e-mail: Warszawa dn. 20.08.2012r. Uzasadnienie
Transkrypt
e-mail: Warszawa dn. 20.08.2012r. Uzasadnienie
Warszawa dn. 20.08.2012r. Uzasadnienie dla stanowczego postulatu zachowania specjalizacji w dziedzinie pielęgniarstwa diabetologicznego Dotyczy: projektu rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie wykazu dziedzin pielęgniarstwa oraz dziedzin mających zastosowanie w ochronie zdrowia, w których może być prowadzona specjalizacja i kursy kwalifikacyjne, przekazanego dnia 31 lipca br. do konsultacji społecznych. Usunięcie pielęgniarstwa diabetologicznego z listy specjalizacji i umieszczenie tej dziedziny pielęgniarstwa jako modułu i składnika pielęgniarstwa zachowawczego jest rozwiązaniem, na które pielęgniarki pracujące z pacjentami z cukrzycą nie mogą się zgodzić – właśnie ze względu na dobro swoich pacjentów. Wiele ważnych argumentów przemawia za utrzymaniem specjalizacji diabetologicznej i kształceniem pielęgniarek pracujących z pacjentami z cukrzycą na poziomie specjalistycznym i w ramach odrębnej specjalizacji. Najważniejsze z nich to: 1) znaczne rozpowszechnienie cukrzycy w Polsce i silna tendencja do wzrostu zachorowalności (obecnie liczbę osób z cukrzycą szacuje się na 2,5 mln, są to pacjenci reprezentujący cały przekrój społeczny: dzieci, kobiety w ciąży i osoby starsze; 2) przy braku kompleksowej, dobrze kontrolowanej terapii postęp choroby jest nieunikniony, a ryzyko ciężkich i inwalidyzujących powikłań (utrata wzroku, utrata kończyn, niewydolność nerek, serca) bardzo duże; 3) niezbędny jest wysoki poziom specjalistycznej, rozbudowanej i zróżnicowanej wiedzy i samodzielności pielęgniarki zajmującej się osobami z cukrzycą; 4) europejskie i światowe koncepcje walki z cukrzycą są nastawione na wzmocnienie uprawnień i kompetencji pielęgniarek opiekujących się pacjentami z cukrzycą, w czym upatruje się szansy na opanowanie światowego postępu choroby. O tym, że w Europie i na świecie problem cukrzycy jako choroby społecznej i cywilizacyjnej traktowany jest bardzo poważnie, świadczą np. wnioski z międzynarodowej konferencji pt. „Polskie Forum Zmieniajmy Cukrzycę”, zorganizowanej w Warszawie 6 września ub.r. w ramach polskiej prezydencji Rady Unii Europejskiej. Dotychczasowe działania prowadzone w Polsce pokazują, że mamy świadomość wielkiego zagrożenia, jakie niesie cukrzyca. Nasz kraj przed kilkudziesięciu laty wprowadził specjalizację z dziedziny diabetologii dla lekarzy, co dało możliwość skuteczniejszej opieki nad chorymi na cukrzycę. Polska Federacja Edukacji w Diabetologii Poradnia Diabetologiczna Instytut „Pomnik - Centrum Zdrowia Dziecka” Al. Dzieci Polskich 20, 04-730 Warszawa tel. (22) 815 10 42, fax. (22) 815 12 32 KRS 0000249075 NIP 9521989403 e-mail: [email protected] http://www.pfed.org.pl W ślad za tym został przygotowany program specjalizacji z pielęgniarstwa diabetologicznego; kształcenie pielęgniarek specjalistek w dziedzinie diabetologii ruszyło 6 lat temu. Rozwija się kadra, która będzie w stanie konsekwentnie przyczyniać się do unowocześnienia organizacji opieki diabetologicznej (jak to postulowało Polskie Towarzystwo Diabetologiczne w apelu do rządu, przyjętym podczas Karpackiej Konferencji Diabetologicznej 18 maja br.: poprzez zwiększenie roli pielęgniarki w leczeniu chorych na cukrzycę). Tymczasem po raz kolejny, wbrew opiniom środowiska diabetologicznego, resort proponuje ograniczenie kształcenia w dziedzinie pielęgniarstwa diabetologicznego poprzez likwidację specjalizacji diabetologicznej. Chcielibyśmy poznać zasady i kryteria wyodrębniania specjalizacji i zrozumieć, dlaczego spełniają je pielęgniarskie specjalizacje onkologiczna czy też psychiatryczna, zaś diabetologiczna – nie? Na podstawie własnej wieloletniej pracy w diabetologii i opinii zarówno doświadczonych pielęgniarek diabetologicznych, jak i cieszących się autorytetem lekarzy diabetologów uważamy, że cukrzyca nie może być traktowana jak jedno spośród licznych schorzeń wewnętrznych i z punktu widzenia pielęgniarstwa ujęta jedynie