Abp Stanisław Gądecki

Abp Stanisław Gądecki
DZIEŃ ŻYCIA KONSEKROWANEGO (Poznań, Katedra - 2.02.2004)
Ekscelencje, Najprzewielebniejsi Księża Biskupi,
Drogie zakonnice, Drodzy zakonnicy i bracia zakonni,
członkowie Instytutów Świeckich i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego,
seminarzyści, nowicjuszki i nowicjusze,
postulantki i postulanci,
Od najdawniejszych czasów liturgia dzisiejszej uroczystości Ofiarowania Pańskiego, znanej w Polsce
jako Święto Matki Bożej Gromnicznej, jest złożona z dwóch aktów: z procesji z płonącymi świecami i z
właściwej Mszy. Przed procesją odbywa się poświęcenie gromnic. Świeca gromniczna symbolizuje
Matkę Bożą, z której narodził się Jezus Chrystus – światłość. Po poświęceniu gromnic odbywa się
procesja z płonącymi świecami. Uczy nas ona, że przez życie mamy podążać za Jezusem – Światłością.
W tę właśnie uroczystość po raz ósmy przezywamy z całym Kościołem Powszechnym Światowy Dzień
Życia Konsekrowanego. Cel tej inicjatywy jest potrójny. Po pierwsze, odpowiada on osobistej potrzebie
uroczystego uwielbienia Pana i dziękczynienia za wielki dar życia konsekrowanego, które ubogaca i
raduje Wspólnotę chrześcijańską przez swoje wielorakie charyzmaty oraz przez budujące owoce tak wielu
istnień, całkowicie oddanych dla sprawy Królestwa Bożego. Po drugie – dzień ten ma się przyczynić do
lepszego poznania i szacunku dla życia konsekrowanego ze strony ludu Bożego. Trzeci powód odnosi się
bezpośrednio do osób konsekrowanych, zaproszonych do wspólnych i uroczystych aktów dziękczynienia
za niezwykłe dzieła, których Pan w nich dokonał, aby odkryć jeszcze bardziej w świetle wiary blaski
Bożego piękna, które przez Ducha promieniują w ich sposobie życia, oraz aby jeszcze żywiej uświadomić
sobie ich niezastąpioną misję w Kościele i w świecie.
STATYSTYKA ŻYCIA KONSEKROWANEGO
Życie konsekrowane to niebagatelna rzesza ludzi na całym świecie, znacząca zarówno pod względem
ilościowym i jakościowym. W Kościele Powszechnym życie konsekrowane prowadzi obecnie ponad
milion kobiet i mężczyzn. Odradza się, znana w Kościele pierwotnym, instytucja dziewic
konsekrowanych i wdów konsekrowanych, które składają swoje śluby na ręce biskupa i pozostają w
swoim środowisku bez żadnego zewnętrznego znaku w postaci ubioru zakonnego, pełniąc w nim rolę
apostolską.
W Polsce - wbrew wszelkim pesymistycznym przewidywaniom - liczba osób konsekrowanych nie maleje
i wynosi prawie 40 tys. Chociaż spadek widać w instytutach żeńskich, to jednak tendencja ta omija
żeńskie zakony kontemplacyjne. Najliczniejszymi instytutami żeńskimi pozostają służebniczki
staromiejskie, elżbietanki i szarytki. Wbrew narzekaniom malkontentów przed instytutami życia
konsekrowanego jest przyszłość. Nawet wtedy, gdy pomniejszają się zgromadzenia tradycyjne, na ich
miejsce natychmiast wchodzą nowe wspólnoty skuteczniej odpowiadające na potrzeby nowych czasów.1
Oprócz codziennego zaangażowania duszpasterskiego osób konsekrowanych, szczególnie silne staje się
świadectwo życia ukrytego, ofiarowanego Bogu i ludziom poprzez zamknięcie w klasztorach
klauzurowych i kontemplacyjnych. Rzadko zauważane na co dzień, a tak ważne dla całego Kościoła,
wspólnoty życia kontemplacyjnego, są w dzisiejszym świecie rzadkim a przecież niezbędnym centrum
1
www.archpoznan.org.pl
modlitwy, ofiary oraz pełnej najwyższej miłości służby Bogu i bliźnim. Tegoroczny Dzień Życia
Konsekrowanego jest w szczególności poświęcony właśnie im, które – choć nieliczne - są "ozdobą
Kościoła i zdrojem łask niebiańskich".2 Towarzyszy mu hasło: „Zakony kontemplacyjne – pozwólmy im
trwać”. Członkowie tychże zakonów skupiają swoje życie i działanie na modlitwie, kontemplacji Boga,
trwają w milczeniu, naśladują Chrystusa modlącego się. Ich modlitewna cisza wprowadza w konfuzję
świat umęczony hałasem. Czy nie potwierdziła tego modlitwa Ojca świętego w katedrze wawelskiej,
kiedy to, bodajże po raz pierwszy TVP i wbrew wszystkim swym regułom, transmitowała ciszę? W
naszej Archidiecezji istnieją dwa klasztory kontemplacyjne (Mniszki Bose zakonu NMP z Góry Karmel
w Poznaniu oraz Zakon Klarysek od Wieczystej Adoracji w Pniewach).
