Temat: Rządy autorytarne w Polsce 1926-1939

Temat nr 18: Rządy autorytarne
w Polsce 1926-1939
1. Sytuacja polityczna w latach 19231926.


Od 1919 do 1926r. władzę sprawowało 13
rządów - niestabilność rządów
Chjena wraz z PSL-Piast w maju 1923r.
podpisuje pakt lanckoroński
◦
◦
◦
◦


Powstaje koalicja zwana Chjeno-Piastem
poparcie prawicy dla reform rolnych
Fotel premiera dla W. Witosa
Zgoda PSL na ograniczenie swobód mniejszości
narodowych oraz ograniczenie ustawodawstwa
socjalnego
1923r. Piłsudski, na znak protestu przeciwko
działaniom parlamentu, usuwa się do Sulejówka
Problemy gospodarcze
a) Rząd Władysława Grabskiego (XII
1923- XI 1925)
PLUSY:
 Likwidacja hiperinflacji
 Powstanie Banku Polskiego
 Nowa waluta – złoty polski
 Podpisanie konkordatu
 Reforma rolna
MINUSY:
 Wojna celna z niemcami
 Powstanie Korpusu Ochrony Pogranicza
 Traktat w Locarno
2. Przyczyny zamachu majowego
Partyjniactwo
 Kryzys gospodarczy (spowodowany m.in.
wojną celną z Niemcami)
 Układ w Locarno
 Powołanie do życia rządu Chjeno-Piasta z
W. Witosem jako premierem (w 1923r.
bardzo brutalnie tłumiono strajki (śmierć
kilkudziesięciu osób, hiperinflacja)

3. Zamach majowy (1926r.)
10 maja – premierem W. Witos
 Lucjan Żeligowski organizuje manewry
(demonstracja sił) pod Rembertowem
 12 maja spotkanie na moście
Poniatowskiego z prezydentem
Wojciechowskim

Brak zgody prezydenta na dymisję Witosa
 Początek walk 12 maja 1926
 Wyparcie garnizonu warszawskiego do
Belwederu
 Strajk kolejarzy w Wielkopolsce
uniemożliwia dotarcie wojsk rządowych
 14 maja rezygnacja Wojciechowskiego
 Śmierć ok. 400 osób

15 maja premierem Kazimierz Bartel
 31 maja ofiarowano Piłsudskiemu fotel
prezydenta – nie przyjął
 Nowym prezydentem Ignacy Mościcki

4. Nowela sierpniowa (2 sierpnia
1926r.)
Prezydent zyskał prawo rozwiązania sejmu
i senatu na wniosek rządu
 Prezydent mógł wydawać dekrety z mocą
ustaw między kadencjami parlamentu

5. Rządy sanacji
Sanacja – uzdrowienie życia politycznego w
kraju
 Okres rządów autorytarnych
 Powstanie GISZ (Główny Inspektor Sił
Zbrojnych)
 1927r. po uchwaleniu budżetu rozwiązano
sejm i prezydent rządził za pomocą
dekretów (do 1928r.)
 1928r. Powstał BBWR (Bezpartyjny Blok
Współpracy z Rządem) – na czele Walery
Sławek

1928r. wybory – BBWR 29% w sejmie i 42%
w senacie
 1929r powołano rząd Kazimierza
Świtalskiego (zwany rządem pułkowników)
Opozycja:
• OWP (Obóz Wielkiej Polski; od 1926r. –
ugrupowania prawicowe; od 1934r. z OWP
powstał Obóz Narodowo-Radykalny ONR)
• Centrolew (1929r; partie centrowe i
lewicowe)

a) wybory brzeskie







XII 1929r wotum nieufności dla Świtalskiego
walka z Piłsudskim
VIII 1930r. Mościcki rozwiązuje parlament
IX 1930r aresztowania członków Centrolewu
Osadzono ich w twierdzy Brześć nad Bugiem
Wyroki 1,5 – 3 lata więzienia; część polityków
zmuszona do udania się na emigrację (Witos,
Korfanty)
Wynik wyborów: BBWR – 56% głosów w sejmie,
68% w senacie
6. Konstytucja kwietniowa 1935r.
Na podstawie podręcznika (s. 47-48 oraz 12-113) uzupełnij
schemat kompetencji władz wg konstytucji marcowej i
kwietniowej. Zapisz wnioski.
Konstytucja
marcowa
Konstytucja
kwietniowa
Władza ustawodawcza
– kompetencje
Władza wykonawcza –
kompetencje
Władza sądownicza –
kompetencje
7. Sanacja po śmierci Piłsudskiego
12 maja 1935r umiera Marszałek
 3 grupy walczące o schedę po Piłsudskim
1) Grupa zamkowa (prez. Mościcki)
2) Grupa wojskowa (Edward Rydz-Śmigły;
od 1936r. marszałek)
3) Grupa skupiona wokół ministra spraw
zagranicznych – Józefa Becka
 Premierem gen. Felicjan SławojSkładkowski

1935r. Rozpad BBWR; w 1937r. Powstał
Obóz Zjednoczenia Narodowego (OZON);
potrzeba rozbudowy sił zbrojnych, hasła
antysemickie
 1936r w Szwajcarii w Morges powstał Fort
Morges (m.in. Sikorski, Paderewski, Haller,
Korfanty); cel – obalenie rządów sanacji w
kraj
 1937r. Powstało Stronnictwo Pracy
(połączenie Polskiego Stronnictwa
Chrześcijańskiej Demokracji, Narodowej
Partii Robotniczej i Związku Halllerczyków )
