analiza - Klub Jagielloński
Transkrypt
analiza - Klub Jagielloński
ANALIZA Rumunia i Bułgaria oczami Brukseli - ocena Mechanizmu Weryfikacji i Współpracy a sytuacja wewnętrzna w obu krajach. Pod koniec lipca br. Komisja Europejska opublikowała sprawozdania dot. postępów działań Rumunii i Bułgarii w ramach Mechanizmu Współpracy i Weryfikacji. Działania te miały służyć poprawie standardów w kwestii reform sądownictwa i walki z korupcją. Pozytywna ocena miała dać tym krajom zielone światło dla wstąpienia do strefy Schengen, jednak wnioski KE nie są dla Bukaresztu i Sofii optymistyczne. Bartosz Sawicki Mechanizm Weryfikacji i Współpracy – potrzeba Współpracy (MWiW). Celem było wyeliminowanie monitoringu Bułgarii i Rumunii niedociągnięć we wskazanych dziedzinach. Staranny Rumunia i Bułgaria wstąpiły do Unii Europejskiej w monitoring objął reformę sądownictwa, etyki 2007 roku, co było dokończeniem procesu zawodowej, zwalczania korupcji oraz zapobiegania rozszerzenia wspólnoty z 2004 roku. Bruksela jej w sektorze publicznym. Źródłami informacji traktowała te kraje jako wspólny region, nie tylko ze okresowych i corocznych ocen są rządy obydwu względu na bliskie sąsiedztwo, ale i tożsamy krajów, charakter ich problemów. W momencie akcesji dyplomatyczne państw członkowskich w Bułgarii i kraje Rumunii oraz organizacje pozarządowe. te nie spełniały całkowicie kryteriów biura reprezentacji KE, placówki akcesyjnych, zwłaszcza w segmencie walki z korupcją i poprawy jakości sądownictwa. Bruksela W ramach Mechanizmu Weryfikacji i Współpracy zdecydowała jednak nie opóźniać poszerzenia Komisja Europejska wskazała obydwu krajom wspólnoty, wychodząc z założenia, że może to konkretne działania. Rząd w Bukareszcie miał tylko zaszkodzić zmianom w obydwu krajach, a zrealizować cztery zadania dotyczące m.in. większej także wizerunkowi UE. przejrzystości i skuteczności postępowań oraz podjęcia starań w celu zwalczania korupcji na Pod koniec 2006 roku ustalono narzędzie kontroli szczeblu centralnym i samorządowym. Władzom w zmian problematycznych Sofii wytyczono sześć punktów związanych z obszarach, którym jest Mechanizm Weryfikacji i realizacją podjętych przez nie zobowiązań. Były to zachodzących w 1 ANALIZA m.in. zmiany w konstytucji dotyczące usunięcia przestrzeganie etyki zawodowej, a także przyjęcie niejasności co do niezawisłości sądownictwa, szerzej poprawienie skuteczności postępowań sądowych, Wprowadzenie jej miało miejsce dopiero w tym opracowanie o roku, a wyraźny pośpiech przy jej opracowywaniu sądownictwie, kodeksu postępowania cywilnego i spowodowany był zniecierpliwieniem ze strony poprawek w kodeksie postępowania karnego. W Brukseli. walce z korupcją i zorganizowaną przestępczością determinacji w skutecznej realizacji istniejących zalecano opracowanie spójnej strategii, czego zapisów prawa. Brakuje również respektowania częścią miał być wymóg publikacji informacji o niezależności stanie majątkowym urzędników wysokiego szczebla. korupcją. i wdrożenie nowej ustawy zakrojonej Komisja strategii zwraca instytucji antykorupcyjnej. uwagę mających na brak walczyć z Postulowano również poprawę skuteczności i przejrzystości w prowadzeniu śledztw w sprawach Istotnym problemem utrudniającym skuteczną korupcyjnych. walkę Pozytywna ocena Komisji z łapówkarstwem i zorganizowaną Europejskiej oraz wypełnienie wszystkich unijnych przestępczością jest niewydolność rumuńskiego zaleceń ma dać Bułgarii i Rumunii zielone światło wymiaru sprawiedliwości i przewlekłość rozpraw Rady Unii Europejskiej przy podejmowaniu decyzji sądowych. Kwestią, która nastręcza sędziom wielu o rozszerzeniu Stefy Schengen. problemów, jest brak jednolitych wytycznych dotyczących Rumunia – regres w przestrzeganiu orzecznictwa w sprawach korupcyjnych, w tym brak zapisów w rumuńskim