Zagrożenia i ochrona przyrody

Wymagania
podstawowe
Uczeń:
Wymagania
ponadpodstawowe
Uczeń:
Zagrożenia i ochrona przyrody
■ wskazuje zagrożenia atmosfery
● wyjaśnia przyczyny i skutki efektu
powstałe w wyniku działalności
cieplarnianego i dziury ozonowej,
człowieka,
● wskazuje wpływ wycinania wilgotnych lasów
■ omawia wpływ zanieczyszczeń
równikowych na skład atmosfery.
atmosfery na zdrowie człowieka.
● wskazuje zagrożenia litosfery powstające
■ określa rodzaje zagrożeń litosfery,
w wyniku pozyskiwania kopalin przez
■ omawia problem śmieci i ich
człowieka,
składowania,
● omawia zagrożenia litosfery powstające
■ omawia wpływ zanieczyszczeń
w wyniku nawożenia gleby i stosowania
litosfery na zdrowie człowieka.
środków ochrony roślin.
■ wskazuje sposoby wykorzystania
● omawia wpływ zanieczyszczeń wody na
wód słodkich przez człowieka,
zdrowie człowieka,
■ podaje przykłady korzystnego
● omawia zagrożenia wód słodkich
i niekorzystnego wpływu człowieka
wynikające z działalności człowieka,
na wody słodkie.
● przedstawia zasoby wód słodkich w Polsce.
■ wskazuje znaczenie mórz
● omawia zagrożenia mórz i oceanów
i oceanów w gospodarce człowieka,
wynikające z działalności człowieka,
■ podaje przykłady korzystnego
● podaje przykłady z prasy, telewizji o
i niekorzystnego wpływu człowieka
katastrofach tankowców, zagrażających życiu
na morza i oceany.
wielu tysięcy organizmów.
■ wskazuje problemy związane
● wskazuje możliwości odzyskania odpadów i
ze składowaniem i utylizacją
oczyszczania ścieków,
odpadów komunalnych,
● uzasadnia potrzebę istnienia konwencji
■ podaje możliwości pozyskiwania
międzynarodowych dotyczących redukcji
nowych źródeł energii.
zanieczyszczeń atmosfery,
■ wskazuje przykłady zwierząt
● podaje argumenty za budową elektrowni
i roślin, które niegdyś zamieszkiwały
atomowych i przeciw ich budowie.
ziemie polskie,
● wyjaśnia, w jaki sposób np. osuszanie
■ podaje przykłady ekosystemów
terenów, wycinanie lasów prowadzi do
niszczonych przez człowieka.
zagrożenia gatunków roślin i zwierząt,
■ wskazuje zmiany zachodzące
● uzasadnia potrzebę istnienia konwencji
w krajobrazie pod wpływem
międzynarodowych regulujących handel
działalności człowieka,
dzikimi gatunkami roślin i zwierząt.
■ omawia zmiany zachodzące
● wyjaśnia, na czym polega problem
w krajobrazie najbliższej okolicy.
wyczerpywania się zasobów przyrody
■ określa, na wybranym przez siebie
nieożywionej,
przykładzie, czym jest różnorodność
● podaje przykłady zaburzeń układów
gatunkowa,
biologicznych powstałych w wyniku
■ wskazuje sposoby ochrony
działalności człowieka.
różnorodności biologicznej w miejscu
● uzasadnia konieczność ochrony
jej występowania,
różnorodności biologicznej,
■ określa znaczenie ogrodów
● wyjaśnia znaczenie banków genów dla
botanicznych i zoologicznych dla
zachowania bioróżnorodności.
ochrony ginących i zagrożonych
● omawia, czym jest globalizm
gatunków roślin i zwierząt.
i antyglobalizm,
■ wskazuje aktualne zagrożenia
● wyjaśnia, na czym polega teoria
rozwoju ludzkości,
zrównoważonego rozwoju,
■ podaje sposoby życia w zgodzie
● podaje własne propozycje rozwiązań
z naturą,
chroniących Ziemię i jej mieszkańców.
■ wskazuje sposoby zachowań
chroniących środowisko w skali
lokalnej i globalnej,
■ podaje przykłady organizacji
społecznych działających na rzecz
ochrony środowiska i głównie ich
cele.
