Mikroekonomia

Mikroekonomia
Opracowały:
dr K. Nagel, dr B.Sroka
I.
Ogólne informacje o przedmiocie:
Cel przedmiotu:
Celem przedmiotu jest zapoznanie studentów z podstawowymi
narzędziami
analizy
ekonomicznej
wykorzystywanymi
w
badaniach
zachowań
poszczególnych
podmiotów
gospodarczych oraz wyodrębnionych rynków towarowych
i czynników produkcji. Wprowadzenie w mechanizm
funkcjonowania systemu rynkowego oraz podejmowania decyzji
ekonomicznych mikropodmiotów w warunkach ograniczoności
zasobów ułatwi studentom poznanie zależności występujących we
współczesnej gospodarce.
RAMOWY PROGRAM:
1.
Podstawy decyzji ekonomicznych producenta.
1. Zysk podstawowym celem działalności przedsiębiorstwa.
2. Ekonomiczne i techniczne aspekty procesu produkcji
(efektywność ekonomiczna i techniczna technologii).
3. Funkcja produkcji- analiza krótkookresowa- zależności
pomiędzy produktem całkowitym, przeciętnym i marginalnym,
prawo malejących przychodów.
3. Funkcja produkcji- analiza długookresowa- efekty skali
produkcji, izokwanty i izokoszty produkcji, substytucja
pomiędzy czynnikami produkcji, wybór optymalnej techniki
produkcji.
4. Ścieżka ekspansji produkcji – implikację
2.
Koszty działalności przedsiębiorstwa.
1. Pojęcie i rodzaje kosztów produkcji – koszty jako podstawowy
element rachunku ekonomicznego.
68
2.
3.
4.
5.
Analiza kosztów produkcji w krótkim okresie czasu.
Koszty przedsiębiorstwa w długim okresie czasu.
Zmiany kosztów pod wpływem czynników zewnętrznych.
Utarg całkowity, przeciętny i marginalny.
3.
Podstawy decyzji ekonomicznych producenta w
warunkach konkurencji doskonałej.
1. Założenia modeli konkurencji doskonałej.
2. Przychody firmy w warunkach konkurencji doskonałej.
3. Maksymalizacja zysku przedsiębiorstwa w krótkim okresie
czasu.
4. Graniczne punkty rentowności
- punkt niwelacji
- punkt zamknięcia przedsiębiorstwa
5. Równowaga przedsiębiorstwa i gałęzi wolnokonkurencyjnej w
długim okresie czasu – efekt wejścia i wyjścia z gałęzi .
6. Podaż indywidualnego przedsiębiorstwa oraz podaż rynkowa
4.
Podstawy zachowania producenta w warunkach
monopolu pełnego.
2.
3.
4.
5.
6.
5.
1. Założenia modelu monopolu pełnego.
Kształtowanie się przychodów firmy w warunkach monopolu
pełnego.
Równowaga przedsiębiorstwa w monopolu.
Dyskryminacja cenowa i warunki jej stosowania.
Monopolizacja a postęp techniczny.
Koszty monopolizacji gospodarki.
Oligopol- konkurencja czy współpraca ?
1. Założenia modelu oligopolu.
2. Model Sweezy`ego.- złamana krzywa popytu
69
3. Metody ustalania cen i współpraca w warunkach oligopolu.
- przywództwo cenowe firmy dominującej
- przywództwo cenowe firmy o niskich kosztach
4. Formy konkurencji w warunkach oligopolu.
5. Współzależność decyzji – wykorzystanie teorii gier.
6. Formy porozumień monopolistycznych ( kartel, syndykat,
trust, koncern, konglomerat, holding)
6.
Funkcjonowanie firm na rynku konkurencji
monopolistycznej.
1.
2.
3.
4.
Założenia modelu konkurencji monopolistycznej.
Krzywe popytu w warunkach konkurencji monopolistycznej.
Równowaga przedsiębiorstwa.
Efektywność gospodarowania przedsiębiorstwa na rynkach o
różnym stopniu konkurencyjności.
7.
Alternatywne teorie konkurencji i przedsiębiorstwa
1.
2.
3.
