PEJZaZ Haiku

GRAŻYNA
KRYSTYNA
ALEKSANDRA
ADAMCZYK
LIDTKE
Od autorki
Japońskie Haiku stało się dosyć popularną formą wiersza, z którym mierzy się
wielu współczesnych poetów. Dzisiaj
cenimy lapidarność wyrażania myśli.
W industrialnych społeczeństwach niewiele zostawiamy sobie czasu na wnikliwe myślenie, na spokojną analizę
zjawisk.
Pośpiech i brak cierpliwości, zamiłowanie do tempa, do migotania obrazów
i świateł, nie tylko w sztukach medialnych,
ale i w życiu codziennym – powodują, że
nasz sposób percepcji ulega zmianie.
Nie umiemy zatrzymywać się na długo
nad jakimś problemem, pożądamy szybkich i skutecznych rozwiązań, jesteśmy
bombardowani szybką i krótkotrwałą
informacją, która lawinowo przelewa się
przez nasze mózgi.
Stąd może nie jest to dziwne, że sięgając po poezję pragniemy wyrażać przy
jej pomocy pewne bardzo celne skróty,
niemal jak szarady, które szybko dają się
rozwiązać, wywołując pewne zadowolenie, a nie zabierając nam cennego czasu.
Okazuje się, że tak daleki od japońskiego język polski dosyć łatwo poddaje się matematycznej strukturze Haiku,
które w trzech wersach i 17 sylabach
zawiera jakąś cenną myśl, krótkotrwałe
spostrzeżenie, które na moment przykuło naszą uwagę. Właśnie takie ulotnie
dostrzeżone zjawisko, zatrzymane w szalenie krótkiej formie stanowi o atrakcyjności tego wiersza.
Klasyczna forma Haiku powstała
w końcu XVII wieku miała rozmaite formy
pośrednie – jedne opiewające zjawiska
przyrodnicze – jak Uta, inne żartobliwe,
niepoważne o dowolnej ilości wersów,
ale zbudowanej według stałej ilości sylab
5 i 7 na przemian, zakończonej jeszcze
jednym wersem siedmiosylabowym – jak
w Haikai.
Klasyczne Haiku według jego twórcy
Nim Basho – wędrownego mnicha opiewało podróż przez życie, przez świat,
którego pięknem się zachwycał, przez
własny umysł. Jego domem stała się właśnie wieczna wędrówka i krótka ulotna
kontemplacja.
Tematyką haiku mogło być wszystko:
i praca na roli, i zabawa, lot ptaka lub latawca, miłość czy czysta obserwacja fauny
i flory oraz zjawisk atmosferycznych.
Z każdej takiej obserwacji coś wynika,
jakaś ciekawa myśl, porównanie z innym
zjawiskiem, filozoficzna zaduma, cza-sem
przewrotna i dowcipna.
Pierwotna krótka pieśń Tanka posługiwała się często grą słów o podobnym
brzmieniu, ale odmiennych znaczeniach,
którymi żonglowano w nieoczekiwanych
dowcipnych konfiguracjach.
Używano też typowych skojarzeń
i wytrychów słownych, zrozumiałych tylko
dla Japończyków. Te dowcipne poezje
Renga służyły nawet wspólnej zabawie
towarzyskiej. Bawiono się pisząc pojedyncze wersy i wymieniając się papierem,
aby dopisać następny swój wers do myśli
sąsiada.
Znałam takie zabawy i z naszej polskiej
tradycji. Sama bawiłam się w ten sposób
w rodzinie dopisując lub domalowując
swoje pomysły do cudzych zawiniętych
karteczek.
Oszczędność
środków,
którymi
Japończycy od zawsze wyrażali swój
estetyczny smak, budując kamienne piaskowe ogrody, pozbawione roślin lub
kształtując żywe drzewa w odmienne od
naturalnych form i zestawiając surowe
kompozycje z kilku zaledwie elementów
o matematycznie dobranych proporcjach
jak w Ikebanie tworzą swoistą zachwycającą pięknem jakość.
Znakomicie współgra z ich nieprzeładowaną sztuką oszczędna poezja Haiku.
