nr 1/2014 (87) PDF

Słuch
Kwartalnik Informacyjny i Popularno-Naukowy
ISSN 1232-8634 | MARZEC | NR 1 2014 (87)
Z doświadczeń
naszych Klientów
Podsłuchane
uchem protetyka
Dlaczego należy stosować
dwa aparaty słuchowe?
2
Refundacja aparatów słuchowych
jaroSław widomSki
Dyrektor Generalny GEERS
O
d początku 2014 roku obowiązywać zaczęło nowe
Rozporządzenie Ministra Zdrowia dotyczące refundacji wyrobów medycznych, w tym aparatów słuchowych na przewodnictwo powietrzne.
Od tego roku możliwe jest dofinansowanie aparatów
na dwoje uszu przy stwierdzonym niedosłuchu!
Dofinansowanie przy niedosłuchu przekraczającym 30dB (decybeli) dla osób poniżej 26. roku życia przysługuje raz na 3 lata, zamiast raz na 5 lat, jak było do tej pory. Kwota
dofinansowania dla tej grupy osób cierpiących na niedosłuch
pozostaje bez zmian i wynosi 2000 pln za sztukę, a udział własny pacjenta wynosi 0%, czyli NFZ refunduje 2000 pln.
Dofinansowanie przy niedosłuchu przekraczającym 40dB dla
osób powyżej 26. roku życia przysługuje tak jak do tej pory –
raz na 5 lat, ale zwiększeniu ulega kwota dofinansowania
przez NFZ: 1000 pln za jedną sztukę, zamiast 800 pln, które
obowiązywało w 2013 roku. Udział własny pacjenta pozostaje bez zmian w stosunku do 2013 roku i wynosi 30% co oznacza, że NFZ dopłaca 700 zł, zamiast 560 zł, które obowiązywało w 2013 roku.
W nowym rozporządzeniu pojawia się określenie niepełnosprawności słuchowej, przy czym zabrakło precyzyjnej definicji tego pojęcia. Ustawodawca podał tylko kryterium stopnia
uszkodzenia słuchu, przy którym można ubiegać się o refundację aparatów słuchowych. Interpretacja tej właśnie części
rozporządzenia wzbudziła najwięcej pytań i wątpliwości.
Aby zyskać pewność poprawności interpretacji nowych przepisów, a w szczególności zapisu dotyczącego progu niedosłuchu przekraczającego 40dB (dla osób powyżej 26. roku
życia) poprosiliśmy o opinię w tej sprawie Krajowego Konsultanta ds. Audiologii i Foniatrii, prof. dr hab. med. Mariolę
Śliwińską-Kowalską, podczas udzielonej nam konsultacji
w dniu 7 stycznia 2014.
Z jednej strony chcieliśmy rozwiać wątpliwości protetyków
oraz lekarzy laryngologów, jak interpretować zapis dotyczący
kryterium przyznawania refundacji NFZ na aparaty słuchowe
na przewodnictwo powietrzne.
Obecny zapis (Wykaz wyrobów medycznych wydawanych
na zlecenie, grupa P, pozycja nr 84) tego kryterium brzmi: „niepełnosprawność słuchowa (przekraczająca wartość 30 dB)
dla pacjentów do ukończenia 26. roku życia” oraz „niepełnosprawność słuchowa 2, 3 i 4 stopnia uszkodzenia słuchu
(przekraczająca wartość 40 dB) dla pacjentów powyżej 26.
roku życia”.
Na chwilę obecną nie ma jeszcze oficjalnego wyjaśnienia dotyczącego definicji stopnia uszkodzenia słuchu. Istnieje natomiast interpretacja dotycząca kryterium 30 i 40 dB. Bazuje ona
na definicji World Health Organization zawartej w dokumencie „Guidelines For Hearing Aids And Services For Developing Countries, 2nd edition, Sept 2004”, str. 10*. Według niej,
niedosłuch u osób dorosłych występuje przy wartości 41 dB
lub większej dla ucha lepiej słyszącego. Wartość tę wylicza
się jako średnią z częstotliwości 500, 1000, 2000 i 4000 Hz.
Analogicznie dla pozostałych osób wartość niedosłuchu ustalona jest na poziomie 31 dB lub większej, wyliczonej jako
średnia z tych samych czterech częstotliwości 500, 1000,
2000 i 4000 Hz dla ucha lepiej słyszącego.
Z drugiej strony chcieliśmy znaleźć wiarygodne potwierdzenie dla treści, które przekazujemy naszym Klientom. Szczególnie, że nowe przepisy odzwierciedlają głębokie przekonanie GEERS, że noszenie dwóch aparatów pozwala osobom cierpiącym na niedosłuch pełniej korzystać z życia
i na nowo poczuć się potrzebnymi, i powrócić do pełni aktywnego życia.
Nasze ponad 20-letnie doświadczenie w pracy z Klientami,
głównie osobami po 60. roku życia pokazuje, że niedosłuch
nie skazuje na wykluczenie społeczne i izolację. Rozwiązaniem jest profesjonalne dopasowanie odpowiednich aparatów słuchowych, które umożliwiają powrót do ponownego,
aktywnego i radosnego uczestnictwa w życiu rodzinnym, zawodowym i towarzyskim.
*LinK:
www.whqlibdoc.who.int/publications/2004/9241592435_eng.pdf
redakcja:
redaktorzy: dr Bogdan Hoffmann, mgr inż. Tomasz Poremski, konsultant medyczny: prof. zw. dr hab. n. med. J. Bożydar Latkowski, Siedziba: 90-146
Łódź, ul. Narutowicza 130, tel. 42 616 26 70, fax. 42 616 26 51, e-mail: [email protected], www.geers.pl, Nakład: 6500 egz., dTP i druk:
GreenComputing Sp. z o.o., ul. Wachowiaka 2a, 60-681 Poznań. Redakcja pozwala na przedruki materiałów pod warunkiem podania źródła.
3
Dlaczego należy stosować dwa aparaty
słuchowe, a nie jeden?
Prof. zw. TyT. med. j. Bożydar LaTkowSki
P
rzede wszystkim, nim protetyk przystąpi do dobrania
aparatu poprawiającego słyszenie u osoby z niedosłuchem, musi wykonać badanie otoskopowe i w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w obrębie ucha
zewnętrznego (woszczyna, uszkodzenie błony bębenkowej) winien skierować ją do laryngologa. Jeśli zmian w uchu zewnętrznym nie ma, trzeba wykonać badanie audiometryczne tonalne,
a zwłaszcza słowne, które pozwoli ustalić charakter uszkodzenia słuchu i głębokość niedosłuchu.
Narząd słuchu jest narządem parzystym i stąd najbardziej fizjologiczne jest obustronne uszkodzenie słuchu. Stąd też powszechnie uważa się, że o wiele korzystniej jest zaopatrywać
osoby niedosłyszące w dwa aparaty słuchowe, aby w miarę
możliwości maksymalnie poprawić zdolność komunikowania
się z otoczeniem, usprawnić jakość pracy zawodowej i umożliwić danej osobie korzystanie z osiągnięć kulturalnych, m.in.
takich jak muzyka, teatr, film czy TV. Co zatem stanowi bezwzględną wyższość w protezowaniu osób niedosłyszących
dwoma aparatami słuchowymi?
Po pierwsze, taka decyzja zapewnia właściwą stereofonię, czyli
docieranie sygnałów z otoczenia (w tym mowy) w sposób właściwie rozłożony przestrzennie w stosunku do obu narządów
słuchu.
Po drugie, stan taki niezwykle skutecznie umożliwia poprawę
tzw. słyszenia kierunkowego, czyli dość dokładnie określa kierunek, z którego dochodzi dany sygnał. Ma to bardzo duże
znaczenie np. na ulicy, kiedy wśród hałasu pojazdów pojawia
się klakson samochodu lub dzwonek tramwaju. Lokalizacja
dźwięku jest tutaj jednym z elementów bezpieczeństwa, szczególnie u osób starszych.