zachowawczo. Potwierdzają to argumenty 1–4 wymienione na początku tego pisma. To jest zbyt potężny problem medyczny i społeczny i także lekarze widzą potrzebę silnego włączenia się pielęgniarek w terapię. Jeśli jednak pielęgniarka ma prawidłowo zająć się pacjentem z cukrzycą, musi podejmować aktywne i profesjonalne działania. A żeby to czynić, musi dysponować bardzo rozbudowaną wiedzą na temat mechanizmów cukrzycy i umiejętnościami pozwalającymi wspierać różnorodne grupy pacjentów, uczyć ich samokontroli i odpowiedzialności za własne zdrowie. Od zaangażowania pielęgniarki w opiekę w równym stopniu, jak od ustalonej przez lekarza farmakoterapii zależy to, czy życie osób z cukrzycą ma dobrą jakość czy nie. Niezbędną samodzielność w wyborze swoich zawodowych działań, uprawnienia i kompetencje pielęgniarka może uzyskać w trakcie pełnookresowego kształcenia specjalizacyjnego – nie zaś krótkiego modułu w obrębie specjalizacji zachowawczej – nawet wzmocnionego kursem kwalifikacyjnym. O tym, że oparcie edukacji specjalistycznej na module zawartym w specjalizacji w dziedzinie pielęgniarstwa zachowawczego, może świadczyć następujące wyrywkowe porównanie obecnych programów ramowych: w dziedzinie pielęgniarstwa diabetologicznego i zachowawczego. Kształcenie specjalizacyjne w dziedzinie pielęgniarstwa diabetologicznego ma przygotować pielęgniarkę do sprawowania kompleksowej opieki nad pacjentem chorym na cukrzycę oraz do roli edukatora pacjentów i ich rodzin. Łączna liczba godzin dydaktycznych wynosi 1.165 godzin, w tym w bloku specjalistycznym 835 godzin w podziale na 240 godzin teorii i 595 praktyki. Szkolenie specjalizacyjne składa się z siedmiu modułów, w tym: III Żywienie chorych na cukrzycę, IV Pielęgnowanie osób dorosłych chorych, V Pielęgnowanie dzieci chorych na cukrzycę, VI Opieka okołooperacyjna nad chorym na cukrzycę, VII Edukacja chorych na cukrzycę. Polska Federacja Edukacji w Diabetologii Poradnia Diabetologiczna Instytut „Pomnik - Centrum Zdrowia Dziecka” Al. Dzieci Polskich 20, 04-730 Warszawa tel. (22) 815 10 42, fax. (22) 815 12 32 KRS 0000249075 NIP 9521989403 e-mail: [email protected] http://www.pfed.org.pl Każdy moduł (poza opieką okołooperacyjną) składa się z 30–45 godzin zajęć teoretycznych. Praktyczne doskonalenie umiejętności specjalistycznych w kluczowych modułach pielęgniarskich, tj. żywienie chorych, pielęgnowanie dzieci, edukacja, trwa 140–150 godzin, a w module pielęgnowanie dorosłych (w tym kobiet w ciąży, pacjentów z powikłaniami cukrzycowymi, poddawanych zabiegom) – nawet 350 godzin. Lista umiejętności wynikowych w każdym module wynosi od 12 do 18 pozycji i są wśród nich następujące: wyjaśnić mechanizm zaburzeń metabolicznych w cukrzycy; interpretować objawy kliniczne i wyniki badań diagnostycznych; ocenić stopień wyrównania cukrzycy na podstawie wyników badań biochemicznych i klinicznych; współuczestniczyć w ocenie skuteczności leczenia cukrzycy 1 i 2 typu (moduł II); dostosować dietę w przypadku chorób współistniejących, ze szczególnym uwzględnieniem otyłości; udzielać porad żywieniowych dostosowanych do możliwości i potrzeb pacjenta (moduł III); rozpoznawać stany zagrożenia życia w przebiegu cukrzycy; podejmować działania w przypadku wystąpienia stanów zagrożenia życia; zaplanować docelowe wskaźniki kontrolne w odniesieniu do poszczególnych grup chorych; dokonać korekty dawki insuliny krótko działającej w szczególnych sytuacjach; współuczestniczyć w ocenie skuteczności leczenia cukrzycy (IV); zapobiegać powikłaniom w gojeniu się ran pooperacyjnych; pielęgnować chorego w przypadku wystąpienia powikłań w gojeniu się ran pooperacyjnych; przedstawić zasady prowadzenia rehabilitacji pooperacyjnej chorego na cukrzycę; edukować pacjenta w zakresie stosowania diety oraz aktywności fizycznej, ze względu na zmiany spowodowane zabiegiem operacyjnym (VI); nauczyć chorego i (lub) rodzinę (opiekunów) oznaczać poziom glukozy we krwi i acetonu w moczu; nauczyć chorego i rodzinę (opiekunów) wykonywania iniekcji insuliny; nauczyć chorego korekty dawki