Cechuje ją ryuko – ulotność, jak dotyk
motyla, krótka jak tchnienie wiatru, czy
fueki – niezmienność, jak drgnienie wskazówki zegara, który niezmiennie liczy czas
i zawraca w te same miejsca, jakby nic się
nie zmieniło…
G. A. Lidtke
7
PEJZAZ HAIKU
Wiatr wibrujący
oznajmia zimnym dreszczem
że właśnie przybył
Pochyłe drzewo
skrzypi gubiąc konary
w poczuciu klęski
8
PEJZAZ HAIKU
Gałąź chojaka
wezbrana mokrym puchem
doczeka wiosny
Koła wpadają
w błoto. Zimowa plucha
znaczy desenie
9
PEJZAZ HAIKU
Znaki na trawie
rysują koleiny
ślady postoju
10
11
WIOSNA HAIKU
Ptak się odezwał
to w nocnej ciszy
dzwoni
zwiastun poranka
Wiązki języczków
zlizały grudę śniegu,
wzniosły kielichy
12
WIOSNA HAIKU
Kępa sztyletów
przebiła szylkret szronu
zapachem bieli
W zielonym mchu
rozchylił się fiolet warg
wonią Fijołków
13
WIOSNA HAIKU
Kroplami dżdżu
pijana gałąź tryska
pąków pękami
Stukrotnie białe
rozgwieździły trawniki
wołając słońce
14
WIOSNA HAIKU
Moja kraina
mlekiem mleczów płynąca
w moim ogrodzie
Próchno starego pnia
sypie gąbczasty pokarm
zgłodniałej ziemi
15
17
LATO HAIKU
Wysokim różem
wystrzelił promień
malwy
w kwadracie okna
Mrówki na kocu
rysują labirynty
planów na lato
18
LATO HAIKU
Przez dżunglę traw
wlecze skostniałe myśli
stara żółwica
Wilgotny podmuch
i widmo białej sowy
otwiera noc
19
21
JESIEN HAIKU
Tylko jesienią
liście wirują w kręgu
w rytmie na trzy
Pająk zapisał ślady
swojego rozkochania
w srebrzystej sieci
22
23
ZIMA HAIKU
Skostniałe palce
grabią zimowy pejzaż
na ciepłym kocu
Wiatr wibrujący
oznajmia zimnym
dreszczem
że właśnie przybył
24
ZIMA HAIKU
Koła wpadają
w błoto. Zimowa plucha
znaczy desenie
Znaki na trawie
rysują koleiny
ślady postoju
25
FAUNA HAIKU
ZIMA
Za szybą okna
uśmiecha się krzyk kota
prosi gościny
Drzwi się zamknęły
pies ze zranioną łapą
zatrzasnął miłość
28
FAUNA HAIKU
Czarne przecinki
sfruwają wroną na śnieg
sycić łaknienie
Oszukała mysz
pułapka kocich oczu.
Już ich nie ujrzy
29
FAUNA HAIKU
Ptak złapał okruch
Ile jeszcze podobnych
zim mu zostało?
Zbudzone wróble
w szkieletach drzew
pytają
- widziałeś wiosnę?
30
FAUNA HAIKU
Zaspany kocur
drżąc bojaźliwie bada
jarzące zimno
Krzaczasty film
ptasich łapek na śniegu
wronia kreskówka
31
FAUNA HAIKU
Nieświadom losu
gołąb co wybrał
gniazdo
na skraju dachu
Szpiczasta kufa
unosi złote loki
kocha oczyma
32
FAUNA HAIKU
Nasz złoty spaniel
legł na kocu jak
pompon
bezbrzeżnej pychy
U drzwi Sezamu
zmierzwiony korpus
kota
szuka zaklęcia
33
FAUNA HAIKU
WIOSNA
Ptak się odezwał
to w nocnej ciszy dzwoni
zwiastun poranka
Na starej ławce
kot rozkłada swe pręgi
twarzą do nieba
34
FAUNA HAIKU
Krecie fabryki
wietrzą wiosną czeluście
ziemnych kominów
Na szare szpilki
nawleka kłębek nocy
wiosenny jeż
35
FAUNA HAIKU
Podziemnym skrzelom
drąży podskórny kanał
taśma dżdżownicy
Ścieżką zapachów
zdążają kocie cętki
na podwieczorek
36
37
DOM HAIKU
Warkotem pralki
zapach parowej łaźni
oznajmia czystość
Obłokiem pary
wydmuchuje imbryczek
zapach herbaty
38
DOM HAIKU
Dzwonek z metalu
zaklęta w nim melodia
zapach obiadu
Lodówka w bieli
szumem oznajmia zapas
smaków w kolorach
39
DOM HAIKU
Odtwarzacz dźwięku
zawiesza pięciolinię
tak wielu wspomnień
Sofa oddycha
pluszowym torsem kota
oznajmia życie
40
DOM HAIKU
Chrabąszcz zegara
uparty takt wskazówki
odlicza życie
Połyka noce
pękaty brzuch śmieciarki
Odsłania świty
41
DOM HAIKU
Zegar tyka kulawo
odmierza kilometry
moich zaniechań
Mój zegar cierpi
chyba uwiera go czas
wskazówka w bucie
42
43
NASZE HAIKU
Szkoda twych myśli
co jak zatrute ptaki
bezwładnie giną
Zerwany układ
przypalone sumienie
nie ma miłości
44
NASZE HAIKU
Nie kłóćmy się tu
tam jeszcze starczy czasu
by się pogniewać
Przymykasz oczy
sznurujesz usta na znak
że nie przebaczasz
45
NASZE HAIKU
Zatruta strzała
niedomówionych wątków
uwięzła w sercu
Zapalasz ognie
przypiekasz słowem ranę.