Genetyka i przyszłość
■ podaje różnice między chorobami
● omawia choroby sprzężone z płcią,
dziedzicznymi a wadami
● wskazuje możliwości diagnostyki chorób
wrodzonymi,
dziedzicznych,
■ wskazuje przykłady chorób
● wyjaśnia, na czym polega terapia genowa.
dziedzicznych wywołanych
● wskazuje podstawowe narzędzia inżynierii
mutacjami genowymi
genetycznej,
i chromosomowymi.
● omawia, na dowolnie wybranym
■ wyjaśnia, co to jest inżynieria
przykładzie, działalność inżynierii genetycznej
genetyczna i biotechnologia,
i biotechnologii.
■ podaje przykłady procesów
● wskazuje sposoby otrzymywania
biotechnologicznych.
organizmów transgenicznych,
■ wyjaśnia, co to są organizmy
● wykazuje pozytywne i negatywne znaczenie
transgeniczne,
transgenicznych organizmów.
■ wskazuje możliwości
● wskazuje możliwości wykorzystania przez
wykorzystania przez człowieka
człowieka sklonowanych organizmów,
transgenicznych bakterii, roślin
● uzasadnia, dlaczego współczesna
i zwierząt.
biotechnologia może naruszać prawa
■ wyjaśnia, co to jest klonowanie
i godność człowieka.
organizmów,
■ prezentuje swoje zdanie na temat
wątpliwości etycznych dotyczących
klonowania człowieka.
Coraz bliżej istoty życia
■ wskazuje, na podstawie analizy
● uzasadnia jedność chemiczną świata
tabeli, skład chemiczny biosfery,
organizmów,
atmosfery, litosfery i hydrosfery,
● omawia skład chemiczny biosfery,
■ wskazuje podstawowe funkcje, jakie
atmosfery, litosfery i hydrosfery.
spełniają w organizmie człowieka
● zapisuje wzory chemiczne cukrów prostych,
białka, tłuszcze i cukry.
dwucukrów i wielocukrów,
■ podaje przykłady pokarmów
● wymienia grupy lipidów i określa ich rolę,
bogatych w cukry i tłuszcze,
● porównuje budowę chemiczną cukrów
■ wymienia cukry proste, dwucukry
i tłuszczów.
i wielocukry,
● wskazuje inne funkcje spełniane przez
■ określa rolę cukrów i tłuszczów
białka,
w organizmie człowieka.
● wyjaśnia biologiczne podłoże różnorodności
■ wskazuje, z czego są zbudowane
białek.
białka,
● ukazuje zależność budowy błony
■ wykazuje różnorodność białek,
biologicznej od pełnionej funkcji,
■ omawia enzymatyczną rolę białek.
● wykazuje różnorodność błon biologicznych
■ wskazuje na schemacie komórki
w komórce.
błony biologiczne,
● wyjaśnia, co to jest chromatyna
■ podaje podstawową budowę błony
i chromosomy.
biologicznej,
● omawia rolę chromatyny i chromosomów
■ wymienia funkcje błony komórkowej
w komórce i życiu osobnika.
(plazmalemmy),
● wyjaśnia, dlaczego geny informują
■ określa znaczenie błony
o budowie białek, zwłaszcza enzymatycznych,
biologicznej.
● wyjaśnia, co to jest kod genetyczny,
■ wskazuje budowę komórki roślinnej
● omawia przebieg syntezy białka w komórce.
i zwierzęcej,
● wyjaśnia zasady replikacji DNA,
■ wyjaśnia znaczenie jądra
● omawia przebieg mitozy.
komórkowego,
■ wskazuje, że chromosomy znajdują
się w jądrze komórkowym.
● omawia ogólny przebieg mejozy,
● określa znaczenie rekombinacji genetycznej
w powstawaniu nowych osobników.
■ wskazuje DNA jako źródło informacji
● wykazuje znaczenie prac Grzegorza Mendla
genetycznej,
dla rozwoju genetyki,
■ wymienia rodzaje RNA i podaje ich
■ udowadnia pierwsze prawo Mendla.
znaczenie w komórce,
■ podaje etapy syntezy białka.
● analizuje krzyżówki jednogenowe
z dominowaniem zupełnym i niezupełnym.
■ określa, co to jest replikacja DNA
i dlaczego zachodzi przed podziałem
komórki,
■ wskazuje rolę mitotycznego podziału
komórki w rozwoju organizmu.
● rozpoznaje na schematach chromosomy płci
człowieka,
● podaje przykłady różnego dziedziczenia
cech u człowieka,
● wyjaśnia znaczenie poznania genomu
■ wykazuje konieczność redukcji ilości
człowieka.