analiza - ThinkTank

analiza
LEPIEJ PRZYGOTUJMY
PRZEDSIĘBIORCÓW
DO SUKCESJI
jesień 2012
G ŁÓ W N A M Y Ś L
¬
Nadchodzi era wzmożonych sukcesji – właściciele zakładanych dwie dekady
temu firm rodzinnych będą przekazywać je następcom. Nie są jednak do tego
dobrze przygotowani.
¬
Z
aniedbanie sukcesji może stwarzać zagrożenie zarówno dla firmy,
jak i dla rodziny. Przedsiębiorcy mogą sporo zrobić, by poradzić sobie z sukcesją
samodzielnie. Być może konieczne jest tu jednak większe wsparcie informacyjne
ze strony administracji publicznej.
FIRMA
Jakość sukcesji
w polskich firmach
jest istotna nie tylko
z punktu widzenia
poszczególnych
przedsiębiorstw.
W pewnym stopniu
zależy od niej
również kondycja
i konkurencyjność
całej gospodarki.
Oddawanie władzy boli – trudno rozstać się
• Po pierwsze, boksują się z samą ideą
z kontrolą nad firmą (i rodziną). Wielu
oddania władzy. Wybranie momentu
przedsiębiorców najbardziej boi się właśnie
na taką zmianę jest trudne – dlatego
tego. Przeciąganie sukcesji lub jej
właściciele firm często go przeciągają,
zaniedbywanie ma jednak złe konsekwencje
czym powodują frustrację u następców,
– to marnowanie potencjału następców,
którzy są w sile wieku i najlepszym
a często także ich życia.
okresie, by kierować firmą. Powodem
Sukcesja staje się tematem popularnym. Nic
lęków przed sukcesją jest m.in. brak
dziwnego. Większość firm rodzinnych w Polsce
wizji, czym zająć się na emeryturze.
powstała po 1989 r. Dziś mają więc nawet 20 lat
• Po drugie, przedsiębiorcy mają
i więcej. Biologia jest nieubłagana – na masową
kłopot z ustaleniem momentu
skalę zaczyna się więc proces przejmowania firm
przekazania władzy. Sukcesja dotyczy
przez młode pokolenie. W większości
emocji, bywa w rodzinach tematem
przedsiębiorstw rodzinnych odbywa się to
tabu. Trzeba też pamiętać,
pierwszy raz. Nikłe tradycje przedsiębiorczości
że przekazujący kontrolę nad firmami
powodują, że dla wielu rodzin będzie to
sami sukcesji nie doświadczyli
pierwsze doświadczenie.
– nie otrzymali firmy od rodziców,
Badania prowadzone przez PARP, Inicjatywę Firm
ale zbudowali ją od zera. Dlatego
Rodzinnych oraz THINKTANK (raport Dobra
popełniają błędy. Zwykle więc
sukcesja, http://www.mttp.pl/publikacje-tt)
zbyt wcześnie lub zbyt późno
niezależnie od siebie pokazują, że przedsiębiorcy
rozpoczynają proces przygotowania
mają kilka problemów z sukcesją.
sukcesora do przejęcia sterów.
• Po trzecie, właściciele firm często nie mają
Jest ona ważna, by chronić interes
pewności, kogo obsadzić na swoje miejsce.
majątkowy rodziny w przyszłości
Niejednokrotnie nie są też w stanie obiektywnie
i jednocześnie zapewnić optymalne
ocenić umiejętności zarządczych i społecznych
warunki do rozwoju firmy.
swoich dzieci (naturalnych następców), nawet
31%
Tylko taki odsetek
właścicieli firm rodzinnych
myśli o uruchomieniu
procesów sukcesyjnych.