RADA I ŚLUB CZYSTOŚCI ZAKONNEJ
Dzisiaj – podobnie jak cały Kościół w Polsce - zatrzymajmy się nad pierwszym z tych darów łaski,
którymi naznaczone jest życie konsekrowane: nad czystością podejmowaną ze względu na Królestwo
Niebieskie. Nad czystością zakonną, czyli powołaniem do życia w celibacie konsekrowanym i
dziewictwie. Słowo „dziewictwo” ma swoje specyficzne znaczenie i nie powinno być używane w zamian
za słowo „czystość”.
a.
miłość
Św. Paweł przypomniał dzisiaj, że istnieje droga doskonalsza niż wszelka wiedza czy heroiczna asceza.
W słowach przepięknego hymnu stwierdza krótko: największa jest miłość. Tłumaczy, że tylko miłość
czyni człowieka wolnym i wielkim; bez niej wszystko jest pozbawione fundamentu i nie ma żadnej
wartości. Miłość jest zatem miarą wielkości człowieka i wszelkiej doskonałości.
Osoby konsekrowane odkrywają w swoim życiu ten sam prymat, na który w Ewangelii wskazywał
Chrystus, kiedy zwrócili się do Niego uczniowie i powiedzieli: „«Jeśli tak ma się sprawa człowieka z
żoną, to nie warto się żenić». Lecz On im odpowiedział: «Nie wszyscy to pojmują, lecz tylko ci, którym to
jest dane. Bo są niezdatni do małżeństwa, którzy z łona matki takimi się urodzili; i są niezdatni do
małżeństwa, których ludzie takimi uczynili; a są i tacy bezżenni, którzy dla królestwa niebieskiego sami
zostali bezżenni. Kto może pojąć, niech pojmuje!».3 Odkrywają tę samą absolutną konieczność, będącą
czystą pochodną monoteizmu: Boga będziesz miłował tak, jak na to zasługuje, całym sobą, a nie tylko
częścią swojego jestestwa. „Człowiek bezżenny troszczy się o sprawy Pana, o to, jak by się przypodobać
Panu. Ten zaś, kto wstąpił w związek małżeński, zabiega o sprawy świata, o to, jak by się przypodobać
żonie. I doznaje rozterki. Podobnie i kobieta: niezamężna i dziewica troszczy się o sprawy Pana, o to, by
była święta i ciałem, i duchem. Ta zaś, która wyszła za mąż, zabiega o sprawy świata, o to, jak by się
przypodobać mężowi. Mówię to dla waszego pożytku, nie zaś, by zastawiać na was pułapkę; po to, byście
godnie i z upodobaniem trwali przy Panu”.4 Konsekrowana czystość zwalnia osoby konsekrowane od
współodpowiedzialności za małżonka, wychowania dzieci, kierowania domem, zabiegania o dobra
materialne i pracę zawodową. Pozostaje tylko jedna troska; podobać się Bogu i swoim sposobem życia
zapowiadać formę przyszłego świata: „Jezus im odpowiedział: «Dzieci tego świata żenią się i za mąż
wychodzą. Lecz ci, którzy uznani zostaną za godnych udziału w świecie przyszłym i w powstaniu z
martwych, ani się żenić nie będą, ani za mąż wychodzić. Już bowiem umrzeć nie mogą, gdyż są równi
aniołom i są dziećmi Bożymi, będąc uczestnikami zmartwychwstania.”5
Powołanie do życia konsekrowanego, naznaczonego pełną czystością, pozostaje wyłącznie dziełem Bożej
miłości. Wszyscy, którzy postanawiają iść za tym powołaniem, winni to czynić z miłości i z miłością.
