLOGICZNY
SEXOLOGICAL
REVIEW
KOMUNIKATY
NR
NR
40
NUDYZM, NATURYZM A SEKS
prof. dr hab. med. Zygmunt Zdrojewicz
lek. med. Aleksandra Idzior
lek. med. Anna Rzàsa
SEKSUALNOÂå OSÓB
PRAKTYKUJÑCYCH JOG¢
mgr mgr Anna Paszkowska
POSTRZEGANIE KOBIECOÂCI
I M¢SKOÂCI PRZEZ CH¸OPCÓW
NIEDOSTOSOWANYCH SPO¸ECZNIE
mgr Estera Monika Sobieraj
dr Marta Rawiƒska
PRZEGLÑD PIÂMIENNICTWA
DOTYCZÑCY SEKSUALNOÂCI KOBIET
prof. dr hab. med. Zbigniew Lew-Starowicz,
mgr psych. Monika Szymaƒska
www.lew-starowicz.pl
SPIS TREÂCI
Szanowni Czytelnicy,
Najnowszy numer Przeglàdu Seksuologicznego zaczyna si´ od dwóch wa˝nych
kominikatów. Pierwszy z nich dotyczy leczenia sprawców przest´pstw przeciwko
wolniÊci seksualnej w warunkach ambulatoryjnych. Dotàd by∏ opracowany program leczenia sprawców w warunkach
oddzia∏u zamkni´tego. Ze wzgl´du na potrzeb´ utworzenia sieci oÊrodków leczenia ambulatoryjnego sprawców w warunkach
polskich proponowany program zosta∏ do nich dostosowany.
Drugi komunikat dotyczy uprawnieƒ do u˝ywania tytu∏u seksuologa. Obecnie jest on u˝ywany przez osoby do tego uprawnione ale równie˝ przez absolwentów sytudiów podyplomowych, ró˝nych kursów a nawet bez ˝adnych szkoleƒ. Wielu pacjentów szuka pomocy u profesjonalistów i nietety trafia
do osób uzurpujàcych sobie uprawnienia seksuologa.
KOMUNIKATY --------------------------------------3
NUDYZM, NATURYZM A SEKS -------------6
prof. dr hab. med. Zygmunt Zdrojewicz
lek. med. Aleksandra Idzior
lek. med. Anna Rzàsa
SEKSUALNOÂå OSÓB
PRAKTYKUJÑCYCH JOG¢ -------------------11
NIEDOSTOSOWANYCH
SPO¸ECZNIE -------------------------------------24
mgr Estera Monika Sobieraj
dr Marta Rawiƒska
DOTYCZÑCY
SEKSUALNOÂCI KOBIET --------------------32
prof. dr hab. med. Zbigniew Lew-Starowicz
Artyku∏y zamieszczone w obecnym numerze periodyku obejmuja ró˝ne zagadnienia. Pierwszy opisuje ró˝ne aspekty nudyzmu i naturtzmu, które stajà si´ zjawiskiem doÊç powszechnym.
przegląd
SEXOLOGICAL REVIEW
SEKSUOLOGICZNY
KWA RTA L N I K ❚ T O M X ❚ Z E S Z Y T 4 ❚ N U M E R 4 0
Drugi dotyczy wp∏ywu uprawiania jogi na seksualnoÊç. Joga
sta∏a si´ modna i dlatego warto poznaç jej relacje z seksualnoÊcià.
Komitet redakcyjny:
redaktor naczelny
– prof. dr hab. med. Zbigniew Lew-Starowicz
sekretarz redakcji – dr n. hum. Alicja D∏ugo∏ćka
Patronat naukowy:
Trzeci artyku∏ dotyczy ma∏o u nas znanego zagadnienia jakim jest postrzeganie ról p∏ciowych u m∏odzie˝y nidostosowanej
spo∏ecznie.
Ostatni artyku∏ dotyczy najnowszych wyników badaƒ sesualnoÊci kobiet i kontynuuje tradycj´ naszego periodyku, w którym
udost´pniamy przeglàd piÊmiennictwa Êwiatowego.
Zak∏ad Seksuologii Medycznej
i Psychoterapii CMKP w Warszawie
Rada naukowa:
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
prof. dr hab. med. Eli Coleman (Minneapolis)
prof. dr hab. med. Barbara Darewicz (Bia∏ystok)
prof. dr hab. med. Romuald D´bski (Warszawa)
prof. dr hab. med. S∏awomir A. Dutkiewicz (Kielce)
prof. dr hab. Tadeusz Ga∏kowski (Warszawa)
prof. dr hab. med. Ryszard Gellert (Warszawa)
prof. dr hab. med. Louis Joseph Ignarro (Los Angeles)
prof. dr hab. med. Kazimierz Krajka (Gdaƒsk)
prof. dr hab. hum. Stanislav Kratochvíl (Brno)
prof. dr hab. med. Ryszard Piotrowicz (Warszawa)
prof. dr hab. med. Tomasz Pertyƒski (¸ódê)
prof. dr hab. Aleksander Ronikier (Warszawa)
dr n. med. Ronny Shtarkshall (Jeruzalem)
prof. dr hab. med. Petr Weiss (Praha)
prof. dr hab. med. Beverly Whipple (Nev Jersey)
prof. dr hab. med. Kevan Wylie (Sheffield)
prof. dr hab. med. Jaroslav Zvěř ina (Praha)
Opracowanie graficzne: M-art, Jolanta Merc
Z okazji Êwiàt Bo˝ego ƒarodzenia i Nowego 2015 roku
w imieniu w∏asnym i Redakcji ˝ycz´ Czytelnikom wszystkiego
najlepszego, zdrowia i pomyÊlnoÊci.
prof. dr hab. med. Zbigniew Lew-Starowicz
Przeglàd Seksuologiczny, paêdziernik/grudzieƒ 2014, nr 40
Wydawca:
Adres korespondencyjny:
Przeglàd Seksuologiczny
Zak∏ad Seksuologii Medycznej i Psychoterapii CMKP
Polskie Towarzystwo Medycyny Seksualnej
ul. Czerniakowska 231, 00-416 Warszawa
e-mail: [email protected]
Wszelkie prawa zastrze˝one. Kopiowanie w cz´Êci
lub w ca∏oÊci bez uzyskania zezwolenia wydawcy
jest zabronione.
2
KOMUNIKAT I
PROGRAM LECZENIA
W WARUNKACH AMBULATORYJNYCH
SPRAWCÓW PRZEST¢PSTW
PRZECIW WOLNOÂCI SEKSUALNEJ
Z ROZPOZNANIEM ZABURZE¡
PREFERENCJI SEKSUALNYCH
– ZALECENIA KONSULTANTA KRAJOWEGO
W DZIEDZINIE SEKSUOLOGII
ADRESACI
DoroÊli, preferencyjni sprawcy przest´pstw
seksualnych przeciw wolnoÊci seksualnej:
● w trakcie odbywania kary,
● po odbyciu kary pozbawienia wolnoÊci,
● zwolnieni warunkowo,
● zg∏aszajàcy si´ dobrowolnie.
WYKONAWCY
lekarze specjaliÊci seksuolodzy,
lekarze specjaliÊci psychiatrzy,
specjaliÊci psycholodzy kliniczni,
certyfikowani seksuolodzy kliniczni Polskiego Towarzystwa Seksuologicznego,
– certyfikowani psychoterapeuci Polskiego
Towarzystwa Psychiatrycznego, Polskiego
Towarzystwa Psychologicznego lub innych
stowarzyszeƒ akceptowanych przez
Konsultanta Krajowego w dziedzinie
seksuologii,
– osoby w trakcie szkolenia w zakresie
psychoterapii,
Wszyscy w/w:
– majà zaÊwiadczenie o ukoƒczeniu
kursu kierunkowego w CMKP,
– majà zaÊwiadczenie o ukoƒczeniu
szkolenia w nurcie poznawczo-behawioralnym lub o odbywaniu szkolenia,
– sà zobowiàzani do sta∏ego superwizowania si´ i sta∏ego dokszta∏cania.
–
–
–
–
CELE PROGRAMU
1. Ocena, monitorowanie i zapobieganie
recydywie zachowaƒ przest´pczych.
2. Nauka umiej´tnoÊci spo∏ecznych – poczucia odpowiedzialnoÊci za pope∏niony
czyn, ponoszenia konsekwencji w∏asnych
czynów.
3. Nauka mechanizmów samokontroli
celem unikania czynów zabronionych
prawnie.
4. Utrwalanie nabytych umiej´tnoÊci.
●
●
●
METODA
Terapia indywidualna.
Terapia grupowa poznawczo-behawioralna.
Farmakoterapia (leki obni˝ajàce pop´d
p∏ciowy) zgodnie z CHPL.
ETAP I – 3 miesiàce
Cele:
– kwalifikacja sprawców do Programu
(kryteria w∏àczenia i wykluczenia),
– ocena ryzyka recydywy,
– diagnostyka deficytów, mechanizmów
obronnych, uzale˝nieƒ i innych mechanizmów psychologicznych funkcjonowania sprawców,
– ocena poziomu agresywnoÊci,
– ogólna ocena stanu zdrowia.
Kryteria w∏àczenia do Programu:
– przyznanie si´ do pope∏nienia czynu,
za który zosta∏ skazany,
– przyznanie si´ do zaburzeƒ preferencji
seksualnych (pacjenci „wolnoÊciowi”),
3
– zobowiàzanie si´ do przestrzegania
regulaminu Programu.
Kryteria wykluczenia:
– rozpoznanie zaburzeƒ psychotycznych,
– II poni˝ej 90,
– zaburzenia osobowoÊci typu borderline,
psychopatia, organiczne,
– depresja,
– tendencje samobójcze,
– brak motywacji do leczenia.
ETAP II
Modu∏ g∏ówny: 9–12 miesićy
Cel
Zapobieganie recydywie przez zwi´kszenie motywacji do powstrzymywania si´ od dotychczasowych sposobów roz∏adowywania
napi´ç i pope∏niania kolejnych przest´pstw,
rozwijanie umiej´tnoÊci samokontroli.
Metoda:
– terapia indywidualna lub grupowa,
– farmakoterapia,
– monitorowanie ryzyka recydywy, przez
zespó∏ leczàcy, co 3 miesiàce.
Kryteria wykluczenia z grupy
(decyduje zespó∏ terapeutyczny)
1. Zachowania agresywne.
2. Zachowania seksualne wobec uczestników grupy.
3. Sabotowanie terapii.
4. Brak poprawy.
5. Brak motywacji do terapii.
6. Naruszanie zasad bezpieczeƒstwa.
7. Naruszenie regulaminu Programu Leczenia.
ETAP III
Modu∏ podtrzymujàcy: – 4 lata
Cel
Utrzymywanie efektów terapii i zapobieganie nawrotom. Kszta∏cenie umiej´tnoÊci osiàgania wa˝nych ˝yciowo doÊwiadczeƒ osobistych w akceptowany spo∏ecznie sposób.
Metoda:
– ocena co 6 miesićy ryzyka recydywy
– zale˝nie od wyniku mo˝liwoÊç skierowania pacjenta ponownie do modu∏u
g∏ównego,
– farmakoterapia (zgodnie z CHPL).
ETAP IV
Modu∏ kontrolny: – 15 lat
Cel
Monitorowanie ryzyka recydywy.
Metoda:
– ocena ryzyka recydywy – minimum 1 raz
w roku,
– ewentualna farmakoterapia.
MIEJSCE REALIZACJI PROGRAMU
– OÂRODKI AMBULATORYJNE
1. Personel – jak wy˝ej.
2. Wymogi lokalowe – gabinet lekarski,
gabinet terapeutyczny, zabiegowy.
3. Wyposa˝enie – narz´dzia diagnostyki
psychologicznej.
4. Pacjenci – ze skierowaniem, zg∏aszajàcy
si´ dobrowolnie lub skierowani przez
lekarzy spoza Programu. ◗
Prof.dr hab. med. Zbigniew Lew-Starowicz
Konsultant Krajowy
w dziedzinie seksuologii
Warszawa, 23 listopada 2014 r.
4
KOMUNIKAT II
STANOWISKO
POLSKIEGO TOWARZYSTWA
SEKSUOLOGICZNEGO
okreÊlajàce specjalistów,
którzy mogà pos∏ugiwaç si´ tytu∏em
seksuologa
Uchwa∏a ZG PTS z dnia 25.04.2014 r.
Zarzàd Polskiego Towarzystwa Seksuologicznego informuje, ˝e jedynymi osobami uprawnionymi do nazywania siebie seksuologami sà lekarze posiadajàcy specjalnoÊç z zakresu seksuologii (lekarz specjalista seksuolog) oraz psychologowie posiadajàcy certyfikat seksuologa klinicznego
(psycholog – seksuolog kliniczny) wydany
przez Polskie Towarzystwo Seksuologiczne.
Uzasadnienie stanowiska
Powy˝sze stanowisko jest odpowiedzià
na wp∏ywajàce do Zarzàdu G∏ównego PTS
pytania dotyczàce tego, kto mo˝e pos∏ugiwaç si´ tytu∏em seksuologa. Pytania te dzielà si´ na dwie kategorie. Pierwszà z nich stanowià pytania formu∏owane przez pacjentów, opiniowanych i inne osoby prywatne jak
równie˝ przez sàdy i instytucje, które chcà
potwierdziç kwalifikacje osób Êwiadczàcych
us∏ugi na ich rzecz. Drugà kategori´ stanowià pytania osób, które chcà uzyskaç
uprawnienia do pos∏ugiwania si´ tytu∏em
seksuologa. Dotyczà one warunków, które
trzeba spe∏niç dla otrzymania tego rodzaju
uprawnieƒ.
Tytu∏ seksuologa upowa˝nia do prowadzenie diagnozy i terapii zaburzeƒ seksualnych w ramach wykonywanego przez obu
specjalistów zawodu podstawowego: lekarza lub psychologa.
Posiadanie przez lekarza tytu∏u specjalisty seksuologa lub posiadanie przez psychologa tytu∏u seksuologa klinicznego daje
gwarancj´ nabycia kwalifikacji niezb´dnych
do diagnozowania i leczenia zaburzeƒ seksualnych. Procedura ich uzyskiwania przewiduje kontrol´ jakoÊci nabywania okreÊlonej, specjalistycznej wiedzy i umiej´tnoÊci
oraz weryfikacj´ poziomu tych kompetencji,
mi´dzy innymi poprzez z∏o˝enie egzaminu
komisyjnego. ◗
Zarzàd
Polskiego Towarzystwa Seksuologicznego
5
NUDYZM, NATURYZM A SEKS
prof. dr hab. med. Zygmunt Zdrojewicz,
lek. med. Aleksandra Idzior, lek. med. Anna Rzàsa
Streszczenie
Wspó∏czeÊnie nagoÊç jest bardzo cz´sto kojarzona z seksualnoÊcià i seksem. To powoduje, ˝e naturyzm
– nudyzm sà kojarzone z czymÊ z∏ym i zabronionym. Filozofia tych nurtów ma zupe∏nie inne pod∏o˝e. NaturyÊci
cenià sobie wolnoÊç i bliskoÊç z naturà, a nagoÊci nigdy nie kojarzà z seksem. Na Êwiecie istnieje wiele organizacji nudystów, które zapewniajà mo˝liwoÊç wspólnego sp´dzania czasu i integracji. Nale˝y pami´taç
równie˝ o zdrowotnych w∏aÊciwoÊciach chodzenia nago i bliskoÊci z naturà.
S∏owa kluczowe:
nudyzm, naturyzm, seks, nagoÊç
NUDISM, NATURISM AND SEX
Nowadays nudity is very often associated with sexuality and sex. That causes nudism seem to be inappropriate
and forbidden. In fact its philosophy is totally different. Nudists take care of freedom and connection to the
nature, never combine nudity to the sex. There are many nudist’s organisations which can provide common
spending free time and integration. We must also remember about healthy effect of nudity and connection
to the nature.
Key words:
nudism naturism, sex, nudity
PRACA RECENZOWANA
Nasze czasy sà pe∏ne nagoÊci. W ka˝dym wi´kszym mieÊcie, w ró˝nych krajach
mo˝emy spotkaç bilbordy z rozebranymi
kobietami reklamujàcymi przeró˝ne rzeczy,
w Internecie oprócz stron pornograficznych
znajdziemy równie˝ strony o modzie, plotkarskie i portale spo∏ecznoÊciowe, a na ka˝dej z nich mniej lub bardziej roznegli˝owane
zdjćia. W dzisiejszych czasach ka˝dy powinien byç pociàgajàcy, seksowny, atrakcyjny
dla p∏ci przeciwnej. Bez wzgl´du na wiek.
Naj∏atwiej to osiàgnàç przez eksponowanie
w∏asnego cia∏a. Ten trend nazywany jest hiperseksualizacjà kultury i sprawia, ˝e wi´kszoÊç
ludzi czuje niech´ç zarówno do patrzenia
na nagoÊç jak i akceptowania jej w przestrzeni publicznej.
Aby zrozumieç ca∏kowity przekaz niniejszego artyku∏u warto na poczàtku zapoznaç
si´ z podstawowymi pojćiami. Bardzo wa˝ne jest zrozumienie ró˝nicy pomi´dzy naturystà a nudystà. Ogólna definicja mówi, ˝e
nudyzm jest kierunkiem opartym na haÊle
powrotu do natury propagujàcym przebywanie na Êwie˝ym powietrzu nago lub prawie
nago, osób obu p∏ci, dla higieny psychicznej
i fizycznej [1]. Dyskretna ró˝nica polega
na tym, ˝e nudysta po prostu lubi paradowaç
nago, natomiast naturyÊci wyznajà dodatkowà filozofi´. Kolejne pojćie, które bardzo
cz´sto kojarzone z naturyzmem to ekshibicjonizm. Tymczasem jest to odmiana przest´pczoÊci seksualnej, polegajàca na obna˝aniu
si´ w miejscach publicznych. Dla ekshibicjonisty pokazanie w∏asnych narzàdów p∏ciowych przedstawicielom p∏ci przeciwnej stanowi cel sam w sobie [2]. Wspó∏czesny poglàd
na nudyzm zosta∏ bardzo zniekszta∏cony
przez pornografi´, którà wg definicji encyklopedycznej stanowià pisma, druki, filmy, wizerunki i inne wykonywane i rozpowszechniane
w celu wywo∏ania u odbiorców podniecenia
seksualnego. W Polsce i innych krajach jest
przest´pstwem [3].
Historia naturyzmu rozpoczyna si´ ju˝ w
czasach staro˝ytnych i towarzyszy symbolice jakà nadawano nagoÊci i cielesnoÊci.
NiegdyÊ wierzono m.in. w magicznà moc
waginy, która mia∏a odp´dzaç demony i nie
tylko. W Wielkiej Brytanii na murach miast
rzeêbiono kobiety z obna˝onymi genitaliami
by odp´dzaç wrogie wojska. Jest to zwiàzane
Prof. dr hab. med.
Zygmunt Zdrojewicz,
Katedra i Klinika
Endokrynologii,
Diabetologii i Leczenia
Izotopami
Uniwersytetu Medycznego
we Wroc∏awiu
lek. med. Aleksandra
Idzior
Lekarz sta˝ysta
– Wojewódzki Szpital
Specjalistyczny
we Wroc∏awiu
lek med. Anna Rzàsa
Lekarz sta˝ysta
– Szpital Zakonu
Bonifratrów
w Katowicach
6
z symbolikà waginy, którà uto˝samiano z si∏à witalnà i urodzajem, w koƒcu mia∏a moc
dawania na Êwiat nowego ˝ycia. Z drugiej
strony podejrzewano, ˝e tak samo jak mog∏a daç ˝ycie, tak sama mog∏a je zabraç.
KiedyÊ kobiety by zwi´kszyç plony na roli
udawa∏y si´ w pole i obna˝a∏y si´, wierzàc,
˝e w ten sposób zapewnià swoim rodzinom
dostatek/u˝yênià gleb´.
W innej cz´Êci Europy, na po∏udniu, nagoÊç by∏a inaczej interpretowana. W staro˝ytnoÊci na terenie Grecji panowa∏ kult cia∏a
i atletycznej sylwetki. M∏odzi ch∏opcy, jak
i dojrzali m´˝czyêni uprawiali sport bez
odzie˝y. Zw∏aszcza Spartanie musieli trzymaç si´ surowych zasad çwiczeƒ nago. Oni
te˝ publicznie na imprezach sportowych
i procesjach eksponowali swoje cia∏a w pe∏nym zakresie [4]. åwiczenia fizyczne by∏y
wykonywane na terenie „gymnasium” – nazwa tego obiektu pochodzi od greckiego
przymiotnika gymnos – znaczy nagi [5]. Rzymianie na poczàtku nie zachwalali nagoÊci
sàsiadów, która w ich kraju by∏a zarezerwowana dla kàpieli w termach, niewolników
i przest´pców skazanych na ch∏ost´ [6].