Po trzecie – kolejnym argumentem przemawiającym za koniecznością zaopatrzenia osoby niedosłyszącej w dwa aparaty słuchowe jest zniesienie tzw. „cienia głowy”. W przypadku
jednego tylko aparatu słuchowego, dźwięk znajdujący się
po przeciwnej stronie od ucha protezowanego zostaje maskowany w dużym stopniu przez głowę użytkownika, co również
ujemnie wpływa na jakość słyszenia.
Po czwarte, dwa aparaty słuchowe zdecydowanie wpływają
na redukcję zakłóceń w tzw. „hałasie spotkań towarzyskich”
(cocktail party noise), co tak często ma miejsce podczas nawet kilkuosobowych rozmów. Hałas tych spotkań może nie być
duży (65 dB), ale poważnie zakłóca jakość zrozumienia wypowiadanych słów. Ma to szczególnie miejsce w uszkodzeniach
odbiorczych (ślimakowych), kiedy występuje zwiększona zdolność rozróżniania przyrostu małych natężeń, i kiedy ucho
z uszkodzonym słuchem paradoksalnie lepiej słyszy, niż ucho
zdrowe czy z uszkodzeniem przewodzeniowym. Wówczas często słyszy się: „Proszę tak głośno nie mówić, bo ja źle rozumiem”.
Kolejną korzyścią zaopatrzenia w dwa aparaty słuchowe jest
większe wzmocnienie o kilka dB, co pozwala zmniejszyć natężenie na tzw. wyjściu (w słuchawce), dając lepsze efekty podczas długiego noszenia aparatu.
Bardzo ważny problem stanowią dzieci niedosłyszące. Polska,
jako pierwsza rozpoczęła długofalowy program polegający
na powszechnym badaniu noworodków, co zapewniło najwcześniejsze rozpoznanie wad słuchu. Założeniem programu
jest jak najwcześniejsze rozpoczęcie rehabilitacji dzieci. Badania naukowe wykazały, że noworodki słyszą dobrze i zapamiętują bicie serca matki. Podając im przez magnetofon tony serca
matki stają się spokojniejsze, mniej krzyczą, chętniej piją i przybywają na wadze. Stąd rozpoczęto wcześniejszą rehabilitację
dzieci, w tym noworodków. Rehabilitacja winna rozpocząć się
jak najwcześniej, już w pierwszych miesiącach życia, czyli
w okresie prelingwalnym (przed nauką mowy).
Nie słysząc własnego głosu dziecko nie będzie mówiło,
a w dużym stopniu pomoże tu zaopatrzenie w aparat słuchowy. Dzieci niedosłyszące winny być bezwzględnie zaopatrywane w dwa aparaty słuchowe, niezależnie czy stwierdzono
u nich jedno, czy obustronny niedosłuch. Niezbędna jest zawsze profesjonalna rehabilitacja foniatryczna. Jeśli chodzi
o wybór aparatu słuchowego zdecydować powinien lekarz
foniatra przy współudziale protetyka. Do wyboru są następujące aparaty poprawiające słyszenie: zauszny, wewnątrzuszny pełny, wewnątrzuszny półpełny, wewnątrzprzewodowy.
4
Z doświadczeń naszych Klientów
alekSandraHalina
Matecka,
Mojadrogado lepszego
słyszenia
Z niedosłuchem zetknęłam się już
w dzieciństwie. Mojej ukochanej
babuni trzeba było mówić
„do ucha”. Wówczas nie słyszało
się nic o aparatach słuchowych.
Człowiek był pozostawiony sobie i swojej głuchocie.
Moje problemy ze słuchem zaczęły się stosunkowo wcześnie,
bo już w wieku 40 lat. Objawiało się to szumem w jednym uchu,
słyszeniem bicia swego serca i ciągłym dzwonieniem w uchu.
Wizyty u lekarzy nie dawały żadnych rezultatów. Po pewnym czasie zaczęłam na to ucho niedosłyszeć.
Ponieważ moja praca zawodowa wymagała licznych kontaktów z ludźmi, zaczęłam uporczywie rozglądać się za możliwością poprawy słyszenia. Pierwszy aparat słuchowy zauszny
kupiłam w Warszawie, w latach osiemdziesiątych. Mimo, że
aparatu używałam tylko dorywczo na jedno ucho, to poprawił on znacząco komfort mojego życia, szczególnie zawodowego.
Z upływem lat na rynku zaczęły się pojawiać nowości w aparatach. Poradzono mi, abym dla ochrony słuchu w drugim
uchu zaczęła używać aparaty na obu uszach, co jak się okazało później, znacząco poprawiło mój słuch. Do roku 2004
używałam aparatów zausznych.
Do firmy GEERS trafiłam w 2004 roku. Wówczas zdecydowałam się na zmianę aparatów na wewnątrzuszne. Aparaty te
okazały się znacznie wygodniejsze dla mnie jako kobiety.
Klientką GEERS jestem do tej pory. Korzystam z uprzejmości
wysoko wykwalifikowanego personelu salonu przy ul. Półwiejskiej w Poznaniu. Obserwując jego działalność w zakresie obsługi i podejścia do swoich klientów, mógłby nosić
nazwę „DOM LUDZI NIEDOSŁYSZĄCYCH”.
Ostatnio odbyło się w salonie spotkanie dla osób niedosłyszących. Zostałam zaproszona, by podzielić się swoim doświadczeniem długoletniego użytkowania aparatów słuchowych.
Jestem pod ogromnym wrażeniem organizacji tego spotkania. Miało ono charakter wybitnie dydaktyczny. Przybliżyło osobom niedosłyszącym problemy uciążliwości głuchoty
i pokazało możliwości poprawy życia poprzez noszenie aparatów słuchowych.
Z perspektywy długoletniego użytkownika aparatów słuchowych
uważam, że tego rodzaju spotkania są rewelacyjną formą edukacyjną we wszystkich kwestiach dla ludzi niedosłyszących
i godną kontynuowania.
MałgorzataSiepiela
Kierownik salonów GEERS w Gliwicach
i Pyskowicach
podsłuchaneuchem
protetyka
Kilka tygodni temu wzięłam udział
w akcji z Ambasadorem Geers, którą prowadziła Katarzyna Kapłon-Zamęska, kierownik salonu w Poznaniu,
i chcę podzielić się z swoimi wrażeniami. Akcja, której byłam światkiem zrobiła na mnie ogromne
wrażenie i zmieniła moje wyobrażenie i postrzeganie tego tematu. Pewnie nie jeden z nas ma jakąś swoją wizję i pomysł
na przeprowadzenie takiego spotkania z Klientami. Inni wahają się czy w ogóle spróbować? Ja z góry zakładałam, że
to nie wyjdzie, to mi się nie uda, i dlatego nie warto nawet
próbować. Dlatego chciałam zobaczyć jak wygląda akcja
z Ambasadorem przeprowadzona przez osoby, które są
do niej przekonane. Chciałam, żeby ktoś rozwiał moje wątpliwości, szukałam potwierdzenia i recepty na sukces. Uważam, że taką znalazłam!
Chciałabym przedstawić, jak wyglądała akcja w wykonaniu Katarzyny oraz jej zespołu.
Na godzinę 12 do oddziału przybyli zaproszeni goście – Klienci, na których czekał poczęstunek (ciasteczka oraz kawa i herbata). W tym czasie w oddziale nie było umówionych innych
osób po to, aby w spokojnej i przyjemnej atmosferze można było porozmawiać, i skupić się na problemie jakim jest nie-
5
Katarzyna Kapłon-Zamęska,
Menadżer Regionalny GEERS, protetyk słuchu,
w GEERS od 22 lat
Zbigniew Warczyński,
Klient GEERS
dosłuch. Katarzyna przedstawiła ambasadorów, Klientów,
mnie jako gościa, swój zespół (pracowników oddziału) oraz
siebie. Takie wprowadzenie spowodowało, że nie byliśmy anonimowi.