praworządności i niezawisłości sądownictwa prawie Komisja w swoim sprawozdaniu parlamentarzysty osobom skazanym prawomocnym docenia postęp w reformowaniu organów instytucji wyrokiem w procesie karnym. To powoduje państwa. Wyraża jednak obawy o zachodzący w negatywny wydźwięk ogólnej oceny zawartej w Rumunii proces przemian wobec trwającego od sprawozdaniu. wielu miesięcy konfliktu politycznego, w którym to politykom instytucje reformowaniu Europejska państwa prawa traktowane są zakazującym pełnienia Komisja wytyka opieszałość, funkcji rumuńskim niekonsekwencje sądownictwa i w działań przedmiotowo, jako narzędzie walki o władzę. W antykorupcyjnych, jak również instrumentalne dziedzinach objętych monitoringiem pozytywnie traktowanie instytucji państwa. Dowodem oceniono stworzenie podstaw do walki z korupcją, ostatnich dni są niejasne mechanizmy wyboru w szczególności w służbach podległych MSWiA. prokuratora Zadanie to ma być realizowane poprzez utworzenie antykorupcyjnego, generalnego wbrew i szefa zaleceniom odpowiednich instytucji , położenie nacisku na 2 z urzędu KE. ANALIZA Przykłady odwrotu od wprowadzanych od pięciu lat mieli silnej pozycji politycznej, a charakter ich reform świadczą o potrzebie kontynuacji MWiW. rządów był przejściowy. Wynikało to ze słabości politycznej gabinetu, braku społecznego poparcia Konflikt polityczny – przyczyny – przebieg – dla wprowadzanych oszczędności, jak i z bliskiej konsekwencje perspektywy mających odbyć się w grudniu tego Batalia polityczna toczona między premierem roku Victorem Pontą z Unii Socjaldemokratycznej a kwietniu koalicja rządowa przegrała kolejne w wywodzącym się z Partii Demokratyczno-Liberalnej bieżącej kadencji głosowanie nad wotum zaufania. prezydentem Trajanem Basescu jest konsekwencją Władze się następujących po sobie napięć politycznych i Socjaldemokratycznej, zaostrzającego się kryzysu gospodarczego. W jego Socjaldemokratyczną, Partią Narodowo-Liberalną wyniku, w krytycznym 2010 roku, Rumunia oraz odnotowała 7-procentowy spadek PKB. Dzięki gabinet. Tę egzotyczną koalicję spajała niechęć do wsparciu Funduszu rządów prezydenta Basescu. To on patronował Walutowego i społecznym wyrzeczeniom, takim jak dotychczasowym rządom i podjętym przez nie wzrost podatku VAT, cięcia płac w sferze społecznie niepopularnym reformom. Międzynarodowego nowych wyborów objął Partią parlamentarnych. Victor Ponta, która Konserwatywną W lider Unii z Partią wraz utworzyła nowy budżetowej czy podwyższenie wieku emerytalnego, udało się ograniczyć deficyt budżetowy. Obecna Zmiana na stanowisku szefa rządu zradykalizowała kadencja znakiem konflikt polityczny. Ponta, przejmując władzę, przetasowań koalicyjnych. Wielka koalicja Partii skierował społeczne niezadowolenie na głównego Demokratyczno-Liberalnej politycznego parlamentu upływa pod i Unii oponenta, którego obwinił o Socjaldemokratycznej, która utworzyła rząd pod konsekwencje kryzysu ekonomicznego. Kolejną koniec 2008 roku z proprezydenckim premierem odsłoną był spór o przewodniczenie delegacji na Emilem Bocem, przetrwała zaledwie 10 miesięcy. szczycie Nowy Konstytucyjnego rząd ze starym premierem wsparł UE. Mimo że funkcja to w wyniku zdaniem ta Sądu przysługuje Demokratyczny Związek Węgrów w Rumunii i prezydentowi, opóźnienia w deputowani niezależni. ogłoszeniu wyroku na szczyt UE pojechał premier. W lipcu Ponta, nie licząc się z konsekwencjami, Kolejne tąpniecie polityczne nastąpiło w lutym tego postanowił pozbawić Basescu stanowiska, roku, kiedy pod naporem protestów społecznych, oskarżając go o nadużycia konstytucyjne. Z wywołanych drastycznymi oszczędnościami, ze początkiem lipca większość parlamentarna zawiesiła stanowiska ustąpił premier Boc. Jego następcy nie prezydenta w wykonywaniu urzędu, co oznaczało 3 ANALIZA rozpisanie