Będąc w Poznaniu, warto przejechać się najbardziej

Kolej Parkowa Maltanka w Poznaniu
Będąc w Poznaniu, warto przejechać się najbardziej znaną i najładniejszą
kolejką parkową w Polsce, prowadzącą z centrum do największych terenów
rekreacyjno-wypoczynkowych miasta, w tym ogrodu zoologicznego.
Z dziejów kolejki
Kolej Dziecięca Maltanka o szerokości toru 600 mm jeździ wokół Jeziora Maltańskiego, na największym w Poznaniu terenie wypoczynkowym,
co jest jej ogromnym atutem. Przejęła tabor z tzw. Harcerskiej Kolejki
Dziecięcej – pierwszej kolejki tego typu – otwartej 22 lipca 1956 r. na
trasie Ogród Jordanowski–Łęgi Dębińskie. Na skutek m.in. zmian w zagospodarowaniu przestrzennym kolejka kierowana przez ZHP straciła na
atrakcyjności, w związku z czym w 1972 r. cały tabor przeniesiono na
teren wokół Jeziora Maltańskiego, co zbiegło się z budową nowego ogrodu zoologicznego. Opiekunem kolejki zostało Miejskie Przedsiębiorstwo
Komunikacyjne.
Nowa, wybudowana od podstaw linia liczy prawie 4 km i ma cztery
przystanki. Zaczyna się na stacji Maltanka w pobliżu Ronda Śródka, a kończy stacją Zwierzyniec obok głównego wejścia do zoo, co uczyniło z niej
podstawowy i ciekawy środek dojazdu do zoo oraz jedną z bardziej interesujących, szczególnie dla dzieci, atrakcji Poznania. Na stacji Maltanka
można obejrzeć lokomotywownię.
84
W końcu lat 80. XX w. wybudowano mijankę na stacji Balbinka oraz
nieco zmieniono przebieg linii, budując tunel (obok kempingu), a w 1998 r.
otwarto nowy bardzo ładny budynek stacji Maltanka wraz z restauracją.
Warto zwrócić na niego uwagę, ponieważ nawiązuje do architektury dawnych obiektów kolejowych (tzw. mur szachulcowy).
22 czerwca 2002 r. z okazji 30-lecia
kolejki odbyły się jej chrzciKalendarium
ny, tzn. nadano jej wreszcie oficjalną
22 lipca 1956 r.
nazwę Kolej Parkowa Maltanka.
otwarcie Harcerskiej Kolejki Dziecięcej
Skrót nowej nazwy Kolej Parkowa Mal1972 r.
przejęcie kolejki przez Miejskie Przedsiętanka celowo dobrano tak, że stanowi
biorstwo Komunikacyjne i budowa
odwrotność skrótu nazwy opiekującego
nowej linii Maltanka–Zwierzyniec
się nią od 1972 r. Miejskiego Przedsię1998 r.
biorstwa Komunikacyjnego. Interesująoddanie nowego budynku stacji
ce są również nazwy stacji pośrednich:
Maltanka
Ptyś i Balbinka – pochodzące od popu2002 r.
larnej w latach 70. XX w. telewizyjnej
nadanie oficjalnej nazwy Kolej Parkowa
dobranocki dla dzieci.
Maltanka
Usytuowanie stacji końcowej kolejki obok głównego wejścia do zoo
uczyniło z niej popularny środek transportu i dodatkową atrakcję dla dzieci,
ale kolejką warto się przejechać także dla samej malowniczej trasy. Z wolno toczących się wagoników można podziwiać Jezioro Maltańskie oraz
cały nowoczesny kompleks rekreacyjno-sportowy. Przejazdy pociągiem
turystycznym prowadzone są już od maja do końca września (codziennie)
i dodatkowo w październiku (w piątki, soboty i niedziele). Wagony ciągnie
parowóz Borsig (w latach 1999–2003 i ponownie od 2006 r.) lub lokomotywa
spalinowa WLs40/50.