Bardzo ważnym punktem tego spotkania był wykład „Niedosłuch jako choroba XXI wieku”, który został poprowadzony
przez Kasię w sposób prosty, zrozumiały i jasny dla uczestników. Siedziałam obok i obserwowałam reakcję Klientów, którzy uświadamiali sobie wagę problemu i fakt, że to przecież ich
dotyczy. Bardzo podobał mi się ten sposób przekazu.
Jak już wcześniej wspomniałam Ambasadorów na spotkaniu
było dwóch. Pani Agnieszka, która ma niedosłuch od dzieciństwa i nosi dwa aparaty słuchowe oraz Pan Zbigniew – kilkuletni klient firmy Geers. W trakcie wykładu Katarzyna zadawała
pytania Ambasadorom, którzy w sposób bardzo rzeczowy, bez
skrępowania dzielili się swoimi doświadczeniami i praktycznymi spostrzeżeniami. Pan Zbigniew, Klient z długoletnim do-
świadczeniem, posiadacz najpierw jednego aparatu, potem
dwóch – mówił o różnicach w jakości słyszenia, gdy nosi się
tylko jeden aparat, a gdy nosi się dwa. Ambasadorzy wypowiadali się w sposób bardzo pozytywny: nie było złego zdania
na temat aparatów słuchowych nawet, gdy mówili o swoich
pierwszych doświadczeniach czy nie zawsze niezawodnych
rozwiązaniach. Zadowolenie Klientów z noszonych aparatów
było po prostu widoczne. Byli świadectwem tego że, zakupione aparaty nie są niepotrzebnie wydanymi pieniędzmi, a oni
sami nie wyobrażają sobie funkcjonowania w codziennym życiu bez nich. To szczere i otwarte opowiedzenie o swoich doświadczeniach spowodowało otwartą dyskusję pomiędzy
uczestnikami. Spotkanie przekształciło się w grupę wsparcia
dla osób z niedosłuchem.
Bardzo podobało mi się zakończenie spotkania przez Katarzynę, która podsumowała inicjatywę Klubu Ambasadora: „Wychodzimy do Państwa z taką inicjatywą, ponieważ nie chcemy
niezadowolonych klientów, posiadaczy aparatów słuchowych,
w pudełku lub w szufladzie. Chcemy, abyście Państwo dobrane razem z nami aparaty nosili na sobie, na swoich uszach.
Razem z Wami możemy dobrać aparaty, które spełnią Wasze
potrzeby”.
6
dr LeSzek waLeNTyNowicz
Lekarz medycyny,
Szpital Dziecięcy w Kielcach
S
łuch jest jednym z najważniejszych zmysłów. Funkcjonuje już w życiu płodowym i jest w pełni rozwinięty w 18.
tygodniu życia płodowego.
Ucho stanowi złożony pod względem anatomicznym i czynnościowym narząd słuchu. Małżowina uszna – ułatwia zbieranie fal
dźwiękowych. Przewód słuchowy zewnętrzny – doprowadza fale dźwiękowe do błony bębenkowej. Oba elementy tworzą tzw.
ucho zewnętrzne. Pod wpływem fal dźwiękowych błona bębenkowa ulega drganiom i przekazuje wibracje do ucha środkowego. Dalej bodźce dźwiękowe są przekazywane do ucha
wewnętrznego i drogą nerwu słuchowego do mózgu. Przewód
słuchowy zewnętrzny pokryty jest skórą zawierającą gruczoły woskowinowe wydzielające woskowinę.
Ważna rola woskowiny
Woskowina uszna jest to żółtawa substancja o konsystencji wosku wydzielana przez gruczoły woskowinowe. W normalnych
warunkach woskowina pełni ważną i pożyteczną rolę w procesie samooczyszczania ucha i nie należy całkowicie jej usuwać
z wnętrza przewodu słuchowego zewnętrznego, gdyż zapewnia skórze przewodu słuchowego i błonie bębenkowej odpowiednie natłuszczenie. Chroni przewód słuchowy zewnętrzny
przed urazami, zapobiega przedostawaniu się do wnętrza ucha
wody, cząsteczek kurzu czy brudu,
Woskowina uszna w naturalny sposób migruje razem z nabłonkiem w kierunku ujścia przewodu słuchowego zewnętrznego,
gdzie z łatwością możemy ją usunąć podczas porannej toalety. Niestety cząsteczki zanieczyszczeń bądź woskowina wepchnięte w głąb przewodu słuchowego zewnętrznego, np.
w wyniku nieumiejętnego czyszczenia uszu przy pomocy tzw.
patyczków, wprowadzania do kanału słuchowego zewnętrznego aparatów słuchowych czy zatyczek do uszu, sprawiają dużą trudność w samoistnym wydostaniu się woskowiny
na zewnątrz.
Woskowiny nie należy za wszelką cenę usuwać
Zbyt intensywne i długotrwałe usuwanie woskowiny usznej
z wnętrza przewodu słuchowego zewnętrznego może powodować więcej szkody niż pożytku. Na przykład rozpuszczanie woskowiny różnymi preparatami może powodować alergiczne
reakcje skórne lub macerację skóry zewnętrznego przewodu
słuchowego. Niedobór woskowiny może prowadzić do wystąpienia świądu ucha, wysychania i łuszczenia się skóry.
Konsekwencją intensywnego usuwania woskowiny z przewodu słuchowego zewnętrznego może być zaburzenie naturalnego poziomu jej produkcji i naturalnego procesu
samooczyszczania ucha. Gdy brakuje woskowiny nasz organizm stara się ten brak szybko uzupełnić. To może spowodować zatkanie przewodu słuchowego zewnętrznego zbyt
dużą ilością woskowiny i w efekcie konieczność zabiegowego jej usunięcia.
Problem zatkanych uszu
Problem zalegania nadmiaru woskowiny usznej i tworzenia się
korków woskowinowych jest dolegliwością dość powszechną,
ale częściej występuje u osób starszych (57% przypadków).
Gdy w przewodzie słuchowym gromadzi się woskowina i powstaje korek woskowinowy, pacjent może odczuwać szereg
nieprzyjemnych objawów. Najczęstsze z nich to: szum w uchu,
ból ucha, uczucie, że ucho jest pełne lub zablokowane.
Płukanie ucha wykonywane jest przez laryngologa. Jest to zabieg bezbolesny, choć nieprzyjemny. U ludzi starszych płukać
ucho powinni tylko specjaliści. Jeżeli woskowina jest mocno
zaschnięta i twarda, lekarz przepisuje wstępnie preparat
do ucha na bazie oliwy z oliwek, zmiękczający wydzielinę. Stosuje się go zazwyczaj 2-3 razy dziennie, przez kilka dni
przed zabiegiem.
Lekarze rekomendują oliwę z oliwek
Oliwa z oliwek podawana do przewodu słuchowego zewnętrznego zmiękcza zawartą w nim woskowinę uszną i ułatwia jej
wydostanie się na zewnątrz. Korzystnie wpływa również na skórę przewodu słuchowego. W przypadku występowania korków
woskowinowych zmiękcza je, natłuszcza okoliczną skórę i ułatwia ich usunięcie na zewnątrz. Również Polskie Towarzystwo
Otorynolaryngologów Chirurgów Głowy i Szyi rekomenduje jeden produkt na bazie oliwy z oliwek.
„…takimpreparatemjestpreparato nazwieVaxol,któregowłaściwościzapewniająpacjentowiutrzymanietoaletyprzewodu
słuchowego,a laryngologowiułatwiająusuwanietzw.korków
woszczynowych.(…)”
Oliwa z oliwek zawiera także polifenole. Są to substancje posiadające silne działanie antyoksydacyjne i przeciwbakteryjne.