Źródło: „Badanie firm rodzinnych”,
PARP, Warszawa (XII 2009)
gdy te ewidentnie nie nadają się do kierowania
Jest wiele modeli sukcesji i zależą one
czymkolwiek. Niektórzy zaniedbują etap
od typu i wielkości prowadzonego
sprawdzania tych umiejętności np. poprzez
biznesu, struktury zarządczej firmy
praktykę w strukturach rodzimego biznesu,
i relacji w rodzinie. Jest także wiele
ale i poza nimi, najlepiej w innej firmie rodzinnej.
dobrych praktyk, zarówno z rynku
• Po czwarte, nie wiedzą, jak zbudować proces
rodzimego, jak i podobnych do polskiego.
oddawania władzy, zwłaszcza w firmach,
Mogą być one źródłem idei i rozwiązań.
gdzie następców jest wielu. Wątpliwości może
W sukcesji najważniejsza jest oczywiście
rozwiać np. spisanie planu sukcesji, a nawet
wola właściciela. To od jego decyzji
powołanie formalnego dokumentu konstytucji
zależy, czy firma trafi w ręce rodziny,
firmy rodzinnej. Taka konstytucja, stosowana
zewnętrznego menedżera, czy zostanie
już m.in. z powodzeniem w firmach takich jak
sprzedana. Biorąc jednak pod uwagę
Roleski i Łapaj, umożliwia skuteczną kontrolę
znaczenie przedsiębiorstw rodzinnych
nad przedsiębiorstwem rodzinnym poprzez
dla gospodarki, trudno obronić tezę,
wdrożenie funkcji rodzinnego nadzoru
że jakość ich sukcesji jest tylko
właścicielskiego (ang. family governance).
wewnętrzną sprawą firm.
• Po piąte, w procesie sukcesji przedsiębiorcy
W interesie społecznym jest,
zapominają o niepokoju pracowników.
by planujący sukcesję dysponowali
Zmiana jest bolesna nie tylko dla seniora i rodziny,
dużą wiedzą na temat mechanizmów,
wywołuje również obawę w zatrudnionych. Jeśli
modeli i wyzwań procesu
przedsiębiorstwa rodzinne nie zadbają o klarowną
przekazywania władzy. Z tego punktu
informację, mogą stracić cennych pracowników.
widzenia być może potrzebne byłoby
• Po szóste, przedsiębiorcy mają kłopoty
szersze wsparcie informacyjne ze strony
z prawno-podatkowym wymiarem sukcesji.
administracji. Polskie firmy rodzinne będą
Przekazanie przedsiębiorstwa to dobry moment
przechodzić sukcesję po raz pierwszy,
na zmiany struktury działania. W przypadku
i to od razu w olbrzymiej skali. Jakość
śmierci właściciela dziedziczenie ustawowe
tej sukcesji jest z punktu widzenia
i testamentowe nie gwarantuje sprawnej
konkurencyjności polskiej gospodarki
działalności firmy i naraża firmę na ryzyko
nie mniej istotna niż stymulowanie
nieodpowiedzialnego podziału pomiędzy
innowacyjności czy rozwijanie kapitału
spadkobierców. Przedsiębiorcy zbyt mało wiedzą
ludzkiego w firmach. Warto zadbać,
o możliwościach takich jak zapis windykacyjny,
by przedsiębiorcy przeprowadzili ją
ustanowienie rodzinnej fundacji lub trustu,
najlepiej jak można.
nie znają wszystkich rozwiązań podatkowych
i prawnych z nimi związanych, a mających
istotne znaczenie dla kondycji finansowej rodziny.
• Po siódme, przedsiębiorcy zaniedbują aspekt
zarządzania majątkową stroną sukcesji.
Kazimierz Żurek: kierownik projektów,
koordynator projektów badawczych
THINKTANK.
e-mail: [email protected]
REKOMENDACJE
¬
rzedsiębiorcy, którzy przygotowują się do oddania sterów w swoich
P
firmach, mogą skorzystać z wielu narzędzi wspomagających podejmowanie decyzji
o strukturze sukcesji – źródłem dobrych praktyk jest m.in. Inicjatywa Firm Rodzinnych.
Pomocna jest również wiedza doradców podatkowych i prawników.
¬
Sukcesja jest na tyle istotnym procesem w firmach rodzinnych, a jej jakość ma
na tyle duży wpływ na kondycję polskich przedsiębiorstw w przyszłości, że dobre praktyki
sukcesji powinny stać się przedmiotem ogólnopolskiej kampanii informacyjnej i edukacyjnej.