SDI: Jak dzia³a? - Roczniki Geomatyki

POLSKIE TOWARZYSTWO
INFORMACJI
Koncepcja geoportalu
regionalnego PRZESTRZENNEJ
ROCZNIKI GEOMATYKI 2005 m TOM III m Z ESZYT 3
169
KONCEPCJA GEOPORTALU REGIONALNEGO
REGIONAL GEOPORTAL CONCEPT
Grzegorz G³owacki, Lech Nowogrodzki, Katarzyna Sosnowska
ESRI Polska
S³owa kluczowe: infrastruktura danych przestrzennych, geoportal, metadane
Keywords: spatial data infrastructure (SDI), geoportal, metadata
Wstêp
Wspó³czeœnie coraz czêœciej dostrzegana jest prawid³owoœæ potwierdzaj¹ca, ¿e wiêkszoœæ systemów informacji geograficznej zasilana jest przez ró¿ne organizacje. Ka¿da z organizacji zajmuje siê opracowaniem wybranych, charakterystycznych dla swoich potrzeb,
zbiorów danych. Narastaj¹ca potrzeba wspó³u¿ytkowania zbiorów danych GIS przywiod³a
u¿ytkowników do opracowania metod pozyskiwania tych danych w najbardziej efektywny i
gwarantuj¹cy aktualnoœæ sposób, obejmuj¹cy pozyskiwanie fragmentów geobaz1 innych
u¿ytkowników.
Liczne zbiory danych geograficznych mog¹ byæ ³¹czone i traktowane jako zasób informacji wspó³dzielony przez spo³ecznoœæ u¿ytkowników. Rolê infrastruktury technicznej u³atwiaj¹cej dzielenie siê tymi zasobami odgrywa sieæ internet.
Portale GIS (geoportale), bêd¹ce w
istocie wêz³ami sieci, umo¿liwiaj¹
u¿ytkownikom zarówno zarejestrowaSDI: Jak dzia³a?
nie, jak i poszukiwanie udostêpnionej
informacji geograficznej. W konsekwencji, systemy GIS staj¹ siê stale
powiêkszaj¹c¹ siê liczb¹ wêz³ów sieci
W
ie Dostawca
yk
WWW wykorzystywanych do dzielean
Us³uga
or
ow
zy
GIS
ik
nia siê informacj¹. Ta koncepcja zol
st
b
an
Pu
sta³a zdefiniowana ponad dekadê temu
ie
i opisana pod pojêciem Infrastruktury
Szukaj
Danych Przestrzennych (Spatial DaMetadane
Klient
ta Infrastructur – SDI).
Us³uga
U¿ytkownik
GIS
GIS
Poza rozwi¹zaniami technologiczRezultat
nymi SDI wymaga równie¿ szeregu regulacji odnosz¹cych siê do polityki w
zakresie wykorzystania informacji o
1
Geobaza – tutaj: baza danych gromadz¹ca geodane.
170
Grzegorz G³owacki, Lech Nowogrodzki, Katarzyna Sosnowska
przestrzeni, wypracowania odpowiednich regulacji prawnych, a tak¿e modelu biznesowego
definiuj¹cego zasady wymiany informacji.
Koncepcja geoportalu
Geoportal stanowi integraln¹ czêœci¹ Regionalnej Infrastruktury Danych Przestrzennych.
Jego najwa¿niejszym modu³em jest tzw. katalog metadanych, w którym rejestrowane s¹
informacje opisuj¹ce zestawy danych i us³ug GIS zg³oszonych do regionalnego zasobu przez
dostawców; wyposa¿ony dodatkowo w narzêdzia u³atwiaj¹ce wyszukanie okreœlonych treœci. Dodatkowo portal mo¿e obejmowaæ modu³y o charakterze edukacyjnym, w których
umieszczone s¹ informacje o dostêpnej technologii, powszechnie stosowanych standardach
i procedurach ich wykorzystania, zastosowaniach GIS i korzyœciach z nich p³yn¹cych, a
tak¿e informacje kszta³tuj¹ce regionalny rynek us³ug GIS. Wszystkie te informacje s³u¿yæ
maj¹ budowaniu spo³ecznej œwiadomoœci i poparcia dla rozwoju SDI w regionie. Opcjonalnie
– portal daje u¿ytkownikom mo¿liwoœæ po³¹czenia siê z dostawc¹ danych i przejrzenia wybranego zbioru danych, zanim podejm¹ oni decyzjê o jego pozyskaniu zgodnie z obowi¹zuj¹cymi regu³ami biznesowymi.