Aczkolwiek z czasem ich kultura sta∏a si´
bardziej frywolna, nagoÊç wkroczy∏a w ka˝dà sfer´ ˝ycia, poniewa˝ motyw m´skiego
cz∏onka pojawia∏ si´ nie tylko na dzie∏ach
sztuki, ale tak˝e meblach, czy bi˝uterii. Noszono wtedy amulety falliczne, które mia∏y
odp´dzaç z∏e moce [7]. W rzymskich ogrodach stawiano pomniki Priapa, zapo˝yczonego z kultury greckiej, jako strach na wróble, którego cechà charakterystycznà by∏
du˝y, wrćz karykaturalny penis w wzwodzie
[8]. Priap, który z wyglàdu przypomina∏
boga pasterzy – Pana – a wić mia∏ wyglàd
pó∏ koz∏a pó∏ cz∏owieka, by∏ bo˝kiem p∏odnoÊci, urodzaju, opiekunem winnic oraz patronem zmys∏owej mi∏oÊci. Warto w tym
miejscy wspomnieç, ˝e stàd pochodzi nazwa bardzo rzadkiego schorzenia priapizmu
– bolesnego, d∏ugotrwa∏ego i nieprawid∏owego wzwodu cz∏onka, któremu nie towarzyszy uczucie podniecenia seksualnego
i który nie ust´puje po stosunku seksualnym
ani po masturbacji. Przyczynà tego schorzenia mogà byç leki stosowane w zaburzeniach
erekcji, przeciwnadciÊnieniowe, przeciwdepresyjne oraz neurologiczne, a leczenie jest
objawowe lub chirurgiczne. Innà namiastkà
nagoÊci w staro˝ytnym Êwiecie by∏y wojny
z Celtami, którzy odstraszali wrogów swoimi
imponujàcymi nagimi sylwetkami [9].
W Êredniowieczu w czasach Wielkiej Inkwizycji cielesnoÊç by∏a synonimem grzechu. W zwiàzku z czym jakiekolwiek ruchy
poglàdowe skupiajàce uwag´ na ciele by∏y
uznawane za heretyckie i godne napi´tnowania. Wtedy g∏oÊno mówi∏o si´ o grupie
husyckich adamitów w Czechach, którzy
w´drowali nago po kraju. Pierwsze adnotacje dotyczàce tej sekty autorstwa Epifaniusza pochodzà ju˝ z II w n.e. i dotyczà ruchu
religijnego wywodzàcego si´ z chrzeÊcijaƒstwa, dzia∏ajàcego w pó∏nocnej Afryce.
G∏ównym za∏o˝eniem tego ruchu by∏o naÊladowanie ˝ycia Adama w boskim raju,
przed pope∏nieniem grzechu pierworodnego. Ruch ten od˝y∏ w XIV/XV w. w Czechach
[10]. Adamici – a to wniosek chyba nieco
uproszczony – byli pionierami komunizmu,
poniewa˝ oprócz ˝ycia bez odzie˝y chcieli
mieç wszystko wspólne, od dobytku, a˝
po kobiety. Pomimo represji ze strony rzàdów przetrwali w ukryciu do XIX w. Z tego
okresu pochodzà ostatnie doniesienia o ich
aktywnoÊci [11]. W dzisiejszych czasach
w sposób naturalny, w pe∏ni akceptowany
przez otoczenie i zwiàzany z tradycjà, nie
ubierajà si´ tylko rdzenne pleniona Afryki,
Ameryki Po∏udniowej, czy wysp Pacyfiku. Indyjscy mnisi Digambara, co oznacza „odziani
w niebo” ca∏e swoje ˝ycie sp´dzajà g∏ównie
medytujàc nago [12].
Filozofia naturyzmu jest bardzo szeroka.
XIV Kongres Mi´dzynarodowej Federacji
Naturystów wyjaÊni∏, ˝e naturyzm jest to styl
˝ycia w harmonii z naturà, wyra˝any poprzez spo∏ecznà nagoÊç, charakteryzujàcy
si´ szacunkiem wobec ludzi o innych poglàdach i wobec Êrodowiska. Bardzo cz´sto
za nagoÊcià idà dzia∏ania proekologiczne,
propagowanie zdrowego stylu ˝ycia a czasem nawet dzia∏alnoÊç polityczna. Dla wielu
kobiet w latach 60. ods∏anianie cia∏a,
a zw∏aszcza piersi sta∏o si´ wyrazem wolnoÊci w zdominowanym przez m´˝czyzn Êwiecie. Wspó∏czeÊnie nagoÊç wrćz parali˝uje
opini´ publicznà. Dlatego aby szokowaç
i zwróciç na siebie uwag´ bardzo cz´sto wystarczy po prostu zdjàç ubranie. Go∏e cia∏o
jest wbrew pozorom bardzo skutecznà bronià. Nadzy nie mo˝emy si´ w ˝aden sposób
schowaç, nic nas nie chroni. Ale w∏aÊnie
w tym paradoksie tkwi si∏a [13]. Dzisiaj podobne
7
idee sà wykorzystywane m.in. przez Parti´
Kobiet czy mi´dzynarodowà organizacj´ Free
the Nipple (Uwolniç sutek), która walczy
o zniesienie zakazu opalania si´ topless.
Cz´Êç przedstawicieli naturyzmu jego
poczàtków doszukuje si´ w PiÊmie Âwi´tym
przytaczajàc przyk∏ad Jezusa Chrystusa.
Twierdzà oni, ˝e Jezus w najwa˝niejszych
chwilach swojego ˝ycia by∏ bez ubrania. Nagi przyszed∏ na Êwiat i nagi umar∏ na krzy˝u.
Pastor Allen Parker, przewodzàcy wspólnocie skupionej wokó∏ White Tail Chapel
w miejscowoÊci Southampton, w amerykaƒskim stanie Virginia, zaczà∏ odprawiaç msze
nago, zachćajàc równie˝ swoich wiernych
do przychodzenia na nabo˝eƒstwa bez
ubrania. Niektórzy spoÊród wiernych przychodzà ca∏kowicie nadzy, inni sà ubrani,
jeszcze inni ods∏aniajà zaÊ jedynie piersi
(w przypadku kobiet) lub genitalia (w przypadku m´˝czyzn). Pastor Parker t∏umaczy
swojà decyzj´ pragnieniem walki z pretensjonalnoÊcià strojów obecnà w innych
wspólnotach chrzeÊcijaƒskich, i dà˝eniem
do zamanifestowania egalitaryzmu wÊród
cz∏onków kongregacji. W White Tail Chapel
udzielane sà te˝ Êluby, w których narzeczeni
i rodzina wyst´pujà nago [14]. NaturyÊci
twierdzà, ˝e nagoÊç to równie˝ równoÊç.
Zdejmujàc ubranie, nikt nie osàdzi nas
na podstawie stroju. G∏ównym za∏o˝eniem
nurtu by∏o, aby wÊród naturystów, nie istnia∏y podzia∏y spo∏eczne i nie tworzy∏y si´ elity.
W obecnych czasach popularnoÊç naturyzmu zdecydowanie maleje. DziÊ nagoÊç
kojarzy si´ niemal wy∏àcznie z seksem, dlatego sta∏a si´ ona tematem tabu [15]. Nikt
nie mia∏ z tym problemu 20–30 lat temu [16].
WszechobecnoÊç pornografii sprawia, ˝e nagoÊç, seks i porno to dla wielu to samo. Co
za tym idzie, niektórzy stawiajà b∏´dne za∏o˝enie, ˝e jeÊli jestem otwarty na ludzkà seksualnoÊç to równie˝ na pornografi´, która
sta∏a si´ globalnym drapie˝nym przemys∏em, w którym chodzi o maksymalizacj´ zysków, a nie o walk´ o wolnoÊç kobiet [17].
Dlatego wi´kszoÊç spo∏eczeƒstwa, nie znajàc filozofii naturyzmu wyraênie si´ od niego
odcina. Z innej strony panujàcy dziÊ kult cia∏a oraz propagowane w mediach wzorce powodujà, ˝e niech´tnie si´ rozbieramy, bojàc
si´ krytyki i opinii innych. Ponadto szerzàca
si´ moda na zamieszczanie zdj´ç na ró˝nego rodzaju portalach spo∏ecznoÊciowych,
publikowanie wizerunku bez naszej zgody
powoduje, ˝e unikamy negli˝u czy chocia˝by bardziej wyzywajàcego stroju. Kobiety
zrezygnowa∏y ju˝ nawet z g∏´bszych dekoltów czy spódnic mini aby unikaç oskar˝eƒ
o prowokowanie swoich przeÊladowców.
A zjawisko molestowania staje si´ przecie˝
coraz powszechniejsze.
Analizujàc zjawisko naturyzmu nie sposób nie wspomnieç o pla˝ach nudystów.
Chocia˝ jest to tylko kropla w morzu przemys∏u naturystycznego. Pierwszy kurort
zwany Klubem Jeziora Como w Pasco Country na Florydzie w 1941 r. Za∏o˝ony zosta∏
przez Avery’ego Brubakera ze wzgl´dów
zdrowotnych. DziÊ jest to najwi´ksza, liczàca ok. 200 akrów posiad∏oÊç z pla˝à, basenem, kortami tenisowymi, boiskami, placem
zabaw dla dzieci, gdzie przybywajà naturyÊci z ca∏ego Êwiata. Odizolowana od Êwiata,
os∏oni´ta od ludzkich spojrzeƒ osada w Pasco County to idealne po∏àczenie dwóch,
sprzecznych z pozoru, pragnieƒ cz∏owieka:
prywatnoÊci i ekshibicjonizmu [18]. Cz∏onkowie klubu aktywnie uczestniczà w ˝yciu
lokalnej spo∏ecznoÊci organizujàc festyny,
festiwale, wspierajàc ró˝ne inicjatywy jak
chocia˝by oddawanie krwi. Podobne miejsca powstajà w innych krajach jak np. Abbey House w Gardens nad rzekà Avon w Anglii, klub za∏o˝ony przez paƒstwa Pollard
w latach 90. Na Êwiecie najpopularniejsza
jest pla˝a w Miami, a najwi´ksze pla˝e europejskie to m.in. Agesta ko∏o Sztokholmu,
Adegas w Portugalii czy Sylt w Niemczech,
a oprócz tego wiele innych, kameralnych,
wrćz ukrytych dla oczu [19]. Ale przemys∏
naturystyczny to nie tylko pla˝e. Jeden z najdro˝szych i najbardziej ekskluzywnych klubów na Êwiecie w Palm Springs w kompleksie Desert Shadows Inn ma dla swoich klientów bardzo szerokà ofert´ zaj´ç w tym rejsów statkami, rajdy, gry i zabawy, wycieczki,
ekskluzywne bale i kolacje, a bardzo cz´sto
uczestnicy spotykajà si´ równie˝ na wspólnej pracy np. gotowaniu. Najbardziej odporni na mrozy mogà nawet uprawiaç zimà narciarstwo biegowe czy alpejskie. Niestety,
koszty pobytu w takim miejscu sà bardzo
wygórowane, co powoduje, ˝e pierwotne
za∏o˝enie powszechnoÊci i równoÊci naturyzmu powoli zamiera. Bez wzgl´du na to
gdzie i jak naturyÊci si´ spotykajà, w ka˝dej
spo∏ecznoÊci obowiàzujà takie same regu∏y.
8
Najwa˝niejsza to: Ubranym wst´p wzbroniony! Nie wolno fotografowaç nikogo bez jego
zgody. Nie nale˝y zalecaç si´ do nikogo, zachowywaç si´ prowokujàco lub stosowaç
seksualnych kontekstów.
W Polsce nudyzm, naturyzm zaczà∏ raczkowaç dopiero w latach siedemdziesiàtych
XX w. Przed tym okresem ka˝dy móg∏ pobyç
nago sam ze sobà, poniewa˝ nie by∏o pla˝,
zorganizowanych spotkaƒ, ewentualnie mo˝na by∏o korzystaç ze zorganizowanych wyjazdów do zagranicznych kurortów w Rumunii,
Bu∏garii, NRD a zw∏aszcza w Jugos∏awii. NagoÊç powoli zacz´∏a wchodziç na polskie pla˝e, jako echo rewolucji obyczajowej zachodu.
Pierwsze oÊrodki, pla˝e powsta∏y w miejscowoÊciach zdominowanych przez mieszkaƒców Warszawy, tzn. w Cha∏upach (Êpiewa
o nich m.in. Zbigniew Wodecki w bardzo znanej piosence „Cha∏upy welcame to”), D´bkach, Mi´dzyzdrojach, w Âwidrze pod Warszawà i przy Wale Mi´dzyszyƒskim. Nie by∏y
to miejsca oficjalnie zatwierdzone przez w∏adze, w zwiàzku z tym zdarza∏y si´ naloty milicji. WÊród poszkodowanych takiej akcji znalaz∏ si´ pisarz Janusz G∏owacki, który uwieczni∏ wspomnianà przygod´ opisujàc jà w
ksià˝ce „Polowania na rozbieraƒca”. W latach osiemdziesiàtych rozbiera∏o si´ ju˝
sporo Polaków, niekoniecznie dla zjednania
z naturà, ale dla wyra˝enia swojej wolnoÊci,
odreagowania rzeczywistoÊci, która odbiega∏a od oczekiwaƒ. Coraz wićej by∏o
miejsc w których mo˝na by∏o si´ rozebraç
„wÊród swoich” i tam spontanicznie zbiera∏y
si´ grupy znajomych. NaturyÊci mieli swojà
pras´ która informowa∏a, przestrzega∏a i poucza∏a m.in. przed pijanymi tekstylnymi
(ludêmi noszàcymi ubrania), którzy przegnali wraz z mieszkaƒcami Gródka nad Bugiem
grupk´ naturystów – stàd u˝ywa si´ s∏owa
ciemnogród. Jeden z pierwszych dzia∏aczy
ruchu naturystycznego w Polsce Sylwester
Marczak by∏ idealistà, który chcia∏ organizowaç protesty proekologiczne, wybory Miss
Natura i utworzyç Polskie Towarzystwo Naturystyczne. Niestety w zderzeniu z rzeczywistoÊcià, a dok∏adnie konserwatyzmem
polskich w∏adz tego okresu przesta∏ byç
dzia∏aczem – naturystà, natomiast z nagoÊcià si´ nie rozsta∏. Zainwestowa∏ w porno-biznes, wyzbywajàc si´ idea∏ów. Inni dzia∏acze próbowali zaszczepiç ch´ç zjednania
si´ z naturà w szerszym gronie, niestety
po dziÊ dzieƒ ruch ten zrzesza wàskie grono
ludzi z ca∏ej Polski i nie ma ani du˝ych pla˝,
ani oÊrodków wypoczynkowych dla nich
przeznaczonych.
NieprzychylnoÊç spo∏eczeƒstwa bywa
mniej znaczàcym problemem ni˝ poglàd
w∏adz. Za niegroêne paradowanie nago
mo˝na dostaç si´ do aresztu, zap∏aciç kar´
lub byç skazanym na prace spo∏eczne.
W Chinach ekshibicjonizm jest traktowany
na równi z naturyzmem i tak samo karany.
W zimie tego roku nasili∏y si´ represje ze
strony chiƒskiego rzàdu, który celowo nagonk´ na naturystów kojarzy z Êciganiem
gwa∏cicieli – sà patrole pla˝owe, monitoring,
ulotki zakazujàce rozbierania si´, a policjanci pokazujà zdjćia Êciganych gwa∏cicieli. Na rosnàce przeciwnoÊci losu naturyÊci, nudyÊci odpowiadajà opalajàc si´
w majtkach zawieszonych na po∏owie masztu tzn. zwisajàcych na udach. Rozwiàzuje to
problem chwilowo. W innych wysoce rozwini´tych krajach Êwiata sytuacja wyglàda ró˝nie. Skandynawowie nie opalajà si´ nago,
natomiast nie widzà nic dziwnego w siedzeniu nago w saunie. Na terenie Niemiec jest
bardzo du˝o pla˝ i oÊrodków wypoczynkowych. W USA wszystko zale˝y od konkretnego stanu i jego polityki tolerancji. W niektórych sà nawet ca∏e dzielnice nudystów,
a w innych jak w Teksasie nie mo˝na si´ ca∏owaç publicznie, nie wspominajàc o rozbieraniu.
Wp∏yw kontaktu z naturà na zdrowie
cz∏owieka jest nieoceniony. Poprzez ekspozycje skóry na promienie UV wyhamowujemy odczyn zapalny, co korzystnie wp∏ywa
na kondycje skóry u osób chorujàcych np.
na ∏uszczyce, atopowe zapalenie skóry, czy
liszaj p∏aski [20]. Produkowana jest równie˝
witamina. D oraz endorfiny, przez co ma potencja∏ uzale˝niajàcy. Poza pozytywnymi
aspektami opalania, nale˝y niestety wspomnieç te˝ o tych negatywnych: oparzenia
s∏oneczne, zwi´kszone ryzyko powstawania
raka skóry oraz przyspieszenie procesu starzenia [21]. Opalajmy si´ zatem z umiarem,
u˝ywajàc odpowiednich kremów z filtrami,
a czy nago i gdzie to ju˝ kwestia indywidualnego wyboru. ◗
Wszelkie prawa zastrze˝one. Kopiowanie w cz´Êci lub w ca∏oÊci
bez uzyskania zezwolenia wydawcy jest zabronione.
9
PiÊmiennictwo
1.
2.
3.
4.
Szymczak M. red (1979) S∏ownik j´zyka polskiego. Tom 2, Wydawnictwo PWN, s. 400.
Zdrojewicz Z. (2012) Leksykon seksuologiczny od A do Z. Wroc∏aw, Wydawnictwo Continuo. s. 62.
Bochnak A. red. (1975) Encyklopedia powszechna. Tom 3, Wydawnictwo PWN, s. 649.
Plutarch t∏um. John Dryden (2013) Lycurgus (Another Leaf Press), CreateSpace Independent
Publishing Platform.
5. Merriam-Webster Inc (1989) Webster's Word Histories.; Springfield, Massachusetts, s. 208.
6. Blanshard, Alastair J.L. (2010) Sex: Vice and Love from Antiquity to Modernity. John Wiley & Sons.
7. Richlin A., McClure L.K. (2002) Pliny's Brassiere. Sexuality and Gender in the Classical World:
Readings and Sources, Oxford: Blackwell Publishers Ltd, s. 225-256.
8. Clarke J.R. (2002) Look Who's Laughing at Sex: Men and Women Viewers in the Apodyterium of
the Suburban Baths at Pompeii. In David Fredrick. The Roman Gaze: Vision, Power, and the Body, JHU
Press, s. 156.
Williams, Craig A. (2009) Roman Homosexuality,Oxford University Press, s. 18
9. Hultsch F. t∏um. Schuckburgh E.S. (2012), The Histories Of Polybius, vol. II, akapit 28, Cambridge
Uniwersity Press, New York.
10. Svatopluk âech (1912) Die Adamiten, Wydawnictwo „Die Sonne”, Drezno, Lipsk.
11. Nowodworski M. (1873)Encyklopedia koÊcielna, tom I, Warszawa, wyd. Czerwiƒski i Spó∏ka, s. 35.
12. Jain sects (2009) str.http://www.bbc.co.uk/religion/religions/jainism/subdivisions/subdivisions.shtml,
dost´p dnia 5.10.2014r, godzina 23.35.
13. Carr-Gomm P. (2010) Historia nagoÊci, wydawnictwo Bellona
14. http://www.konserwatyzm.pl/artykul/11664/pastor-w-usa-odprawia-nabozenstwa-nago; dost´p z dnia
26.09.2014 godzina 15.45.
15. Herman A. (2006) Praktyki cielesne, Eksces spo∏ecznej nagoÊci, Wydawnictwo TRIO, s. 113-168.
16. Egger L.J. (2009) The Complete Guide to Nudism & Naturism, Exposure publishing.
17. Dines G. (2012) Pornoland. Jak skradziono naszà seksualnoÊç, Wydawnictwo W drodze.
18. http://whyart.pl/fotografia-2/pod-ubraniem-wszyscy-jestesmy-nudystami-lake-como-kathy-ryan-hoover/; dost´p z dnia 26.09.2014 godzina 16.25.
19. http://podroze.gazeta.pl/podroze/56,138804,16176371,Gole_i____niewidoczne_dla_oczu__8_pieknych__ukrytych_plaz_nu,,JS.html; dost´p 26.09.014 godzina 16.45.
20. B∏aszczyk-Kostanecka M., Wolska H. (2009) Dermatologia w praktyce, PZWL Warszawa, s. 82, 133, 141.
21. Fell G.L., Robinson K.C., Mao J., Woolf C.J., Fishe D.E. (2014) Skin _-Endorphin Mediates Addiction
to UV Light (online), Cell, tom 157, numer 7, s. 1527-1534; http://www.sciencedirect.com/science/
article/pii/S0092867414006114, dost´p 6.10.2014 godzina 18.30.
10
SEKSUALNOÂå OSÓB
PRAKTYKUJÑCYCH JOG¢
Streszczenie
Joga to „jeden z szeÊciu ortodoksyjnych systemów filozofii indyjskiej i zbiór dyscyplin duchowych. Uznaje
prawo karmy i ko∏a wcieleƒ, z których wyzwolenie dokonuje si´ przez odpowiedni trening cia∏a, przestrzeganie
zasad etycznych, skupienie, medytacj´ i ascez´. Joga zajmuje si´ zwiàzkami mi´dzy cia∏em, umys∏em,
ÊwiadomoÊcià i duchem (…) W Êwiecie zachodnim przyjmowana potocznie za zestaw çwiczeƒ fizycznych
i umys∏owych, uprawianych g∏ównie dla zdrowia [1]. Celem badania przedstawionego w niniejszym artykule jest
sprawdzenie relacji pomi´dzy praktykowaniem jogi a satysfakcjà z ˝ycia seksualnego osób regularnie
wykonujàcych asany, ich poczuciem atrakcyjnoÊci seksualnej oraz postrzeganiem w∏asnego cia∏a. W pracy
podj´to równie˝ zagadnienia dotyczàce jogi oraz seksualnoÊci cz∏owieka.