Tak więc, oliwa z oliwek podawana do ucha może zmniejszać
ryzyko występowania infekcji, wpływa łagodząco na zmiany zapalne i alergiczne, jak również na mikrourazy powstałe przez
użytkowanie aparatów słuchowych.
Dlatego właśnie oliwa z oliwek wydaje się być idealnym środkiem nie tylko do ułatwienia samooczyszczania ucha i usuwania korków woskowinowych, ale i do dbania o skórę tak trudno
dostępnego fragmentu naszego ciała, jak przewód słuchowy
zewnętrzny.
8
abc
audioprotetyka*
1. Formawkładkiusznej
2. Wkładkauszna
3. Dźwiękowód
4. Dodatkoweborowanie
Formaucha,wycisk
W celu umożliwienia połączenia aparatu słuchowego
z uchem, niezbędne jest sporządzenie wkładkiusznej. Jest
ona przygotowywana indywidualnie i z tego względu konieczny jest trójwymiarowy odcisk uchazewnętrznego, służący
z kolei do sporządzenia wkładki usznej. Mówi się także o „pobieraniu formy usznej” (niem. Abformung).
Sporządzenie formy z ucha jest zadaniem protetykasłuchu. Masa do wycisku wykonana z miękkiego, dwuskładnikowego silikonu, wprowadzana jest do przewodu
słuchowego za pomocą strzykawki. Tam twardnieje i uzyskuje stałą, ale elastyczną konsystencję, co umożliwia usunięcie
formy bez podrażnienia przewodu słuchowego. Pobieraniu
formy usznej nie powinien towarzyszyć nacisk na ścianki
przewodu słuchowego czy małżowinę uszną. Tampon z waty wprowadzony na samym początku, chroni błonę bębenkową. Jeżeli mamy do czynienia ze stanem po operacji ucha
niezbędne jest odpowiednie zalecenie od lekarza laryngologa w celu zapobiegania pozostaniu części sporządzanej formy usznej w jamie pooperacyjnej.
Gotowa forma z ucha zostaje zgodnie z wymogami przyszłego aparatu słuchowego odpowiednio przycięta i następnie
wykorzystana do sporządzenia wkładki usznej. (B)
Uwaga red.: W przypadku małych niedosłuchów stosuje się
w chwili obecnej bardzo często uniwersalne silikonowe wkładki lub nasadki dla tzw. otwartego i zamkniętego dopasowania. Umożliwiają one noszenie aparatów słuchowych bez
konieczności uprzedniego pobierania formy z ucha.
Wkładkauszna(indywidualna wkładkauszna)
Łączy aparat słuchowy z uchem, a w szczególności z przewodem słuchowym zewnętrznym. Wkładka słuchowa jest
sporządzana indywidualnie, odpowiednio do ucha osoby niedosłyszącej. W tym celu wykonuje się formęucha za pomocą miękkiej, szybko twardniejącej masy, która jednak musi
pozostać elastyczną i dobrze przylegającą do ścianek całego przewodu słuchowego (bez nacisku). Na podstawie formy ucha przygotowuje się wkładkę uszną, najczęściej
w specjalnym laboratorium.
Wkładka uszna wykonana jest ze specjalnego tworzywa (najczęściej z masy akrylowej lub silikonowej – przyp. red.) i musi być odpowiednio dźwiękoszczelna (zależnie od stopnia
i rodzaju niedosłuchu – przyp. red.) i zamykać przewód słuchowy. Nie może jednak wywierać żadnego silniejszego nacisku na przewód słuchowy, aby nie wywoływać bólu, a nawet
zapaleniaprzewodusłuchowego. Jeżeli wkładka słuchowa
nie jest dźwiękoszczelna dochodzi do sprzężeniazwrotnego, które przejawia się w postaci głośnego pisku obniżając
zarazem sprawność funkcjonowania aparatu słuchowego.
(W przypadku nowoczesnych aparatów słuchowych, wyposażonych w specjalne układy antysprzężeniowe, możliwe jest
jednak wyeliminowanie lub przynajmniej ograniczenie piszczenia aparatu słuchowego nawet w przypadku stosowania wkładek otwartych – „nieszczelnych dźwiękowo” – przyp. red.).
9
Aparatysłuchowezauszne są połączone za pomocą wężyka (dźwiękowodu) z wkładką uszną. Wężyk jednak
znacznie zniekształca widmo przenoszonego dźwięku. To
zniekształcenie dźwięku związane z przenoszeniem go przez
dźwiękowód może zostać z pomocą pomiaruinsitu sprawdzone i skorygowane.
W przypadku kieszonkowychaparatówsłuchowych słuchawka (głośnik) umieszczone są na wkładce słuchowej i są
połączone z aparatem słuchowym przewodem elektrycznym.
W przypadku aparatów słuchowych wewnątrzusznych
wkładka uszna stanowi jednocześnie obudowę aparatu,
do której jest on dopasowywany. W tym przypadku nie jest
konieczne połączenie między aparatem słuchowym a wkładka uszną.
Materiał, z którego zbudowana jest wkładka uszna, z czasem
zmienia swoje parametry fizyczne i z tego względu wkładka
musi być częściej zmieniana niż sam aparat słuchowy. U dzieci wynika to zaś z szybkiego wzrostu i regularna wymiana wkładki wymagana jest, gdy tylko wystąpi sprzężenie
zwrotne.
We wkładce usznej należy wywiercić otwór (kanał), poprzez który dźwięk z dźwiękowodu lub słuchawkiaparatu słuchowego może docierać do pozostałej części
przewodu słuchowego i na błonębębenkową. W przeciwnym wypadku wkładka słuchowa działałaby jak zatyczka do ucha, blokująca dostęp dźwięków do ucha. Długość
i szerokość wywierconego otworu znacząco wpływa na parametry akustyczne przenoszonych dźwięków z aparatu
słuchowego (patrz także pomiar insitu oraz dodatkowawentylacja). (B. P.)
Dźwiękowód
W zausznychaparatachsłuchowych wężyk łączący słuchawkęw aparaciesłuchowym z wkładkąuszną.
Dźwiękowód jest zwykle zbudowany z silikonu lub podobnego tworzywa sztucznego. Zmienia on najczęściej znacznie
przenoszony dźwięk, co prowadzi do zniekształcenia widma
dźwięku, który jedynie w części może być skorygowany
w aparacie słuchowym. Rzeczywisty i faktyczny obraz dźwiękowy, który dociera do ucha może zostać zmierzony wyłącznie indywidualnie w przewodzie słuchowym pacjenta (patrz
pomiaruinsitu).
Dźwiękowód jest bardzo delikatny, w miejscu łączenia go
z aparatem może się zsuwać. Z czasem ulega zmianom,
twardnieje, skręca się i łamie. Z tego względu dźwiękowód
powinien być regularnie wymieniany (patrz dalszaopieka
po zaopatrzeniuw aparatsłuchowy) (P)
Próg słyszenia patrz audiometriatonalna
Dodatkowawentylacja
Za pomocy dodatkowych manipulacji dokonywanych we
wkładceusznej można dokonywać licznych zmian w przenoszeniu dźwięków w aparacie słuchowym. Dodatkowa wentylacja, w postaci niezależnego otworu we wkładce, ma
istotne znaczenie w dokonywaniu zmian parametrów akustycznych dźwięku poza samym aparatem słuchowym. Dalej służy wentylacji i wyrównywaniu ciśnienia w pozostałej
części przewodu słuchowego między wkładką uszną
a błonąbębenkową.