Metadane
Metadane stanowi¹ kluczowy element w koncepcji SDI. S¹ one dokumentacj¹ opisuj¹c¹
zestawy danych GIS, która:
m umo¿liwia przeszukiwanie katalogu wed³ug zadanych kryteriów,
m udostêpnia uproszczony opis zasobu,
m udostêpnia szczegó³owy opis zasobu, umo¿liwiaj¹cy stwierdzenie czy dany zestaw
jest odpowiedni dla danego zastosowania – jest to szczególnie wa¿ne, jeœli u¿ytkownik
nie ma mo¿liwoœci bezpoœredniego pod³¹czenia siê do zasobu i przejrzenia go on-line.
Dotychczas opracowanych zosta³o kilka miêdzynarodowych standardów metadanych.
Niemniej – niezale¿nie od standardu – metadane powinny obejmowaæ nastêpuj¹ce sekcje
informacyjne:
m uproszczony opis zestawu – analogiczny do opisów w katalogu bibliotecznym – okreœlaj¹cy nazwê zasobu, treœæ itp.,
m opis podstawowych w³asnoœci zestawu danych okreœlaj¹cy odwzorowanie kartograficzne, model danych, pola atrybutów wraz z ich definicj¹, wielkoœæ zbioru, itp.,
m informacje w³asne dostawcy zestawu danych – m.in. dok³adnoœæ i aktualnoœæ danych, Ÿród³o danych, przeznaczenie zbioru, kontakt, prawa autorskie, zasady redystrybucji i wykorzystania danych itp.,
m informacje u³atwiaj¹ce przeszukiwanie zasobu takie jak: s³owa kluczowe, s³ownik nazw
geograficznych, skorowidze itp.
Opracowanie i aktualizowanie dokumentacji regionalnego zasobu danych o przestrzeni
zgodnie z obowi¹zuj¹cymi standardami (np. ISO, FGDC) jest krytyczne dla powodzenia
utworzenia i uruchomienia geoportalu.
Koncepcja geoportalu regionalnego
171
Tworzenie geoportalu
Geoportal, oprócz utworzenia strony internetowej oraz wyboru standardu metadanych,
zgodnie, z którym opisane zostan¹ regionalne zasoby danych GIS, wymaga równie¿ pozyskania i wykorzystania nowoczesnych, kompleksowych narzêdzi GIS oraz doœwiadczenia i
formalnie opisanych procedur w pracy z tymi narzêdziami.
Prace zwi¹zane z uruchomieniem portalu obejmuj¹ zazwyczaj szeœæ etapów:
m okreœlenie (czêsto zinwentaryzowanie) regionalnego zasobu danych GIS, uzgodnienie
zasad udostêpniania dla okreœlonych grup u¿ytkowników,
m udokumentowanie zasobu z wykorzystaniem wybranego standardu metadanych,
m utworzenie katalogu metadanych portalu obejmuj¹cego poszczególne pliki metadanych,
m opublikowanie portalu kataloguj¹cego w formie us³ugi sieciowej, która umo¿liwia u¿ytkownikom wyszukiwanie odpowiednich treœci i zbiorów danych,
m utworzenie s³ownika nazw geograficznych, obejmuj¹cego tak¿e nazwy specyficzne
lub lokalne miejsc objêtych zasiêgiem przestrzennym zasobu danych GIS, którego
zadaniem jest u³atwienie wyszukiwania wed³ug lokalnych nazw geograficznych,
m utworzenie narzêdzi wyszukiwania – zazwyczaj aplikacji sieciowej dostêpnej z poziomu przegl¹darki internetowej.
Wykorzystanie geoportalu
Rozwa¿aj¹c zadania portalu z punktu widzenia potencjalnych u¿ytkowników nale¿y mieæ
na uwadze ich rzeczywiste potrzeby. Statystyczny u¿ytkownik portalu jest skoncentrowany
na wyszukaniu zestawu danych odpowiedniego dla œciœle okreœlonego celu. Dlatego logika
korzystania z portalu musi byæ mo¿liwie najprostsza i u³atwiaæ wykonywanie koniecznych
operacji, które obejmuj¹:
m wywo³anie strony g³ównej portalu i przeszukanie zasobu wed³ug zadanych kryteriów,
m przejrzenie wyselekcjonowanych zestawów danych potencjalnie przydatnych dla za³o¿onego celu. Mo¿e to byæ ograniczone do przejrzenia plików metadanych, lub na
tyle zaawansowane, ¿e pozwoli wykonaæ operacje przetwarzania danych, których
celem bêdzie ich weryfikacja,
m przejœcie do us³ugi umo¿liwiaj¹cej pozyskanie danych (np. przez po³¹czenie do odpowiedniego adresu ftp) lub kontaktuj¹c siê z dostawc¹,
m pozyskanie, przetworzenie i w³¹czenie wybranego zestawu do swojej bazy danych.
