Pobierz

Szczęściejakokapitał
JanuszCzapiński
KONWERSATORIUM
KOMPLEKSOWEZARZĄDZANIEJAKOŚCIĄ
9lutego2017r.
Rosnąceznaczenieproblematykidobrostanu
psychicznegoiszczęściawpsychologiiiekonomii
Główne teorie subiektywnego dobrostanu
Zakładającestały
potencjalnypoziom
szczęścia(setpoint)
Niezakładającestałego
potencjalnego
poziomuszczęścia
(Lykken)
Teoriepotrzeb(teorie
warunkówżycia;teorie
motywacjiiaktywności;
Teorieadaptacji
(Brickmaniin.,
Lewenstein)
Teorieporównańi
aspiracji(Easterlin,
Frank)
Teorie„szczęśliwego”
atraktora(Headey i
Wearing;Czapiński)
Teoriaobiektywnego
szczęścia (Kahneman)
Teoriegenetyczne
Veenhoven)
Zależnośćwielkościkorelacjimiędzydwomapomiaramiwskaźników
depresji,poczuciaszczęściaizadowoleniazcałegożyciaodczasu
odroczeniapomiarów
0,8
0,7
Współczynnikkorelacji
0,6
0,5
0,4
0,3
Poczucieszcześcia
0,2
Ocenacałegożycia
0,1
0
Depresja
3
5
7
9
11
Długoścodroczeniapomiarówwlatach
13
15
Czy stałość dobrostanu wyklucza, lub osłabia jego
reaktywność i czy reaktywność dobrostanu wyklucza,
lub osłabia jego znaczenie adaptacyjne oraz sprawcze
jako czynnika sprzyjającego powodzeniu
życiowemu?
Ogólnie: jak pogodzić zmienność ze stałością
dobrostanu?
Cebulowa teoria szczęścia
poleeudajmonizmu
poznawcze procesy
wyjaśniania, integracji
i interpretacji zdarzeń
satysfakcje
cząstkowe
surowe doznania
emocjionalne
pole hedonizmu
ogólny dobrostan
subiektywny
(bilans afektywny i
oceny poznawcze)
wola życia
(atraktor szczęścia)
Struktura dobrostanu psychicznego i kierunki zależności według cebulowej teorii szczęścia
Wolażycia
(zasóbadaptacyjny)
„szczęśliwy”
atraktor
Ogólnydobrostan
subiektywny
satysfakcjecząstkowe
(reaktywnywskaźnik
sytuacjiżyciowej
warunki życia
Regresjacząstkowadobrostanusubiektywnegonarozpowszechnieniewpopulacji66
krajówgenuszczęściazdominującymiallelamiAprzykontroliPKBnamieszkańca
R2=0,27
Zależność między wiekiem a standaryzowanymi wskaźnikami woli życia, ogólnego
dobrostanu subiektywnego i zadowolenia ze zdrowia
0,8
0,6
Wolażycia
Dobrostansubiektywny
Zadowoleniezezdrowia
0,4
0,2
0
-0,2
-0,4
-0,6
-0,8
-1
16-20
21-25
26-30
31-35
36-40
41-45
Wiek
46-50
51-55
56-60
61-65
66-70
71-75
76-80
81+
Efektywność„szczęśliwego”atraktorawzakresieróżnychwskaźników
dobrostanupsychicznego,
czyliwartośćpredyktywna(procentwyjaśnionejwariancji)wyjściowegopoziomumiardobrostanudla
pozytywnejzmianyczterechwskaźnikówdobrostanupsychicznego(woliżycia,ogólnegodobrostanu
subiektywnego,zadowoleniazezdrowiaizadowoleniazsytuacjifinansowejrodziny)między2003a2009
rokiemwróżnychgrupachwieku(wiekw2003r.)
Proc.