4.
Zalety i wady neoklasycznego modelu przedsiębiorstwa.
Teoria przedsiębiorstwa na gruncie szkoły behawioralnej
Teoria innowacji Schumpetera
Teoria potencjalnej konkurencji
8.
Analiza rynku czynników produkcji- rynek pracy,
kapitału i ziemi
1. Rynek pracy i jego rola w gospodarce rynkowej
2. Doskonale konkurencyjny rynek pracy
- popyt na pracę i determinanty
- podaż pracy indywidualnego pracownika i rynkowa
podaż pracy
- równowaga na rynku pracy
70
3.
4.
5.
6.
7
9.
1.
2.
3.
4.
5.
Istota i formy kapitału
Zarządzanie kapitałem rzeczowym i finansowym
Czynniki determinujące popyt i podaż kapitału
Równowaga i procesy dostosowawcze na rynku kapitału
Źródła renty gruntowej
Rola państwa w gospodarce
Efektywność mechanizmu rynkowego
Rola państwa w ujęciu wybranych teorii ekonomicznych
Teoria wyboru publicznego
Korzyści i koszty zewnętrzne
Przykłady wskazujące aktywną rolę państwa w gospodarce
rynkowej
Literatura:
D. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch. Mikroekonomia. PWN,
Warszawa 2003
red. Z. Dach. Podstawy mikroekonomii. Wydawnictwo Naukowe
Synaba, Kraków 2001
Z. Dach Wprowadzenie do ekonomii. Wydawnictwo Naukowe
Synaba, Kraków
B. Klimczak. Mikroekonomia. Wydawnictwo AE we Wrocławiu,
Wrocław 2001
R. Milewski. Elementarne zagadnienia ekonomii. PWN,
Warszawa 2002
M. Rekowski Wprowadzenie do mikroekonomii. Wydawnictwo
AE Poznań, 2002
P. A. Samuelson, W. D. Nordhaus. Ekonomia. T.1, t.2, PWN,
Warszawa 1995, 1996
71
Red. R. Milewski Podstawy ekonomii. Ćwiczenia zadania
problemy; Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003
Z. Dach, A. Pollok, K. Przybulska Zbiór zadań z mikroekonomi;
Wydawnictwo Naukowe Synaba, Kraków 2002
Warunki zaliczenia przedmiotu:
Egzamin pisemny. Pytania egzaminacyjne w postaci pytań
testowych oraz pytań opisowych.
II.
Problematyka zajęć dydaktycznych
(z podziałem na poszczególne jednostki dydaktyczne):
1.
Podstawy decyzji ekonomicznych producenta.
Słowa klucze:
funkcja produkcji, krótki okres czasu, długi okres czasu,
produkcja całkowita, przeciętna, marginalna, prawo malejących
przychodów, izokwanta produkcji, marginalna stopa technicznej
substytucji, izokoszta produkcji, optymalna kombinacja
czynników produkcji, rosnące, malejące i stałe korzyści skali.
Pytania:
1.
2.
3.
4.
5.
72
Co oznacza stwierdzenie, że technologia produkcji jest
efektywna pod względem technicznym i ekonomicznym?
Przedstaw na przykładzie działanie prawa malejących
przychodów w krótkim okresie czasu.
Jakie zjawisko ilustruje izokwanta produkcji?
Jakie czynniki determinują izokosztę produkcji?
Jak wyznaczyć optymalną kombinację czynników produkcji?
6.
7.
8.
2.
Jakie czynniki powodują występowanie rosnących korzyści
skali w długim okresie czasu?
Czy w długim okresie czasu mogą wystąpić malejące
korzyści skali? Czym jest to zjawisko spowodowane?
Czy występowanie w przedsiębiorstwie zjawiska rosnących
korzyści skali może doprowadzić do powstania monopolu w
danej gałęzi? Uzasadnij odpowiedź.
Koszty działalności przedsiębiorstwa.
Słowa klucze:
koszty, utargi, zysk, koszty stałe, koszty zmienne, koszty
całkowite, koszty przeciętne, koszty marginalne, techniczne
optimum produkcji, koszty księgowe, koszty ekonomiczne, koszty
alternatywne, dodatni zysk ekonomiczne, ujemny zysk
ekonomiczne, zerowy zysk ekonomiczny, utarg całkowity,
przeciętny i marginalny.