Nawiercanie dodatkowych otworów może mieć wpływ jedynie na wentylację ucha albo też na parametry częstotliwościowe przenoszonych dźwięków. Znaczenie przy tym ma
średnica otworu wentylacyjnego: przy średnicy poniżej 0,8 mm: następuje wyrównywanie ciśnienia względnie
wentylacja ucha. Przy średnicy od 1,0 do 2,0 mm: następuje obniżenie niskich tonów, często pożądane przy ubytku wysokoczęstotliwościowym. Przy średnicy większej niż 2,0
mówimy o <dopasowaniu otwartym>. Niskie częstotliwości (tony) docierają wtedy do błony bębenkowej niewzmocnione z zewnątrz. Patrz także dźwiękowód. (B)
* Lexikon der Hörschäden, Peter Plath (red.) przy współpracy: Herbert Bonsel, Claus Harmsen, Werner Saltz, Wyd. 2
poprawione, Gustav Fischer Verlag, Stuttgart · Jena · New
York 1995
10
ciekawe informacje
1. Prof. Henryk Skarżyński nagrodzony papieskim medalem
Pro Ecclesia et Pontifice
2. Trening słuchowy może usprawnić percepcję słuchową
dzieci
3. 10 wskaźników niedosłuchu u dzieci
4. Nie każdy ubytek słuchu możemy rozpoznać z pomocą testu
5. Komórki i aparaty słuchowe
6. Nauczanie muzyki może odwlec uwarunkowany wiekiem
niedosłuch
Polska, 2013
prof.HenrykSkarżyńskinagrodzony
papieskimmedalemproecclesiaet
pontifice
Profesor Henryk Skarżyński, światowej sławy
otochirurg i specjalista z otorynolaryngologii, audiologii i foniatrii, został uhonorowany przez papieża Franciszka Medalem Pro Ecclesia et
Pontifice (Dla Kościoła i Papieża).
Medal przyznany w dowód uznania oraz zaangażowania w pracę na rzecz człowieka i dobra wspólnego, wręczył Profesorowi kard. Kazimierz
Nycz podczas uroczystości w Domu Arcybiskupów
Warszawskich.
Prof. Henryk Skarżyński jako pierwszy w Polsce wszczepił implanty ślimakowe (1992), implanty pniowe (1998), implanty
ucha środkowego (2003). W roku 2002 opracował i wdrożył
po raz pierwszy w świecie program leczenia częściowej głuchoty u dorosłych, w roku 2004 zoperował pierwsze w świecie dziecko.
Metoda ta uważana za polską specjalność znana pod nazwą
„metoda Skarżyńskiego” została wdrożona w kilkudziesięciu
ośrodkach na świecie. Dla jej potrzeb prof. Skarżyński opracował nowy typ bezpiecznej elektrody, którą stosuje się w implantach ślimakowych najnowszej generacji.
ŹrÓdła:
www.ekai.pl/wydarzenia/x72709/prof-henryk-skarzynski-nagrodzony-papieskim-medalem/
pl.wikipedia.org/wiki/Pro_Ecclesia_et_Pontifice
usa, 2013
trening słuchowy może usprawnić percepcję słuchowądzieci
Programy treningu słuchowego mogą poprawić możliwości
percepcyjne dzieci o około 50%, przy dochodzących głośnych
dźwiękach z tła. Wynika to z przeprowadzonych badań.
W wyniku przeprowadzonych badań poprawie uległo zrozumienie o 50% przy głośnych dźwiękach dochodzących z tła
u 24 dzieci i młodzieży w wieku od 6-17 lat. Owa poprawa rozumienia wynikła w rezultacie przeprowadzonych siedmiu jednogodzinnych jednostek treningu słuchowego, w okresie 3
tygodni.
Długotrwała poprawa
Według danych uzyskanych z Uniwersytetu w Waszyngtonie
(University of Washington), są to pierwsze wyniki dokumentujące pozytywne efekty treningu słuchowego u dzieci. Ponadto można było wykazać poprawę rozumienia wynikającą
z treningu słuchowego jeszcze po trzech miesiącach po przeprowadzonym treningu.
Tewynikisąlepszeniżoczekiwałam.Conajmniejczterylub
pięćrazyprzejrzałamstatystykibymiećpewność,żeuzyskanewynikisąsłuszne. I takteżjest– stwierdza główna autorka
Jessica Sullivan, profesor nauk o języku i słuchu na Uniwersytecie w Waszyngtonie.
Fakt,iżtapoprawapercepcjijestdługotrwałajestrzeczywiście
ważnymwynikiem.Ukazujenam,żerozwiniętonowestrategie
związanez percepcjąsłuchowąi przysłuchiwaniemsięw celurozpoznawaniamowymimozakłócającychdźwiękówtła
– wyjaśnia dalej prof. Sullivan.
Uczyć, jak należy filtrować dźwięki tła
Ludzie ponoszący skutki utraty słuchu z reguły dokonują obróbki informacji słuchowej gorzej i wolniej.
Stąd głównym celem przeprowadzonych badań było wyćwiczenie mózgu dzieci w takim stopniu, by mogły lepiej filtrować szumy dochodzące z tła i tym samym osiągnęły poprawę
rozumienia tego, co słyszą.
W ramach tych badań prezentowano dzieciom dwa zdania:
„Widzieliśmy dwa niedźwiedzie brunatne” lub „Babcia dała
Bobowi czerwoną fasolkę”, których rozumienie było utrudniane poprzez odgłosy podobne do tych, które mają miejsce
w klasie szkolnej.
Dalej badacze podnosili głośność zakłócających dźwięków
oraz liczbę słów w zdaniach, a także szybkość, z jaką były
one wypowiadane.
Pożądana większa liczba badań
Niezbędne są dalsze badania, aby wykazać czy ten trening
słuchowy da pozytywne wyniki także w przypadku osób dorosłych lub z implantami ślimakowymi.
Poza tym należy przetestować inne rodzaje hałasów, włącznie z zaburzającymi hałasami tła w naturalnym środowisku
w celu zbadania efektywności tej terapii.
ŹrÓdła:
www.washington.edu
www.german.hear-it.org/Training-kann-Horvermogen-schwerhoriger-Kinder-verbessern
11
usa
10wskaźnikówniedosłuchuu dzieci
Różne symptomy mogą wskazywać na niedosłuch u dzieci.
Nie jest łatwo stwierdzić niedosłuch u dzieci, które rozwinęły
już swoje możliwości językowe.
Poniższe symptomy niedosłuchu zostały opublikowane przez
American Hearing Health Foundation i mogą pomóc rodzicom w identyfikacji ubytku słuchu u dzieci.
Jeśli Twoje dziecko:
 Czasem słyszy bez problemu, za innym razem jednak już
nie.
 Chciałoby, aby telewizor był nastawiony głośniej niż potrzebują tego inni członkowie rodziny.
 Często powtarza „Słucham?”
 Nakierowuje ucho w stronę rozmówcy bądź sprawia wrażenie, że słyszy tylko na jedno ucho.
 Osiąga gorsze wyniki w nauce.
 Stwierdza, że nie słyszało.
 Robi wrażenie, jakby było roztargnione, nieuważne.
 Często mówi bardzo głośno.
 Kiedy przysłuchuje się rozmowie jest bardzo skoncentrowane.
Jeżeli Państwo przypuszczacie, że Wasze dziecko ma problemy ze słuchem, skonsultujcie się z lekarzem.
ŹrÓdła:
www.hsuoracle.com
www.german.hear-it.org/10-Anzeichen-fur-Schwerhorigkeit-bei-Kindern
Dania, 2012
niekażdyubyteksłuchumożemyrozpoznaćz pomocątestu
Niekiedy może być problem z wykazaniem ubytku słuchu metodą tradycyjną. Dopiero bardziej szczegółowy test słuchowy
może to potwierdzić.