0
10
20
30
16-25
Wiek
50
60
56
30
41
26-40
25
41-55
24
56-65
66+
40
80
90
100
81
62
72
53
72
34
34
77
42
15
7
70
25
37
72
22
Wolażycia
Ogólnydobrostansubiektywny
Zadowoleniezezdrowia
Zadowoleniezsytuacjifinansowej
Efektywność„szczęśliwego”atraktorawzakresieróżnychwskaźnikówdobrostanu
psychicznego,
czyliwartośćpredyktywna(procentspecyficzniewyjaśnionejwariancji)czynnikówzewnętrznych
(zmianynatężeniastresużyciowego,wyjściowegopoziomustresu,zmianywysokościdochodui
wyjściowegopoziomudochodu)iczynnikówwewnętrznych(wyjściowegopoziomuodpowiednichmiar
dobrostanu)dlaspadkuiwzrostudwóchsyntetycznychwskaźnikówdobrostanupsychicznego(woliżycia
iogólnegodobrostanusubiektywnego)orazdlasatysfakcjicząstkowej(zadowoleniazdochodów
rodziny)między2003a2009rokiem(czynnikiwewnętrznewchodządorównaniaregresjijakopierwsze)
5,2
3,4
Spadekwoliżycia
0,06
Wzrostwoliżycia
65,9
7
Spadekdobrostanusubiektywnego
1,5
1,9
Wzrostdobrostanusubiektywnego
53
9,2
Spadekzadowoleniazsytuacjifinansowej
5,8
3,4
Wzrostzadowoleniazsytuacjifinansowej
26
Spadekzadowoleniazezdrowia
5,2
czynnikiwewnętrzne
4,5
Wzrostzadowoleniazezdrowia
26,9
0
UWAGI: Istotne są wielkości powyżej 0,5.
czynnikizewnętrzne
9,9
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
Dobrostan subiektywny, wola życia i poczucie osamotnienia w różnym czasie przed i po
śmierci małżonka
1,5
Wolażycia
Dobrostansubiektywny
1
Poczucieosamotnienia
0,5
0
-0,5
-1
-1,5
-6
-4
Liczbalatprzedipośmierciwspółmałżonka
0
2
-2
4
6
Dobrostan subiektywny i wola życia w różnym czasie przed i po rozwodzie
-0,1
-0,4
Wolażycia
Dobrostansubiektywny
-0,7
-1
-6
-4
-2
0
Liczbalatprzediporozwodzie
2
4
Dobrostan subiektywny i wola życia w różnym czasie przed i po zawarciu małżeństwa
0,8
0,7
Dobrostansubiektywny
0,6
Wolażycia
0,5
0,4
0,3
0,2
0,1
0
-6
-5
-4
-3
-2
-1
0
1
2
3
Liczbalatprzedipozawarciumałżeństwa
4
5
6
Prawdopodobieństwomałżeństwa
Prawdopodobieństwo zawarcia małżeństwa między 2005 i 2013 rokiem wśród osób stanu
wolnego w 2005 r. w zależności od poczucia szczęścia w 2005 r.
0,3
0,27
0,25
0,19
0,2
0,15
0,1
0,04
0,05
0
0
Bardzoszczęśliwi
Dosyćszczęśliwi
Niezbytszczęśliwi
Poczucieszczęścia
Nieszczęśliwy
Prawdopodobieństwo rozwodu między 2005 i 2013 rokiem w zależności od poczucia
szczęścia w różnym czasie przed rozwodem w próbie panelowej
0,25
0,21
Przwdopodobieństworozwodu
0,2
2lata
4lata
0,15
6lat
0,1
0,06
0,05
0,03
0,01
0
Bardzoszczęśliwi
Dosyćszczęśliwi
Niezbytszczęśliwi
Nieszczęśliwi
0,7
0,17
0,15
0,6
Wyleczenie
Zachorowanie
0,5
0,13
0,11
0,09
0,07
0,4
0,05
Niski
Umiarkowany
Poziomdobrostanu
Wysoki
Bardzowysoki
Prawdopodobieństwowyleczenia
Prawdopodobieństwozachorowania
Prawdopodobieństwo zachorowania i wyleczenia z choroby między 2013 i 2015
rokiem w zależności od poziomu ogólnego dobrostanu subiektywnego w 2013 r
Prawdopodobieństwopoważnejchoroby
Prawdopodobieństwo poważnej choroby w 2015 roku w zależności od poziomu
ogólnego dobrostanu subiektywnego w 2011 r. przy kontroli wieku i poważnej
choroby w 2011 r.
