Wykopaliska Starunskie Son mamut (Elephas primigenius Blum) i

OGÓLNY WIDOK KOPALNI WOSKU ZIEMNEGO J. CAMPE'GO I SP. W STARUNI.
W gbi pasmo wzgórzy: Bzowacz. Szyb (X), z którego wydobyto mamuta i nosoroca.
Wykrycie mamuta
nosoroca dyluwialnego w
i
byciu
J.
w
poowie padziernika 1907
Staruni
Campe
Sp.
i
w
nie
mniemaniu,
przywizujc do
szybie
a z poszarpanych
niera,
i
T. Lebiedzika,
nego, najprawdopodobniej do
mamuta,
szczególnem wykopalisku Starostwu
Uniwersytet lwowski, krakowski
zaraz
pierwszej
i
i
w
e
na
tylko
z
urzdu,
lecz
jako
nale
podstawie
wiaty
Sd
(str.
63
—
zna
wtedy dopiero dano
Starosta
obywatel,
w
w
celu
).
iny-
o tern
72), które
w
im. Dziedu-
nabycia tego
Bohorodczaski, Seweryn Wasilewski,
naleytem zrozumieniu
istotnej
si bezzwocznie do Prezydyum
Pod tym samym tytuem ukazao si tymczasowe sprawozdanie na pocztku
roczniku czasopisma »Kosmos«
uwag
kopalni,
2
do jakiego zwierzcia kopal-
zwrócio si do Zarzdu kopalni
tego nadzwyczaj cennego dla nauki okazu, odniós
*)
te
w
lwowsk. Równoczenie Muzeum
Politechnik
chwili
na swój uytek
Bohorodczanach, jakote równoczenie zawiadomiono
szczególnego wykopaliska dla swoich zbiorów.
nie
szcztki
tej
Szkielet
porozbierali robotnicy
zwróci W. Witkowski, maszynista zajty
kilka dni dopiero
w
czci
znaczenia.
przyczem najwicej ucierpiaa czaszka,
pogruchotano,
skóry co lepsze
had,
ju w samym
z ogromnymi rogami, odrzucano na
adnego waniejszego
tego znaleziska
kawaów
wou
na padlin
trafiono
kierujcego robotami,
szyckich
po dziennikach krajowych o wydo-
innemi mikkiemi czciami ciaa. Zrazu wydobyte szcztki tego
i
przy nieogldnem wydobywaniu
W
wie
w jednym ze szybów (Nr. IV) kopalni wosku ziemnego, nalecej do firmy
w Hamburgu, w gbokoci 1 25 m. mamuta (Elephas primigenius Blmb.J,
zachowanego ze skór
zwierza
rozesza si
r.
).
omnicki.
Dr. M.
W
Staruni
r.
1908
wanoci
c.
w
k.
Na-
XXXIII
nieco zmienionej formie tu powtórzono.
Nadwornie odebra jednemu z robotników kawa skóry i odesa do Zarzdu
Muzeum im. Dzieduszyckich z nastpujcem owiadczeniem z d. 10 listopada 1907 r. pod 1. 2015: Odsya
2
)
si
cz
powiatowy
mamutowej
w
skóry, odkopanej
w
Staruni a odebranej przez
Sd
tutejszy.
—
we Lwowie
miestnictwa
i
—
4
do Starostwa Górniczego
w
odnonego szybu
tychmiast zastanowi dalsze pogbianie
Wadze
Stanisawowie.
a
poleciy na-
te
do przybycia komisyi naukowej,
wydelegowanej do rozpatrzenia owego wykopaliska a zarazem do dalszego zarzdzenia naka-
zay zatrzyma je w kraju. W tej tak wanej sprawie dla naszej nauki najwiksz odda
przysug krajowi ówczesny namiestnik . p. Andrzej hr. Potocki, który w tej chwili po otrzymaniu sprawozdania urzdowego ze strony starosty Bohorodczaskiego, zawiadomi Zarzd
Muzeum im. Dzieduszyckich o tem niezwykem znalezisku.
Dla naocznego przekonania si o istocie rzeczy na miejscu, pierwsza Akademia Umie-
jtnoci
cika,
w
wysaa ju d. 15 padziernika z ona Komisyi Fizyograhcznej Dra K. Wójsprawdzeniu wanoci tego wykopaliska, dnia nastpnego wróci do Krakowa.
Krakowie
który po
Wydelegowani ze Lwowa:
Dr.
Siemiradzki,
J.
ze strony
cznych, Dr. T. Winiowski, ze strony Akademii
Konserwatorów zabytków archeologi-
w
Umiejtnoci
Krakowie
Muzeum
kustosz
M. omnicki,
Dr.
i
im. Dzieduszy-
ckich wraz z komisarzem Staro-
stwa Bohorodczaskiego
siewiczem
x
dziernika
na miejsce
stwierdzili
ogromn
nioso
),
si
udali
St.