insuliny w zależności od aktualnej glikemii, wysiłku fizycznego i posiłku przy pomocy glukometrów i suchych pasków testowych; nauczyć chorego rozpoznawania objawów stanów zagrożenia życia występujących w cukrzycy i postępowania w przypadku ich wystąpienia (VII). Specjalizacja w dziedzinie pielęgniarstwa zachowawczego dla pielęgniarek obejmuje łącznie 1.110 godzin dydaktycznych, w tym w bloku specjalistycznym 780 godzin: zajęć teoretycznych 430 godzin, zaś praktycznych 350 godzin. W obecnym programie jest 11 modułów: pielęgnowanie pacjenta w schorzeniach układu krążenia, oddechowego, pokarmowego, moczowego, krwiotwórczego, tkanki łącznej, schorzeniach alergicznych, skórno-wenerologicznych i pielęgnowanie pacjenta w wieku podeszłym. W tej specjalizacji przeważają zajęcia teoretyczne; w większość modułów przeznacza się na nie od 30 do 60 godzin, zaś zajęcia praktyczne trwają wszędzie 35 godzin. Polska Federacja Edukacji w Diabetologii Poradnia Diabetologiczna Instytut „Pomnik - Centrum Zdrowia Dziecka” Al. Dzieci Polskich 20, 04-730 Warszawa tel. (22) 815 10 42, fax. (22) 815 12 32 KRS 0000249075 NIP 9521989403 e-mail: [email protected] http://www.pfed.org.pl Na przykład w module Pielęgnowanie pacjenta w schorzeniach układu dokrewnego i przemiany materii na zajęcia teoretyczne przewidziano 40 godzin, a na praktyczne (oddział lub poradnia endokrynologiczna) – 35 godzi; razem 75. Można się spodziewać, że gdy w specjalizacji z pielęgniarstwa zachowawczego znajdzie się moduł diabetologiczny, wymiar przeznaczonych na nie godzin dydaktycznych będzie porównywalny – czyli ponad dziesięciokrotnie mniej niż w obecnym szkoleniu specjalizacyjnym. Potraktowanie diabetologii jako „wąskiej specjalizacji” porównywalnej z np. neurologią nie jest właściwe ze względu na masowość i dużą dynamikę zachorowań na cukrzycę oraz różnorodność i rozmiar zagrożeń i kosztów, jakie niesie rozwój choroby. Fakt, że tytuł specjalisty ma dziś zaledwie 75 pielęgniarek, o niczym nie świadczy: dwuletnie szkolenia specjalizacyjne są prowadzone dopiero od 2007r; dodatkowo zauważmy, że w trwających obecnie szkoleniach uczestniczy 174 pielęgniarek, które przystąpią do egzaminów w 2012,2013 i 2014r. zasilając grono specjalistek. O ile mi wiadomo, zainteresowanie szkoleniami jest spore, ponieważ oczekuje się nasilenia działań systemu ochrony zdrowia na rzecz walki z cukrzycą, a środowiska lekarskie postulują przyjęcie Ustawy o Cukrzycy – Narodowego Programu Zapobiegania i Zwalczania Cukrzycy i Jej Powikłań). W tej sytuacji ograniczenie kształcenia pielęgniarek do modułu w specjalizacji z pielęgniarstwa zachowawczego wydaje się dalece niewystarczające. Deficyt wiedzy i umiejętności tak przygotowanej pielęgniarki będzie tym bardziej widoczny, że – jak wynika z programu obecnej specjalizacji – powinna mieć ona pogłębione specyficzne umiejętności pozwalające na skuteczną opiekę nad pacjentami w wieku rozwojowym, ciężarnymi, starszymi itd., powinna móc intensywnie działać w środowisku; zatem „moduł diabetologiczny” powinien być zawarty w specjalizacji pediatrycznej, rodzinnej, położniczej, chirurgiczno-operacyjnej i długoterminowej… Tylko czy byłoby to dobre rozwiązanie? Czy korzystne dla pacjenta? I czy zwiększy „możliwość wykonywania zadań przez pielęgniarki specjalistki w różnych rodzajach świadczeń” (jak czytamy w p. 2 uzasadnienia do projektu rozporządzenia)? Polska Federacja Edukacji w Diabetologii jako stowarzyszenie profesjonalistów ma obowiązek opiniować projekty dokumentów. Oczekujemy, że opinia i wątpliwości pielęgniarek diabetologicznych zostaną uwzględnione, a zawarte w projekcie rozwiązania jeszcze raz poddane dyskusji i zmodyfikowane. Alicja Szewczyk Przewodnicząca Zarządu Polskiej Federacji Edukacji w Diabetologii Polska Federacja Edukacji w Diabetologii Poradnia Diabetologiczna Instytut „Pomnik - Centrum Zdrowia Dziecka” Al. Dzieci Polskich 20, 04-730 Warszawa tel. (22) 815 10 42, fax. (22) 815 12 32 KRS 0000249075 NIP 9521989403 e-mail: [email protected] http://www.pfed.org.pl