0,18
0,16
0,14
Mężczyźni
0,12
Kobiety
0,1
Bardzoniski
Niski
Średni
Poziomdobrostanusubiektywnego
Wysoki
Prawdopodobieństwozgonu
Prawdopodobieństwo zgonu między 2011 i 2015 rokiem w
zależności od poziomu depresji w 2011 r. przy kontroli wieku
i stanu zdrowia w 2011 r
0,24
0,2
Mężczyźni
0,16
Kobiety
0,12
0,08
0,04
0
Niski
Umiarkowany
Poziomdepresji
Wysoki
Bardzowysoki
Prawdopodobieństwozgonu
Prawdopodobieństwo zgonu między 2011 i 2015 rokiem w zależności od ogólnego
dobrostanu subiektywnego w 2011 r. przy kontroli wieku i stanu zdrowia w 2011 r
0,05
0,04
0,03
Mężczyźni
0,02
Kobiety
0,01
0
Bardzoniski
Niski
Średni
Poziomdobrostanusubiektywnego
Wysoki
Prawdopodobieństwo utraty pracy w ciągu dwóch lat w zależności od poziomu
dobrostanu subiektywnego
Prawd.utratypracy
0,16
0,151
0,14
0,12
0,101
0,1
0,081
0,08
0,064
0,06
0,047
0,04
Bardzoniski
Niski
Przeciętny
Wysoko
Poziomogólnegodobrostanusubiektywnego
Bardzowysoki
Prawdopodobieństwo kontynuowania nauki między 2009 i 2015 rokiem wśród
mężczyzn i kobiet w wieku 16-28 lat z wykształceniem poniżej średniego w roku 2009
ze względu na poczucie szczęścia w 2009 r.
0,8
Prawdopodobieństwo
0,75
0,7
0,65
0,6
0,55
0,5
Mężczyźni
Kobiety
0,45
0,4
Bardzoszczęśliwi
Dosyćszczęśliwi
Niezbytszczęśliwi/nieszczęśliwi
Zależność dobrostanu od dochodu i dochodu od dobrostanu
Procent wariancji zmiany ogólnego dobrostanu subiektywnego między rokiem wyjściowym i 2013
wyjaśnionej przez zmianę dochodu osobistego w latach między rokiem wyjściowym i 2013 przy kontroli
poziomu dobrostanu psychicznego w pierwszym pomiarze i procent wariancji logarytmu dochodu
osobistego w 2013 r. wyjaśnionej przez ogólny dobrostan subiektywny w latach 2003-2013 przy kontroli
wysokości dochodu w pierwszym pomiarze (we wszystkich równaniach regresji kontrolowane były
dodatkowo wiek, płeć i poziom wykształcenia)
2011-2013
0,2
0,9
0,3
2009-2013
0,9
dochód od dobrostanu
0,4
2007-2013
0,9
0,3
2005-2013
2003-2013
dobrostan od dochodu
1,1
0,2
0,8
Procent wariancji w zakresie zmiany ogólnego dobrostanu subiektywnego wyjaśnionej przez zmianę
dochodu osobistego po wyłączeniu efektu poziomu dobrostanu w pierwszym pomiarze i procent wariancji
w zakresie wysokości dochodu osobistego wyjaśnionej przez dobrostan psychiczny w pierwszym
pomiarze po wyłączeniu wysokości dochodu w pierwszym pomiarze w latach 2011-2013 w podziale na
grupy respondentów 10% najbogatszych i 10% najuboższych wg dochodu osobistego w 2011 r.
0,9
Bogaci
2,4
dobrostan od dochodu
1,5
Ubodzy
0,7
dochód od dobrostanu
Komupieniądzedająszczęście?
Zależnośćmiędzywzrostemgospodarczym(procentowazmianalogarytmuPKBnaosobę
wlatach1995-2005)iprocentowymwzrostemzadowoleniazżyciawtymsamymokresie
wkrajachubogichibogatych
Kraje ubogie
R2=0,74 (bez Chin i Indii)
Kraje bogate
R2=0,06
Komuszczęściedajepieniądze?
Związekpoczuciaszczęściawlatach90.XXw.zlogarytmemwzrostuPKBmiędzy
1990i2012r.w28krajachzamożnychi30krajachubogich
Kraje zamożne
R2=0,44
Kraje ubogie
R2=0,19
Współczynniki standaryzowane beta i R2 w 3 modelach wielokrotnej
analizy regresji liniowej dla logarytmu zmiany PKB per capita między
1990 i 2012 rokiem
Wszystkiekraje
Krajebiedne
Krajebogate
Model
Model
Model
Predyktor
1
Poczucieszczęścia
0,421**
Kapitałspołeczny
2
0,274*
3
0,179
1
-0,238
0,371**
Wykształcenie
2
-0,239
3
-0,021
1
0,650**
0,077
0,801**
2
0,395*
3
0,546**
0,430*
0,662**
0,368*
SkorygowaneR2
0,160
0,267
0,688
0,015
0,023
0,415
0,399
0,503
0,536
N
59
50
59
32
25
30
267
25
29
Dziękuję