Illa-
8
pa-
d. 1
i
równie
dla nauki do-
owego wykopaliska,
dynego dotychczas
gólnym
stanie
w
tym
je-
szcze-
zachowania okazu
gruboskórca dyluwialnego.
cokolwiek
Wszystko,
ze
szcztków mamuta znalazo
si
w
misyi
MAMUTA PO WYDOBYCIU ZE
SZYBU.
szybie,
znaczon
z posterunku anclarmeryi
w
zarzdzeniem
Starostwa
Bohorodcza-
zoono w osobnym
skiego,
dynku
na polecenie Ko-
poparte
,
k.
c.
SZCZATKI
dotd
i
bu-
oddano pod stra, wy-
Sootwinie do czuwania cisego nad tem
caem wy-
kopaliskiem.
Obaj
jeszcze
czonkowie Komisyi,
a na miejscu
odjechali,
im. Dzieduszyckich.
niej
w
Dr.
J.
Siemiradzki
dalszych
dla
Nastpnego dnia przyby
Dr. M. Baciborski,
w
ostatni
Dr.
i
Dr. T.
Winiowski, tego samego dnia
poszukiwa pozosta
Pawe
celu rozpoznania
hr.
Dzieduszycki, a
kustosz
w
kilka
materyau rolinnego, zawartego
Muzeum
dni pó-
w
iach,
których wykryto mamuta.
Zastanowione od dni kilkunastu pogbianie szybu podjto
i
tylko
odtd uwaano
starannie
*)
20 padziernika na nowo
na pozostae jeszcze inne szcztki mamuta, których
ju znajdywano (pomidzy 125
ropne wyrzucone ze szybu,
d.
w
m
mao
uwag na
atoli
co
iy
Gównie natomiast zwrócono
wybornie zachowan, równoktórych wykryto bardzo obfit
176
P. St. Illasiewicz jeszcze przed
wykopaliska, reprodukowane po krajowych
gb.).
i
przybyciem komisyi
i
wykona
pierwszy zdjcia fotograficzne tego
zagranicznych pismach illustrowanych.
—
—
5
czesn mamutowi, Hor tak drzewn jak zieln, tudzie na faun, zoon przewanie z wielkiej iloci owadów, gównie tgopokrywych, wijów i miczaków tak ldowych jak wodnych.
Wydobyte dotd szcztki mamuta dyrektor kopalni rad. ces. A. Krigel za przyzwoleniem waciciela
kich,
kopalni, Juliusza
dokd cae
Campe'go
w
to wykopalisko odstawiono
w tym samym
Dalsze poszukiwania
dostarczay coraz
obfitszego
materyau,
Hamburgu, ofiarowa Muzeum
cl.
7
1907
listopada
im.
r.
kadym
jakote na jego hadzie z
szybie,
zoonego gównie
z
Dzieduszyc-
owadów
i
dniem
miczaków, tudzie
z przelicznych resztek ówczesnej Hory, ale na wiksze czci, któreby uzupeniy kociec mamuta, nie natknito si
mniejszego od
wydobyto
mamuta
kilka
ju
Od czasu do czasu znajdywano natomiast szcztki innego,
lune kostki odnóowe ptasie
pazie, przedewszystkiem za
wcale.
ssawca,
i
krgów, mniejszych rozmiarami od mamutowych, tudzie ebra, o których
NOSOEOZEC PO WYDOBYCIU ZE SZYBU.
przynalenoci do mamuta
k.
promieniowej)
miano na
razie
okazaa si przynalen do
Szyb pogbiono,
cigle przebijano
nie
te
i
J.
fCervus euryceros
Aldr.J.
poniej poziomu,
w
jak
w wyszych
da zna
dozorca kopalni B. Roz.,
obficie
i w
17-6 m,
którym wykryto mamuta, znalazo si drugie jakie wielkie
W
tej
eh wili L przybyli do szybu: Dr. M.
chwilowo wówczas bawicy Dr. K. Wójcik wraz z kierujcym
Lebiedzikiem,
poziomach tego szybu
zwierzce.
zwierz, równie wraz ze skór zachowane.
i
uamek
jelenia olbrzymiego
same iy ropne, zawierajce
Dnia 6 listopada wczesnym rankiem
m
Jedna z tych koci (dolny
z wliczeniem 4-metrowego nasypu dawniejszego, do 17 m, a jeszcze
rozrzucone rozmaite resztki rolinne
prawie o 5
pewnoci.
odbudow
omnicki
szybu in. górn.
by dopilnowa jak najstaranniejszego wydobycia owego, jak si wyrazi do-
okoo poudnia rzeczywicie cielsko innego zwierza, skadajce si z ba okrytego skór wraz z calem uchem lewem,
ca nog przedni lew i potnego patu skóry (d. na 25 m) przedniej czci lewego boku
zorca,
»
drugiego mamuta*.
Po
kilkugoclzinnem odkopywaniu wydobyto
—
Gdy
ciaa.