S∏owa kluczowe:
joga, seksualnoÊç cz∏owieka, atrakcyjnoÊç seksualna, satysfakcja seksualna
SEXUALITY OF PEOPLE PRACTISING YOGA
Yoga is „one of the six orthodox systems of Indian philosophy and a set of spiritual disciplines. Yoga
recognizes the rights of the wheel of incarnations and the karma’s rights, from which release is made by
the appropriate body workout, adherence to ethical principles, concentration, meditation and asceticism.
Yoga is the connection between body, mind, consciousness and spirit (...) In the Western world yoga is
looked upon as a set of physical and mental exercises mainly for good health.” [1] The aim of the study
presented in this article is to examine the impact of yoga practising on sexual satisfaction of people who
practice the asanas regularly, their sense of sexual attractiveness and perception of their own body. This
article also takes up the issue of yoga and human sexuality.
KEY WORDS:
yoga, human sexuality, sexual attractiveness, sexual satisfaction
PRACA RECENZOWANA
WPROWADZENIE
S∏owo joga wywodzi si´ z sanskryckiego
yuj i w dok∏adnym t∏umaczeniu znaczy
„∏àczyç, jednoczyç, scalaç” [2]. Yogas citta
vritti nirodhah (joga jest powÊciàgnićiem
poruszeƒ umys∏u) oznacza, i˝ umys∏ ludzki
jest w ciàg∏ym ruchu pozostajàc myÊlami
w przesz∏oÊci lub wybiegajàc w przysz∏oÊç,
dlatego te˝ joga, jako nauka zajmujàca si´
cia∏em i umys∏em, poprzez opanowywanie
cia∏a powstrzymuje poruszenie umys∏u pozwalajàc na bycie tu i teraz, a czysty i niezmàcony niczym umys∏ jest odzwierciedleniem
duszy [2]. G∏ównym i ostatecznym celem
jogi jest samorealizacja, wyciszenie konfliktowych impulsów oraz pozostawanie oboj´tnym
na sprzeczne emocje [3]. Joga jest filozofià,
jest drogà do poznania siebie, funkcjonowania swojego cia∏a i umys∏u, „jest badaniem
w procesie uzyskiwania wolnoÊci” [2].
JOGA: POCZÑTKI, FILOZOFIA
I WP¸YW NA ZDROWIE CZ¸OWIEKA
Trudno wskazaç jednoznacznie miejsce
i czas, kiedy narodzi∏a si´ joga, jednak wi´kszoÊç badaczy wskazuje cywilizacj´ IndusuSaraswati za jej kolebk´, a najstarsze doniesienia si´gajà 3000 lat p.n.e. WÊród ró˝nych
mgr Anna Paszkowska
Fundacja Mederi Instytut
„Pomnik – Centrum
Zdrowia Dziecka”
Warszawa
11
przekonaƒ istnieje takie, wed∏ug którego
joga „wywodzi si´ ze staro˝ytnej wiary wedyjskiej lub z nieortodoksyjnych magicznych praktyk bractwa wratjów” – do dnia
dzisiejszego nie wiadomo, czy to „tajemnicze bractwo tworzyli mistycy, prekursorzy jogi, czy byç mo˝e asceci Êiwiccy”. To, co jest
pewne to praktykowali oni ascez´ oraz opanowali oddech – pranajam´. Bractwo wratjów charakteryzowa∏o si´ tym, i˝ „mieli oni
swoje w∏asne zwyczaje, np. praktykowali
ascez´ trwajàc d∏ugi czas w jednej pozycji;
ka˝da grupa posiada∏a swojego barda oraz
kobiet´ – Êwi´tà prostytutk´. W Êwi´to pe∏ni
lata podczas ceremonii odgrywali oni twórczà
erotycznà gr´ pomi´dzy bogiem a boginià,
co traktowane jest jako zapowiedê praktyk
tantrycznych, takich jak rytualne spó∏kowanie”
[4].
Do êróde∏ jogi zaliczyç mo˝na tak˝e:
hymny i teksty wedyjskie, poemat Mahabharaty i zamieszczony w nim dialog pomi´dzy
wojownikiem Ard˝unà a bogiem Krysznà
oraz Jogasutry Pataƒd˝aliego. Najpóêniejsze
teksty wedyjskie Upaniszady (VIII–III w p.n.e.)
pe∏ne sà opisów jogicznych praktyk, co zdaniem wielu badaczy jest zalà˝kiem powstawania jogi. Za najstarszà Upaniszad´ w pe∏ni poÊwićonà jodze, a konkretniej „jodze
samopoznania” uwa˝a si´ Katha Upaniszada, zawierajàca pe∏nà definicj´ jogi: „jest to
stan trwa∏ego powstrzymania zmys∏ów”.
Ujarzmienie dzia∏ania pićiu zmys∏ów, umys∏u
i rozumu jest okreÊlane jako najwy˝szy stan.
W upaniszadzie ÂwetaÊwatara (III w. p.n.e.)
znajdujà si´ wskazówki dotyczàce tego, jak
praktykowaç jog´: Niechaj m´drzec utrzymuje cia∏o wyprostowane, napr´˝one
w trzech cz´Êciach, zmys∏y wraz z umys∏em
do serca niechaj wprowadzi (…). Powstrzymujàc oddech, kontrolujàc swoje ruchy. Kiedy
ju˝ oddech opanowa∏, niechaj spokojnie oddycha przez nozdrza, wiedzàcy aby powÊciàgnàç umys∏ wzburzony. Tak, jak ujarzmia si´
niespokojne konie do wozu zaprzàtni´te”
(ÂwetaÊwatara II. 8–9. t∏um. M. Kudelska) [5].
Joga przez stulecia, poczàwszy od czasów staro˝ytnych przybiera∏a ró˝ne formy,
jak równie˝ mia∏a ró˝ne znaczenie. Jest
sztukà samà w sobie, jest naukà, jest filozofià, jest stylem ˝ycia. SpoÊród wielu terminów próbujàcych oddaç najpe∏niej jej
istot´, wyró˝niç mo˝na dwa: ujarzmienie
i zjednoczenie. Pierwszy odnosi si´ do
zapanowania nad w∏asnym cia∏em, zmys∏ami, zachciankami czy pop´dami w taki sposób, by pomog∏y nam w rozwoju fizycznym,
psychicznym i duchowym. Drugie znaczenie
terminu joga odnosi si´ do ka˝dego poziomu ˝ycia ludzkiego to znaczy tego, co jest
fizyczne, psychiczne i duchowe, czyli dà˝y
do zsynchronizowania na mo˝liwie najwy˝szym poziomie. Joga wyzwala to, co najlepsze, „jest systemem prowadzàcym do samodoskonalenia, samodyscypliny. Poprzez jog´
dà˝ymy do celu poznania swojej prawdziwej
Natury, zjednoczenia z nià i z Najwy˝szym”
[28]. Jest jednà z szeÊciu Êcie˝ek, tradycji
wedyjskiej, rozwoju duchowego prowadzàcà do wyzwolenia.
Wed∏ug filozofii jogi nie ma rozgraniczenia mi´dzy cia∏em, intelektem a duszà. Jedynie harmonia pomi´dzy tymi czynnikami
zapewnia pe∏ni´ zdrowia i radoÊci. Praktykowanie jogi to system „starannie dobranych
pozycji majàcych poprzez prac´ nad somànarzàdem ruchu, uk∏adem hormonalnym,
oraz somatycznym i wegetatywnym uk∏adem nerwowym wp∏ywaç na psyche” [6].
Ró˝ne grupy asan majà inne zastosowanie, nie tylko zdrowotne, ale te˝ dopasowywane sà do praktykujàcych w zale˝noÊci od rodzaju osobowoÊci, cech temperamentalnych,
poziomu przebytego danego dnia stresu,
cyklu miesićznego, nastroju, czy rodzaju
schorzenia. W zale˝noÊci od ww. sà dobierane stosowne asany, by przywróciç harmoni´
pomi´dzy cia∏em, umys∏em i duszà [7].
Joga od wieków praktykowana w celach
zdrowotnych z roku na rok zdobywa coraz
wi´kszà liczb´ zwolenników na ca∏ym Êwiecie. Dla wielu joga jest stylem ˝ycia, sposobem na ˝ycie. Jest sztukà samà w sobie, jest
filozofià, jest naukà. Poprzez w∏aÊciwe wykonywanie asan, prawid∏owà kontrol´ oddechu i medytacj´ joga pozwala zapanowaç
nad w∏asnym cia∏em, zmys∏ami, rozumieç
potrzeby cielesne, kontrolowaç pop´dy. Joga
przybli˝a do doskona∏oÊci i pomaga w rozwoju fizycznym, duchowym i psychicznym.
W dotychczas przeprowadzonych licznych
badaniach empirycznych dowiedziono, ˝e
joga ma korzystny wp∏yw na funkcjonowanie
cz∏owieka, gdy˝ regularne praktykowanie jogi
m.in. usprawnia dzia∏anie uk∏adu oddechowego, pokarmowego i krà˝eniowego. Joga
wzmacnia cia∏o i uelastycznia je. Prowadzi
do uzyskania stabilnoÊci emocjonalnej i
12
czystoÊci umys∏u, jest narz´dziem do samorealizacji, co jest g∏ównym i ostatecznym celem jogi [7].
W badaniach prowadzonych przez Dhikav
i in. w Indiach w 2007, 2009 i 2010 r. wÊród
kobiet i m´˝czyzn, którzy brali udzia∏ w obozach jogi próbowano dowieÊç, i˝ regularna praktyka jogi ma korzystny wp∏yw
na zmniejszenie dolegliwoÊci natury seksualnej, a przez to przek∏ada si´ na popraw´
˝ycia seksualnego [7]. Uzyskano pozytywne
wyniki badaƒ zarówno w grupie kobiet,
gdzie odnotowano znacznà popraw´ w takich aspektach, jak: po˝àdanie seksualne,
podniecenie, lubrykacja, orgazm, satysfakcja i zmniejszenie dolegliwoÊci bólowych,
jak i w grupie m´˝czyzn doÊwiadczajàcych
dysfunkcji seksualnej pod postacià wytrysku
przedwczesnego poprzez subiektywnà popraw´ podczas wspó∏˝ycia seksualnego
oraz trzykrotne wyd∏u˝enie czasu od momentu rozpoczćia wspó∏˝ycia do ejakulacji.
Na podstawie tych badaƒ mo˝na sàdziç, ˝e
niezale˝nie od wieku, p∏ci czy doÊwiadczanego zaburzenia mo˝na zmniejszyç oddzia∏ywanie dysfunkcji na sprawnoÊç seksualnà
cz∏owieka, jednak w ˝adnym z tych doniesieƒ nie jest powiedziane, jak d∏ugo po badaniu efekty te si´ utrzymywa∏y.
SEKSUALNOÂå CZ¸OWIEKA
SeksualnoÊç cz∏owieka niezaprzeczalnie
stanowi fundament ludzkiej natury i jest jednà z g∏ównych si∏ nap´dowych motywujàcych ludzi do podejmowania kontaktów
interpersonalnych oraz utrzymywania wi´zi.
„Jest zjawiskiem wieloaspektowym, obejmujàcym szereg cech i czynnoÊci cz∏owieka
(…) i przejawia si´ we wszystkich sferach
jego funkcjonowania – psyche, soma i polis”
[8]. Jak podaje Trawiƒska, seksualnoÊç mo˝emy rozpatrywaç w odniesieniu do wartoÊci, które wraz z wiekiem lub baga˝em doÊwiadczeƒ mogà ulegaç zmianom lub wa˝noÊci. WartoÊci, jakie wymienia Trawiƒska,
którym podlega seksualnoÊç to:
1. wartoÊç witalna – sà to relacje zdrowotne i nap´dowo-energetyczne;
2. wartoÊç kulturowa – ewoluuje w czasie,
kszta∏tuje si´ wraz z historià danej
kultury;
3. wartoÊç moralna – którà definiujemy
poprzez systemy etyczne, prawo i system obiegowo-informacyjny;
4. wartoÊç osobista – na którà wp∏yw ma
wiedza o samym sobie oraz znaczenie,
jakie przypisujemy ró˝nym formom
aktywnoÊci seksualnej [9].
Mimo wcià˝ istniejàcych sporów, od jakiego momentu w cyklu rozwoju uznajemy
cz∏owieka za istot´ seksualnà, wiadomym
i bezsprzecznym jest, ˝e seksualnoÊç to
przede wszystkim p∏ciowoÊç, z ∏ac. sexus
– p∏eç, która charakteryzuje nas ju˝ w okresie p∏odowym okreÊlajàc naszà p∏eç jako
m´skà lub ˝eƒskà oraz determinujàc wszelkie konsekwencje zwiàzane z przynale˝noÊcià do okreÊlonej p∏ci. Jak pisze Imieliƒski,
seksualnoÊç jest „wrodzonà, naturalnà potrzebà i funkcjà organizmu ludzkiego, podobnie jak oddychanie (…). Cz∏owiek rodzi
si´ wyposa˝ony w seksualny potencja∏ fizjologiczny, który ulega kszta∏towaniu przez
doÊwiadczenia ˝yciowe” [10]. Aby w pe∏ni
zrozumieç z∏o˝onoÊç seksualnoÊci cz∏owieka
nale˝y po pierwsze rozpatrywaç jà na trzech
odr´bnych, ale powiàzanych ze sobà i uzupe∏niajàcych si´ wymiarach, które jà warunkujà: spo∏eczno-kulturowym – bycie wÊród
innych ludzi modeluje od najm∏odszych lat
nasze zachowania, uczy przestrzegania
norm i zasad, tak˝e relacji z innymi; biologicznym – czyli wszystko to, co dotyczy naszego cia∏a, fizjologii, gospodarki hormonalnej, indywidualny zestaw genów etc. oraz
psychicznym – dotyczàcym cech osobowoÊci, emocji, prze˝yç i uczuç zwiàzanych
z w∏asnà osobà, jak równie˝ z innymi.
Po drugie, idàc za Seligmanem, „prawid∏owo dzia∏ajàca seksualnoÊç” sk∏ada si´
z pićiu warstw, które tak, jak pi´tra w wie˝y,
nast´pujà po sobie i ka˝dy nast´pny opiera
si´ na tym ni˝szym, tym, co go poprzedza
[11]. Nie sposób dostaç si´ na sam szczyt,
je˝eli zak∏óceniu uleg∏y warstwy ni˝sze. Te
pi´ç warstw poczynajàc od najni˝szej to:
to˝samoÊç p∏ciowa, orientacja seksualna,
preferencje seksualne/zainteresowania seksualne, rola p∏ciowa i realizacja seksualna/
funkcjonowanie seksualne.
Pierwsza warstwa – to˝samoÊç p∏ciowa,
to warstwa na podstawie której identyfikowani
jesteÊmy jako przedstawiciele okreÊlonej p∏ci.
Sprowadza si´ do posiadania okreÊlonych
narzàdów p∏ciowych charakterystycznych dla
danej p∏ci, z kolei na podstawie których spo∏eczeƒstwo wyznacza okreÊlone wzorce zachowaƒ w∏aÊciwe dla m´˝czyzn i kobiet. Bywa
13
jednak i tak, ˝e mimo i˝ drugorz´dowe cechy p∏ciowe oraz struktura chromosomowa
jednoznacznie okreÊlajà danego osobnika
i jego przynale˝noÊç p∏ciowà to jego to˝samoÊç – czyli to, kim si´ czuje, jakie jest jego
poczucie p∏ci nie jest równoznaczne z budowà
cia∏a. W takiej sytuacji mamy do czynienia
z zaburzeniami to˝samoÊci p∏ciowej, np.
pod postacià transseksualizmu, a poniewa˝
to˝samoÊç p∏ciowa to najni˝sza, a przez to
najtrwalsza warstwa, która pozostaje niezmienna przez ca∏y rozwój ontologiczny
jednostki nie podlega ˝adnym dzia∏aniom terapeutycznym. W takich przypadkach trzeba
zastosowaç inne metody, które b´dà zmierza∏y do przystosowania tego, co zewn´trzne, powierzchowne – czyli cia∏o do tego, co
g∏´boko zakorzenione w psychice – to˝samoÊci p∏ciowej. Tu˝ nad tà warstwà znajduje
si´ kolejna – orientacja seksualna oznaczajàca trwa∏y pociàg p∏ciowy do osób okreÊlonej p∏ci przejawiany w zainteresowaniach,
potrzebach seksualnych, fantazjach czy
snach erotycznych, a zadowolenie seksualne uzyskiwane jest wy∏àcznie lub prawie wy∏àcznie poprzez podejmowanie kontaktów
seksualnych z osobami preferowanej p∏ci.
Jak s∏usznie zauwa˝y∏ Kinsey orientacja seksualna to kontinuum, którego kraƒce stanowià wy∏àczny heteroseksualizm i wy∏àczny
homoseksualizm, pomi´dzy którymi znajduje si´ trzeci rodzaj orientacji – biseksualizm.
Od stosunkowo niedawna nieÊmia∏o wymienia si´ czwartà orientacj´ – aseksualizm,
czyli trwa∏y brak pociàgu seksualnego do innych osób, niezale˝nie od ich p∏ci. Warstwa
ta, tak˝e g∏´boko zakorzeniona w sferze
psychicznej powoduje, ˝e tak samo, jak to˝samoÊç seksualna, orientacja nie ulega modyfikacjom i jest odporna na próby jej zmiany poprzez ró˝norodne dzia∏ania terapeutyczne [12]. Dotychczas brak jest jakichkolwiek prawdziwych doniesieƒ naukowych,
które dowodzi∏yby zmiany orientacji z homoseksualnej na heteroseksualnà w wyniku jakiejkolwiek próby terapii.
Na warstwie orientacji seksualnej oparta
jest kolejna – preferencji seksualnych oznaczajàca obiekty, które stajà si´ dla nas bodêcami wywo∏ujàcymi podniecenie seksualne.
Podniecaç mo˝e wszystko, jednak w wi´kszoÊci, m´˝czyzn stymulujà nagie kobiece
cia∏a, a w szczególnoÊci piersi, nogi, poÊladki, natomiast kobiety cz´Êciej reagujà pod-
nieceniem seksualnym w wyniku wyobra˝ania sobie ró˝nych scen romantycznych bàdê
erotycznych z udzia∏em swoim i partnera.
Jak pisze Seligman gros ludzi wykszta∏ca
w swoim umyÊle mniej standardowe obiekty
podniecenia seksualnego, jak np. uszy partnera czy jego jakàÊ konkretnà cz´Êç garderoby. Jeszcze inni podniecenie uzyskujà poprzez podglàdanie innych osób podczas
czynnoÊci fizjologicznych bàdê kontaktów
seksualnych; inni, w celu podniecenia obna˝ajà si´ w miejscach publicznych, jeszcze
inni pobudzajà si´ zadajàc ból lub samemu
go doÊwiadczajàc. Te odmienne, mniej standardowe cz´sto zagra˝ajàce ˝yciu bàdê
zdrowiu lub naruszajàce nietykalnoÊç cielesnà drugiego cz∏owieka albo przekraczajàce
granice jego prywatnoÊci i intymnoÊci, zaliczane sà do zaburzeƒ preferencji seksualnych i wymagajà podjćia dzia∏aƒ interwencyjnych, profilaktycznych bàdê naprawczych.
Przedostatnia warstwa seksualnoÊci
cz∏owieka odnosi si´ do roli p∏ciowej pe∏nionej w ciàgu ca∏ego ˝ycia. Brak jasno okreÊlonych granic, co nale˝y stricte do zachowaƒ kobiecych, a co do m´skich, jednak trywializujàc ten podzia∏ przyjmuje si´, ˝e wychowywanie dzieci i dbanie o dom nale˝y
do kobiet, natomiast utrzymanie rodziny jest
zadaniem przypisanym m´˝czyznom. W tej
warstwie wyró˝nia si´ te˝ zachowania i cechy, które przypisywane sà kobietom, np.:
delikatna, kokieteryjna, troskliwa, czu∏a etc,
a m´˝czyznom, np.: ∏atwo podejmujàcy decyzje, arogancki, majàcy si∏´ przebicia, dominujàcy [13]. Rola p∏ciowa jakà pe∏nimy
w ˝yciu to jedna z ról, które do nas nale˝à
i tym ró˝ni si´ od innych, ˝e towarzyszy nam
od urodzenia a˝ do Êmierci oraz wynika i jest
ÊciÊle powiàzana z poprzedzajàcymi jà warstwami seksualnoÊci. Ju˝ od najm∏odszych
lat wszystko to, co robimy, jakie zabawki wybieramy w okresie dzieciƒstwa, jak si´ zachowujemy, ubieramy, mówimy, czy jakie
sporty uprawiamy definiowane jest w kategoriach p∏ci i nale˝y do roli p∏ciowej, jak równie˝ jest reprezentacjà naszej to˝samoÊci
w Êwiecie spo∏ecznym. Poprzez rol´ p∏ciowà
wyra˝amy siebie, jako kobiety lub jako m´˝czyzn, i mimo ˝e coraz cz´Êciej we wspó∏czesnym i bardziej tolerancyjnym Êwiecie
dochodzi do wymieszania si´ ról i zaczyna si´ zacieraç granica mi´dzy tym, co nale˝y tylko do kobiet lub tylko do m´˝czyzn, to
14
wcià˝ pozostaje w nas pierwiastek kobiecoÊci i m´skoÊci ró˝nicujàcy obie p∏cie w warstwie roli p∏ciowej.