Droga ta ma na celu osiągnięcie większego dobra, doskonalszej miłości, a w ostateczności Królestwa
Niebieskiego. Ten akt pociąga za sobą absolutne oddanie się Bogu "niepodzielnym sercem".6 Jest on
wyrazem głębszej, wyłącznej i całkowitej miłości człowieka do Boga. Jest odpowiedzią na wezwanie
Boga, aby Go miłować "z całego swego serca, z całej duszy swojej i ze wszystkich swoich sił".7 Kiedy ją
2
www.archpoznan.org.pl
spotkamy, odpowiadamy na nią miłością ludzką, realizując swoje powołanie. Taką właśnie drogę przeszła
Mała Teresa z Lisieux, dochodząc po głębszym zastanowieniu do stwierdzenia: „W sercu Kościoła, mojej
Matki, będę miłością”. Jedynie miłość do Boga stanowi najwyższą pobudkę do zachowania czystości. Pod
tym tylko warunkiem dar uczyniony Bogu i bliźnim stanie się źródłem prawdziwego pokoju.
Zachowanie czystości pełnej, czyli dziewictwa, jest wyrazem oddania się Bogu niepodzielnym sercem.
Jest odblaskiem nieskończonej miłości Boga, tej samej Miłości, która rozlana jest w sercach naszych
przez Ducha Świętego. Tak rozumiana czystość uważana jest powszechnie za "bramę" do całego życia
konsekrowanego.8
b.
czystość
Ślub poświęconej Bogu czystości jest ugruntowany w słowach Pana, zalecany przez Apostołów, Ojców
Kościoła oraz pasterzy, jest darem Bożym, który Kościół otrzymał od swego Pana i z Jego łaski
ustawicznie zachowuje.9 Każdy chrześcijanin jest powołany, aby przeżywać swoje życie zachowując
czystość właściwą dla swego stanu życia. Dlatego etyka katolicka mówi o zachowywaniu czystości
przedmałżeńskiej, o zachowaniu odpowiedniej czystości w małżeństwie, o czystości wdowiej i o
czystości osób żyjących w samotności, choć nie składających ślubów. Tak życie małżeńskie - jeżeli jest
pojęte po chrześcijańsku, jako wierność oblubieńcza aż do śmierci - jak i powołanie zakonne, obrazują na
swój sposób tajemnicę oblubieńczej jedności Chrystusa z Kościołem.
W życiu konsekrowanym na ten dar składa się nie tylko zachowanie pełnej cnoty czystości – na poziomie
fizycznym, duchowym i moralnym – ale też rezygnacja z małżeństwa i rodziny, także z fizycznych i
duchowych doznań płynących z miłości małżeńskiej i rodzicielskiej. Nie chodzi przy tym: „o zwykle
powstrzymywanie się od małżeństwa ani o nieumotywowane i nieomal bierne przestrzeganie reguł
związanych z zachowaniem czystości. Akt wyrzeczenia się ma charakter pozytywny, ponieważ wyraża się
w poświęceniu wszystkiego dla królestwa, co pociąga za sobą absolutne oddanie się Bogu „umiłowanemu
nade wszystko”, a także służbie Jego królestwu.”10
c.
pożytki z czystości konsekrowanej
„Dla wszystkich wreszcie powinno być jasne, że ślubowanie rad ewangelicznych, choć niesie ze sobą
wyrzeczenie się dóbr, które niewątpliwie posiadają wielką wartość, nie stoi jednak na przeszkodzie
rozwojowi osobowości ludzkiej, przeciwnie, z natury swej ogromnie mu pomaga. Rady te bowiem
przyjęte dobrowolnie, stosownie do osobistego powołania każdego, przyczyniają się niemało do
oczyszczenia serca i do wolności duchowej, podsycają ustawicznie żar miłości, szczególnie zaś zdolne są,
jak to poświadcza przykład tylu świętych założycieli, ukształtować bardziej chrześcijanina do życia w
dziewictwie i ubóstwie, które to życie obrał sobie Chrystus Pan, a także Jego Matka Dziewica.11 Przez tę
cnotę uczestniczy on w życiu według Ducha.12 W świecie w sposób egoistyczny skupionym na sobie
samym i podlegającym nieuporządkowanym instynktom, czystość konsekrowana jawi się jako przykład
panowania nad sobą i prymatu ducha.
