Stanowisko Nr 176/2013 w sprawie zasad przyznawania

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego
Stanowisko Nr 176/2013 w sprawie zasad przyznawania
stypendiów naukowych określonych w Regulaminie
przyznawania środków na realizację zadań finansowanych
przez Narodowe Centrum Nauki w zakresie projektów
badawczych, staży po uzyskaniu stopnia naukowego doktora
oraz stypendiów doktorskich
Po rozpatrzeniu, na wniosek Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 13 lutego 2013 roku (pismo
DKN.ZNU.6100.7.2013.JA.1), zasad przyznawania stypendiów naukowych określonych w Regulaminie
przyznawania środków na realizację zadań finansowanych przez Narodowe Centrum Nauki w zakresie projektów
badawczych, staży po uzyskaniu stopnia naukowego doktora oraz stypendiów doktorskich (zwanego dalej:
Regulaminem), Rada Główna – stosownie do art. 21 ust.1 pkt 39 ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku
dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 roku Nr 14 poz. 176, z późn. zm.), art. 236 pkt 2 ustawy z dnia
27 lipca 2005 roku - Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164 poz. 1365, z późn. zm.), art. 2 i art. 3 ustawy z
dnia 26 stycznia 2006 roku o zmianie ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym i ustawy o podatku dochodowym
od osób fizycznych (Dz. U. Nr 46 poz. 328), art. 1 pkt 3) i 5) ustawy z dnia 5 listopada 2009 roku o zmianie
ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 202 poz. 1553) oraz uchwały nr 240/2011 Rady Głównej,
negatywnie opiniuje zasady zawarte w Regulaminie.
Uzasadnienie:
1. Sposób zredagowania Regulaminu powoduje, że po ewentualnym zatwierdzeniu ministra właściwego ds.
szkolnictwa wyższego będzie on miał charakter jednorazowy i pozwoli na zwolnienie z podatku dochodowego
stypendystów tylko z tej jednej edycji konkursu.
2. W pkt. 2.3. mowa o stażu, jednak nie jest jasne czy dotyczy to stażu odbytego, czy planowanego. W opinii
Rady niekontrowersyjne jest sformułowanie wymogu odbycia stażu jako warunku otrzymania stypendium.
Jednak wątpliwości budzi obligatoryjność zlokalizowania go w ośrodku zagranicznym. Można argumentować, że
w odniesieniu do pewnych dziedzin czy dyscyplin celowe byłoby odbycie stażu w wiodącym ośrodku krajowym
lub zagranicznym (a nie tylko zagranicznym).
3. W pkt. 3.2 mowa o tym, że „Wnioskodawca otrzymuje środki finansowe na pokrycie kosztów związanych z
pobytem w zagranicznym ośrodku naukowym w zryczałtowanej kwocie w wysokości 9 000 zł miesięcznie,
skorygowanej o procentowy wskaźnik korekcyjny”. W opinii Rady środki finansowe na pokrycie kosztów stażu
zagranicznego – w zryczałtowanej kwocie, nie mają typowego charakteru stypendium. Te środki dla celów
zwolnienia, o którym mowa w art. 21 ust.1 pkt. 39 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, nie mogą
być odpowiednio kwalifikowane. Jednocześnie Rada zwraca uwagę, że w podobnych przypadkach finansowania
dokonywano podziału środków dla beneficjenta na stypendium i grant, gdzie ten drugi był rozliczany w reżimie
wydatkowania środków kwalifikowanych stanowiących koszty jednostki delegującej. To alternatywne
rozwiązanie określono w opinii Departamentu Legislacyjno-Prawnego MNiSW.
4. W związku z istotą stypendium naukowego wątpliwe jest bezwarunkowe zobowiązanie stypendysty do
uzyskania stopnia naukowego w terminie do 12 miesięcy po zakończeniu pobierania stypendium, pod groźbą
obowiązku spłaty całości środków finansowych przekazanych przez NCN beneficjentowi. Tym bardziej, że nie
jest jasne czy chodzi tylko o kwotę pobranego stypendium, czy o środki przekazane na sfinansowanie stażu
zagranicznego, o którym mowa w pt. 2.2. Regulaminu. Zastosowane rozwiązanie przypomina stosunek zbliżony
do umowy cywilno-prawnej na zrealizowanie dzieła polegającego na przygotowaniu rozprawy doktorskiej (i
sukcesu w jej obronie). Zastrzeżenia wynikają także z tego, że w Regulaminie w pkt. 2.1. określono następujący
warunek:
„O finansowanie stypendium doktorskiego mogą ubiegać się osoby, które wykazują się sukcesami w
dotychczasowej działalności naukowej, a przygotowywana przez nie rozprawa doktorska odznacza się
szczególną wartością naukową.”
Oznacza to, że na podstawie oceny rozprawy (pytanie na jakim etapie zaawansowania, skoro nawet wystarczy
deklaracja o otwarciu przewodu w określonym terminie) ex ante określono „szczególną jej wartość naukową”.
Ponadto warto rozróżnić sytuacje, gdy brak sukcesu wynika z nagannej postawy lub zachowań stypendysty, od
sytuacji, gdy brak sukcesu jest wynikiem zdarzeń niezależnych od stypendysty, który postępował zgodnie z
zasadami przezorności badawczej (w szczególnym przypadku: gdyby brak sukcesu wynikał z negatywnej
recenzji pomimo przyjęcia rozprawy przez promotora).
5. Z punktu widzenia procesu udzielania stypendium i podmiotów w nim uczestniczących, jako precedens
traktować można procedurę pośredniczenia pomiędzy NCN a stypendystą przez jednostkę naukową, w której
stypendysta ma wszczęty (otwarty) przewód doktorski. Chodzi zwłaszcza o status tej jednostki naukowej w
procesie udzielania i rozliczania stypendium albo odpowiedzialności wobec NCN za wydatkowane środki.
6. W konsekwencji uwagi o statusie środków na staż zagranicznych, Rada zwraca uwagę, że z 10 mln zł tylko 3,6
mln planuje się przeznaczyć na stypendia, zaś pozostałe 6,4 mln zł przewidziano na finansowanie stażu. W opinii
Rady ta kwota nie powinna być traktowana jako podlegająca zwolnieniu zgodnie z art. 21 ust.1 pkt. 39.
7. Rada zwraca uwagę, że w stosunku do projektu Regulaminu z 24 stycznia 2013 r. opracowano opinię w
Departamencie Legislacyjno-Prawnym MNiSW, której konkluzja wymagałaby istotnej zmiany postanowień tego
Regulaminu, aby można było wykorzystać regulacje ustawowe dla zwolnienia środków wydatkowanych przez
NCN na zakładane cele i zadania.
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego
Stanowisko otrzymuje Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego
Przewodniczący Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego
Prof. Józef Lubacz
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)