Pytania:
1.
2.
3.
4.
5.
Na czym polega różnica w ujęciu kosztów w księgowości i
w ekonomii?
Czy zerowy zysk ekonomiczny oznacza konieczność
likwidacji przedsiębiorstwa? Uzasadnij odpowiedź.
Jakie koszty ponosi przedsiębiorstwo w krótkim, a jakie w
długim okresie czasu?
Podaj przykłady kosztów alternatywnych uwzględnianych
w rachunku ekonomicznym firmy.
Jak wyznaczyć techniczne optimum produkcji?
73
3
Podstawy decyzji ekonomicznych producenta w
warunkach konkurencji doskonałej.
Słowa klucze:
produkt jednorodny, doskonała mobilność czynników produkcji,
doskonała transparencja rynku, cenobiorca, równowaga
przedsiębiorstwa, ekonomiczne optimum produkcji, punkt
niwelacji, punkt zamknięcia przedsiębiorstwa
Pytania:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
74
Jakie założenia przyjmujemy do charakterystyki rynku
konkurencji doskonałej?
Przedstaw sposoby wyznaczania równowagi
przedsiębiorstwa, uzupełniając je o analizę graficzną.
Czy wielkość produkcji wyznaczona w przedsiębiorstwie w
technicznym i ekonomicznym optimum produkcji pokrywa
się na rynku konkurencji doskonałej?
Czy przedsiębiorstwo na rynku konkurencji doskonałej może
dalej funkcjonować uzyskując ujemne zyski ekonomiczne?.
Do jakiej wysokości akceptuje straty?
Dlaczego na rynku konkurencji doskonałej nie istnieją
bariery ograniczające dostęp do tego rynku? Jakie to
wywołuje skutki?
Kiedy przedsiębiorstwo osiąga równowagę długookresową
na rynku konkurencji doskonałej?
Jak wyznacza się na rynku konkurencji doskonałej funkcję
podaży indywidualnego przedsiębiorstwa?
4.
Podstawy zachowania producenta w warunkach
monopolu pełnego.
Słowa klucze:
monopol, monopson, monopol naturalny, cenodawca, bariery
wejścia na rynek, cena monopolowa, dyskryminacja cenowa,
Pytania:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
5.
Omów cechy charakterystyczne rynku monopolu pełnego.
Czy w warunkach monopolu istnieje konkurencja?
Omów bariery ograniczające dostęp do rynku na którym
funkcjonuje monopol.
Dlaczego w niektórych sytuacjach monopolizacja rynku jest
ekonomicznie uzasadniona, inna organizacja rynku jest mniej
efektywna? Podaj przykłady.
Porównaj korzyści i koszty wynikające z istnienia monopoli
w gospodarce.
Jakie warunki muszą być spełnione aby monopolista mógł
stosować dyskryminację cenową?
Oligopol- konkurencja czy współpraca ?
Słowa klucze:
oligopol
symetryczny,
asymetryczny,
duopol,
cena
administrowana, złamana krzywa popytu, przywództwo cenowe,
teoria gier, „dylemat więźnia”, równowaga Nasha, kartel
Pytania:
1. Jakimi cechami charakteryzuje się rynek oligopolistyczny?
2.
W jakim celu wykorzystujemy koncepcję „złamanej krzywej
popytu”
75
3.
4.
5.
6.
7.
8.
6.
Wyjaśnij przyczyny stabilności cen w warunkach rynku
oligopolistycznego.
Wyjaśnij współzależność decyzji cenowych wykorzystując
teorię gier.
Na czym polega gra zwana „dylematem więźnia”. W jaki
sposób wyjaśnia ona zachowania uczestników kartelu
Dlaczego na rynku konkurencji oligopolistycznej
konkurencja ma charakter niecenowy.
Na czym polega przywództwo cenowe
Porównaj trwałość takich porozumień monopolistycznych
jak kartel i syndykat.