referendum w sprawie odwołania go z spotykają się jego obecne rządy. Z kolei Ponta dotychczasowej funkcji. Impeachment był starannie okazał ostatnimi miesiącami brak politycznej przygotowany. ograniczenie przenikliwości. Kierując się partyjnym interesem, kompetencji Sądu Konstytucyjnego, Rzecznika mógł nie obejmować fotela szefa rządu i przeczekać Praw Obywatelskich i usunięto z konstytucji zapis o do najbliższych wyborów, nie biorąc na siebie wymogu 50-procentowej frekwencji. To z kolei odpowiedzialności wywołało zdecydowaną krytykę ze strony KE. Obecnie jako premier skazany jest na tłumaczenie Zaniepokojenie wywołała szybkość i sprawny się z jej stanu; uwagę od kryzysu gospodarczego przebieg działań podjętych przez premiera Pontę. stara Planowano się za odwrócić, sytuację gospodarczą. wywołując nowe spory polityczne. Mimo to jego partia, po zwycięstwie w Zdaniem KE ducha nieprzestrzeganie standardów wyborach regionalnych w czerwcu, jest faworytem demokracji, manipulowanie prawem i ograniczanie grudniowych wyborów parlamentarnych. niezawisłości sędziowskiej może zaprzepaścić poczynione w ostatnich latach postępy. Pod presją W sferze polityki zagranicznej Ponta swoimi Brukseli wycofano się z zamiaru likwidacji progu wypowiedziami wyborczego i ograniczenia kompetencji Sądu Komisję Europejską, a także Niemcy, krytykując Konstytucyjnego. W głosowaniu pod koniec lipca Angelę Merkel za mieszanie się w wewnętrzne Rumuni opowiedzieli się za usunięciem Basecsu sprawy jego kraju. Sytuacja w Rumunii stała się (87% głosujących), jednak frekwencja wyniosła tematem debaty plenarnej w PE. Konsekwencją tylko nieco ponad 46%. Przy okazji referendum nieprzemyślanych wypowiedzi i instrumentalnego okazało się, że listy wyborców są w wielu traktowania instytucji państwa była negatywna przypadkach ocena MWiW. Co więcej, w związku z brakiem rządzącej nieaktualne, partii nie ale znalazł ten argument uznania Sądu przejrzystości zniechęcił w do siebie wydatkowaniu Węgry, funduszy Konstytucyjnego, który uznał referendum za europejskich zawieszono działalność większości nieważne. Premier sugerował, iż winę za niską programów pomocowych. frekwencję ponosi mniejszość węgierska. Bułgaria – brak ugruntowania reform Basescu po raz drugi obronił w referendum swój Sugestie urząd (głosowanie w 2007 r. również było wskazywały nieważne). większej liczby zmian w Bułgarii niż w Rumunii, ale Z jednej strony był to sukces Komisji na MWiW Europejskiej konieczność jest z 2007 roku przeprowadzenia prezydenta, a porażka premiera, z drugiej Basescu raport korzystniejszy dla przekonał się, z jak dużą społeczną dezaprobatą Obszarami, które bacznie monitorowała KE, były 4 Sofii. ANALIZA sądownictwo i walka z korupcją. Ogólny wniosek funduszy europejskich. Stanowi to argument za podsumowujący powzięte ciągłym monitorowaniem stanu zachodzących w przez Sofię jest pozytywny. Postęp odnotowany Bułgarii przemian. Z raportu KE wynika, iż ich został dzięki wprowadzeniu nowych zapisów niezadowalający prawnych i powstaniu nowych instytucji, takich jak niedostatecznego Najwyższa polityków, pięcioletnie Rada starania Sądownictwa (NRS) czy postęp jest efektem zaangażowania braku ze ponadpartyjnej strony strategii, inspektorat sądowy. W obrębie organów ścigania instrumentalnego traktowania zapisów prawa i powstały wyspecjalizowane jednostki do zwalczania nieprzejrzystości w obsadzaniu stanowisk w nowo zorganizowanej przestępczości, wyposażone w powstałych instytucjach. UE oczekuje od polityków nowe uprawnienia. Doceniono aktywność komisji przejrzystego procesu wyboru do naczelnych ds. zajmowania mienia należącego do przestępców, instytucji sędziowskich, zaś od sędziów kierowania która w 2011 roku osiągnęła znaczący wzrost się skuteczności. orzecznictwa. Jednak w tym roku, ze względu na