Niektórzy ludzie cierpią na tego rodzaju ubytek słuchu, którego konwencjonalne sposoby diagnozowania nie są w stanie
ustalić. Pewien duński projekt badawczy dotyczący słuchu
wykorzystał pewną metodę, która dokładnie ukazuje, gdzie
leży problem.
Problemy ze słuchem, których nie można stwierdzić z pomocą konwencjonalnych metod określane są mianem „niezrozumiałych dysfunkcji audytywnych” (niem.: Obskure auditive
Dysfunktion; ang.: Obscure auditory dysfunction). W przypadku tradycyjnych testów słuchowych mierzy się słuch
w zakresach 250, 500, 1000, 2000 i 4000 Hertzów. Częstotliwości, które znajdują się pomiędzy nimi, nie są bliżej brane
pod uwagę.
Christian Brandt, badacz z „Syddansk Universitet” przebadał 14 pacjentów z zaburzeniami percepcji słuchowej, których
nie wykazywały tradycyjne testy słuchowe. Zbadał on możliwości percepcyjne osoby z niedosłuchem i stwierdził jedynie
niewielkie zmiany częstotliwości porównywalne z dźwiękami
fortepianu.
„Z pomocą mojej metody badań mogłem wykazać ubytek
słuchu takiej osoby” stwierdza Brandt dla magazynu „Hørelsen”, czasopisma duńskiej organizacji niedosłyszących.
Gdzie znajduje się problem?
W ramach swoich badań Brandt mógł zlokalizować problem. 11 pacjentów miało uszkodzony ślimak, podczas gdy
u innych osób przyczyna pierwotna ubytku słuchu znajdowała się w mózgu w procesie przetwarzaniu dźwięków.
Jeżeliuchonieprzekazujenależyciesygnałówdo mózgu,wtedymózgniemażadnejszansyna ichprzetworzenie.Jednak
takżewtedy,kiedymózgotrzymujeprawidłowysygnałi niemożegoprzetworzyć,wtedytakaosobaniemożeprawidłowosłyszeć – wyjaśnia badacz.
Dwa rodzaje słuchowych komórek czuciowych
Często niedosłuch jest konsekwencją uszkodzenia ślimaka.
Tam bowiem znajdują się niezliczone czuciowe komórki rzęsate, które przejmują dźwięki i dalej przesyłają je do mózgu.
Christian Brandt wyjaśnił, że mamy dwa rodzaje komórek rzęsatych. Komórki zewnętrzne, które sygnał wzmacniają i komórki wewnętrzne, które wytwarzają impuls elektryczny, który
przewodzony jest dalej do mózgu.
Jeżelikomórkizewnętrznezostanąuszkodzonemożnajeszcze
słyszeć.Dźwiękijednaksąbardzosłabopostrzegane,gdyżnie
ulegająwzmocnieniu.Jeżeliuszkodzeniedotyczykomórekwewnętrznych,wtedytakaosobanicniesłyszy,ponieważimpuls
elektrycznyniejestdalejprzewodzonydo mózgu – wyjaśnia
badacz.
ŹrÓdła:
Hørelsen, styczeń 2010.
www.german.hear-it.org/Ein-Hortest-kann-nicht-jeden-Horverlust-aufzeigen
12
lefonowania staje się znacząco lepsze. Ponadto bezprzewodowa technika bluetooth umożliwia telefonowanie bez potrzeby
trzymania komórki w dłoni. Tym samym aparat słuchowy staje
się także bezprzewodową słuchawką (Headset).
Aby móc skorzystać z tych wszystkich technicznych udogodnień aparat słuchowy musi być wyposażony w technologię
bluetooth.
Zaleca się wypróbowanie telefonu komórkowego wraz z bluetooth przed jego nabyciem.
ŹrÓdła:
www.buzzle.com
www.german.hear-it.org/Testen-Sie-Ihr-Handy
usa
komórkii aparatysłuchowe
Wiele osób z niedosłuchem ma problemy z porozumiewaniem się podczas telefonowania. Aparat słuchowy z bezprzewodową komunikacją bluetooth może temu zaradzić.
Telefony komórkowe mogą jednak wywoływać zakłócające
szumy w aparacie słuchowym. Bardzo często pogarsza to rozumienie rozmówcy. Owe zakłócające szumy mogą różnie się
manifestować. Zależą one od typu telefonu i systemów pomocniczych. Stąd dla wielu osób posługujących się aparatami słuchowymi dzwonienie z telefonów komórkowych stanowi
problem.
technologiabluetooth
Współczesne aparaty słuchowe często dysponują technologią bluetooth i dzięki temu możliwe jest podłączenie niezliczonych innych urządzeń takich jak komórka, komputer, telewizor,
radio, odtwarzacz MP3. Urządzenia te muszą jednak dysponować technologią bluetooth.
Jest to technologia bezkablowa, umożliwiająca przekazywanie danych między dwoma urządzeniami. Muszą one jednak
znajdować się w bezpośredniej bliskości. Wiele urządzeń
technicznych wyposażonych jest w technologie strumieniowego przesyłania sygnału (Streaming), która umożliwia nieprzerwany przekaz sygnału dźwiękowego za pośrednictwem
bluetooth do aparatu słuchowego. Jednak aby to było możliwe, urządzenia te muszą się znajdować w bezpośredniej bliskości.
Swobodneręce
Technologia bluetooth umożliwia osobom korzystającym z aparatów słuchowych lepsze rozumienie, gdyż sygnał dźwiękowy
może być jednocześnie przekazywany do obydwu aparatów
słuchowych. Między innymi dzięki temu rozumienie podczas te-
usa, 2012
nauczaniemuzykimożeodwlecuwarunkowany
wiekiemniedosłuch
U wielu osób wraz z wiekiem zauważalne staje się pogorszenie
słuchu. Nowe badania wykazują, że nauczanie muzyki już
w młodym wieku wyjaśnia nam, dlaczego starsi muzycy rozporządzają lepszym słuchem niż osoby nie będące muzykami.
Nina Kraus jest badaczką w zakresie neurologii w Northwestern University w pobliżu Illinois, USA. Odkryła ona, że można tak wytrenować mózg, że uwarunkowany wiekiem
niedosłuch można przesunąć w czasie. Jej badania wykazują, że osoby, dla których muzyka odgrywała ważną rolę już
od dzieciństwa, korzystają z tego, jeżeli trening muzyczny jest
kontynuowany.
Dekodowanie sygnałów audytywnych ulega normalnie wraz
z wiekiem opóźnieniu. Temu procesowi można przeciwdziałać. Wykazały to badania Niny Kraus. Wyniki zostaną opublikowane w Journal of Neurobiology of Aging.
Ważnewynikibadań
W przeprowadzonych badaniach osobom prezentowano
w postaci dźwiękowej treści językowe, przy czym jednocześnie widzieli oni film z tekstem. Badacze dokonywali pomiaru
aktywności nerwowej badanych uczestników i stwierdzili, że
starsi muzycy uzyskiwali lepsze wyniki niż osoby nie będące
muzykami.
Nina Kraus podkreśla jednak, że nie wszyscy muzycy uzyskiwali lepsze wyniki. Nie mniej są one bardzo ważne, gdyż dokumentują, że mózg można trenować w celu przesunięcia
w czasie niedosłuchu uwarunkowanego wiekiem.
Znany badacz Ph. D. Don Caspary z USA określa uzyskane
wyniki, jako istotne dla dalszych badań.
WynikibadańNinyKrausjednoznaczniewskazują,takjaki innebadania,na to,żeintensywnytreningtakżew późniejszym
wiekuusprawniaobróbkędźwiękówi tymsamymwspomaga
możliwościkomunikacyjneosóbstarszych – stwierdza Don
Caspary.