Jak ci wybaczać?
46
NASZE HAIKU
Zbudzony świtem
odwijasz kłębki wątków
i widzisz jasno
Już nie pamiętasz
świat się zadławił wczoraj
lecz dziś powrócił
47
NASZE HAIKU
Zmysłów huśtawką
nasączasz każdą chwilę.
Zbyt zmienne stany
Twe przebudzenie
pieszczotą słów zachwala
urodę życia
48
NASZE HAIKU
Sennym pomrukiem
zapraszasz w dyskurs palców
o czystym pięknu
Łukiem ramienia
roztaczasz senny zapach
i karmisz ciepłem
49
NASZE HAIKU
W oplotach snu
W szeleście prześcieradeł
dławisz swój oddech
Zostawiasz ślady
w spłakanej deszczem ziemi
swoich odjazdów
50
51
NA DOBRANOC
Szparą żaluzji
wdziera się światło nocy
swój jad senny sączy
Pełga księżycem
rama okiennej tafli
wynurza zjawy
52
NA DOBRANOC
Nocnie oddychasz
wydymasz senny majak
pulchnym dmuchawcem
Wtulony w senność
odpływasz meandrami
w głębiny nocy
53
NA DOBRANOC
Gdy zegar liczy
wolno nocne minuty
masz więcej czasu
Szum ciszy słyszę
w nocnym odpływie
myśli
i tracę wątek
54
NA DOBRANOC
Z odchłani nocy
przychodzi błysk olśnienia
jak wstają świty
Echo powtarza
ściennym biciem zegara
że pora zasnąć
55
NA DOBRANOC
Rzęsy opadły
ciężarem snu znużone
w noc wyobraźni
56
57
wigilijne HAIKU
Światło lampionów
zaklina noc w legendę
Twoich Narodzin
Świetlistym zimnem
w grudniowy pejzaż nocy
wkraczają Święta
58
WIGILIJNE HAIKU
Puszysty bałwan
krasi zziębnięte lica
marchwiowym sokiem
Łuna świetlików
okręca kiście sosny
nutą Kolędy
59
wigilijne HAIKU
Waży ciepłotę
zmarznięty koral nosa
rzeźby ze śniegu
Kościste łozy
kruszą w palcach korale
nutki jesieni
60
WIGILIJNE HAIKU
W pejzaż z badyli
zakwita zimą ogród
liniami skreśleń
Furkot żaluzji
przyzywa porę kolacji
w zaciszu domu
61
wigilijne HAIKU
Zielony odrost
oznajmia koniec Świąt
nagiej choince
Zrzucając szpilki
odsłania nagi grzbiet
śmiertelny chojak
62
63
MYSLI HAIKU
Bez lata zimy
jesieni i przedwiośnia
nie ma haiku
Może haiku
mogłoby o przyrodzie
trochę pomilczeć
64
MYSLI HAIKU
Pisać haiku
na każdy inny temat
też jest poezją
O papier piórem
skrzypię melodię słowa
nie do zagrania
65
MYSLI HAIKU
Muzykę gwaru
sączę w karczmie jak
gąbka
zamiast obiadu
Zegar cykadą
nagłaśnia upływ minut.
Jak prędki jest czas
66
MYSLI HAIKU
Bazgrząc po kartce
stawiam tasiemce liter
Jak myśleć krócej?
Po co to pisać?
Może warto przemyśleć
czemu to służy
67
MYSLI HAIKU
„Popieprzyć” wszystko
przecież każdy potrafi
zawsze się uda
Kłamie obrazem
ściska rozmiary świata
szkło okularu
68
MYSLI HAIKU
Wątpię, więc szukam
lecz co będzie, gdy znajdę?