Funkcjonowanie firm na rynku konkurencji
monopolistycznej.
Słowa klucze:
produkty zróżnicowane, konkurencja niecenowa, konkurencja
cenowa, punkt Chamberlina.
Pytania:
1.
2.
3.
76
Przedstaw cechy charakterystyczne rynku konkurencji
monopolistycznej.
Porównaj efektywność rynku konkurencji doskonałej i
monopolistycznej.
Czy na rynku konkurencji monopolistycznej istnieją bariery
ograniczające dostęp do rynku?
7.
Alternatywne teorie konkurencji i przedsiębiorstwa
Słowa klucze:
zysk, innowacje, luz organizacyjny, przedsiębiorstwo jako
koalicja, technostruktura.
Pytania:
1. Omów zalety i wady neoklasycznej teorii przedsiębiorstwa.
2. Jakie główne założenia i tezy wprowadza teoria menadżerska
do analizy zachowań przedsiębiorstwa na rynku?
3. Jak przedstawiany jest zysk jako cel działania przedsiębiorstwa
w alternatywnych teoriach przedsiębiorstwa? Przedstaw na
przykładzie wybranych teorii.
4. Omów koncepcję innowacji Schumpetera.
8.
Analiza rynku czynników produkcji- rynek pracy,
kapitału i ziemi
Słowa klucze:
płaca, popyt na pracę, podaż pracy, marginalny produkt pracy,
zróżnicowanie płac, monopol na rynku pracy, monopson na rynku
pracy, inwestycje, amortyzacja, stopa procentowa, renta gruntowa.
Pytania:
1. Dlaczego popyt na pracę jest nazywany popytem pochodnym.
2. Omów czynniki kształtujące popyt na pracę na rynku
doskonale konkurencyjnym.
3. Co oznacza stwierdzenie, że na rynku pracy istnieje monopol
lub monopson.
4. Jakie czynniki determinują podaż pracy?
77
5. Podaj podstawowe przyczyny zróżnicowania płac w
gospodarce polskiej wykorzystując w tym celu wybrane
przykłady.
6. Czym róąni się kategoria płacy realnej i nominalenej?
7. Kiedy na rynku pracy wystąpi nierównowaga i jakie powoduje
to skutki?
8. Co oznacza na rynku pracy efekt substytucyjny i dochodowy?
9. W jakich formach występuje kapitał rzeczowy?
10. Wyjaśnij różnicę pomiędzy kategorią cena ziemi a renta
gruntowa.
9.
Rola państwa w gospodarce
Słowa klucze:
liberalizm gospodarczy, interwencjonizm gospodarczy, zawodność
rynku, funkcja alokacyjna państwa, funkcja redystrybucyjna
państwa, funkcja stabilizacyjna państwa, efekty zewnętrzne, dobra
publiczne
Pytania:
1. Omów z czego wynika zawodność mechanizmu rynkowego?
2. jak przedstawiana jest rola państwa w ujęciu koncepcji
ekonomicznych liberalnych i interwencjonistycznych?
3. Jakie funkcje pełni państwo w gospodarce rynkowe?
4. Omów wykorzystując przykłady kiedy państwo pełni funkcję
alokacyjną?
5. Co to są efekty zewnętrzne? Podaj przykłady pozytywnych i
negatywnych efektów zewnętrznych.
6. Przedstaw krótką charakterystykę celów interwencji państwa
oraz wykorzystywanych w tym celu narzędzi ekonomicznych.
78
III.
Program pracy samodzielnej
Źródła finansowania działalności przedsiębiorstwa.
1. Pojęcie polityki finansowej przedsiębiorstwa.
2. Wewnętrzne źródła finansowania działalności przedsiębiorstw
(dochody ze sprzedaży towarów, zbędnych składników
majątkowych, samofinansowanie z zysku niepodzielonego
i funduszu amortyzacyjnego)
3. Zewnętrzne źródła finansowania (kapitał własny - akcje,
kapitał obcy - obligacje, kredyty, subwencje, leasing, factoring,
franchising, venture capital).
4.
Możliwości wykorzystania wewnętrznych i zewnętrznych
źródeł finansowania.
