Prawo cywilne I

2012-02-24
Prawo cywilne I
Ogólna charakterystyka praw
rzeczowych
Posiadanie
Charakterystyka I
• Prawa majątkowe. Zaspokajają
potrzeby gospodarcze
• Uprawniony ma bezpośrednią władzę
nad rzeczą
• Inne podmioty mają obowiązek
nienaruszania praw uprawnionego
– Osoby trzecie – non facere, pati
– Właściciel – facere, pati (ogr. Pr. Rzecz.)
Charakterystyka II
• Zasada pierwszeństwa praw
rzeczowych
– Przed prawami osobistymi
– W przypadku konfliktu różnych praw
podmiotowych
• Prawa powiązane z rzeczą, a nie z
osobą (zasadniczo)
• Prawa o charakterze trwałym
1
2012-02-24
Charakterystyka III
WŁASNOŚC
• Najważniejsze prawo rzeczowe
• Pełne faktyczne i prawne władztwo nad
rzeczą
• Chronione jako prawo człowieka i
obywatela
• Ograniczenia wynikają z ustaw
• Wywłaszczenie dopuszczalne
wyjątkowo
Charakterystyka IV
Ograniczone prawa rzeczowe
• Ograniczają uprawnienia właściciela w
cudzym interesie
– Zabezpieczenie
– Korzystanie z rzeczy cudzej
• Numerus clausus
– Użytkowanie
– Służebności
– Prawa zastawnicze i hipoteka
– Spółdzielcze prawo do lokalu
Charakterystyka V
Użytkowanie wieczyste
• Prawo rzeczowe pośrednie między
własnością a ograniczonymi prawami
rzeczowymi
• Może być ustanawiane na gruntach
państwowych i samorządowych
• Jest prawem terminowym
• „Rozszczepienie” własności gruntów i
budynków
2
2012-02-24
POSIADANIE
• Władztwo nad rzeczą
– Prawne
– Faktyczne
• Posiadanie
– Faktyczne władztwo nad rzeczą (corpus)
– Wola władania rzeczą (animus)
– Niezależne od tytułu prawnego do rzeczy
• Niektóre systemy prawne: tylko corpus
Przedmiot posiadania
•
•
•
•
Rzecz (ruchomość lub nieruchomość)
Fizycznie wyodrębniona część rzeczy
Możliwe jest współposiadanie
Służebność czynna (dająca prawo do
korzystania z cudzej nieruchomości)
• Użytkowanie wieczyste
– Prawo, nie rzecz
– Czy odrębny rodzaj posiadania?
Posiadacz samoistny i zależny
• Posiadacz samoistny
– Włada rzeczą tak, jak właściciel
– Niezależnie od tytułu prawnego
• Posiadacz zależny
– Włada rzeczą w zakresie innego prawa, niż
prawo własności
– Niezależnie od tytułu prawnego
– Może przekształcić swoje posiadanie w
samoistne
3
2012-02-24
Posiadanie ze względu na
cechy szczególne
• Zgodność ze stanem prawnym
– Bezprawne
– Prawne
• Sposób nabycia posiadania
– Wadliwe (vitiosa possessio - per vi, clam,
precario)
– Niewadliwe
• W dobrej lub złej wierze
Dzierżenie i prekarium
• Dzierżyciel
– Włada faktycznie rzeczą
– Za kogoś innego (animus pro alieno
possidendi)
– Nie korzysta z ochrony sądowej
• Władztwo prekaryjne
– Dotyczy stosunków „z grzeczności”
– Nie jest wyodrębnione normatywnie
– Wątpliwość co do sensu wyodrębnienia
Charakter prawny posiadania
• Stan faktyczny
– Faktyczne władztwo
– Regulacja poza prawami rzeczowymi
– Ochrona tylko tymczasowa
• Prawo
– Pogląd mniejszościowy
– Istnieje ochrona
– Można przenieść i dziedziczyć
4
2012-02-24
Skutki posiadania
• Może prowadzić do nabycia prawa
przez zasiedzenie
• Nabycie własności pożytków (art. 224)
• Wykup działki zajętej pod budowę (art.
231)
• Przesłanka nabycia prawa (155 par. 2,
169 par 1, 307 par. 1)
• Domniemania (339 – 341)
Domniemania
• Kto rzeczą faktycznie włada jest
posiadaczem samoistnym
• Zgodność posiadania z prawem
• Ciągłość posiadania
– Przeszkoda przemijająca nie przerywa
ciągłości posiadania
– Posiadanie przywrócone uważa się za
nieprzerwane
Ochrona posiadania
• Narzędzie walki z samowolą
• Może służyć ochronie własności, jeżeli
wykazanie tytułu prawnego jest
nadmiernie utrudnione
• Wyjątkowo ochronie podlega
posiadanie połączone z osiąganiem
określonych korzyści (np. pożytki)
• Generalny zakaz naruszania posiadania
5
2012-02-24
Ochrona własna posiadacza
• Obrona konieczna
• Samopomoc
– Nieruchomości
• Niezwłocznie po naruszeniu
• Bez stosowania przemocy
– Ruchomości
•
•
•
•
Niebezpieczeństwo niepowetowanej straty
Niezwłocznie po naruszeniu
Można stosować przemoc
Może stosować dzierżyciel
Ochrona sądowa
roszczenia posesoryjne
• Przysługuje przeciwko osobie
samowolnie naruszającej posiadanie
– Wyzucie z posiadania
– Zakłócenie posiadania
• Ochrona obiektywna
• Legitymacja
– Czynna posiadacz lub współposiadacz
– Bierna: naruszyciel i osoba, na czyją rzecz
nastąpiło naruszenie
Proces posesoryjny
• Czysty proces posesoryjny
• Sąd nie bada tytułu prawnego i
niewadliwości posiadania
• Nieskuteczne:
– Exceptio domini i exceptio iuris
– Wyjątek: art. 344 par 1 (prawo stwierdzone
wyrokiem sądu lub in. organu zapadłym po
naruszeniu posiadania)
6
2012-02-24
Proces posesoryjny II
• Roszczenie o wstrzymanie budowy
– Budowa mogłaby naruszyć posiadanie
– Grozić wyrządzeniem szkody
• Wyrok
– Musi nadawać się do egzekucji
– Wskazywać sposób przywrócenia
posiadania
Nabycie i utrata posiadania
• Pierwotne
– Objęcie w posiadanie rzeczy niczyjej
– Objęcie w vitiosa possessio
• Pochodne: przeniesienie posiadania
– Wręczenie (traditio corporalis)
– Wydanie symbolu posiadania (longa manu)
– Constitutum possessorium
– Umowa + zawiadomienie (art 350)
– Dziedziczenie
7