Eksponaty
Wartość zabytkową mają:
• parowozy: Bn2t Borsig z 1925 r. wyprodukowany w fabryce Arthur Borsig w Berlinie,
• lokomotywy spalinowe: WLs40 i WLs50,
• wagony osobowe: letniaki, wagon motorowy z 1932 r. wyprodukowany
w warszawskich zakładach Lilpop, Rau i Löwenstein (popularny „ryjek”).
Informacje praktyczne
• Siedziba: ul. Jana Pawła II 1, Poznań (stacja Maltanka).
• Dojazd: z dworca PKP Poznań Główny tramwajem nr 6 z Mostu Dworcowego do
Ronda Śródka (17 min.).
• Przejazdy turystyczne: od maja do końca września codziennie, dodatkowo
w październiku w piątki, soboty i niedziele w godz. 10.00–18.00 (w dni powszednie
co godzinę, w dni wolne od pracy co pół godziny). Bilety indywidualne w kasach na
stacjach początkowej i końcowej: normalny 4,20 zł, ulgowy 2,70 zł (dzieci do 16 lat),
wycieczkowy 2,20 zł (od 10 dzieci do lat 16 + 1 opiekun). Można także zamówić
przejazd dla grup zorganizowanych.
• Kontakt: Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Poznaniu Sp. z o.o., ul. Głogowska 131/133, 60-244 Poznań, tel. (061) 877 26 12, e-mail: [email protected].
• Internet: www.mpk.poznan.pl/kolejka_maltanka.html.
Wielkopolska
Wielkopolska
Kolej ma nietypowe stacje końcowe w postaci tzw. pętli nawrotnych.
Przejazdy turystyczne
85
Warsztaty naprawcze parowozów w Gnieźnie
W pobliżu stacji PKP Gniezno znajdują się warsztaty PKP Cargo SA,
w których przywraca się do życia parowozy z Parowozowni Wolsztyn.
Gnieźnieńska Kolej Wąskotorowa
Z dawnej stolicy Polski – Gniezna wyrusza wąskotorowa ciuchcia, będąca razem z kolejką żnińską jednym z elementów Szlaku Piastowskiego,
promującego historię Wielkopolski i Pałuk.
Z dziejów gnieźnieńskiej szopy
Kalendarium
26 maja 1872 r.
dotarcie kolei do Gniezna
1888 r.
budowa lokomotywowni
2001 r.
przekształcenie w warsztaty PKP
Cargo SA
Warsztaty naprawcze parowozów w Gnieźnie powstały na bazie
byłej lokomotywowni, która została
zbudowana w 1888 r. Obecnie warsztaty mieszczą się w dwóch halach
wachlarzowych.
Zwiedzanie
Warsztaty są nadal czynnym obiektem, ale dzięki uprzejmości pracujących kolejarzy można je zwiedzić po uprzednim uzgodnieniu terminu (telefonicznie lub przez e-mail) z Zakładem Taboru PKP Cargo SA w Poznaniu,
a następnie zgłoszeniu się w Gnieźnie do dyspozytora warsztatów. Warto
zwrócić uwagę na zespół dwóch hal wachlarzowych, obrotnicę, stanowiska
naprawcze i urządzenia do naprawy parowozów.
86
Informacje praktyczne
• Siedziba: budynek lokomotywowni, ul. Składowa 1, 62-200 Gniezno.
• Dojazd: pieszo 5 min od dworca PKP Gniezno.
• Zwiedzanie: od poniedziałku do piątku w godz. 6.00–14.00. Wstęp bezpłatny po
uzgodnieniu.
• Kontakt: PKP Cargo SA, Zakład Taboru w Poznaniu, ul. Kolejowa 23, 60-617 Poznań.
tel. (061) 633 38 50, fax (061) 633 55 14, e-mail: [email protected].