Tego rodzaju czystość dowodzi światu, że można kochać bezinteresownie i ofiarnie, ze można radośnie
oddać się wszystkim bez wiązania się z kimkolwiek.13 Dzisiejsza młodzież, gdy chce oddać się Bogu, nie
pójdzie za przykładem życia nacechowanego smutkiem, zgorzknieniem, lenistwem w służbie Bogu i
ludziom, ale pragnie „oddać wszystko za wszystko”.14
„Ona bowiem w szczególny sposób daje wolność ludzkiemu sercu,15 by bardziej rozgorzało miłością do
Boga i wszystkich ludzi; dlatego czystość jest osobliwym znakiem dóbr niebieskich bardzo odpowiednim
środkiem, który ułatwia osobom zakonnym ochocze poświęcenie się służbie Bożej i dziełom apostolstwa.
W ten sposób przypominają one wszystkim wyznawcom Chrystusa owe przedziwne zaślubiny
3
www.archpoznan.org.pl
ustanowione przez Boga, a mające objawić się w pełni w przyszłym świecie, mocą których Kościół ma
Chrystusa jako jedynego Oblubieńca”.16
„Praktyka radosnej czystości jest pozytywną prowokacją wobec dzisiejszej hedonistycznej kultury, która
odrzuca wiele norm etycznych a kwestię czystego, ewangelicznego przeżywania własnej płciowości
sprowadza często do rangi zabawy sobą i własnym życiem. Wśród takich negatywnych postaw "osoba
konsekrowana ukazuje, że to, co większość ludzi uważa za niemożliwe, dzięki łasce Pana Jezusa staje się
możliwe i jest źródłem prawdziwego wyzwolenia".17 Tysiące osób życia konsekrowanego świadczą o
tym, że Boga można miłować całym sercem, że moc Jego miłości potrafi dokonać wielkich rzeczy, że
relacje międzyludzkie mogą być czyste i przejrzyste, że zmysły i instynkty dadzą się opanować, zaś
miłość do człowieka może poprzez zachowanie czystości właściwej poszczególnym stanom, nabrać
nowego wymiaru i nowej mocy służby.”18
d.
konieczna asceza
„Trzeba więc – mówił papież Paweł VI - aby zakonnicy starając się dochować wiernie swej profesji,
zawierzyli słowom Pana, a ufni w pomoc Bożą, nie liczyli zuchwale na własne siły, lecz praktykowali
umartwienie i strzegli zmysłów….Dzięki temu nie dadzą się uwieść fałszywym doktrynom, które
chełpliwie dowodzą, że całkowita powściągliwość jest niemożliwa lub dla rozwoju człowieka szkodliwa,
a kierując się jakimś duchowym instynktem, będą odrzucać wszystko, co naraża czystość na
niebezpieczeństwo. Ponadto niech wszyscy, a zwłaszcza przełożeni, pamiętają, że łatwiej jest zachować
czystość, gdy wśród członków panuje prawdziwa miłość braterska w życiu wspólnym”.19
„Przy całej różnorodności środków komunikacji społecznej, normy ich dotyczące dążą do ochrony
skupienia: można bowiem poprzez napełnienie klauzury hałasami, wiadomościami i słowami, zagubić
znaczenie kontemplacyjnej ciszy. Środki te powinny wiec być używane z umiarkowaniem i roztropnością,
nie tylko odnośnie treści, ale tez ilości informacji oraz rodzaju komunikacji. Należy wziąć pod uwagę, ze
w przypadku osób przywykłych do wewnętrznego wyciszenia, wszystko wpływa silniej na ich wrażliwość
i sferę emocjonalną, utrudniając skupienie. Radio i telewizja mogą być używane w szczególnych
okolicznościach natury religijnej”.20
ZAKOŃCZENIE
Czcigodne Siostry i drodzy Bracia, potrzebujemy was. Kościół nie może żyć pełnym życiem bez was.