Ostatnià piàtà, najbardziej podatnà
na wszelkie trudnoÊci i zak∏ócenia warstw´
stanowi realizacja seksualna. Jest to warstwa, która w porównaniu do tych g∏´biej
po∏o˝onych, bardziej trwa∏ych i mniej podatnych na zmiany, jest bardzo delikatna i istnieje wiele czynników, zarówno tych wewn´trznych majàcych swe êród∏a w g∏´bszych warstwach, jak i zewn´trznych, które
mog∏yby zak∏óciç prawid∏owe funkcjonowanie w sferze seksualnej. Najbardziej wierzchnia i delikatna warstwa funkcjonowania seksualnego realizowana jest podczas podejmowanych czynnoÊci seksualnych i wp∏yw
na nià ma zarówno osoba partnera, jak równie˝ fizjologia reakcji seksualnych oraz
wszelkie dysfunkcje uniemo˝liwiajàce odbycie satysfakcjonujàcego stosunku p∏ciowego. Z uwagi na to, ˝e warstwa ta znajduje si´
najwy˝ej, naj∏atwiej mo˝na nià manipulowaç, dzi´ki czemu wszelkie dysfunkcje pojawiajàce si´ w wyniki trudnoÊci w realizacji
seksualnej, najlepiej reagujà na jakiekolwiek
próby interwencji terapeutycznych.
SeksualnoÊç cz∏owieka mo˝na równie˝
rozpatrywaç w ujćiu ró˝nych teorii, np. teorii strategii seksualnych Bussa i Schmitta
(1993), która g∏osi, i˝ odnoszàce si´ do seksualnoÊci cz∏owieka adaptacyjne mechanizmy psychologiczne „nie nale˝à do puli tzw.
ogólnych reakcji psychologicznych, lecz
majà swoisty charakter” [14]. Ludzie ∏àczà
si´ w pary dzi´ki posiadanej wrodzonej strategii ∏àczenia si´, które ukszta∏towane zostajà w wyniku dzia∏ania mechanizmu doboru
p∏ciowego. Wybór partnera nie jest przypadkowy i zdobycie partnera „sterowane jest
strategiami podporzàdkowanymi jednemu
celowi – skutecznemu pozyskaniu odpowiedniej osoby” [15]. Strategie w teorii zaproponowanej przez Bussa i Schmitta nale˝y rozumieç nie inaczej, jak „bezpoÊrednie
i naturalne Êrodki osiàgania celów, jako metody rozwiàzywania okreÊlonych problemów”. Jak t∏umaczy Buss i Schmitt ludzie
nie sà Êwiadomi do koƒca swoich preferencji i kryteriów wobec potencjalnego ˝yciowego i seksualnego partnera „jako sposobów
rozwiàzywania problemów adaptacyjnych.
Ich dzia∏anie przejawia si´ raczej w specyficznych odczuciach, pozytywnych emo-
cjach, po˝àdaniu i pragnieniach, które sk∏aniajà ku jednej osobie, a odrzucajà od innej”
[14].
Inna teoria, zaproponowana przez Gagnona i Simona (1973), to teoria skryptów
seksualnych zak∏adajàca istnienie scenariusza (skryptu) poprzedzajàcego zachowanie
i opisujàcego ciàg zdarzeƒ seksualnych
odegranych przez aktora (jednostk´) zaanga˝owanego w zachowania seksualne [16].
Zgodnie z tà teorià skrypty seksualne sà zachowaniami wyuczonymi i „definiowane sà
na trzech analitycznie odmiennych poziomach: scenariuszy kulturowych – paradygmatycznych zbiorów norm spo∏ecznych,
które rzutujà na zachowania seksualne; scenariuszy interpersonalnych – w których stykajà si´ konwencja spo∏eczna i osobiste pragnienia oraz scenariuszy intrapsychicznych
dotyczàcych sfery autoprocesu” [17]. Teoria
ta równie˝ wskazuje, ˝e pragnienia i znaczenia seksualne umiejscowione sà w kontekÊcie spo∏ecznym, co oznacza, i˝ „niemal
wszystkie sygna∏y inicjujàce zachowania seksualne osadzone sà w rutynowych zachowaniach spo∏ecznych Êrodowiska zewn´trznego, podobnie jak nieobecnoÊç zewn´trznych
sygna∏ów s∏u˝y t∏umieniu po˝àdania” [17].
Twórcy teorii skryptów seksualnych zak∏adajà
zatem, ˝e ludzie aby realizowaç zachowania
seksualne muszà odwo∏ywaç si´ do oczekiwaƒ i znaczeƒ wspólnych wszystkim ludziom,
a p∏eç ka˝dego z nas jest podstawà do tworzenia tych, choç wzgl´dnie niekompletnych,
scenariuszy.
Oprócz wspomnianych teorii seksualnoÊci cz∏owieka mo˝na równie˝ rozpatrywaç
jà w oparciu o ró˝ne modele, jak np. model
ekologiczny zaproponowany przez Whale’a (1996). Jest to model dwóch komponentów: wrodzonych w∏aÊciwoÊci biofizjologicznych podlegajàcych przemianom w ciàgu
ca∏ego ˝ycia cz∏owieka i w∏aÊciwoÊci nabytych powsta∏ych na drodze uczenia si´ i stanowiàcych sum´ biograficznych doÊwiadczeƒ seksualnych; który by∏ najlepszym
odzwierciedleniem tego, co zbadane naukowo, i który zosta∏ póêniej zmodyfikowany
przez Schmidta (1974).
Inny model to model psychohydrauliczny, któremu brak dowodów empirycznych
i „zgodnie z nim seksualnoÊç cz∏owieka,
uwzgl´dniajàc koncepcje energetyczne,
traktowana jest jak swego rodzaju kocio∏
15
wytwarzajàcy par´, przy czym biologiczne
procesy lub wewn´trzne bodêce stwarzajà
stale napićie seksualne. Napićia te sumujà si´ i dà˝à do roz∏adowania si´ na drodze
czynnoÊci seksualnych, które motywujà”
[10].
ATRAKCYJNOÂCI
I SATYSFAKCJA SEKSUALNA
Trudno jest jednoznacznie wskazaç,
czym jest i co oznacza satysfakcja seksualna. Brak równie˝ jednej przyj´tej definicji tego pojćia, jednak powszechnie wiadomo,
˝e okreÊlenie „satysfakcja seksualna” to nie
tylko szczytowanie podczas kontaktu seksualnego, ale przede wszystkim wypadkowa
wielu innych czynników zarówno natury psychologicznej, tj. poczucia mi∏oÊci, bliskoÊci,
przynale˝noÊci; jak i biologicznej – zaspokajanie potrzeb seksualnych, roz∏adowanie napićia. Poczucie satysfakcji seksualnej mo˝e wynikaç równie˝ z innych czynników: poziomu ogólnej kondycji fizycznej, nastroju,
cech osobowoÊci, poziomu zmćzenia, jednak zazwyczaj uto˝samiane jest stricte z zadowoleniem z „podejmowanych kontaktów
seksualnych uzale˝nionych od wp∏ywu czynników biologicznych: zdolnoÊci do prze˝ywania pragnieƒ seksualnych wraz z dà˝eniem
do wspó∏˝ycia, zdolnoÊci do podniecania si´
obejmujàcej prawid∏owe reakcje fizjologiczne
organizmu (lubrykacja, wzwód, wytrysk) oraz
zdolnoÊç do prze˝ywania orgazmu”, co w du˝ej mierze przek∏ada si´ na zadowolenie ze
zwiàzku i warunkuje poziom satysfakcji seksualnej [18,19]. Satysfakcj´ seksualnà mo˝na równie˝ rozumieç jako pozytywnà postaw´ wobec seksu, tj. „myÊli, zachowania
i emocje wobec w∏asnej atrakcyjnoÊci seksualnej, relacji i partnerów seksualnych oraz
samego seksu” [20]. Podobnie Holt i Lyness
definiujà satysfakcj´ seksualnà, jako poczucie subiektywnej oceny partnerów tzn. „subiektywne oszacowanie stopnia, w jakim
osoba jest usatysfakcjonowana ze swojego
˝ycia seksualnego” [19].
Na poczucie satysfakcji seksualnej niebagatelny wp∏yw ma subiektywna ocena w∏asnej osoby, tj. kszta∏tów cia∏a, zachowania, zapachu, co sk∏ada si´ na atrakcyjnoÊç fizycznà (seksualnà). „AtrakcyjnoÊç
seksualna to zespó∏ cech, które wywo∏ujà
zainteresowanie partnera. Sk∏adajà si´
na nià m.in. takie czynniki, jak: p∏eç, wiek,
moda, Êrodowisko, stereotypy” [21]. To, jak
wyglàdamy oraz jakie wyobra˝enia mamy
na swój temat ma znaczenie podczas zawierania znajomoÊci oraz w pierwszych etapach tworzenia zwiàzków. Huston stwierdzi∏,
˝e zwiàzki tworzymy zazwyczaj z osobami,
które cechuje podobny poziom atrakcyjnoÊci do nas samych [22]. Jego zdaniem sà
one bardziej satysfakcjonujàce i trwa∏e
w porównaniu do osób, które sà niedobrane
pod wzgl´dem wyglàdu. Przyjmuje si´, ˝e
atrakcyjnoÊç seksualna ma wymiar uniwersalny. Buss w swoich badaniach przeprowadzonych w 37 krajach pokaza∏, ˝e kobiety sà
bardziej wymagajàce i ró˝nià si´ pod wzgl´dem wymagaƒ w stosunku do m´˝czyzn.
Dla kobiet atrakcyjny seksualnie m´˝czyzna
oznacza: „dojrza∏y psychicznie, wykszta∏cony, inteligentny, ambitny, przedsi´biorczy,
zamo˝ny i ustatkowany. Z kolei m´˝czyêni
cenià u kobiet: atrakcyjnoÊç fizycznà, m∏odszy wiek, wiernoÊç (lub brak uprzednich doÊwiadczeƒ seksualnych), gospodarnoÊç”
[21].
SEKSUALNOÂå W KULTURZE
INDYJSKIEJ
Indie – ojczyzna Kamasutry – dzie∏a „opisujàcego najprzeró˝niejsze warianty stosunków seksualnych, sposoby czerpania z nich
maksymalnego zadowolenia dla obu partnerów (…) uznajàce rol´ satysfakcji seksualnej
kobiety i m´˝czyzny w stopniu rzadko dotychczas spotykanym” traktujàcego o walorach seksu, magii, technice kochania oraz
uwodzenia to kraj w którym religia odgrywa
nadrz´dnà rol´ w ˝yciu ka˝dego Hindusa
ju˝ od czasów staroindyjskich [23]. Hinduizm jest religià wielopostaciowà zawierajàcà
wielostronnoÊç wizerunków bóstwa [1]. Religia Indii, to jak pisze Lew-Starowicz „filozofio-religia, w której wyodr´bniç mo˝na a˝
szeÊç systemów filozoficznych: Njaja, Wajsieszika, Sankhja, Joga, Mimansa i Wedanta” przez co postawy wobec seksualnoÊci
i erotyzmu sà zró˝nicowane. Wed∏ug religijnego ujćia seks traktowano jak Êwi´toÊç,
poniewa˝ dzi´ki niemu powstaje ˝ycie. Kultura staroindyjska przepe∏niona elementami
erotyzmu i seksualnoÊci uczyni∏a z rozkoszy
seksualnej wartoÊç samà w sobie, a seksualnoÊç, wspó∏˝ycie seksualne ukazywane
by∏y jako dobro, wartoÊç, wybór drogi
ascezy. „Pop´d p∏ciowy i jego spe∏nienie
16
sta∏y si´ tam czymÊ równie naturalnym
i oczywistym, jak zaspokojenie g∏odu czy
pragnienia, ale pe∏na akceptacja tej strefy
ludzkiej aktywnoÊci dotyczy∏a tylko po˝ycia
ma∏˝eƒskiego, gdzie seks mia∏ s∏u˝yç dodatkowemu scementowaniu zwiàzku. Osoby
znajdujàce si´ w stanie wolnym przestrzega∏y klasycznych nakazów przyzwoitoÊci
i moralnoÊci, zaÊ cnot´ dziewictwa traktowano w Indiach jako wartoÊç szczególnà, ofiarowywanà m´˝owi przez pann´ m∏odà
w noc poÊlubnà” [23]. Ma∏˝eƒstwo by∏o
podstawà funkcjonowania i podtrzymywania
spo∏eczeƒstwa, a jego celem wzajemna opieka i wydawanie na Êwiat potomstwa. W Êwiàtyniach do dnia dzisiejszego sk∏adane sà
ofiary wyobra˝eniom penisa symbolizujàcego akt stworzenia, a pierwotni mieszkaƒcy
Indii nazywani sà czcicielami fallusa. Na Êcianach widniejà p∏askorzeêby przedstawiajàce
ró˝ne warianty kontaktów seksualnych, które dziÊ uznawane za wulgarne, pe∏ni∏y funkcje edukacyjne. WczeÊniej kraj wyzwolony
seksualnie, traktujàcy seks jako dar bogów
(m.in. Wisznu – zapewnia p∏odnoÊç, opiekuje
si´ nasieniem, dba cià˝´ i po∏óg; Siwa – ∏àczy
w sobie cechy obu p∏ci, jest jednym z wa˝niejszych bóstw Indii i symbolizuje go s∏up
falliczny; Kama – uosobienie sztuki mi∏osnej)
zaczà∏ ograniczaç swojà wolnoÊç w wyniku
ingerencji zewn´trznej – najpierw z powodu
Muzu∏manów, a z czasem w wyniku najazdu
kolonistów z Zachodu. Zosta∏a ograniczona swoboda seksualna, a seks zaczà∏ odgrywaç rol´ drugoplanowà.
Obok swobody seksualnej hinduizm to
religia o jasno okreÊlonych zasadach. Jest
to kultura patriarchalna, gdzie decyzje nale˝à do m´˝czyzn, a obowiàzkiem ˝ony jest
oddanie i s∏u˝ba m´˝owi. Do zadaƒ m´˝a
nale˝y opieka i ochrona ˝ony. Ma∏˝eƒstwa
w Indiach zawierane sà dosyç wczeÊnie
– kobiety ok. 18 r.˝. wychodzà za mà˝, m´˝czyêni ˝enià si´ ok. 23 r.˝. Nie rzadko jednak
w Indiach spotkaç mo˝na ma∏˝eƒstwa m´˝czyzn z kilku- lub kilkunastoletnimi dziewczynkami. W wyniku tego dziewcz´ta doÊç
szybko rozpoczynajà ˝ycie seksualne. Surowo zabronione jest wspó∏˝ycie seksualne
przed Êlubem, jak równie˝ rzadko spotykane jest mieszkanie ze sobà bez Êlubu, co
mog∏o by przynieÊç wstyd dla ca∏ej rodziny.
Na ulicach trudno jest spotkaç kobiety
Êwiadczàce us∏ugi seksualne, cia∏o kobiety
szczelnie zakryte jest przed po˝àdliwym
spojrzeniem m´˝czyzn i traktowane jest jak
Êwiàtynia. Zakazane jest publiczne okazywanie sobie czu∏oÊci, mà˝ i ˝ona nie okazujà sobie bliskoÊci, m∏odzi zakochani w sobie
ludzie nie trzymajà si´ za rće [24]. ÂciÊle
okreÊlone sà te˝ zasady dotyczàce ubioru
tancerek erotycznych. Choç konserwatyzm
hinduski zakazuje prostytucji, to jednak w Indiach ta forma us∏ug seksualnych rozwija si´
doÊç pr´˝nie. Mimo to, istniejà zasady, których ∏amaç nie wolno. Zakazane jest obna˝anie si´ tancerkom podczas taƒca erotycznego, jak równie˝ nie wolno klientom dotykaç tancerki. Poza prostytucjà istniejà odr´bne zasady dotyczàce sztuki filmowej:
„nawet jeÊli bohaterowie ca∏ujà si´ lub przytulajà, sceny tego typu muszà byç przedstawiane ze smakiem i nie mogà byç zbyt d∏ugie. Kobiece postacie nie mogà przebieraç
si´ na ekranie, a seks nie mo˝e byç pokazany wyraênie. Odwa˝niejsze sceny erotyczne
nale˝à do rzadkoÊci i pojawiajà si´ raczej
w filmach re˝yserowanych przez twórców
hinduskich mieszkajàcych poza granicami
kraju” [25]. Rozpowszechnianie pornografii
jest surowo zabronione, równie˝ gad˝ety
seksualne zaliczajà si´ do produktów nielegalnych.
W codziennych luênych rozmowach s∏owo „seks” jest zakazane. Kwestie seksu,
erotyki w hinduizmie sà sobie sprzeczne,
pe∏ne hipokryzji. „Z jednej strony symbole
seksu towarzyszà Hindusom od niepami´tnych czasów, z drugiej zaÊ sfera seksualna uzale˝niona jest od regu∏ i zasad panujàcych i zakorzenionych w kulturze. Hinduizm
mocniej ni˝ cielesne doznania ceni sobie
bowiem duchowà sfer´ istnienia. Nadmierne
oddanie si´ nami´tnoÊciom jest grzechem,
a wspó∏˝ycie seksualne ma stanowiç rytua∏
oÊwiecenia duchowego” [26].
W Indiach istotnà rol´ odgrywajà eunuchowie (hidêra) – wykastrowani, metodà tradycyjnà – no˝em bez znieczulenia, m´˝czyêni zajmujàcy si´ ˝ebractwem i prostytucjà. M´˝czyêni korzystajàcy z us∏ug eunuchów nie sà traktowani jako homoseksualni,
gdy˝ eunuchowie uchodzà za osoby trzeciej
p∏ci okreÊlanej jako nijaka. WÊród hidêra
spotkaç mo˝na oprócz wykastrowanych
m´˝czyzn równie˝ hermafrodytów lub m´˝czyzn, którzy czujà si´ kobietami, ubierajà
si´ w kobiece stroje, malujà, zachowujà jak
17
kobiety. Pomimo, ˝e spo∏eczeƒstwo nie akceptuje eunuchów i traktuje jako ni˝szà kast´, to jednak ich poczucie kobiecoÊci ∏àczone jest z filozofià hinduskà, zgodnie
z którà bogowie równie˝ posiadali cechy
i natur´ kobiecà, przez co majà nadprzyrodzone moce. W zwiàzku z tym i z obawy
przed klàtwà Hindusi „dajà datki eunuchom,
zapraszajà na wesela, by ich taƒcem przywo∏aç p∏odnoÊç i b∏ogos∏awiç m∏odej parze”
[19]. Choç kontakty seksualne z hidêra nie
sà zakazane i nie sà traktowane jako kontakty homoseksualne, to sam homoseksualizm
do 2009 roku by∏ nielegalny i surowo zabroniony. Brak jest akceptacji homoseksualizmu i osoby odczuwajàce pociàg seksualny
do osób tej samej p∏ci sà zmuszane do ma∏˝eƒstw przez co muszà prowadziç podwójne ˝ycie [19].
Od czasu, kiedy w Indiach zacz´∏a goÊciç moda z zachodu – reklamy z roznegli˝owanymi paniami, nowe technologie i ∏atwy
dost´p do dotychczas zakazanych materia∏ów o treÊci seksualnej „okaza∏o si´, ˝e liberalizm w zderzeniu z surowà obyczajowoÊcià tworzy niebezpiecznà mieszank´”, która owocuje, m.in. szybkim wzrostem przest´pczoÊci seksualnej, szczególnie gwa∏tów
[24]. W zastraszajàcym tempie rozwija si´
seksturystyka, instytucja miesićznego ma∏˝eƒstwa (miesićznej ˝ony), gdzie m∏oda
dziewczyna sprzedawana jest obcokrajowcom za niema∏à sum´ pieni´dzy. Podczas
transakcji szczegó∏owo omawiane sà zasady rozwodu, a pieniàdze dzielone mi´dzy
cz∏onków rodziny. Kupiona dziewczyna s∏u˝y jedynie realizacji niezaspokojonych potrzeb seksualnych swojego „m´˝a – pana”.
Choç seks pozostaje wcià˝ pod silnym wp∏ywem czynników kulturowych i religijnych
trudno jest nie zauwa˝yç, ˝e w Indiach rozpocz´∏a si´ swoista rewolucja seksualna na miar´ tej, którà wywo∏a∏y raporty Kinseya w Stanach Zjednoczonych w po∏owie
XX wieku.
JOGA SEKSUALNA
Joga seksualna to jak pisze Lew-Starowicz grupa skomplikowanych, nast´pujàcych w okreÊlonej kolejnoÊci i stopniowaniu
oraz wymagajàcych niezwyk∏ej cierpliwoÊci
wieloletnich çwiczeƒ – praktykowania asan
[27]. Adept (avadhuti) prowadzony przez
swojego mistrza – nauczyciela (grandapa)
uczy si´ dodatkowo przestrzegaç odpowiednich zaleceƒ higienicznych, dietetycznych, oddawaç si´ modlitwie i kontemplacji.
WÊród çwiczeƒ wymieniç mo˝na, m.in. te,
które s∏u˝à wykszta∏ceniu umiej´tnoÊci skurczów i rozkurczów mi´Ênia odbytu (asvini
mudra); inne z kolei rozwijajà umiej´tnoÊç
pobudzania czynnoÊci tarczycy s∏u˝àcej
do kontrolowania energii seksualnej – halasana. Wskazaç mo˝na jeszcze takie asany,
jak np. dhanurasana polegajàca na napinaniu mi´Êni brzucha i kr´gos∏upa; mayurasana pobudza czynnoÊç narzàdów p∏ciowych
poprzez zwi´kszenie napićia jamy brzusznej oraz uddiyana bandha s∏u˝àca zwi´kszeniu energii seksualnej dzi´ki umiej´tnoÊci zmiany ciÊnienia w podbrzuszu dzi´ki
w∏aÊciwie wyçwiczonym mi´Êniom brzucha.