Pierwszy odcinek kolejki powstał na bazie linii o szerokości 900 mm,
należącej do cukrowni Gniezno. Kolejkę cukrowniczą przekuto na szerokość toru 600 mm, dobudowano fragment, co pozwoliło 1 stycznia 1896 r.
otworzyć odcinek z Gniezna do Mielżyna przez Niechanowo i Arcugowo
(22,4 km). W tym samym roku oddano kolejne linie: z Niechanowa do
Powidza przez Witkowo (ok. 19 km) oraz z Arcugowa do Kleparza (ok.
12 km). Początkowo kolejka nosiła nazwę Witkowskiej Kolejki Powiatowej.
Prowadzono na niej ruch osobowy
i towarowy. W 1911 r. po wybudowaKalendarium
niu odcinka z Powidza do Anastaze1896 r.
wa (ok. 11 km) uzyskano połączenie
otwarcie pierwszych trzech odcinków
z zaborem rosyjskim. Długość linii
Witkowskiej Kolejki Powiatowej
osiągnęła 72 km. Wkrótce odcinek
1911 r.
10 km okazał się ważny strategiczuzyskanie połączenia z Królestwem
nie, gdyż w czasie I wojny światoPolskim (otwarcie odcinka z Powidza do
wej tędy odbywał się transport na
Anastazewa)
potrzeby wojskowe w kierunku gra1927 r.
nicy rosyjskiej.
likwidacja powiatu witkowskiego
Z kolei podczas powstania wieli zmiana nazwy na Gnieźnieńską Kolej
kopolskiego w 1919 r. kolejka była
Powiatową
cennym środkiem transportu dla po1949 r.
wstańców, a jej pracownicy wzięli
przejęcie przez PKP i włączenie do
udział w powstaniu. W 1927 r. wskuKujawskich Kolei Dojazdowych
tek reformy administracyjnej i likwi1957 r.
dacji powiatu witkowskiego nastąpiprzekucie torów z 600 na 750 mm
ła zmiana nazwy na Gnieźnieńską
1986 r.
Kolej Powiatową.
zawieszenie ruchu pasażerskiego przez
PKP
W 1928 r. na kolejce wprowadzo1991 r.
no pierwszy w Polsce wagon mowyodrębnienie Gnieźnieńskiej Kolei
torowy.
Wąskotorowej
W czasie II wojny światowej ko2001 r.
lejką zarządzały władze niemieckie.
zawieszenie ruchu towarowego przez
W 1949 r. została wcielona do strukPKP i decyzja o likwidacji kolejki
tur PKP, a konkretnie do Kujawskich
2002 r.
Kolei Dojazdowych. W celu ujednoprzywrócenie ruchu towarowego
licenia parametrów w 1957 r. zmiei turystycznego
niono rozstaw z 600 na 750 mm.
Wielkopolska
Wielkopolska
Parowozownia wachlarzowa
o dwóch halach
Z dziejów kolejki
87
Parowóz serii Px48 (odległości w mm)
Na skutek konkurencji ze strony transportu drogowego stopniowo ograniczano przewozy. W 1986 r. zawieszono rozkładowy ruch pasażerski,
wprowadzając na początku lat 90. XX w. pociągi turystyczne z parowozem.
W 2001 r. zawieszono przewozy towarowe i podjęto decyzję o likwidacji
kolejki. Szczęśliwie, dzięki zaangażowaniu miłośników kolejki (m.in. Sekcji
Miłośników Kolei Towarzystwa Miłośników Gniezna) oraz zawiązaniu przez
pracowników kolejki spółki (Biuro Utrzymania i Eksploatacji Gnieźnieńskiej
Kolei Wąskotorowej) od 2002 r. przywrócono ruch towarowy i coraz popularniejszy sezonowy ruch turystyczny. Od 2003 r. właścicielem kolejki jest
Starostwo Powiatowe w Gnieźnie.