ŹrÓdła:
www.psychcentral.com oraz www.upi.com
www.german.hear-it.org/Musikunterricht-kann-altersbedingte-Schwerhorigkeit-aufschieben
14
1
2
3
4
9
10
13
15
16
17
22
24
25
18
20
26
32
37
35
36
38
33
8
3
19
23
13
30
7
14
27
29
31
39
14
7
12
15
17
18
28
6
6
16
11
4
21
5
34
!
J
RA
YG
W
9
12
10
11
1
8
rozwiązanie krzyżówki prosimy przesyłać na adres: [email protected] do 10 czerwca 2014.
dla pierwszych 5 osób, które nadeślą w terminie prawidłowe rozwiązanie – dry BoX od firmy GeerS r.
Poziomo: 1) polityczne spotkanie grubych ryb, 6) ryba z „i stroje”, 9) dąsy jak stwory, 10) nasz słodki 126 p, 12) na gąsienicach,
13) skąpiec w spódnicy, 15) karmienie na ubój, 16) dom Winnetou, 18) postać ziółek, 20) siła rakietowa, 21) berbeć, 23) jej składy są w ruchu,
24) czary mary, 28) koniec szpilki, 30) msza (rym do straty), 31) nieoswojony żywioł, 32) psikuśnie poprzestawiany potas,
35) o firmie, jakby wyrosła w polu, 37) od niego wziął nazwę pierwszy miesiąc jesienny, 38) zero na zerze, 39) Fryderyk i Oscar.
PioNowo: 1) kawał, np. drogi, 2) narząd w szyi, 3) rumowisko skalne (wspak zaczyna się od gry), 4) maże się i maże,
5) kładzie się go, ale nie na podłodze, 6) drapieżne ptaszysko wśród polityków, 7) ryżowa, 8) dyscyplina i porządek, 11) UOKiK,
14) nieuczciwy układ, 17) tlen plus wodór, 19) pewny w pacierzu, 22) nasza pospolita, 25) przeszkoda zbudowana przez walczących,
26) nędzna łódź, 27) setna część kilograma, 29) zawsze z oparciem, 31) serce w nim bije, aż się roznosi po okolicy, 33) sam,
34) jeśli do prania, to nie do warzyw, 36) piłkarska zmyłka.
Litery z pól ponumerowanych kolorowo od 1 do 18 utworzą rozwiązanie.
Adresy oddziałów zajmujących się dopasowywaniem
i sprzedażą aparatów słuchowych
Jelenia Góra
ul. Groszowa 1
/75/ 752 49 92
Kalisz
ul. Złota 1
/62/ 766 44 21
/84/ 627 46 42
Katowice
ul. Słowackiego 22
/32/ 206 80 03
/83/ 343 69 17
Katowice
ul. Wojewódzka 50
/32/ 255 50 12
/85/ 742 43 57
Kędzierzyn-Koźle
al. Jana Pawła II 36 E
/77/ 483 50 11
/33/ 822 06 45
Kępno
ul. Kilińskiego 8
/62/ 782 11 04
/33/ 814 08 55
Kętrzyn
ul. Daszyńskiego 31
/89/ 751 07 25
Kielce
ul. Paderewskiego 33
/41/ 345 43 02
/14/ 612 35 40
Kluczbork
ul. Podwale 12
/77/ 418 24 19
/77/ 416 45 03
Kłodzko
ul. Łąkowa 5
/74/ 867 23 06
/14/ 663 20 23
Koło
ul. Toruńska 46
/63/ 272 40 45
ul. Gimnazjalna 8
/52/ 321 47 80
Kołobrzeg
ul. Dubois 27/1
/94/ 355 44 55
Bytom
ul. Chrobrego 5
/32/ 282 65 19
Konin
al. 1 Maja 11
/63/ 242 33 41
Chełm
ul. Pijarska 3
/82/ 565 67 64
Koszalin
ul. Dworcowa 12
/94/ 342 32 55
Chojnice
pl. Niepodległości 1-2, lok. nr 1
/52/ 397 01 98
Kozienice
ul. Sienkiewicza 28
/48/ 614 52 10
Cieszyn
ul. Bielska 37
/33/ 858 23 34
Kraków
al. Słowackiego 58
/12/ 633 09 39
Częstochowa
al. Kościuszki 14a
/34/ 368 10 98
Kraków
os. Handlowe 8
/12/ 643 78 24
Chełmno
ul. Grudziądzka 25
/56/ 686 39 96
Kraków
ul. Dietla 46
/12/ 429 14 20
Chorzów
ul. Dąbrowskiego 52
/32/ 241 30 35
Kraków
ul. Długa 34
/12/ 631 79 75
Chorzów
ul. Żeromskiego 2
/32/ 345 01 30
Kraków
ul. Limanowskiego 12
/12/ 260 12 26
Chrzanów
ul. Sokoła 19
/32/ 623 00 38
Kraków
os. Szklane Domy 1
/12/ 680 50 90
Dąbrowa Górnicza
ul. Bandrowskiego 3a
/32/ 261 40 30
Kraków
ul. Św. Marka 11
/12/ 423 12 65
Dąbrowa Górnicza
ul. Królowej Jadwigi 23
/32/ 262 85 23
Kraków
os. Bohaterów Września 1b
/12/ 645 70 12
Dębica
ul. Rynek 50
/14/ 670 30 07
Krosno
ul. Pawła z Krosna 2
/13/ 431 25 60
Elbląg
ul. Stary Rynek 48a
/55/ 232 41 21
Krotoszyn
ul. Zdunowska 9
/62/ 722 63 52
Ełk
ul. Chopina 4/1
/87/ 610 13 06
Kutno
ul. Barlickiego 28
/24/ 254 15 05
Gdańsk
ul. Bora Komorowskiego 43
/58/ 346 11 44
Kwidzyn
ul. Piłsudskiego 48
/55/ 279 50 71
Gdańsk
ul. Stągiewna 1
/58/ 305 41 40
Legnica
ul. Chojnowska 7
/76/ 852 30 79
Gdynia
ul. Zygmunta Augusta 6/50
/58/ 620 98 09
Leszno
al. Krasińskiego 8
/65/ 529 56 36
Gliwice
ul. Dubois 2
/32/ 230 84 29
Leżajsk
ul. Leśna 22
/17/ 242 67 89
Gliwice
ul. Grodowa 2
/32/ 331 60 17
Lębork
ul. Staromiejska 1B
/59/ 841 42 85
Gniezno
ul. Mieszka I 12
/61/ 415 41 22
Lidzbark Warmiński
ul. 11 listopada 15 (przychodnia)
/89/ 767 00 07
Gorlice
ul. Stróżowska 55
/18/ 353 53 61
Limanowa
ul. Kościuszki 19
/18/ 337 10 10
Gorzów Wielkopolski
ul. Wł. Łokietka 31
/95/ 720 32 62
Lubin
ul. Armii Krajowej 32a
/76/ 844 19 70
Gostynin
ul. Wojska Polskiego 35
/24/ 235 05 23
Lublin
ul. Narutowicza 83
/81/ 538 24 35
Grodzisk Maz.