METODOLOGIA
Celem badania by∏a dowiedzenie si´ czy
istnieje relacja pomi´dzy praktykowaniem
jogi a zadowoleniem z ˝ycia seksualnego joginów oraz czy istniejà ró˝nice na skalach
osobowoÊci mi´dzy osobami praktykujàcymi i niepraktykujàcymi jog´. Celem by∏o
równie˝ dowiedzenie si´ czy osoby uprawiajàce jog´ majà wi´ksze poczucie satysfakcji
seksualnej i wy˝sze poczucie atrakcyjnoÊci
seksualnej ni˝ osoby nie zwiàzane z jogà,
jak równie˝ czy ró˝nià si´ pod wzgl´dem
poziomu postrzegania w∏asnego cia∏a.
W zwiàzku z tym postawiono nast´pujàce pytania badawcze:
1. Czy osoby uprawiajàce jog´ majà
wi´ksze poczucie satysfakcji seksualnej w porównaniu do osób, które nie
praktykujà jogi?
2. Czy osoby uprawiajàce jog´ majà
wy˝sze poczucie atrakcyjnoÊci seksualnej w porównaniu do osób, które nie
praktykujà jogi?
3. Czy b´dà istnia∏y ró˝nice w wynikach
otrzymywanych na skalach osobowoÊci mi´dzy osobami uprawiajàcymi
jog´ i nie praktykujàcymi jogi?
4. Czy b´dà istnia∏y ró˝nice w wynikach
otrzymywanych na skalach postrzegania w∏asnego cia∏a mi´dzy osobami
uprawiajàcymi jog´ i nie praktykujàcymi jogi?
Oczekiwano, i˝ osoby praktykujàce jog´
b´dà wskazywa∏y wi´ksze zadowolenie z ˝ycia seksualnego, wy˝sze poczucie atrakcyj-
18
noÊci seksualnej oraz uzyskajà wy˝sze wyniki na skalach mierzàcych postrzeganie w∏asnego cia∏a. Dodatkowo oczekiwano, ˝e wyniki uzyskiwane na skalach osobowoÊci b´dà ró˝ni∏y si´ w obu grupach.
OSOBY BADANE
W badaniu wzi´∏o udzia∏ 40 kobiet, w tym
20, które stanowi∏y grup´ kontrolnà oraz 20,
które zosta∏y przypisane do grupy badanej.
Kryterium podzia∏u (zmiennà niezale˝nà) by∏
fakt, czy dana kobieta praktykuje jog´. Osoby, które zadeklarowa∏y, ˝e praktykujà jog´,
ucz´szcza∏y na takie zajćia do Studio Jogi
w Konstancinie–Jeziornej. Wykszta∏cenie
wy˝sze – tytu∏ naukowy zadeklarowa∏o ponad 82% badanych, 7,5% ma wykszta∏cenie
wy˝sze licencjackie, 7,5% ukoƒczy∏o szko∏´
Êrednià; tylko jedna osoba zadeklarowa∏a
wykszta∏cenie podstawowe. 20% badanych
przyzna∏o, ˝e jog´ praktykuje od ponad trzech
lat, a 17,5% od pićiu lat i d∏u˝ej. Tylko jedna
osoba rozpocz´∏a praktyk´ w tym roku, 10%
ucz´szcza na zajćia nie krócej ni˝ 6 miesićy, ale i nie d∏u˝ej ni˝ 2 lata. W zwiàzku ma∏˝eƒskim pozostawa∏o 65% badanych, 15%
by∏o w zwiàzku sta∏ym, ale nieformalnym,
7,5% przyzna∏o, ˝e nie jest w ˝adnym sta∏ym
zwiàzku. Najwićej osób – 19 (47,5%) ˝yje
w zwiàzku od ponad 10 lat; 22,5% – od roku
do pićiu lat. 5% osób badanych przyzna∏o,
˝e w momencie, kiedy rozpocz´∏y wspó∏˝ycie seksualne mia∏y mniej ni˝ 15 lat; poni˝ej
18 lat – 10%, 37,5% rozpocz´∏o wspó∏˝ycie
po uzyskaniu pe∏noletnoÊci, ale przed 20 r.˝.,
20% przed 22 r.˝., natomiast 27,5% (11
osób) przyzna∏o, ˝e inicjacj´ seksualnà odby∏y po skoƒczeniu 22 lat. Ponad po∏owa
z osób badanych – 52,5% jako motywacj´
do rozpoczćia ˝ycia seksualnego wskaza∏o
mi∏oÊç i zakochanie, nieco mniej, bo 45% jako g∏ówny motywator wskazali ciekawoÊç,
a nast´pnie (32,5%) wskaza∏o jako odpowiedê „potrzeb´, gotowoÊç, poczucie, ˝e
nadszed∏ czas”. 5% przyzna∏o, ˝e do wspó∏˝ycia nak∏oni∏a ich presja rówieÊników, tyle
samo osób wskaza∏o presj´ ze strony partnera. Jedna osoba odby∏a swój pierwszy
kontakt seksualny pod wp∏ywem substancji
psychoaktywnych. Osoby badane zapytane
by∏y równie˝ o cz´stotliwoÊç podejmowanych
kontaktów seksualnych. 35% kobiet aktywnoÊç seksualnà podejmuje kilka razy w miesiàcu, 32,5% minimum dwa razy w tygodniu,
a 20% raz w miesiàcu. 5% przyzna∏o, ˝e
wspó∏˝yje kilka razy w roku, tyle samo osób
nie podejmuje jakiejkolwiek aktywnoÊci seksualnej. Ponad po∏owa respondentek –
52,5% nie odczuwa∏o nigdy trudnoÊci zwiàzanych z bólem, po˝àdaniem, podnieceniem, które uniemo˝liwi∏yby podjćie wspó∏˝ycia seksualnego, 17% czasami doÊwiadcza takich problemów, 5% – cz´sto, natomiast 25,5% badanych przyznaje si´, ˝e
sporadycznie odczuwa takie trudnoÊci. Zapytano równie˝ osoby badane, kiedy najcz´Êciej podejmujà aktywnoÊç seksualnà.
Ponad 67% przyzna∏o, ˝e wspó∏˝yje wtedy,
kiedy wraz z parterem tego chcà, 47,5%, kiedy sprzyjajà temu warunki w domu. 7,5%
wspó∏˝yje zawsze w weekendy. Dla 20% kobiet seks w ˝yciu jest bardzo wa˝ny, dla
65,5% badanych seks jest doÊç wa˝nym lub
wa˝nym elementem ˝ycia, natomiast 7,5%
wskaza∏o, ˝e nie wie, jak wa˝ny jest dla nich
seks. Tyle samo osób przyzna∏o, ˝e aktywnoÊç seksualna jest raczej niewa˝na w ich
˝yciu. Zapytano równie˝ kobiety o, to jak
oceni∏yby siebie w roli partnerki seksualnej:
15% ocenia siebie bardzo dobrze, 50% dobrze, 17,5% raczej dobrze. 12,5% nie mia∏y
zdania, jak siebie oceniajà, 5% oceni∏o siebie raczej êle i êle w roli partnerki seksualnej.
WÊród badanych kobiet 5% okreÊli∏o swój
poziom napićia seksualnego jako bardzo
wysoki, 35% – wysoki, 37,5% nie ma zdania
na ten temat, 20% twierdzi, ˝e odczuwa niski
poziom napićia seksualnego, a 2,5% przyzna∏o, ˝e ma bardzo niski poziom napićia
lub nie odczuwa go w ogóle.
Z uwagi na fakt, ˝e na zajćia jogi do Studio Jogi w Konstancinie–Jeziornej ucz´szcza niewielu m´˝czyzn, badaniami zosta∏y
obj´te tylko kobiety.
W grupie kontrolnej zosta∏y rozdane takie
same zestawy testów. Grup´ t´ stanowi∏y
studentki Studiów Podyplomowych Szkolne
Wychowanie Fizyczne warszawskiej Akademii Wychowania Fizycznego.
PROCEDURA BADANIA I MATERIA¸Y
Badanie odby∏o si´ w maju 2014 r. Osoby,
które wyrazi∏y ch´ç udzia∏u w badaniu otrzymywa∏y kopert´ z zestawem kwestionariuszy, które mog∏y wype∏niç na miejscu
(w Studio Joga) lub zabraç do domu.
Po skoƒczonym badaniu zaklejone koperty
wrzuca∏y do specjalnie przygotowanego
19
pude∏ka umieszczonego w recepcji Studio
Jogi w Konstancinie–Jeziornej. Badanie
mia∏o charakter anonimowy. Osoby z grupy
kontrolnej równie˝ proszone by∏y o wrzucenie zaklejonych kopert do pude∏ka umieszczonego w sali, w której odby∏o si´ badanie.
Osoby z grupy kontrolnej równie˝ mia∏y
mo˝liwoÊç wype∏nienia kwestionariuszy
na miejscu lub zabraç ze sobà i przynieÊç
w kolejnym dniu zaj´ç.
W opisywanym badaniu zosta∏o wykorzystanych szeÊç kwestionariuszy:
1. Inwentarz OsobowoÊci NEO-FFI autorstwa Costy i McCrae.
2. Skala Satysfakcji Seksualnej Daviesa
(t∏um. F. Szumski, M.M. Ma∏kiewicz 2006).
3. Skala Samopoznania W∏asnego Cia∏a
– KWCO A. G∏´bockiej.
4. Kwestionariusz AtrakcyjnoÊci Seksualnej
E. Bielawskiej-Batorowicz i M. Królikowskiej.
5. Inwentarz P∏ci Psychologicznej IPP Alicji
Kuczyƒskiej.
6. Ankieta seksuologiczna w∏asnego autorstwa s∏u˝àca do zebrania podstawowych informacji o osobie badanej
z zachowaniem jej anonimowoÊci.
Stworzone na potrzeby badania sk∏ada si´ z dwóch cz´Êci: cz´Êci A –
w której zawiera si´ metryczka oraz informacje dotyczàce praktyki jogi i ewentualnych
uszkodzeƒ kr´gos∏upa oraz ich wp∏ywu
na jakoÊç ˝ycia seksualnego; cz´Êç B, to pytania stricte, dotyczàce sfery seksualnej
osoby badanej, jej doÊwiadczeƒ i aktywnoÊci seksualnej.
WYNIKI
W celu sprawdzenia, czy osoby, które
praktykujà jog´ ró˝nià si´ pod wzgl´dem
poziomu satysfakcji seksualnej od osób nieuprawiajàcych jogi, zosta∏y przeprowadzone
trzy testy dla prób niezale˝nych. Za zmienne
zale˝ne obierano wyniki uzyskane za pomocà badania Skala Satysfakcji Seksualnej
na nast´pujàcych skalach:
● satysfakcji fizycznej; t (29,530) = 2,413;
p = 0,022; d Cohena = 0,793
● satysfakcji emocjonalnej; t (37) = 0,403;
p = 0,689; d Cohena = 0,132
● satysfakcji zwiàzanej z poczuciem
kontroli; t (37) = 1,063; p = 0,295;
d Cohena = 0,349
Otrzymano wynik istotny statystycznie je-
Tabela I. Ârednie wyniki uzyskiwane na skalach Satysfakcji seksualnej.
satysfakcja fizyczna
satysfakcja emocjonalna
satysfakcja zwiàzana
z poczuciem kontroli
uprawia jog´
nie uprawia jogi
uprawia jog´
nie uprawia jogi
uprawia jog´
nie uprawia jogi
M
SD
36,950
41,947
11,150
11,632
20,050
21,526
8,101
4,378
3,675
3,789
5,063
3,405
dynie na skali satysfakcji fizycznej. Osoby
uprawiajàce jog´ (M = 36,95; SD = 8,101)
charakteryzowa∏y si´ istotnie (p = 0,022)
ni˝szym poczuciem satysfakcji fizycznej
od osób nieuprawiajàcych jog´ (M = 41,947;
SD = 4,378) (tabela I).
Do odpowiedzi na pytanie, czy osoby
uprawiajàce jog´ ró˝nià si´ pod wzgl´dem
spostrzeganego poziomu w∏asnej atrakcyjnoÊci seksualnej od osób nieuprawiajàcych
jogi, przeprowadzono trzy testy dla prób niezale˝nych. Za zmienne zale˝ne obierano
wyniki uzyskane za pomocà badania Kwestionariuszem AtrakcyjnoÊci Seksualnej
na nast´pujàcych skalach:
● ogólnego poczucia atrakcyjnoÊci seksualnej (skala g∏ówna); t (38) = 0,235;
p = 0,815; d Cohena = 0,076,
● atrakcyjnoÊci seksualnej (podskala
– I czynnik); t (38) = 0,028; p = 0,978;
d Cohena = 0,009,
● obrazu w∏asnego cia∏a (podskala
– II czynnik); t (38) = 0,461; p = 0,647;
d Cohena = 0,149.
Wyniki uzyskane na skalach Kwestionariusza AtrakcyjnoÊci Seksualnej okaza∏y si´
nieistotne statystycznie. Oznacza to, ˝e osoby w grupie badawczej i kontrolnej nie ró˝nià si´ pod wzgl´dem postrzegania obrazu
w∏asnego cia∏a (tabela II).
Równie˝ w testach dla prób niezale˝nych
w Kwestionariuszu NEO-FFI na poszczególnych skalach:
● neurotycznoÊci; t (37) = 0,296; p = 0,769;
d Cohena = 0,097,
● ugodowoÊci; t (37) = 0,157; p = 0,876;
d Cohena = 0,052,
● ekstrawersji; t (28,282) = 0,717; p = 0,479;
d Cohena = 0,236,
● otwartoÊci na doÊwiadczenie;
t (37) = 0,160; p = 0,873;
d Cohena = 0,053,
● sumiennoÊci; t (37) = 0,612; p = 0,545;
d Cohena = 0,201.
20
Otrzymane wyniki pokazujà, ˝e nie ma
ró˝nic pomi´dzy osobami praktykujàcymi
i niepraktykujàcymi jog´ (tabela III).
Podobnie nie zanotowano ró˝nic pomi´dzy obiema grupami na Skali Samopoznania KWCO (tabela IV):
● poznanie emocje; t (38) = 0,746; p = 0,460;
d Cohena = 0,242
● zachowanie; t (38) = 0,435; p = 0,666;
d Cohena = 0,141
● krytyka otoczenia; t (38) = 1,767; p = 0,085;
d Cohena = 0,573
● krytyka otoczenia; t (38) = 0,495; p = 0,624;
d Cohena = 0,161
Dodatkowo osoby badane otrzyma∏y Inwentarz P∏ci Psychologicznej Alicji Kuczyƒskiej. Uzyskane wyniki pokazujà, ˝e wÊród
wszystkich osób badanych ponad dwa razy
wićej by∏o kobiecych kobiet w grupie praktykujàcych jog´ w porównaniu do osób nie
çwiczàcych jogi oraz w przypadku konfiguracji m´ska kobieta nie by∏o ani jednej takiej
osoby wÊród joginów, natomiast 3 takie osoby by∏y w grupie osób niepraktykujàcych
(tabela V).
Tabela II. Ârednie wyniki uzyskiwane na skalach Kwestionariusza
AtrakcyjnoÊci Seksualnej.
skala ogólna
I czynnik
II czynnik
uprawia jog´
nie uprawia jogi
uprawia jog´
nie uprawia jogi
uprawia jog´
nie uprawia jogi
M
SD
62,650
61,950
34,800
34,750
27,850
27,200
10,251
8,482
6,502
4,854
4,716
4,188
Tabela III. Ârednie wyniki uzyskiwane na podskalach NEO-FFI.
neurotycznoÊç
ekstrawersja
ugodowoÊç
otwartoÊç
na doÊwiadczenie
sumiennoÊç
uprawia jog´
nie uprawia jogi
uprawia jog´
nie uprawia jogi
uprawia jog´
nie uprawia jogi
uprawia jog´
nie uprawia jogi
uprawia jog´
nie uprawia jogi
M
SD
24,750
24,000
31,250
32,421
38,050
38,421
33,100
33,474
35,700
36,895
7,532
8,287
6,496
3,254
8,432
6,067
7,532
6,979
6,554
5,577
Tabela IV. Ârednie wyniki uzyskiwane na podskalach KWCO.
PODSUMOWANIE I DYSKUSJA
Badanie przedstawione w niniejszej pracy pierwotnie mia∏y pos∏u˝yç jako badanie
pilota˝owe do pracy doktorskiej na taki sam
temat. Chocia˝ joga praktykowana jest
na ca∏ym Êwiecie od wielu lat, to jednak
wcià˝ trudno o literatur´ naukowà dotyczàcà
wp∏ywu jogi na sfer´ seksualnà cz∏owieka,
jak równie˝ sfera seksualna jest sferà, którà
trudno jest obiektywnie zmierzyç za pomocà
dost´pnych narz´dzi.
Celem przeprowadzonych badaƒ by∏o
udzielenie odpowiedzi na cztery pytania badawcze. Pierwszy problem dotyczy∏ poziomu poczucia satysfakcji seksualnej u osób
praktykujàcych i niepraktykujàcych jog´.
Z uwagi na fakt, ˝e joga jest szeregiem çwiczeƒ wymagajàcych kontaktu z w∏asnym
cia∏em, rozumienia go – jego mo˝liwoÊci
i ograniczeƒ, ws∏uchania si´ w jego rytm,
a co za tym idzie çwiczeƒ uczàcych akceptacji w∏asnego cia∏a, które przyczyniajà si´
do przywrócenia i utrzymania równowagi
psychicznej i fizycznej majàcej istotny wp∏yw
na codzienne funkcjonowanie i subiektywnà
ocen´ jakoÊci zdrowia i ˝ycia. JeÊli chcemy
mówiç o poczuciu satysfakcji seksualnej
trzeba wziàç pod uwag´ takie czynniki, jak:
poznanie-emocje
zachowanie
krytyka otoczenia
stereotypy
∏adny-brzydki
uprawia jog´
nie uprawia jogi
uprawia jog´
nie uprawia jogi
uprawia jog´
nie uprawia jogi
uprawia jog´
nie uprawia jogi
M
SD
30,500
33,100
10,100
10,700
8,800
10,150
46,200
45,150
9,827
12,096
4,266
4,462
2,419
2,412
6,502
6,915
Tabela V. Czy praktykuj´ Pani jog´?
tak
nie
N
p∏eç psychologiczna
nieokreÊlona seksualnie
m´skie kobiety
kobiece kobiety
androgyniczne kobiety
3
0
7
10
2
3
3
12
poczucie mi∏oÊci, bliskoÊci, przynale˝noÊci,
poziom ogólnej kondycji fizycznej, nastroju,
cechy osobowoÊci, poziom zmćzenia oraz
podejmowane kontakty seksualne i zwiàzane z nimi pragnienia, prze˝ycia bàdê doÊwiadczenia [18]. Satysfakcja seksualna to
tak˝e postawa wobec seksu w ogóle, obejmujàca w∏asnà atrakcyjnoÊç seksualnà, re-
21
lacj´ z partnerem oraz stan naszego zdrowia. Choç trudnoÊci i zahamowania w sferze
seksualnej mogà pojawiç si´ na ka˝dym etapie ˝ycia, to jednak wiele z nich pojawia si´
ju˝ w okresie dojrzewania i jest zwiàzane
w∏aÊnie z wyglàdem w∏asnego cia∏a, poczuciem przynale˝noÊci do w∏asnej p∏ci, cz´sto
zwiàzane sà z próbami podejmowania aktywnoÊci seksualnej, ale tak˝e z zachowaniami masturbacyjnymi. Z przywo∏anych
w pracy badaƒ nad seksualnoÊcià kobiet
wynika, ˝e trudnoÊci w tej sferze nie nale˝à
do rzadkoÊci, a poszukiwanie pomocy i próby leczenia nie sà popularne. W zamian kobiety cz´Êciej poszukujà niekonwencjonalnych sposobów leczenia, a jednym z nich
jest praktyka jogi. Zatem skoro joga, we
wspomnianych w pracy badaniach, przyczyni∏a si´ do poprawy sprawnoÊci seksualnej
i wzrostu poczucia emocjonalnej bliskoÊci
z parterem podczas wspó∏˝ycia, to postawiono pytanie, czy równie˝ wp∏ywa na poziom satysfakcji seksualnej zarówno pod
kàtem emocjonalnym, fizycznym, jak i poczucia kontroli. Z uzyskanych wyników mo˝na stwierdziç, ˝e jedyna ró˝nica pomi´dzy
grupà kontrolnà, a badanà istnieje pod wzgl´dem poziomu fizycznej satysfakcji seksualnej,
tzn. osoby praktykujàce jog´ odczuwajà
mniejszy poziom fizycznej satysfakcji seksualnej w porównaniu do osób niezwiàzanych
z jogà. W pozosta∏ych aspektach satysfakcji
seksualnej, tj. pod wzgl´dem poczucia bliskoÊci emocjonalnej i poczucia satysfakcji
wynikajàcej z kontroli nie zanotowano istotnych ró˝nic mi´dzy grupami. Wynikaç mo˝e
to z faktu, ˝e po pierwsze w badaniu wzi´∏a
udzia∏ zbyt ma∏a iloÊç osób badanych, które
praktykujà jog´ w niewielkim kameralnym
studio i w wi´kszoÊci sà to osoby, które zna∏y
si´ ju˝ wczeÊniej zanim zacz´∏y ucz´szczaç
na zajćia. Dodatkowo brak istotnych ró˝nic
mo˝e wynikaç z faktu, ˝e grupa badana
porównywana by∏a ze specyficznà grupà
kontrolnà (osobami, które z racji studiów –
Podyplomowe Studia Szkolne Wychowanie
Fizyczne w Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie), dla których kontakt fizyczny, cielesny jest czymÊ naturalnym, jest elementem wykonywanej pracy i z racji tego
nie budzi takich zahamowaƒ, jak u osób wykonujàcych inne zawody, w których kontakt
fizyczny z drugim cz∏owiekiem nie wynika
z charakteru pracy. Dodatkowo, mimo ocze-
kiwanych wyników, osoby praktykujàce jog´
byç mo˝e ucz´szczajà na takie zajćia w∏aÊnie w celu poznania swojego cia∏a, co
w konsekwencji przeniesie si´ na poczucie
satysfakcji fizycznej z kontaktu seksualnego
i mo˝e warto by powtórzyç badanie ˝eby zauwa˝yç ewentualnie zaistnia∏e zmiany.