Nic już nie zechcę
Zmagam się z ciałem
Mózg zaplanował ruch
Ręka odmawia
69
MYSLI HAIKU
Mętne wspomnienia
przychodzą nieproszone
życie tak męczy
Dlaczego myślę
gdy pora się wyciszyć
w porze spoczynku
70
MYSLI HAIKU
Zmilkły rozmowy
spełzły kształty postaci
lecz tlą się myśli
Szare komórki
toczą meandrem torów
niechciane myśli
71
MYSLI HAIKU
Świtanie zaklął
blask białej filiżanki
W kawowy raj
Gra wyobraźni
rozdzwoniła mi głowę
muzyką fletów
72
MYSLI HAIKU
WOJNA HAIKU
Czemu ludzie się ważą
nie cenić wagi słowa ?
zabrakło odważników
Brzęczy głos oponenta
wprawia w rozgardiasz myśli
psuje mi wizję jutra
Brzęczy głos oponenta
wprawia w rozgardiasz myśli
psuje mi wizję jutra
73
MYSLI HAIKU
Bardzo trudno uwierzyć
że czeka jeszcze ludzi
jasny poranek
Ciśnie nam się do uszu
Knebluje tępe usta
jad nienawiści
Przycupnęłam jak
mysz
na grzmiący obłęd
ludzi
co truje życie
74
MYSLI HAIKU
Stawiam na umysł
a jednak inni tworzą
przepaść obłędu
Nasz świat jak drzewo
zaplątał się w huragan
Niechybnie runie
W centrum Paryża
dokonał się sąd ciemnoty
nad naszym EGO
Wbito nam kindżał
w samo serce rozumu
gasząc nadzieję
75
MYSLI HAIKU
Czy potrzeba prorokom
armii wiernej miernoty
przeciwko życiu
Jakże przewrotny
jest zachwyt naszym
światem
w łunie pożaru
Ulotne piękno
nie zdąży owocować
w stercie pocisków
76
77
NOWE HAIKU
Rzęsy opadły
ciężarem snu znużone
w noc wyobraźni
Wewnętrznym okiem
taksuję własną pamięć
o sobie przedtem
78
NOWE HAIKU
Czy ten ptak,
co przefrunął,
jest tylko myślą
co uleciała z głowy?
Dosypał szczyptę
pieprzu do pocałunku
tkwi solą w oku
79
NOWE HAIKU
Zegar nie chodzi
tańczy jak święty derwisz
zawsze dokoła
80
NOWE HAIKU
ZADUSZKI HAIKU
Cicha modlitwa
spłynęła z katafalku
kaskadą bluszczu
81
NOWE HAIKU
Iskra zapałki
objęła pomarańczem
kształt zapomniany
82
INSPIRACJE
Slimak
w majowej kolebce
(na trzy sposoby)
Czy irys jest nadal piękny
kiedy na dnie kielicha
odkrywam,
że brązowy ślimak
bezpieczny,
w swej nagości
zażywa dziennej drzemki
by przespać słońce ?
W pierzynce puchowych liści
cytrynowo-wiosennej sałaty
wątłe ciała ślimaków
zapadły w sen bez obaw
i bez skorupek
84
INSPIRACJE
Wiosenne słońce rozwarło
pyszną secesję irysa.
Esowe falbany kwiatu
wybrzuszyły swą gardziel
nastroszyły złociste wyrostki
puszystego języka,
na którym spoczął leniwie
nagi, zaspany tors
majowego ślimaka
w bezbrzeżnym
poczuciu szczęścia
85
HAIKAI
Pisząc haikai
czynisz arytmetykę
sylab i rytmu
otwierasz skrzynie skarbów
słów pamiętanych
To bardzo trudna sztuka
- a jednak piszę ten wiersz.
88
SPIS TRESCI
Pejzaż haiku.............................................7
Wiosna haiku........................................10
Lato haiku...............................................17
Jesień haiku..........................................21
Zima haiku.............................................23
Fauna haiku..........................................27
Dom haiku.............................................37
Nasze haiku..........................................43
Haiku na dobranoc.........................51
Wigilijne haiku.....................................57
Myśli haiku.............................................63
Nowe haiku...........................................77
Inspiracje haiku..................................83
Haikai........................................................87
89
© G.A. Adamczyk Lidtke, 2014
Ilustracje autorki
Skład:
Robert Błaszak
Wydawca:
Robb, tel. 601 912 644
Druk i oprawa:
Argi, www.argi.pl