ul. Kościelna 9
/22/ 724 28 35
Lublin
ul. Kowalska 4
/81/ 532 26 54
Grudziądz
ul. Wybickiego 5
/56/ 462 18 29
Łańcut
ul. Rynek 32
/17/ 22 55 414
Inowrocław
ul. Św. Ducha 2
/52/ 352 26 25
Łomża
al. Legionów 27
/86/ 215 00 19
Jarosław
ul. Słowackiego 26a
/16/ 623 00 03
Łowicz
ul. Stanisławskiego 25B
/46/ 830 03 62
Jastrzębie Zdrój
ul. Wielkopolska 1Ł
/32/ 476 40 85
Łódź
ul. Piotrkowska 289
/42/ 682 81 92
Jaworzno
Rynek Główny 10
/32/ 222 05 24
Łódź
ul. Więckowskiego 6
/42/ 630 32 44
Jelenia Góra
ul. Długa 18
/75/ 752 20 58
Łódź
ul. Narutowicza 84
/42/ 213 42 27
Bełchatów
Będzin
ul. 9 Maja 1/3
ul. Piłsudskiego 3
Biłgoraj
ul. Kościuszki 2
Biała Podlaska
Plac Rubina 1
Białystok
ul. Stołeczna 25
Bielsko-Biała
pl. Wolności 1
Bielsko-Biała
pl. Żwirki i Wigury 9
Bochnia
ul. Kazimierza Wielkiego 13
(wejście od ul. Różanej)
Brzeg
ul. Mleczna 3
Brzesko
ul. Zielona 4
Bydgoszcz
/44/ 632 81 63
/32/ 290 40 31
16
Malbork
ul. Kotarbińskiego 10
/55/ 272 45 25
Stalowa Wola
ul. Komisji Edukacji Narodowej 13
/15/ 842 71 37
Mielec
ul. Rynek 8
/17/ 586 23 22
Stargard Szczeciński
ul. Słowackiego 2
/91/ 578 08 98
Mielec
ul. Żeromskiego 17
/17/ 585 43 23
Starogard Gdański
ul. Kościuszki 27
/58/ 563 30 95
Mikołów
ul. Okrzei 3
Strzelce Opolskie
ul. Dąbrowskiego 12
/77/ 451 01 13
Mrągowo
ul. Królewiecka 58
/89/ 741 36 76
Strzyżów
ul. Słowackiego 26a
/17/ 276 50 05
Myślenice
ul. Słowackiego 37e
/12/ 272 19 19
Suwałki
ul. Noniewicza 93
/87/ 565 00 37
Nowy Sącz
ul. Hoffmanowej 3
/18/ 443 54 74
Swarzędz
ul. Cieszkowskiego 100/102
/61/ 817 41 59
Nowy Targ
ul. Długa 84
/18/ 266 44 50
Szczecin
al. Wyzwolenia 5
/91/ 433 93 47
Olkusz
ul. Króla K. Wielkiego 48
/32/ 641 16 96
Szczecin
ul. Bolesława Śmiałego 22
/91/ 484 11 89
Olsztyn
ul. Kościuszki 13
/89/ 534 56 45
Szczecin
ul. Leszczynowa 18-19
/91/ 461 31 40
Opole
ul. Koraszewskiego 17
/77/ 454 23 42
Świdnica
ul. Rynek 19
/74/ 857 86 71
Ostrołęka
ul. Goworowska 2A
/29/ 764 20 46
Świnoujście
ul. Dąbrowskiego 1d
/91/ 321 27 76
Ostrowiec Świętokrzyski ul. Okólna 1
/41/ 265 16 06
Tarnobrzeg
ul. Mickiewicza 4/1
/15/ 823 50 10
Ostrów Wielkopolski
ul. Kolejowa 26
/62/ 736 14 89
Tarnowskie Góry
ul. Piastowska 13
/32/ 380 50 52
Ostrzeszów
ul. Piekary 9
/62/ 730 09 62
Tarnów
ul. Goldhammera 7/2
/14/ 621 75 98
Oświęcim
ul. Dąbrowskiego 13a
/33/ 842 38 67
Tczew
ul. Jana III Sobieskiego 40
/58/ 532 08 09
Oświęcim
ul. Wysokie Brzegi 4
/33/ 844 83 79
Tomaszów Mazowiecki
ul. Jana Pawła II 6
/44/ 724 34 56
Pabianice
ul. Reymonta 2
/42/ 212 11 99
Toruń
ul. Szczytna 8
/56/ 621 08 62
Piła
ul. Bydgoska 34E
/67/ 212 47 38
Turek
ul. Łąkowa 4a
/63/ 278 00 01
Pionki
ul. Legionistów 38
/48/ 612 51 76
Tychy
ul. Edukacji 5
/32/ 227 97 78
Piotrków Trybunalski
pl. Kościuszki 6
/44/ 646 00 27
Wadowice
ul. Zatorska 33
/33/ 874 09 43
Płock
ul. Nowy Rynek 11
/24/ 264 45 46
Wałbrzych
ul. Słowackiego 13
/74/ 842 58 04
Police
ul. Wróblewskiego 1
/91/ 317 72 21
Warszawa
ul. Grójecka 67
/22/ 658 39 39
Poznań
os. Marysieńki 25
/61/ 823 42 11
Warszawa
al. KEN 96
/22/ 644 31 37
Poznań
os. Rzeczypospolitej 6
/61/ 877 10 26
Warszawa
al. Niepodległości 54
/22/ 854 00 69
Poznań
ul. Głogowska 87
/61/ 866 59 28
Warszawa
al. Stanów Zjednoczonych 72
/22/ 740 90 62
Poznań
ul. Półwiejska 30
/61/ 853 48 68
Warszawa
ul. Hoża 40
/22/ 629 18 24
Poznań
ul. Prusa 1
/61/ 843 50 93
Warszawa
ul. Senatorska 22
/22/ 826 12 03
Przemyśl
ul. Plac na Bramie 10
/16/ 675 11 24
Warszawa
ul. Targowa 37
/22/ 619 39 90
Pszczyna
ul. Piastowska 3
/32/ 447 01 53
Warszawa
ul. Warecka 11
/22/ 890 98 70
Puławy
ul. Centralna 18B
/81/ 888 32 85
Wieluń
Plac Legionów 5
/43/ 843 34 02
Pyskowice
ul. Wojska Polskiego 10
/32/ 230 12 47
Włocławek
ul. Polskiej Organizacji Wojskowej 22a /54/ 232 32 76
Racibórz
ul. Browarna 16/2
/32/ 418 15 44
Wodzisław Śląski
ul. Powstańców Śląskich 1
/32/ 455 65 17
Radom
ul. Wyszyńskiego 15
/48/ 363 30 62
Wrocław
pl. Powstańców Śl. 11/1 (rondo)
/71/ 338 03 93
Radomsko
ul. Żeromskiego 9
/44/ 683 50 97
Wrocław
ul. Piłsudskiego 66
/71/ 781 54 10
Ruda Śląska
ul. Piotra Niedurnego 39
/32/ 244 20 14
Wrocław
ul. Piotra Skargi 21
/71/ 344 45 27
Rybnik
pl. Wolności 21
/32/ 423 30 30
Wrocław
ul. Sienkiewicza 42
/71/ 321 01 88
Rzeszów
ul. 3 Maja 20
/17/ 853 88 48
Wrocław
ul. Strzegomska 3 abc
/71/ 346 98 20
Rzeszów
ul. Batorego 18/9
/17/ 862 00 53
Wrocław
ul. Św. Antoniego 21
/71/ 343 31 69
Sandomierz
ul. Schinzla 13
/15/ 833 30 25
Września
ul. Fabryczna 11
/61/ 436 51 79
Sanok
ul. Kościuszki 31
/13/ 463 04 20
Zabrze
ul. Goethego 30
/32/ 370 16 51
Siedlce
ul. 3 Maja 28
/25/ 632 21 79
Zabrze
ul. Wolności 270
/32/ 376 32 75
Sieradz
ul. Jana Pawła II 52/5
/43/ 822 30 58
Zamość
ul. Staszica 35
/84/ 638 45 68
Skawina
ul. 29 Listopada 9
/12/ 276 01 12
Zduńska Wola
ul. Łaska 7
/43/ 824 79 05
Skierniewice
ul. Batorego 9
/46/ 832 60 26
Zgierz
ul. Narutowicza 21
/42/ 715 12 67
Słupsk
ul. Filmowa 4
/59/ 843 24 50
Żory
ul. Moniuszki 28c/16
/32/ 469 63 10
Sosnowiec
ul. Warszawska 1
/32/ 292 10 32
Żywiec
ul. Dworcowa 36
/33/ 867 46 08
www.geers.pl