W kwestionariuszu „ankieta seksuologiczna” zamieszczona by∏a jeszcze cz´Êç, która
dotyczy∏a doznanych uszkodzeƒ kr´gos∏upa, interwencji specjalisty oraz zmian, jakie
mog∏y nastàpiç wskutek doznanego urazu
w sferze seksualnej. Jednak z powodu niejasno postawionych pytaƒ w tej cz´Êci ankiety, nie by∏a ona brana pod uwag´ w procesie opracowywania wyników.
Pozosta∏e pytania badawcze dotyczàce
obrazu w∏asnego cia∏a, ró˝nic na skalach
osobowoÊci oraz poziomu atrakcyjnoÊci
seksualnej nie przynios∏y oczekiwanych odpowiedzi byç mo˝e tak˝e z przyczyn, które
zosta∏y wy˝ej wymienione. W aspekcie
atrakcyjnoÊci seksualnej oraz poziomu satysfakcji seksualnej mo˝na równie˝ wskazaç
doznawane bóle w obr´bie kr´gos∏upa mogàce istotnie wp∏ywaç na oba aspekty
i przek∏adaç si´ na subiektywne poczucie
bycia atrakcyjnà kobietà i usatysfakcjonowanà partnerkà.
Jednym z rozdanych kwestionariuszy by∏
Inwentarz P∏ci Psychologicznej. Jego za∏o˝enia oparte sà na teorii schematów p∏ciowych Sandry Lipsitz Bem, wed∏ug których
p∏eç psychologiczna jest definiowana „jako
spontaniczna gotowoÊç do pos∏ugiwania si´
wymiarem p∏ci w odniesieniu do siebie
i Êwiata”.
Wynik JPP wskazuje, ˝e ponad dwukrotnie wićej kobiet okreÊlonych jako kobiece
– kobiety jest w grupie badanej ni˝ w grupie
kontrolnej. Byç mo˝e wynika to z faktu, ˝e
çwiczàce jog´ panie poprzez regularnà
praktyk´ zaczynajà si´ anga˝owaç w poznanie w∏asnego cia∏a, swoich ograniczeƒ
i mo˝liwoÊci, przez co nast´puje integracja
sfery cielesnej, duchowej i psychicznej, co
w konsekwencji przek∏ada si´ na odczytywanie i organizowanie informacji w taki sposób, aby by∏o ono zgodne z kulturowà definicjà kobiecoÊci.
Reasumujàc, ˝eby uzyskaç rzetelne wyniki nale˝a∏oby przeprowadziç badanie raz
jeszcze zwracajàc szczególnà uwag´
na iloÊç osób dobieranych do badania oraz
22
ich dane socjometryczne, jak równie˝ miejsce, gdzie badanie si´ odbywa. TrudnoÊci
w przeprowadzeniu tego rodzaju badania
wynikajà dodatkowo z: ma∏ej spo∏ecznoÊci,
w jakiej odby∏o si´ badanie, a co mog∏o si´
prze∏o˝yç na obawy zwiàzane z poczuciem
zagro˝enia o byciu zidentyfikowanym, chocia˝ zosta∏y zapewnione warunki anonimowoÊci.
Warto zatem nast´pnym razem objàç badaniem osoby ucz´szczajàce do ró˝nych
klubów sportowych oferujàcych zajćia jogi
i ró˝ne jej odmiany; mo˝na by stworzyç
na potrzeby badania specjalnà grup´ osób
(np. pacjentek poradni seksuologicznych
doÊwiadczajàcych problemów w sferze sek-
sualnej), które przez okreÊlony czas praktykowa∏yby jog´ a weryfikacja ewentualnych
zmian by∏aby rejestrowana w równych odst´pach czasowych poczàwszy od pierwszego dnia badania. Równie˝ w doborze
osób do grupy kontrolnej koniecznym wydaje si´ fakt dobrania tak osób, by grupa by∏a
homogeniczna do grupy badanej pod wzgl´dem danych socjometrycznych, ale nie wykonujàca zawodu wymagajàcego kontaktu cielesnego. W dalszym etapie badaƒ mo˝na by
równie˝ pokusiç si´ o prób´ przeprowadzenia
podobnego badania wÊród m´˝czyzn i porównania ich do grupy kobiet. ◗
PiÊmiennictwo
1. http://pl.wikipedia.org/wiki/Joga
2. Iyengar G.S. (1983) Joga doskona∏a dla kobiet. Warszawa: Akademia Hatha-Jogi Wydawnictwo VIRYA.
3. Iyengar B.K.S. (2008) Yoga. The path to holistic health, Great Britain: Dorling Kindersley Limited.
4. www.jogakoba.pl
5. http://gabinetsurya.eu/?id=art-20120504-1803
6. http://yogin.pl/wszystko-o-jodze/artykuly-o-jodze/513-joga-w-polsce-joga-w-krakowie-wspolczesnie.html
7. Paszkowska A. (2013). Joga a seksualnoÊç kobiet i m´˝czyzn. Przeglàd seksuologiczny lipiec/wrzesieƒ 2013, nr 35.
8. Zielona-Jenek M., Chodecka A. (2010) Jestem dziewczynkà, jestem ch∏opcem. Jak wspomagaç rozwój seksualny dziecka. Gdaƒsk: GWP.
9. Trawiƒska M. (1977) Socjologia seksu, w: Imieliƒski K. (red.), Seksuologia spo∏eczna, Warszawa.
10. Imieliƒski K. (1985) Seksuologia zarys encyklopedyczny. Warszawa: PWN.
11. Seligman M.E.P., Walker E. F., Rosenhan D.L. (2003) Psychopatologia. Poznaƒ: Ztsk i S-ka Wydawnictwo.
12. Lew-Starowicz Z., Lew-Starowicz M. (1999) Homoseksualizm. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
13. Kuczyƒska A. Inwentarz P∏ci Psychologicznej.
14. Buss, Schmitt (1993) Sexual Strategies Theory. An Evolutionary Perspective on Human Mating. Psychological Review. 1993 vol.
100, No2, 204-232.
15. Bidwell A.J. (2012) Yoga training improves quality of life in women with asthma. Journal Of Alternative And Complementary
Medicine (New York, N.Y.) [J Altern Complement Med] 2012 Aug; Vol. 18 (8), pp. 749-55. Date of Electronic Publication: 2012 Jul 09.
16. Gagnon W., Simon J. (1993) Sexual Conduct: The Social Sources of Human Sexuality.
17. Bancroft J. (2009) SeksualnoÊç cz∏owieka. Wroc∏aw: Wydawnictwo Elsevier Urban &Partner.
18. Rostowski J. (1987) Zarys psychologii ma∏˝eƒstwa: psychologiczne uwarunkowania dobranego zwiàzku. Warszawa: Wydawnictwo
Naukowe PWN.
19. http://www.psychologia.amu.edu.pl/wp/wp-uploads/Satysfakcja-seksualna-a-satysfakcja-ze-zwiazku-u-mezczyzn-homoseksualnych.pdf
20. Nomejko A. (2010) Poczucie jakoÊci ˝ycia a samoocena, p∏eç psychologiczna I satysfakcja seksualna. Praca Magisterska, Uniwersytet
Wroc∏awski, Wroc∏aw 2010.
21. Lew-Starowicz Z. (1999) S∏ownik Encyklopedyczny Mi∏oÊç i Seks. Wydawnictwo Europa.
22. Huston T.L. Ambiguity of acceptance, social desirability, and dating choice, „Journal of Experimental Social Psychology”, 1973, 9,
32-42.
23. http://www.msfera.pl/indie-seks.html
24. http://www.rp.pl/artykul/235350.html
25. http://jegostrona.pl/erotyka/galeria/458891,5,seks-w-indiach-czego-nie-wolno-hindusowi.html
26. http://podroze.gazeta.pl/podroze/56,114158,12125135,Indie__Seks_w_Indiach,,4.html
27. Lew-Starowicz Z. (1990) Seks w kulturach Êwiata. Warszawa: Instytut Wydawniczy Zwiàzków Zawodowych.
28. http://star-club.com.pl/pl/joga.html
23
NIEDOSTOSOWANYCH
SPO¸ECZNIE
mgr Estera Monika Sobieraj, dr Marta Rawiƒska
Streszczenie
Grup´ badawczà stanowili ch∏opacy niedostosowani spo∏ecznie z wieku 13–18 lat, przebywajàcy w internacie
M∏odzie˝owego OÊrodka Socjoterapii. Wiele sfer u tych ch∏opców jest zaburzonych, Êwiadczàcych o nieprzystosowaniu. W badaniu szukano odpowiedzi na wiele pytaƒ dotyczàcych postrzegania kobiecoÊci i m´skoÊci, co
mia∏o pomóc w potwierdzeniu lub zanegowaniu postawionych w pracy hipotez. Jako metody badaƒ wybrano:
ankiet´ zawierajàcà 27 pytaƒ, Test Niedokoƒczonych Zdaƒ Rottera oraz dwa rysunki – kobiety i m´˝czyzny.
Wyniki badania nie potwierdzi∏y hipotezy, i˝ „Kobieta jest mniej wa˝na w zwiàzku”. Wed∏ug wi´kszoÊci
badanych kobieta w zwiàzku jest wa˝niejsza, lub tak samo wa˝na jak partner. Hipotezy: „Matka jest
najwa˝niejszà, najbardziej pozytywnà osobà” oraz „M´˝czyzna ma byç silny i m´ski” zosta∏y potwierdzone.
Hipoteza: „U kobiety najwa˝niejszy jest wyglàd fizyczny” zosta∏a cz´Êciowo potwierdzona. Cz´Êç ch∏opców
podkreÊli∏a w badaniu tylko cechy fizyczne, jednak du˝a cz´Êç badanych podkreÊli∏a wag´ zarówno cech
fizycznych jak i charakteru. Badanie pokaza∏o, ˝e sytuacja ˝yciowa i rodzinna wp∏ywa na postrzeganie kobiecoÊci i m´skoÊci. Nie jest jednak zasadne uogólnianie powszechnie panujàcych przekonaƒ dotyczàcych tzw.
„trudnej m∏odzie˝y”, i˝ jest ona zaburzona i ma nieprawid∏owy obraz rzeczywistoÊci.
.
S∏owa kluczowe:
kobiecoÊç, m´skoÊç, „trudna m∏odzie˝”
CONCERNING FEMINITY AND MASCULINITY FROM OF SOCIALLY MALADJUSTED BOYS
Research group consisted of socially maladjusted boys, aged 13–18 yo, living in a student house of Youth
Sociotherapy Centre. These boys have several life domains impaired which are evidence of the maladjustment.
In the research we looked for the answers to many questions concerning feminity and masculinity, what
were expected to confirm or deny hypothesis posed in the study. For the methods we selected: questionaire
consisting of 27 questions, Rotter's sentence completion tests and two pictures – of a woman and a man.
Results have denied the thesis that „The woman is less important in the relationship”. Based on the majority of
the results, the woman is more or equally important in the relationship. Hypothesis: „Mother is the most
important, and the most positive person” and „Man must be manly” were confirmed. Hypothesis „For women,
the physical appearance is the most important” was partially confirmed. Some boys pointed out only
physical appearance, but the big part claimed both looks and personality to be important. The study has
shown that life and family status impacts perception of feminity and masculanity. The common beliefs
regarding maladjusted youths should not be, however, generalized: those that they have incorrect picture
of reality.
Key words:
feminity, masculanity, maladjusted youths
mgr Estera Monika
Sobieraj
Katedra Psychoterapii
i Seksuologii Klinicznej,
Wydzia∏ Psychologii,
Wy˝sza Szko∏a
Finansów i Zarzàdzania
w Warszawie
PRACA RECENZOWANA
WPROWADZENIE
Niniejsza praca ma ukazaç, jak kobiecoÊç i m´skoÊç postrzegajà ch∏opcy w wieku
13–18 lat, ucz´szczajàcy do gimnazjum
przy M∏odzie˝owym OÊrodku Socjoterapii.
Wychowankowie przyjmowani sà na wniosek rodziców, je˝eli wskazuje na to orzeczenie o potrzebie kszta∏cenia specjalnego.
dr Marta Rawiƒska
Katedra Psychoterapii
i SeksuologiiKlinicznej,
Wydzia∏ Psychologii,
Wy˝sza Szko∏a
Finansów i Zarzàdzania
w Warszawie
24
Sà to ch∏opcy „zagro˝eni niedostosowaniem
spo∏ecznym”, lub niedostosowani ju˝ w pewnym stopniu. O stopniu niedostosowania, lub
mo˝liwoÊci jego wystàpienia Êwiadczà symptomy. Co si´ stereotypowo utar∏o o ch∏opcu
sprawiajàcym problemy mówi si´ „niegrzeczny”, „trudny”, „∏obuz”. Przyczyn zaÊ nie upatruje si´ w rodzinie, grupie rówieÊniczej, szkole, mediach, czy w wewn´trznych warunkach
rozwoju dziecka, lecz w samym dziecku, które jest z∏e, bo takie ju˝ jest. Zapewne ka˝dy
potrafi∏by spróbowaç opisaç takie dziecko,
a poÊród opisujàcych stwierdzeƒ znalaz∏oby
si´: nadu˝ywanie alkoholu, narkomania, palenie papierosów, wagary, ucieczki z domu, z∏e
oceny w szkole, agresja, wulgarnoÊç, k∏amstwa
i ogólne niepos∏uszeƒstwo. Do tego „zestawu”
pasowa∏o by równie˝ paso˝ytnictwo spo∏eczne,
prostytucja, oraz przemoc seksualna.
NIEPRZYSTOSOWANIE SPO¸ECZNE
I ROZWÓJ PSYCHOSEKSUALNY
Termin nieprzystosowania lub te˝ inaczej
niedostosowania spo∏ecznego wprowadzi∏a
Maria Grzegorzewska. Jej definicja odnosi
si´ do objawów: negatywne i nie adekwatne
reakcje na wymagania i zakazy, oraz polega
na niedostosowaniu si´ do norm spo∏ecznych i zadaƒ ˝yciowych [1]. Wyró˝nia si´
trzy stadia nieprzystosowania [2]. Pierwsze
– charakteryzuje si´ wystàpieniem u jednostki poczucia odtràcenia. Jest to inaczej
niezaspokojona potrzeba relacji emocjonalnej. Mo˝e to skutkowaç agresjà antyspo∏ecznà, buntem, narastajàcà agresjà wobec
rodziców i innych osób znaczàcych. Wyst´pujà niekontrolowane wybuchy, niepanowanie nad emocjami, ch´ç szybkiego zaspokojenia potrzeb. Drugie stadium to utrwalenie
wrogich reakcji i zachowaƒ wobec osób socjalizujàco znaczàcych. Nast´puje opór
przed kontaktem emocjonalnym, próba nawiàzania relacji. Nast´pujà pierwsze przejawy wykolejenia spo∏ecznego – picie alkoholu, palenie, problemy w szkole, itp. Trzecie
stadium to autonomizacja dzia∏alnoÊci antyspo∏ecznej. Ta dzia∏alnoÊç stanowi ju˝ dla
jednostki przyjemnoÊç i daje satysfakcj´.
Dochodzi do jawnego konfliktu z obyczajami, moralnoÊcià i prawem. Jednostka wkracza w grupy, gangi, tak˝e o charakterze
przest´pczym.
Przyczyn
niedostosowania
nale˝y
szukaç m.in. w rodzinie – niew∏aÊciwej at-
mosferze, niew∏aÊciwym wzorcom jakich naby∏o dziecko w wyniku naÊladownictwa, czy
te˝ w problemach istniejàcych lub pojawiajàcych si´ w rodzinie. Drugim blokiem przyczyn sà negatywne i nieadekwatne zachowania, jakie kszta∏tujà si´ i utrwalajà w wyniku z∏ego systemu wzmocnieƒ pozytywnych
i negatywnych. Niedostosowanie jest te˝ objawem frustracji, sposobem na roz∏adowanie napićia, wynikiem niezaspokojonych
potrzeb, takich jak potrzeba mi∏oÊci, bezpieczeƒstwa, akceptacji ze strony Êrodowiska,
czy potrzeba przyjaêni, a tak˝e z frustracji jaka narasta z powodu niespe∏nionych oczekiwaƒ w stosunku do Êrodowiska, czy niezadowolenia z pe∏nienia lub niedope∏nienia roli
spo∏ecznej. Stanu niedostosowania lub z∏ej
socjalizacji upatruje si´ tak˝e we wp∏ywie mediów, wp∏ywie grup rówieÊniczych, szkole, czy
wewn´trznych indywidualnych warunkach
rozwoju [3]. Wa˝nym aspektem jest tak˝e
cierpienie, którego doÊwiadczajà osoby nieprzystosowane.
SeksualnoÊç jest cechà charakterystycznà ka˝dego cz∏owieka, oraz pozostaje
pod wp∏ywem okreÊlonych czynników.
Przyjmuje si´, ˝e rozwój jednostki to wypadkowa ró˝nych si∏, zarówno o charakterze
biologicznym, jako efekt dojrzewania organizmu, jak i o charakterze spo∏ecznym, jako
efekt uczenia si´ pod wp∏ywem stymulacji
p∏ynàcej z otoczenia. Rozwój seksualny odbywa si´ zatem za poÊrednictwem trzech
czynników: biologicznego, psychologicznego i spo∏ecznego. Wszystkie te czynniki wywierajà ró˝ny wp∏yw, w zale˝noÊci od etapu
rozwoju seksualnego. Wyró˝nia si´ trzy etapy. Pierwszy to dzieciƒstwo, nast´pnie dorastanie oraz doros∏oÊç. MyÊlàc o badanej
grupie m∏odzie˝y, nasuwa si´ pytanie jak ich
sytuacja rodzinna i socjalizacja wp∏yn´∏y
na rozwój seksualny, a przez to na postrzeganie kobiecoÊci i m´skoÊci? [4]
KOBIECOÂå I M¢SKOÂå
Pojćie i rozumienie kobiecoÊç i m´skoÊç tworzy si´ w obr´bie ró˝nych kultur
i spo∏ecznoÊci, pod wp∏ywem wielu czynników. Postrzega si´ poszczególnà jednostk´
jako bardziej lub mnie kobiecà/m´skà. M´skoÊç i kobiecoÊç objawia si´ na ka˝dym
etapie ˝ycia. I tak od wczesnodziecićych
zabaw, kiedy to dziecko samo wybiera zabawki – bardziej „kobiece” lub „m´skie”,
25
oraz preferuje okreÊlone rodzaje aktywnoÊci
i zabaw. Kobiece lub m´skie sà tak˝e konkretne zachowania w kr´gu spo∏ecznym
– w pracy, zachowania w domu, poÊród
innych ludzi, wybór ubioru, wyglàdu.
P∏eç cz∏owieka rozpatrywana jest
na trzech p∏aszczyznach – biologicznej, psychologicznej i spo∏eczno-kulturowej. W kontekÊcie p∏ci biologicznej mówimy o cechach
anatomicznych, genetycznych i fizjologicznych. Pozwalajà one zaklasyfikowaç kogoÊ
jako kobiet´, albo m´˝czyzn´. Obok p∏ci
biologicznej, istnieje p∏eç spo∏eczno-kulturowa (gender) nadawana przez spo∏eczeƒstwo. Gender jest pojćiem wielowymiarowym, gdy˝ istniejà wićej ni˝ dwie p∏cie,
a dychotomiczny podzia∏ na kobiecoÊç i m´skoÊç nie oddaje z∏o˝onoÊci p∏ci spo∏ecznokulturowej. Postrzeganie kobiecoÊci i m´skoÊci jest bardzo ró˝ne. Zale˝y od kultury,
klasy spo∏ecznej, subkultury, co wp∏ywa
na zespó∏ cech przypisywanych danej p∏ci
i roli p∏ciowej. Cechy te nie odnoszà si´ tylko
do sfery seksualnej, lecz tak˝e do ubioru,
manier, zachowania, wykszta∏cenia, obowiàzków, itp. Ten repertuar zachowaƒ „kobiecych”
i „m´skich” jest bardzo szeroki, a uwarunkowany jest przez wiele czynników, takich jak
Êrodowisko, wychowanie, moda, kultura,
czy przekaz mi´dzypokoleniowy. W ciàgle
zmieniajàcych si´ warunkach powstaje wiele nowych poj´ç, takich jak metroseksualizm, zaÊ pojćia jak demaskulinizacja czy
feminizacja przestajà mieç wi´ksze znaczenie. KobiecoÊç i m´skoÊç postrzegana jest
subiektywnie i przez jednostk´ i przez innych, a postrzeganie przez ogó∏ spo∏eczeƒstwa jest dynamiczne i zmienia si´ w czasie.