Rozkładowe przejazdy turystyczne
odbywają się w sezonie letnim
Zobacz koniecznie
w wakacje w soboty i niedziele
• czynny parowóz Px48i
na trasie Gniezno−Anastazewo
(38 km). Pociąg złożony jest z wagonów osobowych (zakrytych z lat 50. XX w. oraz odkrytych letniaków) oraz
zabytkowego parowozu Px48 lub lokomotywy spalinowej. Po wyjechaniu
z Gniezna (po przejechaniu 5 km) z okien kolejki można podziwiać krajobraz Pojezierza Gnieźnieńskiego i Wielkopolski. Kolejka dowozi turystów
nad sam brzeg Jeziora Powidzkiego, gdzie znajduje się bogata baza turystyczna (z kąpieliskami, campingami, polem namiotowym i wypożyczalnią
sprzętu żeglarskiego). Można również skorzystać z przejazdu na zamówienie. Warto także wziąć udział w organizowanych imprezach specjalnych
– w 2006 r. były to: „Festyn z Ciuchcią” (w maju z okazji rozpoczęcia sezonu), „Noc Świętojańska z Ciuchcią” (25 czerwca, całonocny przejazd nad
Jezioro Powidzkie), „Pyra 2006 – Święto Pieczonego Ziemniaka” (w drugiej
połowie września, połączone z zamknięciem sezonu).
Eksponaty
Wielkopolska
Wielkopolska
Przejazdy turystyczne
Informacje praktyczne
• Siedziba: ul. Wrzesińska 2, 62-200 Gniezno.
• Dojazd: z dworca PKP Gniezno pieszo 5 min, po drugiej stronie dworca PKP.
• Przejazdy turystyczne: od 1 lipca do 27 sierpnia w soboty i niedziele na trasie
Gniezno–Powidz–Anastazewo. Odjazdy: z Gniezna godz. 9.30, z Powidza godz.
11.20 i 13.50, z Anastazewa godz. 12.35 i 15.05. Bilety na przejazdy rozkładowe
w zależności od długości trasy: normalny 6–12 zł, ulgowy 3–6 zł, na imprezy specjalne
10–15 zł. Można także zamówić telefonicznie przejazd dla grup zorganizowanych.
• Kontakt: Gnieźnieńska Kolej Wąskotorowa, ul. Wrzesińska 2, Gniezno, dyrektor Dariusz
Michałowski, tel. (061) 426 11 30, kom. 692 459 890.
• Internet: www.e-gniezno.pl/kolejka.htm.
Wartość zabytkową mają:
• parowozy: dwa z serii Px48,
• lokomotywy spalinowe: rumuńskie Lxd2,
• wagony osobowe: zakryte z lat 50. XX w., odkryte, motorowy MBxd1.
88
89
Grodziska Kolej Drezynowa
Ruch pociągów na linii Grodzisk Wielkopolski–Kościan całkowice zawieszono w 1991 r., ale z czasem odcinek ponownie ożył za sprawą uruchomienia kolei drezynowej.
Z dziejów kolei drezynowej
Normalnotorowa linia Grodzisk Wielkopolski–Kościan została otwarta
1 września 1901 r. Do likwidacji funkcjonowała jako linia niezelektryfikowana. Wskutek spadku ilości przewozów w 1989 r. zawieszono ruch pasażerski,
a 2 lata później całkowicie zamknięto linię.
Kalendarium
W 2001 r. pasjonaci kolei opra1 stycznia 1901 r.
cowali
projekt utworzenia kolei dreotwarcie linii Grodzisk Wielkopolski–
zynowej. W tym celu oczyścili linię
–Kościan
i zaczęli gromadzić tabor, co po1989 r.
zwoliło organizować od 2003 r. wyzawieszenie ruchu pasażerskiego
cieczki drezynami ręcznymi. Bazę
1991 r.
kolei zlokalizowano w Grodzisku
zawieszenie ruchu towarowego
Wielkopolskim. W 2006 r. powsta2003 r.
ło Stowarzyszenie Grodziska Kolej
otwarcie kolei drezynowej
Drezynowa.