brak Problemy politycznego wsparcia jej działalności, do dymisji dziennikarską podał się jej dotychczasowy szef. W walce z Realizację korupcją mimo powołania zespołów tropiących opieszała administracja i braki w wyszkoleniu kadr. przestępstwa Sytuacji na wysokim szczeblu, liczba zasadami etyki z niezależnością nowego w zawodowej spójnego sądowniczą ustawodawstwa żadnym nie poprawia niezadawalająca. Obawy KE budzi istniejące ryzyko środowiskiem kruchości przemian, brak determinacji w używaniu politycznej narzędzi prawnych wprowadzanych zgodnie z sędziowskiej. Przykładem było zwolnienie przez zaleceniami brak NRS na kilka dni przed publikacją raportu MWiW spodziewanych efektów w walce z przestępczością. ze stanowiska sędziego Miroslavy Todorovej, Co więcej, tegoroczny raport KE wytyka Bułgarom szefowej brak woli politycznej do reformowania bułgarskiego zrzeszającego sędziów, jak i Cwetana Cwtanova, prawodawstwa. ministra spraw wewnętrznych. Todorova zyskała również sędziów. łamanie największego między utrudnia zaogniający jak spór wypadku i wszczynanych postępowań sądowych jest dalece MWiW, się i politykami Zarzucają zasad oni a klasie niezawisłości bułgarskiego związku społeczne uznanie jako krytyk NRS, jej zdaniem w Bruksela zwraca również uwagę na fakt, iż reformy pełni uzależnionej od polityków. Ta decyzja są unijnych wywołała protest samych sędziów, którzy domagali przedstawicieli i pod wpływem groźby zamrożenia się odwołania tej decyzji. Sposób jej podjęcia przez dokonywane pod naciskiem 5 ANALIZA NRS wywołał zaniepokojenie Międzynarodowego przeciwników wstąpienia tych krajów do strefy Trybunału Schengen było nieosiągnięcie ujętych w MWiW niezależności Sprawiedliwości i co niezawisłości do stanu sądownictwa w wymogów. Decyzję w sprawie rozszerzenia strefy Bułgarii. Tłem dla tej sprawy jest konflikt między Schengen podejmuje Rada Unii Europejskiej, środowiskiem sędziowskim a politykami bojącymi jednak głos decydujący należy do szefów państw na się nadmiernej niezależności w działaniu sędziów, szczycie Rady Europejskiej. MWiW nie jest zwłaszcza w stosunku do urzędników wysokiego formalnym kryterium przy podejmowaniu decyzji, szczebla. Sędziowie zaś obawiają się nadmiernej mimo to w praktyce państwa kierują się właśnie kontroli i politycznych nacisków na zmiany w wnioskami raportu KE. Decyzja ta zależy więc od środowisku. woli politycznej państw strefy Schengen. Tym bardziej, że już rok wcześniej gotowość obydwu Inną kwestią budzącą duży niepokój KE, a krajów do członkostwa stwierdził PE oraz grupa nieobjętą monitoringiem w ramach MWiW, jest ekspercka oceniająca stan przygotowań od strony stan bułgarskiego dziennikarstwa. Jak raportuje technicznej. Organizacja Mediów w Europie PołudniowoWschodniej (SEEMO), dziennikarze w Bułgarii Sceptyczne stanowisko krajów tzw. „starej unii” uzależnieni są od interesów biznesmenów i wpisuje się w trend ograniczania swobodnej polityków. Według organizacji Reporterzy bez migracji. Dotychczas Bułgaria i Rumunia były Granic i Freedom House, w Bułgarii następuje traktowane systematyczne wolności procedury dostosowawcze były z reguły wydawane mediów. Nieprzejrzyste są kwestie własności pod adresem obydwu krajów. Jednak kryzys mediów oraz ochrony niezależności dziennikarskiej. polityczny w Rumunii poważnie zaszkodził jej Sprawą zobowiązała zająć się europejska komisarz relacjom z Brukselą i innymi krajami UE. Efektem ds. agendy cyfrowej Neelie Kroes, która podziela tego stało się różnicowanie opinii i zaleceń obawy organizacji pozarządowych. względem obu krajów. Komisarz ds. wymiaru ograniczanie zakresu jako wspólny region. Wszelkie sprawiedliwości i obywatelstwa Viviane Reading Strefa Schengen – decyzje w październiku wyraźnie oświadczyła, iż po ostatnich wydarzeniach Według pierwotnego planu Rumunia i Bułgaria wskazane jest wstrzymanie się od zgody na miały wejść do strefy Schengen w marcu 2011 roku. przystąpienie Jednak ze względu na opór krajów członkowskich, Odmienne komentarze kierowano natomiast pod przede wszystkim Francji i Holandii, decyzję adresem Sofii. Przewodniczący KE J. M. Barosso odwlekano na późniejszy okres. Argumentem oznajmił podczas swej sierpniowej wizyty w Rumunii do strefy Schengen. 