Pozostaje jeszcze p∏eç psychologiczna, która jest wewn´trznym poczuciem przynale˝noÊci do danej p∏ci, bez wzgl´du na p∏eç
biologicznà. identyfikacja p∏ciowa wyra˝a
si´ na co dzieƒ, przez sposób odczuwania
i doÊwiadczania. Na identyfikacj´ p∏ciowà
sk∏ada si´ zespó∏ wszystkich wariantów zachowania jednostki, które wynikajà z pe∏nienia roli [4]. Istniejà kulturowe stereotypy i cechy przypisywane p∏ciom. Na przyk∏ad
do tradycyjnych cech m´skich zalicza si´:
dominacj´, gotowoÊç do stosowania si∏y,
podejmowanie ryzyka, si∏´ fizycznà, zatwardzia∏oÊç, grubiaƒstwo, orientacje przestrzennà, potrzeb´ konkurencji, samoopanowanie,
zdolnoÊci techniczne i lepszà organizacj´,
racjonalizm, pogardliwoÊç, ÊwiadomoÊç w∏adzy, wy˝szy poziom asertywnoÊci. Kobiety
postrzega si´ zaÊ jako uleg∏e, mniej asertywne, bardziej empatyczne, uzdolnione
werbalnie, ciep∏e i opiekuƒcze w kontaktach
mi´dzyludzkich, emocjonalne, zdolne do poÊwićeƒ.
METODOLOGIA BADA¡
W badaniu uczestniczy∏o 26 ch∏opców
w wieku od 13 do 18 lat, uczàcych si´
w gimnazjum przy M∏odzie˝owym OÊrodku
Socjoterapii, na co dzieƒ mieszkajàcy w internacie M∏odzie˝owego OÊrodka Socjoterapii. Sytuacja rodzinna wychowanków jest
ró˝na – niektórzy z badanych sà pod prawnà opiekà dziadków lub Domów Dziecka.
Niektóre rodziny mo˝na okreÊliç jako zaburzone, patologiczne, niektóre z problemem
alkoholowym. Ch∏opcy opuszczajà placówk´ na okreÊlonych zasadach, niektórzy uzyskujà przepustki. Wi´kszoÊç ch∏opców znajduje si´ w granicach normy intelektualnej.
Wszyscy w wi´kszym lub mniejszym stopniu
przejawiajà symptomy niedostosowania spo∏ecznego. Ka˝dy z nich posiada orzeczenie
o potrzebie kszta∏cenia specjalnego.
Badanie przeprowadzane by∏o indywidualnie. Ka˝dy z uczestników zosta∏ poinformowany o pe∏nej anonimowoÊci badania.
Do badania zosta∏y u˝yte nast´pujàce
narz´dzia:
● Ankieta zawierajàca 27 pytaƒ.
● Test Niedokoƒczonych Zdaƒ Rottera [5].
● Test rysunkowy (dwa rysunki: postaci
kobiety i postaci m´˝czyzny).
HIPOTEZY BADAWCZE
G∏ównym tematem badania jest to, jak
postrzegajà m´skoÊç i kobiecoÊç ch∏opcy
niedostosowani spo∏ecznie w ró˝nym stopniu. Zak∏ada si´, ˝e sytuacja rodzinna ma
wp∏yw na seksualnoÊç i postrzeganie kobiecoÊci i m´skoÊci. Podobnie du˝y jest wp∏yw
Êrodowiska, mediów, osób z otocznia,
pierwsze doÊwiadczenia emocjonalne i seksualne. Nieznaczny wp∏yw mo˝e mieç te˝
umieszczenie w oÊrodku pó∏otwartym dla
ch∏opców i zasady panujàce w placówce.
Jednak wp∏yw tych czynników nie przyczynia si´ jednoznacznie do postrzegania kobiet/m´˝czyzn w sposób dysfunkcyjny czy
wulgarny. Szczegó∏owe hipotezy opierajà
si´ na cz´sto s∏yszanych poglàdach wÊród
26
tzw. „trudnych ch∏opców” 1. Kobieta jest
mniej wa˝na w zwiàzku; 2. Matka jest najwa˝niejszà, najbardziej pozytywnà osobà; 3.
U kobiety najwa˝niejszy jest wyglàd fizyczny; 4. M´˝czyzna ma byç m´ski i silny.
ANALIZA WYNIKÓW BADA¡
Analiza odpowiedzi z ankiety wskazuje,
i˝ badani ch∏opcy zmagajà si´ z ró˝nymi
trudnoÊciami. Niektóre z nich by∏y przyczynà umieszczenia w placówce i zamieszkania
w internacie. Do najcz´stszych problemów
nale˝à: dysleksja, problemy z naukà, problemy rodzinne i problemy psychiczne. Badanych deklaruje, ˝e 88% mia∏o konflikt
z prawem. 41% ch∏opców okreÊla, ˝e wychowuje si´ bez ojca. Swojà rodzin´ jako
pe∏nà okreÊla 23%. Wychowankowie domów dziecka to 12%. Przez dziadków jest
wychowywanych 9%, bez matki wychowuje
si´ 9%. Du˝a cz´Êç ch∏opców zaznaczy∏a,
˝e w ich domu panuje atmosfera tolerancji
– 16 osób na 26. Trzynastu ch∏opców uwa˝a, ˝e w ich domu okazuje si´ mi∏oÊç.
Dwunastu odczuwa poczucie bezpieczeƒstwa, 11 informuje o pozytywnych emocjach
jakie okazujà sobie cz∏onkowie rodziny, 10
osób odczuwa wzajemnà opiek´, pomoc
w ka˝dej sytuacji oraz przyjacielskà atmosfer´. 8 osób okreÊla relacje jako swobodne.
Na pytanie: „Kto jest ci najbardziej bliski?”
38% zaznaczy∏o: mama, a 38% nie potrafi∏o
wybraç jednej odpowiedzi – zaznaczyli kilka,
w tym: mama, babcia, siostra, inna osoba.
A˝ 27% ch∏opców zdecydowanie nie chce
stworzyç podobnej rodziny, do rodziny,
w której si´ wychowywali, równie˝ 27% uwa˝a, ˝e ich w∏asna rodzina b´dzie ma∏o podobna do obecnej, a 19% b´dzie chcia∏o
powtórzyç model rodziny. Wed∏ug 69%
ch∏opców, wa˝ne decyzje w ich domu podejmuje mama. 12% uwa˝a, ˝e tata. 19% ankietowanych zaznaczy∏o odpowiedê „ktoÊ inny” i dopisali: babcia, ja, ciocia.
JeÊli chodzi o wiedz´ na temat seksualnoÊci to najcz´stszym êród∏em informacji
dotyczàcych edukacji seksualnej i spraw
seksu sà rówieÊnicy – 16%. 13% ankietowanych poszukuje informacji w Internecie.
Po 11% ch∏opców przyznaje si´, ˝e szuka informacji w szkole, na stronach dotyczàcych
edukacji seksualnej, oglàda filmy, albo zdobywa informacje w inny sposób ni˝ wymienione. 9% szuka informacji m.in. u rodziców.
Tabela I. Cechy atrakcyjnej partnerki.
Zdecydowanie cechy wyglàdu
–
–
–
–
–
–
–
cycki, uroda,
piersi, ty∏ek,
nogi, piersi, poÊladki, uÊmiech,
cycki i miejsce mi´dzy kroczem,
figura,
kszta∏t cia∏a, zgrabnoÊç, pi´knoÊç,
zgrabna i ∏adna sylwetka,
du˝e piersi, ∏adne nogi,
– piersi, wyraz twarzy,
– piersi, dupa, zgrabne nogi.
Zdecydowanie cechy charakteru
– u kobiety najwa˝niejszy
jest charakter,
oczywiÊcie te˝ wyglàd,
ale charakter najwa˝niejszy.
Wyglàd i charakter
Wypowiedzi o charakterze
negatywnym
– wszystko,
– charakter, inteligencja, wyglàd,
– figura, charakter,
– figura, ∏adna twarz, charakter,
– charakter oraz cia∏o,
– wyglàd, charakter, figura cia∏a,
– wszystkie,
– wszystko, jak kobieta jest ∏adna,
tzn. jak mi si´ podoba,
– wszystko.
– nic,
– chuj cie to,
– co was to obchodzi.
Zdecydowana wi´kszoÊç, to jest 34%
twierdzi ˝e ich rodzice/opiekunowie sà zainteresowani rozmowà i ch´tnie udzielajà informacje. 14% ankietowanych mówi, ˝e
szybko koƒczà temat. Na rozmowy o seksie
ze swoimi synami/podopiecznymi 12% opiekunów reaguje Êmiechem. Nie chce rozmawiaç 6% opiekunów, mimo ˝e ch∏opcy deklarowaliby takà ch´ç, 17% ch∏opców uwa˝a, ˝e ich opiekunowie reagujà jeszcze inaczej, zaÊ 11% ch∏opców nie udzieli∏o odpowiedzi.
Wi´kszoÊç ocenia swój poziom w zakresie seksualnoÊci bardzo wysoko, lub wysoko: 24% ocenia wiedz´ na 10 punktów (maksimum), 16% ocenia wiedz´ na 8 punktów,
podobnie 16% na 7 punktów, 8% ocenia
na 9 punktów, 8% ocenia swojà wiedz´ na 5
punktów i mniej.
Na pytanie o cechy atrakcyjnej partnerki,
ch∏opcy udzielili nast´pujàcych odpowiedzi
(wszystkie sà oryginalnymi odpowiedziami,
bez zmienionej formy pisowni).
Jak pokazuje Tabela I. najwićej odpowiedzi na pytanie, co ch∏opcy uwa˝ajà w kobietach za atrakcyjne, dotyczy cech fizycznych i wyglàdu, np.: piersi, zgrabna sylwetka, ∏adne nogi, uroda, uÊmiech. Druga grupa to cechy zmieszane – wyglàd, charakter
i zachowanie. Tu pad∏y takie odpowiedzi jak:
wszystko, figura i charakter, charakter i cia∏o.
27
Tabela II. Jakie cechy sà kobiece.
Dotyczàce bardziej wyglàdu
i fizycznoÊci
Dotyczàce bardziej
charakteru i zachowania
– piersi, pupa, narzàdy p∏ciowe,
zgrabnoÊç,
– cycki, uroda,
–
–
–
–
–
–
–
–
Wyglàd, cechy fizyczne,
charakter i zachowanie
Wypowiedzi wulgarne,
negatywne, nie na temat lub
nie pasujàce do ˝adnej grupy
– kobiety si´ malujà, ubierajà jak
naj∏adniej, lubià kiedy m´˝czyzna
mówi im mi∏e s∏owa,
– wszystko,
– pi´knoÊç, zwodzenie,
– seksapil,
– figura, uczciwa, kochana,
– kobiecoÊç,
– wyglàd, charakter.
– nie rozumiem,
– zajebiste, jak nie wiesz
to spierdalaj,
(narysowane piersi)
– zale˝y od p∏ci,
– zale˝y od kobiety.
wra˝liwoÊç,
inteligencja, bliskoÊç,
opiekuƒczoÊç,
kobiety myÊlà,
nienormalnoÊç,
foch,
inteligencja, Êmia∏oÊç,
d∏ugie szykowanie si´,
malowanie, zakupy,
Ryc. 1.
Tabela III. Jakie cechy sà m´skie.
Dotyczàce bardziej wyglàdu
i fizycznoÊci
Dotyczàce bardziej
charakteru i zachowania
– (narysowany penis)
– cz∏onek twardy, twarde poÊladki,
– m´˝czyêni u˝ywajà si∏y,
– odwaga, opiekuƒczoÊç
i wyrozumia∏oÊç,
– odpowiedzialnoÊç, honor,
mi∏oÊç,
– normalnoÊç,
– ch´ç,
– zainteresowania motoryzacyjne,
chodzenie na si∏owni´,
Wyglàd, cechy fizyczne,
charakter i zachowanie
Wypowiedzi wulgarne, negatywne,
nie na temat, lub nie pasujàce
do innej grupy
– si∏a, wytrzyma∏oÊç,
– m´˝czyzna du˝o gada
o dziewczynach i interesuje si´
nimi, ubiera si´ stosownie
do swojej p∏ci,
– wszystko,
– prawdziwy, uczciwy, uczuciowy,
m´ski,
– odwaga, si∏a,
– m´skoÊç,
– charyzma, si∏a,
podejmowanie decyzji.
–
–
–
–
–
–
Ryc. 2.
Ryc. 3.
Ryc. 4.
nie rozumiem,
nie wiem,
zale˝y od p∏ci,
zale˝y od m´˝czyzny,
nie oceni´,
(przekreÊlenie)
Jedna osoba podkreÊli∏a wy˝sze znaczenie
charakteru nad wyglàdem. Dwóch ankietowanych poda∏o jeszcze inne odpowiedzi.
Pi´ç osób nie udzieli∏o odpowiedzi. Jak
pokazuje Tabela II, najwićej odpowiedzi dotyczy zarówno sfery fizycznej, jak i cech charakteru i zachowania – „figura, uczciwa, ko-
28
Ryc. 5.
Ryc. 6.
Ryc. 7.
chana”, „kobiecoÊç”, „wyglàd, charakter”.
Dotyczàce zachowania: „Kobiety si´ malujà,
ubierajà jak naj∏adniej, lubià kiedy m´˝czyzna mówi im mi∏e s∏owa”, „d∏ugie szykowanie si´, malowanie, zakupy”. Wi´kszoÊç odpowiedzi ma charakter pozytywny, mniej odpowiedzi neutralny, dwie maja wydêwi´k negatywny – „foch”, „nienormalnoÊç”. Dwie
osoby wymieniajà tylko cechy fizyczne:
„piersi, pupa, narzàd p∏ciowe, zgrabnoÊç”,
„cycki, uroda”. Siedem osób udzieli∏o odpowiedzi dotyczàcych cech charakteru: „wra˝liwoÊç”, „inteligencja, bliskoÊç”, „opiekuƒczoÊç”, „kobiety MyÊlà”, „inteligencja, Êmia∏oÊç”. Jedna osoba nie zrozumia∏a pytania.
Dwie osoby udzieli∏o odpowiedzi: „zale˝y
od p∏ci”, „zale˝y od kobiety” – co mo˝e
Êwiadczyç o tym, ˝e nie zrozumieli pytania.
Jedna osoba udzieli∏a odpowiedzi „pozytywnej”, ale i wulgarnej: „zajebiste, jak nie
wiesz, to spierdalaj”.
6 osób nie udzieli∏o odpowiedzi. Tabelka
III ukazuje jak ch∏opcy postrzegajà cechy typowo m´skie. Wi´kszoÊç odpowiedzi ma
charakter pozytywny. Ankietowani ch∏opcy
najcz´Êciej udzielali odpowiedzi zawierajàcych cechy charakteru oraz si∏´ – którà mo˝na zaliczyç do cech charakteru i jako cech´
fizycznà cia∏a, np. „si∏a, wytrzyma∏oÊç”,
„wszystko”, „prawdziwy, uczciwy, uczuciowy, m´ski”, „odwaga, si∏a”, „charyzma, si∏a,
podejmowanie decyzji”. Trzy osoby wpisa∏y
cechy dotyczàce fizycznoÊci m´˝czyzny:
„m´˝czyêni u˝ywajà si∏y”, „cz∏onek twardy,
twarde poÊladki”, trzeci ch∏opiec narysowa∏
penisa. Pi´ç osób wymieni∏o cechy charakteru i zwiàzane z zachowaniem albo zainteresowaniami: „odwaga, opiekuƒczoÊç, wyrozumia∏oÊç”, „odpowiedzialnoÊç, honor,
mi∏oÊç”, „normalnoÊç”, „ch´ç”, „zainteresowania motoryzacyjne, chodzenie na si∏owni´”. SzeÊç osób udzieli∏o odpowiedzi innych, zwiàzanych albo z niezrozumieniem
pytania, albo z innà przyczynà: „nie rozumiem”, „nie wiem”, „zale˝y od p∏ci”, „zale˝y
od m´˝czyzny”, „nie oceni´”.
WNIOSKI
W odniesieniu do postawionych hipotez:
1. Kobieta jest mniej wa˝na w zwiàzku.
Zdecydowana wi´kszoÊç – 54% uwa˝a, ˝e
kobieta i m´˝czyzna sà wa˝ni w zwiàzku
w równym stopniu. 31% uwa˝a, ˝e wa˝niejsza jest kobieta. 11% badanych ch∏opców
29
Ryc. 8.
Ryc. 9.
Ryc. 10.
uwa˝a, ˝e wa˝niejszy jest m´˝czyzna. Co
istotne, wed∏ug 69% ch∏opców, wa˝ne decyzje w ich domu podejmuje mama. Tym samym hipoteza ta nie uzyska∏a potwierdzenia
w niniejszym badaniu – wed∏ug wi´kszoÊci
badanych ch∏opców kobieta jest wa˝niejsza,
bàdê w takim samym stopniu wa˝na jak
m´˝czyzna.
2. Matka jest najwa˝niejszà, najbardziej
pozytywnà osobà.
14 osób w teÊcie zdaƒ niedokoƒczonych
Rottera poda∏o bardzo pozytywne i pe∏ne
uczuç zdania dotyczàce matek. 3 ch∏opców
wpisa∏o zdanie „Matka… mnie nie lubi” – co
mo˝e wskazywaç na poczucie odrzucenia,
mimo w∏asnego podejÊcia do postaci matki.
5 ch∏opców wpisa∏o jakiÊ fakt: „nie mam”,
„wie, ˝e çpam”, „jest nerwowa”, „jest jedna”,
„wychowuje”. 4 ch∏opców nie dokoƒczy∏o
zdania. Analiza ankiet pokazuje, ˝e 38%
ch∏opców wymieni∏o tylko mam´ jako najbli˝szà osob´, zaÊ u 38% ankietowanych
ch∏opców, którzy wymienili kilka osób, tak˝e
pad∏o s∏owo mama. Mo˝na stwierdziç, ˝e
w ponad po∏owie przypadków matka jest
najwa˝niejszà i najbardziej pozytywnà osobà. Dla sporej cz´Êci reszty badanych jest
osoba znaczàcà. Hipoteza zostaje zatem
cz´Êciowa potwierdzona.
3. U kobiety najwa˝niejszy jest wyglàd
fizyczny.
Cz´Êç ch∏opców dostrzega i wymienia
tylko cechy wyglàdu fizycznego, z naciskiem na cechy powszechnie uznawane
za pi´kne i po˝àdane. Du˝a cz´Êç badanych
ch∏opców docenia jednak po∏àczenie cech
charakteru oraz wyglàdu, a tak˝e zachowania. To po∏àczenie sprawia, ˝e kobieta im si´
podoba i jest atrakcyjnà partnerkà. Trudno
natomiast okreÊliç postrzeganie przez ch∏opców tego co atrakcyjne w kobiecie analizujàc
ich rysunki (ryc. 1,3,5,8,9,11,13). Siedemnastu
ch∏opców zaznaczy∏o piersi na rysunku kobiety, u wi´kszoÊci obecne by∏y d∏ugie w∏osy, niektórzy zaznaczali poÊladki. ¸atwiej jest jednak
przedstawiç na rysunku cechy fizyczne, ni˝
cechy charakteru. Dlatego hipoteza 3 nie mo˝e w pe∏ni byç uznana za potwierdzonà.
4. M´˝czyzna ma byç m´ski i silny.
Badani ch∏opcy najcz´Êciej udzielali odpowiedzi zawierajàcych cechy charakteru
oraz si∏´, którà mo˝na zaliczyç do cech charakteru i jak i cech´ fizycznà cia∏a, np. „si∏a,
wytrzyma∏oÊç”, „wszystko”, „prawdziwy,
30
Ryc. 11.
Ryc. 13.
Ryc. 12.
Ryc. 14.
uczciwy, uczuciowy, m´ski”, „odwaga, si∏a”,
„charyzma, si∏a, podejmowanie decyzji”. Hipotez´ potwierdza zw∏aszcza analiza rysunków postaci m´˝czyzny. 8 ch∏opców dok∏adnie zaznaczy∏o mi´Ênie na r´kach, brzuchu,
zaznaczy∏o silnà klatk´ piersiowà. 7 ch∏opców podkreÊli∏o silne i szerokie ramiona. Cechy te Êwiadczà, ˝e u m´˝czyzny po˝àdana
jest si∏a fizyczna, ale tak˝e – jak wymieniali
ch∏opcy – si∏a charakteru (na co sk∏adajà si´
takie cechy jak np.: wytrzyma∏oÊç, odwaga,
m´skoÊç, uczciwoÊç, odpowiedzialnoÊç,
honor). Prawie wszyscy ch∏opcy udzielali
w TeÊcie Niedokoƒczonych Zdaƒ Rottera
pozytywnych odpowiedzi dotyczàcych sportu. Uprawianie sportu mo˝e byç w tym wypadku postrzegane jako pozytywna cecha
m´ska, Êwiadczàca w pewnym stopniu o sile i wytrzyma∏oÊci. ◗
PiÊmiennictwo
1. Grzegorzewska M. (1959) Pedagogika specjalna – skrypt wyk∏adów, Warszawa.
2. Pytka L. (2000) Redagogika resocjalizacyjna, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, Warszawa, str. 86-93.