90
Amatorzy wycieczek drezyną mają do dyspozycji zróżnicowany tabor,
m.in.:
• drezyny (w 2007 r. 6 szt.): „kiwajka” (przedwojenna drezyna typu pompa na 6 miejsc), Piękna Ela (przedwojenna dwubiegowa drezyna na
12 miejsc), dwie drezyny spalinowe DL-2 (dwuosobowe),
• rower torowy – zabytkowy, odnowiony w 2005 r.,
• jedyny w zachodniej Polsce samochód Fiat 126p przerobiony na pojazd
drogowo-torowy.
Informacje praktyczne
• Siedziba: Grodzisk Wielkopolski.
• Dojazd: z Poznania Głównego pociągiem do Grodziska Wielkopolskiego (osobowym
1 godz. 4 min); samochodem drogą krajową nr 5, a następnie nr 32.
• Przejazdy turystyczne: w dowolny dzień tygodnia na całej linii Grodzisk Wielkopolski–
–Kościan (31 km), w szczególności poleca się odcinek Grodzisk Wielkopolski–Plastowo
(12 km). Termin należy rezerwować (telefonicznie lub e-mailem). Odjazdy z Grodziska,
godzina do ustalenia. Cena biletu obejmuje przejazd tam i z powrotem i zależy od trasy:
od 10 zł (normalny) i 5 zł (ulgowy) za przejazd trwający ok. 2 godz. (5 km w jedną
stronę) do 35 zł (normalny) i 17,5 zł (ulgowy) za przejazd trwający ok. 10 godz. (31 km
w jedną stronę). Przejazdy w obrębie stacji Grodzisk Wielkopolski: 3 zł (normalny)
i 1,5 zł (ulgowy). Minimalna wartość zamówienia wynosi 40 zł. Dodatkowe atrakcje
na zamówienie: grill (kiełbaski trzeba zabrać z sobą), oprowadzenie po okolicznych
atrakcjach turystycznych.
• Kontakt: Grąblewo 66, 62-065 Grodzisk Wlkp., Mikołaj Rzanny, tel. kom. 504 159 996,
e-mail: [email protected] lub Jarosław Woźny, e-mail: [email protected].
• Internet: www.drezyny.kolej.one.pl.
Wielkopolska
Wielkopolska
Przejazdy turystyczne
Przejazdy drezynami są możliwe na całej trasie, rozpoczynają się na
stacji Grodzisk Wielkopolski, która stanowi siedzibę kolei drezynowej,
a kończą się w Kościanie (łącznie 31 km). Warto zwrócić uwagę na mijane
atrakcje kolejowe: bardzo ładną stację w Ujeździe i unikatowe mosty nad
kanałami Obry. Można również skorzystać z przejazdu na krótszym odcinku, a w szczególności na wiodącej przez piękne lasy i pola trasie Grodzisk
Wielkopolski–Plastowo (12 km).
Jednorazowo z przejazdu drezynami może skorzystać do 35 osób. Przygotowano również ofertę dla samotnych turystów – przejazd z instruktorem
dwuosobową drezyną spalinową
z 1958 r. Warto skorzystać z przeZobacz koniecznie
jazdów wieczorno-nocnych. Uczest• zabytkowy rower torowy
nicy wycieczki otrzymują pamiątko• jedyny w zachodniej Polsce samowy bilet kartonowy, mapę okolicy
chód Fiat 126p jeżdżący po torach
oraz folder z opisem dodatkowych
• skorzystaj z przejazdu drezyną na
atrakcji. Oprócz tego wydawane jest
odcinku Grodzisk Wielkopolski–
Prawo Jazdy na Drezynę Ręczną. Na
–Plastowo
życzenie uczestników można zorganizować ognisko lub grilla (istnieje
możliwość zakupu miejscowego wiejskiego jedzenia: chleba ze smalcem,
ogórków małosolnych, domowych wypieków).
Tabor
91