6 ANALIZA Bułgarii, że mimo niedociągnięć kraj ten jest wobec rozszerzenia dostarczony został dodatkowy gotowy, by stać się częścią strefy Schengen. argument w postaci negatywnej oceny MWiW. Pozytywne sygnały płynęły także ze sceptycznej do Decyzja ma być jeszcze raz dyskutowana na tej pory Holandii. kolejnym posiedzeniu Rady pod koniec października. Spodziewać się można, że i na tym Decyzja o przyjęciu obu krajów do strefy miała spotkaniu zapaść pod koniec września bieżącego roku na przystąpienie obu krajów do Schengen. Bułgaria radzie spraw pokutuje za kryzys w pogrążonej w konflikcie wewnętrznych. Jednak dzień przed posiedzeniem politycznym i skonfliktowanej z europejskimi rady spotkanie odwołała cypryjska prezydencja. liderami Rumunii. Nie ulega jednak wątpliwości, że Powodem było stanowisko przyjęte przez Niemcy, jeśli postępy Bułgarii byłyby przekonujące, kraje Holandię i Belgię, które oświadczyły, że ze względu sceptyczne na złą sytuację polityczną Bukareszt i Sofia nie merytorycznych zasługują na pozytywną rekomendacje. Linia polityczna, jaką mogą przynieść grudniowe wybory podziału na przeciwników w Rumunii, może zaprocentować w przyszłym poszerzenia strefy biegnie pomiędzy starszymi a roku. Wszystko jednak będzie zależało od woli nowymi członkami UE. Zachód Europy boi się politycznej niekontrolowanego napływu imigrantów, natomiast prodemokratycznego kursu, z czym Bukareszt i wschodni członkowie wspólnoty uważają zgodę na Sofia miały w ostatnim czasie problemy. przyjecie ministrów sprawiedliwości zwolenników Bukaresztu i i Sofii za i nie zostanie wobec i wyrażona rozszerzenia nie argumentów. determinacji w zgoda utrzymywaniu konieczne przewodnicząca unijnej prezydencji Polska wyrażała niezadowolenie z braku zgody krajów tzw. starej Unii. Wówczas sprzeciw wynikał z obaw czysto wynikających z miałyby Stabilizacja dokończenie procesu integracji. Już w zeszłym roku politycznych, na uwarunkowań wewnętrznych. W tym roku krajom sceptycznym 7 ANALIZA Klub Jagielloński to jedna z najstarszych w Polsce organizacji pozarządowych. Stowarzyszenie od ponad 20 lat aktywne działa w przestrzeni publicznej zarówno na szczeblu lokalnym, jak i ogólnopolskim. Ambicją Klubu jest m.in. merytoryczny wkład do debaty publicznej i tym samym profesjonalizacja polityki poprzez dostarczanie idei i wiedzy. Dlatego jednym z trzech filarów aktywności naszego stowarzyszenia jest działalność ekspercka, która koncentruje się na badanich naukowych w ważnych obszarach życia publicznego. Mamy w swoim dorobku znaczące raporty, analizy oraz projekty badawcze w obszarze stosunków międzynarodowych, polityki zagranicznej, samorządu terytorialnego, rozwoju regionalnego, ekonomii oraz zagadnień ustrojowych. Zespół Ekspertów Klubu Jagiellońskiego powstał w 2012 roku jako eksperckie zaplecze stowarzyszenia. Jest to instytucja typu think-tank, która prowadzi działalność badawczą i naukową. W jej skład wchodzą przede wszystkim pracownicy naukowi Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, a także pracownicy administracji publicznej, mający doświadczenie w realizacji projektów badawczych. Eksperci są jednocześnie szefami katedr tematycznych w Klubie Jagiellońskim, które mają charakter edukacyjno-formacyjny. Pełnią więc funkcję dydaktyczną stanowiąc bezpośrednie wsparcie dla członków Klubu Jagiellońskiego – głównie studentów i doktorantów. 8