Kościół nie może bez was być czytelnym znakiem. Potrzebujemy was bardzo i liczymy na waszą pomoc
w przeprowadzeniu Archidiecezjalnego Synodu Poznańskiego. Potrzebujemy dla wskazania światu tego,
że - wbrew wszystkiemu co na zewnątrz ciągnie w stronę sukcesu, pieniędzy, urody, kariery czy seksu całkowite oddanie się Bogu ma sens. Wbrew wszelkim powierzchownym opiniom życie konsekrowane
ma wielkie znaczenie dla świata, właśnie dlatego, że wyraża nieograniczoną bezinteresowność i miłość,
co jest szczególnie potrzebne światu zagrożonemu przez zalew spraw nieważnych i przemijających.21
Konkretnym wyrazem życzliwości Kościoła Poznańskiego do was jest nasza dzisiejsza wspólna
modlitwa. Prosimy w niej, aby osoby konsekrowane w pełni realizowały swoje powołanie do miłości
doskonałej i aby ta miłość nadawała ich działaniu apostolskiemu głębszy duchowy rys i szczególną
owocność. dzisiaj dniu dzisiejszym składamy też ofiary materialne na rzecz klasztorów
kontemplacyjnych. Wdzięczni za modlitwę jaką podejmują one w Kościele i dla Kościoła, czujmy się
zobowiązani do zapewnienia im podstawowych warunków życia kontemplacyjnego.
Maryjo, Przeczysta Dziewico, ty, która od momentu Niepokalanego Poczęcia poprzez całe swoje życie
najdoskonalej ukazujesz nam Bożą miłość i Boże piękno pełnej czystości,22 tobie zawierzamy wszystkie
4
www.archpoznan.org.pl
osoby konsekrowane oraz wszystkie młode serca poszukujące drogi doskonałości. Prośmy cię o dar
miłości czystej i pięknej, dzięki której osoby konsekrowane będą mogły owocnie "kochać, wielbić i
służyć",23 stając się pośród świata odblaskiem Bożego piękna.24
"Bądź nam Matką w życiu i przy zgonie,
Niech Twoja łaska zawsze nam przyświeca,
Niech nasza miłość ku Tobie zapłonie
Jako gromnica!"
(Józef Strug, o Gromnicznej świecy)
5
www.archpoznan.org.pl
1
P. Bieliński, KAI 4/2004/18-19
Perfectae caritatis, 7
3
Mt 19,10-12
4
1Kor 7,32-35
5
Łk 20,34-36
6
por. l Kor 7,34
7
Pwt 6,5
8
Konferencja Wyższych Przełożonych Zakonów Męskich, Konferencja Wyższych przełożonych Żeńskich zgromadzeń
Zakonnych, Idziemy naprzód z nadzieją. Życie konsekrowane w Polsce na początku nowego tysiąclecia, Kraków 2003,
21
9
por. Lumen gentium, 43
10
Jan Paweł II, Konsekrowana czystość, w: Zakonnicy i życie konsekrowane we wspólnocie chrześcijańskiej, 6,
przemówienie z dania 16.11.1994
11
Lumen gentium, 46
12
Rz 8,1-13
13
por. Paweł VI, Świeckość konsekrowana, przemówienie do uczestników Kongresu Przełożonych Generalnych
Instytutów Świeckich, 20.09.1972
14
Tomasz a Kempis, Naśladowanie Chrystusa, III,37,13
15
por. 1 Kor 7,32-35
16
Perfectae caritatis, 12
17
por. VC, 88
18
Bp A. Dzięga, List pasterski na Dzień Życia Konsekrowanego 2.02.2004 r.
19
Perfectae caritatis, 12
20
Verbi sponsa. Instrukcja Kongregacji Instytutów życia konsekrowanego konsekrowanego stowarzyszeń życia
apostolskiego. o życiu kontemplacyjnym i klauzurze mniszek, 20
21
por. VC, 105
22
por. VC, 28
23
por. VC, 111
24
por. Bp A. Dzięga, List pasterski na Dzień Życia Konsekrowanego 2.02.2004 r.
2