—
6
w
zwierz wycignito na wierzch szybu, rozpoznano
to
niem natychmiast noso-
roca dyluwialnego (Rhinoceros antiuitatis BlmbJ, który podobnie jak nieco póniej po
nim mamut w tern samem bagnie ropnem zaton. W kilka godzin póniej znalaz si róg
przedni nosowy,
kilku dniach
niszy od
i
w
pierwszej
zapewne
róg tylny,
drugi
dzono.
przy wydobywaniu
oderwany od
równie dobrze zachowany jak przedni,
ale o
gowy
poow
a po
prawie
niego.
Stan zachowania nosoroca
pierwszej
chwili
ju
Wie
by
taki
sam
jak
mamuta, o
przy jego wydobywaniu pilnie przestrzegano,
chwili
o tem wykryciu rozesza
NOSOROEC WYPCHANY
I
si natychmiast
USTAAYIONY
W
telegraficznie
MUZEUM
IM.
tyle
by go
jednak lepszy,
w czem
i
od
nie uszko-
po krajowych dziennikach
1
).
DZIEDUSZYCKICH.
baczn uwag na pozostae czci nosomamutem, z powodu niemonoci wybicia od szybu
Przy dalszem pogbianiu szybu zwracano
roca,
ale
równie jak to si rzecz
bocznego chodnika,
czci
pozostay niezawodnie
dzie
w
w
te
zoenia caego
nego
szybu,
r.
brakujca reszta odnóy, miednica, krgi pacierzowe
itd.)
znajdywano jeszcze pojedyncze koci, gównie lune ebra, które
szkieletu wcale nie wystarczyy.
Dalsze poszukiwania,
25 listopada 1907
(jak np.
z
najbliszem ssiedztwie miejsca znalezienia tego wykopaliska. Wpraw-
dniach nastpnych
jednak do
miaa
dokonywane
Zarzd Muzeum
nie
z ramienia
Muzeum
im. Dzieduszyckich,
trway do
szczdzi kosztów na rozkopanie caej hady odno-
wynagradzajc robotników osobno za
kad
wydobyt
a nieuszkodzon
cz
Zdjcia fotograficzne take i tego wykopaliska, wykonane tu po wydobyciu jego przez St. Illareprodukowano po pismach illustrowanych i zaopatrzono mniej lub wicej obszernymi komentarzami sprawozdawczymi (» wiat «, Nowe wykopalisko. Rocz. II. 14. XII. 1907. Nr. 50, str. 14).
)
siewicza,
—
móg
w niemonoci
ale
szkieletu,
uycia
—
7
tego szybu
wycznie do
dalszych poszukiwa,
nie wiele
uzyska.
Wedug
póniej
szcztki wspóczesnej mamutowi
koci 33'5 m. Dnia
9
grudnia
w
do 57 m, na czem
wiadomoci pokad,
otrzymanej
nosorocowi fauny
i
pogbiono
w
którym znajdyway
si
i
flory,
którym spodziewano si wikszej iloci
jego pogbiania.
Wydobytego nosoroca oddano równie do przechowania Zarzdowi
W tem
chowaniu pozostawa nosoroec przeszo 8 miesicy, zanim po dugich staraniach
wreszcie dosta si
r.
wano
i
sal
pitra.
II
mamutem
wraz z
Odnony
J
)
akt
ze
do
Muzeum
ustawiono
strony
w
Juliusza
im. Dziecluszyckich
').
poruczajc
kopalni,
czuwanie nad nim stray, z urzdu przeznaczonej, jak przedtem nad mamutem.
1908
jeszcze
mia si skoczy ju w gbodo 364 m, w nastpnym za roku
r
ten szyb jeszcze
braku wydatnoci szybu,
wosku ziemnego, zaprzestano dalszego
w
24
d.
przelipca
Tu go odpowiednio
spreparo-
w
wikszych
dziale zbiorów paleontologicznych
jednej z
Campe'go, waciciela kopalni wosku ziemnego
w
Staruni,
opiewa:
Hamburg
An
.
.
.
das
grafl.
Dzieduszycki'sche
Nachdem jedoch
uns herangetreten
ist,
die Frage,
wiirde ich es
fiir
Museum
was
in
in der
d.
17 Juli 1908.
Lemberg.
Zukunft damit
(t.
j.
z
nosorocem) geschehen
Unrecht finden, dasselbe anderen Handen zu iibergeben
ais
soli,
gezeichneten Sammlung, welche ich im Dezember vorigen Jahres Gelegenheit hatte zu besichtigen und
welche wiederum dieser Fund ein doppeltes Interesse hat, weil derselbe
und
die
Fund
fiir
authentisch feststeht
Bevolkerung der Provinz die grosste Berechtigung hat auf die Zeugen einer prahistorischen Ver-
gangenheit
dung zu
ais ein
an
der aus-
...
Ich weise meinen Vertreter Hr. Krigel an
wegen Abnahme des Nashorns weitere Verabre-
treffen.
Hochachtungsvoll
Julius Campe.