Ten etap czêsto wymaga dodatkowych narzêdzi GIS.
Narzêdzia GIS wspieraj¹ce geoportal
Odpowiednio zastosowane narzêdzia GIS upraszczaj¹ stworzenie portalu i korzystanie z
niego w nastêpuj¹cych zakresach:
172
m
m
m
Grzegorz G³owacki, Lech Nowogrodzki, Katarzyna Sosnowska
Dostêp u¿ytkowników. Internetowe serwery kartograficzne, w³aœciwe dla portali
informacji przestrzennych, powinny wspó³pracowaæ z szeregiem aplikacji klienckich
i wykorzystywaæ opracowane standardy wymiany informacji.
Tworzenie, zarz¹dzanie i udostêpnianie metadanych. Oprogramowanie powinno
umo¿liwiaæ tworzenie i aktualizacjê plików metadanych zgodnych z przyjêtym standardem. Dziêki wykorzystaniu standardów wymiany informacji i oprogramowania
zarz¹dzaj¹cego danymi, u¿ytkownicy mog¹ zarz¹dzaæ i publikowaæ katalog metadanych w sieci lokalnej i w internecie. Zasoby serwera metadanych powinny byæ dostêpne dla wszystkich aplikacji wykorzystuj¹cych opracowane przez OGC (Open Geospatial Consortium) standardy wymiany informacji.
Tworzenie, zarz¹dzanie i udostêpnianie informacji. U¿ytkownicy powinni byæ w
stanie tworzyæ i zarz¹dzaæ danymi geograficznymi i informacjami wykorzystuj¹c obs³ugiwane pakiety oprogramowania GIS. Powinni tak¿e mieæ mo¿liwoœæ otwartego
udostêpniania danych, metadanych, interaktywnych map i innych informacji przy
pomocy zintegrowanego pakietu internetowego serwera kartograficznego. Te us³ugi
bêd¹ wówczas dostêpne przy pomocy szeregu aplikacji klienckich wykorzystuj¹cych
standardy GIS i us³ug sieciowych opartych na XML.
Podsumowanie
Utworzenie i uruchomienia geoportalu pozwoli lepiej wykorzystaæ istniej¹ce w regionie
zasoby informacji o przestrzeni, upowszechni ich wykorzystanie i u³atwi dotarcie do wybranych zestawów danych. Proces tworzenia portalu wymagaæ bêdzie inwentaryzacji istniej¹cych zasobów, udokumentowania ich, okreœlenia grup potencjalnych u¿ytkowników oraz
dostawców zasobów i us³ug. Co wa¿ne, w naturalny sposób podkreœli efekt dotychczasowych dzia³añ na tym polu. Wymagaæ bêdzie równie¿ wypracowania odpowiednich regulacji
prawnych i zasad biznesowych, które pobudz¹ lokalny rynek us³ug GIS.
Od strony technologicznej uruchomienie regionalnego geoportalu wymagaæ bêdzie pozyskania nowoczesnych rozwi¹zañ technologicznych opartych o standardy informatyczne i
bran¿owe; przygotowania dokumentacji opisuj¹cej zasoby ( pliki metadanych) i utworzenia
katalogu metadanych, opublikowania portalu w sieci, a w dalszej perspektywie uruchomienia
sieciowych us³ug GIS i pozyskania narzêdzi GIS, które u³atwi¹ u¿ytkownikom wspó³u¿ytkowanie zestawów danych.
Literatura
Sorensen Mark, Geographic Planning Collaborative, Inc. 2003: Technical Memorandum- Overview Assessment and Implementation Strategy for a Regional Spatial Data Infrastructure (SDI). ESRI White Paper
2004 “GIS Portal Technology”.
Summary
The paper discusses issues of creating and using the concept of geoportal for regional Spatial Data
Infrastructures. The basic idea of geoportal for regional needs should cover the following topics:
– building regional policy for using spatial information resources regarding all activities supporting regional socio-economic development,
Koncepcja geoportalu regionalnego
173
– being part of national and pan-European SDI,
– considering real requirements of potential SDI users and stakeholders,
– acquiring modern and standard-based technological solutions.
The conclusions from Mark Sorensen’s report of Malopolska Regional SDI study have been used
within this article. The study has been carried out in 2003 and focused on overview assessment and
implementation strategy for a regional Spatial Data Infrastructure (SDI).
mgr in¿. Grzegorz G³owacki
[email protected]
mgr in¿. Lech Nowogrodzki
[email protected]
mgr in¿. Katarzyna Sosonowska
[email protected]
www.esripolska.com.pl