Literatura:
R. Milewski. Elementarne zagadnienia ekonomii. PWN,
Warszawa 2002, rozdz. 6
red. Z. Dach. Podstawy mikroekonomii. Wydawnictwo
Naukowe Synaba, Kraków 2001, rozdz.10
Słowa klucze:
Finansowanie działalności, finansowanie zewnętrzne, wewnętrzne,
leasing, leasing kapitałowy, operacyjny, franchising, factoring,
venture capital,
Pytania:
1. Wykorzystanie zysku jako źródła samofinansowania w
przedsiębiorstwach dużych i małych.
79
2. W jakim celu wykorzystuje przedsiębiorstwo środki z zysku
niepodzielonego i w jakim środki zgromadzone w ramach
funduszu amortyzacyjnego.
3. Porównaj leasing finansowy i operacyjny.
4. Zalety i wady finansowania działalności za pomocą factoringu.
5. Jakie przedsiębiorstwa mają możliwość wykorzystania venture
capital jako źródła finansowania swojej działalności.
6. Przedstaw pojęcie i rodzaje akcji.
7. Porównaj akcje i obligacje jako papiery wartościowe.
Konkurencja niedoskonała na rynku pracy
1.
2.
Teoria kapitału ludzkiego
Dyskryminacja na rynku pracy
a) Różnice płacowe pomiędzy mężczyznami i kobietami
b) Dostęp do wykształcenia a dyskryminacja na rynku pracy
c) Dyskryminacja rasowa.
3.
Monopson na rynku pracy
4.
Skutki istnienia monopolu na rynku pracy
5.
Kontrowersje wokół roli związków zawodowych w
gospodarce
Literatura:
D. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch. Mikroekonomia. PWN,
Warszawa 2003, rozdz. 13
red. Z. Dach. Podstawy mikroekonomii. Wydawnictwo Naukowe
Synaba, Kraków 2001, rozdz. 12.2- 12.5
R. Milewski. Elementarne zagadnienia ekonomii. PWN,
Warszawa 2002, rozdz. 7.2
80
Słowa klucze:
Kapitał ludzki, monopson na rynku pracy, monopol na rynku
pracy, związek zawodowy, dyskryminacja na rynku pracy,
Pytania:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Pojęcie kapitału ludzkiego
Na czym polegają inwestycje w kapitał ludzki.
Korzyści i koszty wynikające z inwestycji w kapitał ludzki.
Podaj przykłady występowania na rynku pracy dyskryminacji
i sposobów jej ograniczania.
Jakie działania mogą podejmować związki zawodowe
odziaływując na poziom płac na określonym rynku pracy.
Co oznacza zasada „ jeden zakład – jeden związek”
W jaki sposób stopień zorganizowania w związkach
zawodowych wpływa na różnice płacowe.
Kiedy występuje na rynku pracy monopson? Podaj przykłady
występowania takiej sytuacji w rzeczywistości gospodarczej.
Jakie są skutki istnienia monopsonu na rynku pracy.
Funkcjonowanie i rola giełdy w gospodarce
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Giełda jako przykład rynku formalnego
Podział giełd według różnych kryteriów
Funkcje giełdy papierów wartościowych.
Struktura organizacyjna giełdy oraz jej uczestnicy ( Rada
Giełdy, Wale Zgromadzenie, Komisja Papierów
Wartościowych, Izba Rozrachunkowa, Sąd Rozjemczy i
Honorowy, maklerzy giełdowi, samodzielni uczestnicy
giełdy, urzędnicy, goście)
Sposoby ustalania kurów papierów wartościowych
Transakcje giełdowe( natychmiastowe, terminowe)
81
7.
Funkcjonowanie giełdy w gospodarce światowej oraz
polskiej – aktualne problemy
Literatura:
red. Z. Dach. Podstawy mikroekonomii. Wydawnictwo Naukowe
Synaba, Kraków 2001, rozdz. 11
Słowa klucze:
rynek formalny i nieformalny, giełda papierów wartościowych,
giełda towarowa, giełda frachtowa, kurs papierów wartościowych,
ceduła giełdowa, indeksy giełdowe,
82