3. Pytka L., Zacharuk T. (1995) Wielowymiarowa geneza zaburzeƒ przystosowania spo∏ecznego [w:] Pedagogika Spo∏eczna, pod red.
Pilch T., Lepalczyk I., wyd. ˚AK.
4. Lew-Starowicz Z., Skrzypulec V. (2010), Podstawy seksuologii, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
5. Rotter J.B., Lah M.I., Rafferty J.E. (rok?) RISB-Test Niedokoƒczonych Zdaƒ Rottera, Pracownia Testów Psychologicznych PTP:
Warszawa.
31
DOTYCZÑCY SEKSUALNOÂCI
KOBIET
prof. dr hab. med. Zbigniew Lew-Starowicz,
Streszczenie
Z najnowszego piÊmiennictwa dotyczàcego seksualnoÊci kobiet wynika, ˝e predyktorami zaburzeƒ seksualnych
u kobiet sà: wykorzystywanie seksualne w ˝yciu doros∏ym, wysoki poziom stresu, a tak˝e l´k przed przywiàzaniem i – tym samym – unikanie zaanga˝owania w bliskie emocjonalnie relacje. Z badaƒ przeprowadzonych
przez Manuela Calao-Pereza, An´ B. Enriquez Gonzales i Eduardo Gonzales-Cuenca wynika, ˝e do przyczyn
wyst´powania anorgazmii u kobiet zalicza si´: m∏ody wiek, niski poziom wykszta∏cenia, brak sta∏ego zwiàzku
i brak satysfakcji z rozmiaru cz∏onka partnera. Z kolei badanie S. Assari wykaza∏o, ˝e unikanie wspó∏˝ycia
jest cz´stym zjawiskiem, wyst´pujàcym u kobiet z chorobà wieƒcowà. Dla przyczyn unikania wspó∏˝ycia
przez kobiety z CAD istotnymi statystycznie czynnikami okaza∏y si´: depresja, wspó∏wyst´powanie innych
chorób somatycznych, obni˝ona sprawnoÊç fizyczna i zmćzenie. W poni˝szym artykule opisane zosta∏o równie˝
studium przypadku priapizmu ∏echtaczki, autorstwa C.A. Ungera i M.D. Waltersa.
S∏owa kluczowe:
zaburzenia seksualne, wykorzystywanie seksualne, stres, l´k, anorgazmia, choroba wieƒcowa, priapizm,
∏echtaczka
REVIEW OF THE LITERATURE ON WOMEN’S SEXUALITY
The latest literature on women's sexuality shows that predictors of sexual dysfunction in women are sexual
abuse in adulthood, a high level of stress and fear of attachment, thus avoiding involvement in emotionally
close relationships. According to a study by Manuel Calao-Perez, Ana B. Gonzales and Eduardo Enriquez
Gonzales- Cuenca shows that the causes of anorgasmia in women include: young age, low educational
level, lack of a permanent relationship and dissatisfaction with the size of the member of the partner. The
study of S. Assari shown that avoiding intercourse is often the phenomenon in women with coronary artery
disease. For causes of avoiding intercourse in women with CAD statistically significant factors were found
to be: depression, somatic comorbidity of other diseases, lowered physical ability and fatigue. The following
article describes the case study clitoral priapism taken by researchers C.A. Unger and M. D. Walters.
Key words:
sexual dysfunction, sexual abuse, stress, anxiety, anorgasmia, coronary artery disease, priapism, clitoris
PRACA RECENZOWANA
Z danych epidemiologicznych wynika,
˝e cz´stoÊç wyst´powania zaburzeƒ seksualnych u kobiet waha si´ pomi´dzy 8%
a 78% [1]. Analiza piÊmiennictwa pozwala
wnioskowaç, ˝e do najcz´stszych zaburzeƒ
seksualnych u kobiet zaliczamy: zaburzenia
po˝àdania, podniecenia, orgazmu i dypareuni´ [2]. Zaburzenia te wywo∏ywane sà
przez czynniki biologiczne, psychiczne
i spo∏eczno–kulturowe. Czynniki biologiczne
obejmujà choroby takie jak: cukrzyca, choroba niedokrwienna serca, udar mózgu,
stwardnienie rozsiane i nadciÊnienie t´tnicze, a tak˝e uzale˝nienia (od narkotyków, alkoholu, papierosów). Natomiast do czynników psychicznych zaliczamy: czynniki rozwojowe, osobowoÊciowe i partnerskie oraz
choroby psychiczne, jak równie˝ zaburzenia
prof. dr hab. med.
Zbigniew
Lew-Starowicz
mgr psych. Monika
Szymaƒska
Zak∏ad Seksuologii
Medycznej
i Psychoterapii
Centrum Medyczne
Kszta∏cenia
Podyplomowego
Warszawa
32
osobowoÊci. Z kolei wÊród czynników spo∏eczno-kulturowych wyró˝niamy: rygoryzm
religijny, negatywny obraz seksualnoÊci, mity i stereotypy z nià zwiàzane [3]. Przyczyny
wyst´powania zaburzeƒ seksualnych u kobiet bywajà ró˝ne. Niekiedy za wyst´powanie konkretnego zaburzenia odpowiedzialny
jest jeden czynnik, a niekiedy czynniki te nak∏adajà si´ na siebie.
Andrea Burri, Robert Schweitzer i Jessica O’Birien przebadali grup´ 3300 aktywnych seksualnie kobiet, w celu uzyskania
odpowiedzi na pytanie, jak wa˝nà rol´ w wyst´powaniu zaburzeƒ seksualnych pe∏nià
czynniki psychogenne. Wykorzystano nast´pujàce metody badawcze: The Female
Sexuality Function Index, the Experiences In
Close Relationships Scale, the Differentiation of Self Inventory. Powy˝sze badania wykaza∏y, ˝e istotnymi statystycznie predyktorami wyst´powania zaburzeƒ seksualnych
u kobiet okaza∏y si´ byç przede wszystkim:
wykorzystywanie seksualne w ˝yciu doros∏ym, wysoki poziom stresu, a tak˝e l´k
przed przywiàzaniem i – tym samym – unikanie zaanga˝owania w bliskie emocjonalnie
relacje. Takie same wyniki uzyska∏ w swym
badaniu Birnbaum (2007), który wykaza∏
tak˝e korelacj´ pomi´dzy brakiem odczucia
bliskoÊci podczas aktywnoÊci seksualnej
a brakiem podniecenia seksualnego.
Badaczka S. Assari podj´∏a si´ w swym
badaniu próby odpowiedzi na pytanie, czy
prawdà jest, ˝e kobiety ze stwierdzonà chorobà wieƒcowà (CAD) cechujà si´ obni˝onym poziomem libido, a jeÊli tak – to z jakimi czynnikami ryzyka jest ono zwiàzane. Z literatury przedmiotu wynika, ˝e wspó∏˝ycie
seksualne wÊród pacjentów z chorobà wieƒcowà (CAD) jest bezpieczne (mimo to wielu
z nich rezygnuje z aktywnoÊci seksualnej,
co wp∏ywa na obni˝enie jakoÊci ich ˝ycia
[4]. Pacjenci kardiologiczni unikajà wspó∏˝ycia seksualnego, mi´dzy innymi ze wzgl´du
na ból fizyczny, jak równie˝ negatywny obraz swego cia∏a, a tak˝e z uwagi na obaw´
przed niepowodzeniem leczenia [5,6,7]). Jak
pokazujà statystyki, ryzyko wystàpienia zawa∏u u osób z chorobà wieƒcowà wynosi
jedynie mniej ni˝ 1% [8].
Powy˝sza grupa badawcza sk∏ada∏a si´
z 152 zam´˝nych kobiet z rozpoznanà chorobà wieƒcowà (CAD) oraz z grupy kontrolnej, obejmujàcej 50 zdrowych kobiet, u któ-
rych nie stwierdzono innych wspó∏istniejàcych chorób przewlek∏ych. Kryteria w∏àczenia do grupy badawczej obejmowa∏y: bycie
w zwiàzku ma∏˝eƒskim od minimum roku
oraz brak rozpoznaƒ psychiatrycznych. Pomi´dzy obiema grupami nie by∏o istotnych
ró˝nic odnoÊnie ich poziomu wykszta∏cenia,
sytuacji materialnej i miejsca zamieszkania.
Wiek kobiet wynosi∏ 56,5 ± 9,1 lat. Zastosowano nast´pujàce metody badawcze: Depression Scale (HADS),Revised- Dyadic Adjustment Scale (R-DAS), Relation and Sexuality Scale (RSS), Ifudu index. Z pacjentkami
przeprowadzono równie˝ wywiad, dotyczàcy czynników ryzyka (palenie papierosów,
hyperlibidemia, cukrzyca i oty∏oÊç), zmćzenia, sprawnoÊci fizycznej i chorób somatycznych, takich jak przewlek∏a obturacyjna choroba p∏uc – COPD, nadciÊnienie i choroby
sercowo-naczyniowe. Badano równie˝ poziom l´ku i wyst´powanie depresji. Powy˝sze badanie wykaza∏o, ˝e unikanie wspó∏˝ycia seksualnego przez ostatnie dwa tygodnie by∏o cz´stsze u kobiet z CAD, ni˝ u kobiet z grupy kontrolnej (73% vs. 56%,
p=0,024). 73% kobiet z CAD twierdzi∏o, ˝e
przez ostatnie dwa tygodnie w ogóle nie dosz∏o u nich do kontaktu seksualnego. 22,4%
pacjentek poda∏o, ˝e przez ostatnie dwa tygodnie wspó∏˝y∏o raz, a 2,6% – dwa razy.
Wićej ni˝ dwa razy w ciàgu ostatnich
dwóch tygodni wspó∏˝y∏o zaledwie 2% kobiet z powy˝szej grupy badawczej.
Do unikania wspó∏˝ycia najcz´Êciej dochodzi∏o u kobiet w starszym wieku (58,4 ±
8,7 vs. 51,3 ± 9,4; p< 0,001). 50,5% kobiet,
unikajàcych wspó∏˝ycia seksualnego oraz
12% zaanga˝owanych w relacj´ seksualnà
cierpia∏o na chorob´ sercowo- naczyniowà
(CVA). Ró˝nice pomi´dzy dwiema grupami
by∏y istotne statystycznie (p=0,020).
WÊród przyczyn unikania wspó∏˝ycia
przez kobiety z CAD istotnymi statystycznie
czynnikami okaza∏y si´ byç: depresja (8,60 ±
3,45 vs. 6,51 ± 3,31; p=0,002), wspó∏wyst´powanie innych chorób somatycznych
(15,77 ± 6,76 vs. 12,76 ± 7,63; p=0,020),
sprawnoÊç fizyczna (33,90 ± 23,94 vs. 44,49
± 27,09; p= 0,023), zmćzenie (49,59 ±
24,33 vs. 38,09 ± 24,20; p=0,010).
Manuel Calao-Perez, Ana B. Enriquez
Gonzales i Eduardo Gonzales-Cuenca przeprowadzili badanie, którego celem by∏o
ustalenie czynników ryzyka wyst´powania
33
anorgazmii u kobiet. Z analizy piÊmiennictwa wynika, ˝e anorgazmia jest zaburzeniem, wyst´pujàcym cz´Êciej u kobiet ni˝
u m´˝czyzn, a rozpowszechnienie tego zaburzenia waha si´ mi´dzy 20% a 40%,
przy czym ok. 25% kobiet z anorgazmià nigdy nie mia∏o orgazmu, a 3/4 odczuwa∏o go
bardzo rzadko [9]. Wspomniane badanie
zosta∏o przeprowadzone na grupie 262 kobiet w wieku 18–40 lat. Do diagnozy anorgazmii pos∏u˝y∏ kwestionariusz FSFI, a analizie
poddano równie˝ takie dane socjodemograficzne, jak: wykszta∏cenie, stan zdrowia, mas´ cia∏a, liczb´ cià˝ i porodów, stosowanie
antykoncepcji, liczb´ partnerów seksualnych, wykorzystanie seksualne w przesz∏oÊci, orientacj´ seksualnà, liczb´ stosunków
seksualnych w tygodniu, satysfakcj´ z rozmiaru cz∏onka partnera (gruboÊç i d∏ugoÊç),
obecnoÊç cukrzycy, nadciÊnienia t´tniczego
oraz nietrzymanie moczu. Powy˝sze badanie wykaza∏o, ˝e w powstaniu anorgazmii
znaczàce statystycznie okaza∏y si´ byç: niskie wykszta∏cenie, m∏ody wiek, brak sta∏ego partnera i brak satysfakcji z rozmiaru
cz∏onka partnera. Identyczne wyniki otrzyma∏ w swym badaniu Shaeer [10]. Potwierdzi∏y to równie˝ badania Costa, Brody i Weissa. Badacze ci wykazali, ˝e cz´stotliwoÊç
orgazmów u kobiet jest zale˝na od g∏´bokoÊci penetracji pochwy. Z ich badania wynika,
˝e im g∏´bsza penetracja waginalna, tym
cz´Êciej kobiety prze˝ywajà orgazm [11].
Badacze C.A. Unger i M.D. Walters opisali studium przypadku kobiety z priapizmem ∏echtaczki. Priapizm jest definiowany,
jako trwa∏a, niezwiàzana z podnieceniem
seksualnym, bolàca erekcja, trwajàca d∏u˝ej
ni˝ 6 godzin. Cz´stoÊç wyst´powania tego
zaburzenia u kobiet nie jest znana, zaÊ w literaturze przedmiotu znamy niewiele przypadków kobiet z takà dolegliwoÊcià [12].
U kobiet priapizm wyst´puje pod postacià
bolàcej erekcji ∏echtaczki [13]. Przyjmuje
si´, ˝e przyczynà powy˝szego zaburzenia
jest utrudniony odp∏yw krwi z cia∏ jamistych.
W piÊmiennictwie mo˝emy spotkaç wiele
opisów przypadków m´˝czyzn z priapizmem, u których przyczyny powy˝szego
stanu bywajà zró˝nicowane. Thompson,
Ware i Blashfield opisali przypadki osób,
u których priapizm powsta∏ na skutek przyj-
mowania niektórych leków antydepresyjnych i psychotropowych [14]. Z piÊmiennictwa wynika, ˝e powy˝sze zaburzenie u obu
p∏ci bywa cz´sto rozpoznawane, jako skutek
przyjmowania trazodonu i buproprionu [15].
Z kolei Berk i Acton opisali przypadki wyst´powania prapizmu z powodu przyjmowania
leków SSRI [16]. Natomiast Morgan, Durkin
i Early przedstawili w swojej publikacji przypadki m´˝czyzn z prapizmem, u których
stwierdzono niedokrwistoÊç sierpowatà.
W literaturze nie odnotowano jednak podobnych przypadków u kobiet [17].
C.A. Unger i M.D. Walters opisujà przypadek 29- letniej kobiety, która zg∏osi∏a si´
na pogotowie z priapizmem ∏echtaczki trwajàcym od 5 dni. WczeÊniej stwierdzono
u niej celiaki´ i chorob´ Hashimoto. Kobieta
ta nie by∏a nigdy wczeÊniej hospitalizowana.
Nie by∏a tak˝e uzale˝niona od substancji
psychoaktywnych, takich jak narkotyki, papierosy i alkohol. Stwierdzono u niej alergi´
na gluten, ale nie stwierdzono alergii na leki.
Pacjentka mia∏a partnera seksualnego,
z którym tworzy∏a sta∏y zwiàzek. Stosowa∏a
antykoncepcj´ hormonalnà. Od czterech
miesićy leczy∏a si´ na obni˝one libido,
w zwiàzku z czym przyjmowa∏a codziennie
wellbutrin (bupropion) i trazodon. Gdy pojawi∏ si´ ból ∏echtaczki od razu zaprzesta∏a
przyjmowania powy˝szych leków. Jednak
wkrótce pojawi∏ si´ obrz´k warg sromowych. Ból sta∏ si´ tak ucià˝liwy, ˝e nie mog∏a
chodziç, staç, ani siedzieç. ¸echtaczka przyj´∏a zabarwienie fioletowe, ale nie stwierdzono oznak martwicy. Pacjentce zosta∏a zaaplikowana bezpoÊrednio na wargi sromowe
pseudoefedryna w sprayu i ok∏ady z lodu.
Podawano jej równie˝ doustnie pseudoefedryn´ w dawce 60 mg co 6 godzin przez 24
godziny oraz Vicodin 5 mg i Motrin 600mg
w razie potrzeby. Po 24 godzinach rozmiar
∏echtaczki zmniejszy∏ si´ o 75%, a ból wyra˝nie si´ zmniejszy∏. Pacjentka opuÊci∏a szpital
po 48 godzinach przyjmowania Sudafedu
co 6 godzin oraz Motrinu i Vicodinu – doraênie. Po 3 dniach ból ca∏kowicie ustàpi∏,
a ∏echtaczka wróci∏a do swych pierwotnych
rozmiarów. ◗
34
PiÊmiennictwo
1. Laumann E., Paik A., Rosen R.C. (1999) Sexual dysfunction. Prevalence and predictors. J. Am. Med.
Assoc. 281: 537-544.
2. Basson R., Berman J., Burnett A., Derogatis L. (2000) Report of the international consensus development
conference on female sexual dysfunction. Definitions and classifications. J. Urol. 163: 888-893.
3. Dolczewska-Samela A. (2009) Diagnoza i terapia zaburzeƒ seksualnych. [w:] Pomoc psychologiczna
w chorobach somatycznych. pod red.: E. Mojs. Poznaƒ. s. 181-206.
4. Miner M. (2006) Sexual activity after myocardial infraction. When to resume the use of erectogenic
drugs. Curr Sex Health Rep. 1: 265-269.
5. La Rocque C.L., Cioe J. (2011) An evaluation of the relationship between body image and sexual
avoidance. J. Sex. Res. 48: 397-408.
6. Thomten J., Linton S.J. (2013) A psychological view of sexual pain among women. Applying the
fear – avoidance model. Womens Health (Lon. Engl.). 9: 251-263.
7. Steinke E.E., Jaarsma T., Barnason S.A., Byrne M. (2013) Sexual counseling for individuals with
cardiovascular disease and their partners. A consensus document from the American Heart Association
and the ESC Council on Cardiovascular Nursing and Allied Professions. Eur. Heart J. 34: 3217-3365.
8. Bernardo A. (2001) Sexuality in patients with coronary disease and heart failure. Herz. 26: 353-359.
9. Lew-Starowicz Z., Skrzypulec-Plinta V. (2010) Podstawy seksuologii. PZWL.
10. Shaeer O., Shaeer K., Shaeer E. (2012) The global online sexuality survey (GOSS). Female sexual
dysfunction among internet users in the reproductive age group in the middle east. J. Sex. Med. 9: 411-424.
11. Brody A., Weiss P. (2013) Vaginal orgasm is associated with vaginal sex education, focusing mental
attention on vaginal sensations, intercourse duration and preference for a longer penis. J. Sex. Med. 10:
1730-1736.
12. Koeghane S.R., Sullivan M.E., Miller M.A.W. (2002) The aetiology, pathogenesis and management
of priapism. BJU Int. 90: 149-154.
13. Arntzen B.W.G.Z., de Boer C.N. (2006) Priapism of the clitoris. BJOG 113: 742-743.
14. Thompson J.W., Ware M.R., Blashfield R.K. (1990) Psychotropic medications and priapism. A
comprehensive review. J. Clin. Psych. 51: 430-433.
15. Levenson J.L. (1951) Priapism associated with bupropion treatment. Am. J. Psychiatry. 52: 813-814.
16. Berk M., Acton M. (1997) Citalopram – associated clitoral priapism. A case series. Int. Clin. Psychopharmacol. 12: 121-122.
17. Morgan M., Durkin C.M., Early K. (2012) The use of Sudafed for priapism in pediatric patients with
sickle cell disease. J. Ped. Nurs. 27: 81-84.
35
SEKS I MEDYCYNA
Przewodnik dla lekarzy
Micha∏ Lew-Starowicz
Alicja D∏ugo∏ćka
Wydawnictwo
Leo Media Warszawa
Ksià˝ka dost´pna jest
w ksi´garni internetowej MEDICON
www.medicon.pl
Ksià˝ka […] z jednej strony dostarcza wielu istotnych informacji na temat wstydu,
osadzonego w szerokiej psychospo∏ecznej i kulturowej perspektywie, bez pomijania
aspektu duchowego, a z drugiej zawiera bardzo wiele rad praktycznych dotyczàcych
prze∏amywania wstydu w relacjach mi´dzyludzkich, choç tak˝e, a mo˝e przede wszystkim,
w gabinecie lekarskim. ¸atwoÊç czytania dzi´ki jasnemu, nie pozbawionemu humoru
i dystansu j´zykowi, pe∏nemu ciekawych cytatów sprzyja jej popularnonaukowemu
charakterowi […].
Prof. dr hab. n. med. Irena Namys∏owska

Przegląd Seksuologiczny

Transkrypt

Podobne dokumenty

KONCEPCJA ZDROWIA TIENS

Przegląd Seksuologiczny

Uwarzam Rze - Nie lekceważcie zagrożenia

Typologia bohaterów rosyjskiej dramaturgii prze∏omu XX i XXI wieku

pieniądze, a szczęście

Literatury s∏owiaƒskie po roku 1989 Nowe zjawiska, tendencje

smak gorz

Krzysztof Morta, Łacińskie epitafia Karśnickich z kościoła św