Tytuł i stopień naukowy

Transkrypt

dr inż. arch.
Agnieszka ZIMNICKA
Zachodniopomorski Uniwersytet Techniczny w Szczecinie
REGULACJE PLANISTYCZNE I PRZEKAZ GRAFICZNY INFORMACJI PRZY REALIZACJI
PRZESTRZENI PUBLICZNYCH W WIELKIEJ BRYTANII
PLANNING REGULATORY FRAMEWORK AND GRAPHIC COMMUNICATION IN PROCESSES OF PUBLIC REALM
DELIVERY IN GREAT BRITAIN
STRESZCZENIE
Przekaz wizualny może być jednym z instrumentów przełamywania barier, wspólną płaszczyzną na której uczestnicy dialogu
posługują się tym samym językiem. Kreowanie miejsc wymaga partnerskiego podejścia uczestników tego procesu, który
zaczyna się na poziomie strategii rozwoju, a kończy na realizacji projektu. Metody zapisu graficznego, możliwości i ryzyko
wykorzystania w planowaniu przestrzeni publicznych, zostały poddane analizie na przykładach brytyjskich. Doświadczenia te
mogą mieć zastosowanie w pozastatutowych dokumentach planistycznych w Polsce.
ABSTRACT
Visual language potentially can be used as an instrument for breaking the barriers, a common platform where participants of
a dialogue use the same language. Placemaking requires partnership approach of all actors in this process, which begins at
the level of core strategy and concludes with a project delivery. Methods of graphic notation, opportunities and risks of
employing them in planning for public realm, have been examined on British case studies. This experience may be
applicable in non statutory planning in Poland.
1
Międzynarodowa Konferencja Naukowa
International Scientific Conference
1
ODNOWA KRAJOBRAZU MIEJSKIEGO
URBAN LANDSCAPE RENEWAL
MIEJSCE JAKO DIALOG PRZESTRZENI I UŻYTKOWNIKÓW
Kreowanie miejsc, to zagadnienie wykraczające poza ramy klasycznego projektowania urbanistycznego. Ważna jest nie
tylko forma, ale i użytkowanie przestrzeni. Planowanie miejsc, to praca z ludźmi i dla ludzi, po to, aby wnętrza urbanistyczne,
ciągi piesze zapisywały się w zbiorowej pamięci jako miejsca: spotkań, imprez, spacerów. Wymieniane w publikacjach [1]
czy manifestach [4] cechy dobrze zaprojektowanych miejsc zawsze uwzględniają partnerstwo społecznie przy ich kreowaniu.
Jest to cecha ponadnarodowa, jak dowodzą międzynarodowe badania w tym zakresie podejmowane [4]. Dobre miejsce, to
takie które jest uczęszczane, sprzyja kontaktom międzyludzkim. Projektowanie miejsc wymaga więc dużo więcej
umiejętności i działań niż tylko wyczucie estetyczne i wiedza techniczna; potrzeba sprawnego zarządzania gminą i
projektami, a te wymagają dialogu społecznego.
Partycypacja społeczna jest w przypadku projektowania przestrzeni publicznych szczególnym wyzwaniem, jako że grupa
użytkowników jest otwarta, a zależności ekonomiczne w większości przypadków – pośrednie lub nieistniejące. Korzystanie z
przestrzeni publicznych jest dowolne, a więc podlega prawom popytu i podaży, należy więc do obszaru przez sektor
publiczny słabo rozpoznanego. Jednocześnie brak bezpośrednich korzyści ekonomicznych dla uczestników procesu
inwestycyjnego, przez co motywacje zaangażowania w procesy decyzyjne pozostają subiektywne i trudne do uogólnienia.
Poradniki na temat partnerstwa [2], [3], podkreślają znaczenie komunikacji w dialogu społecznym. Dialog ten napotyka na
szereg trudności związanych nie tylko z różnicami poglądów czy kulturowymi, ale także z barierą żargonu niezrozumiałego
dla wszystkich uczestników [3]. Przekaz wizualny może być jednym z instrumentów przełamywania barier, wspólną
płaszczyzną na której uczestnicy dialogu posługują się tym samym językiem.
Tworzenie miejsc, to nie tylko ostatnia faza – projektowanie elementu przestrzeni publicznej. Dobrze funkcjonujące
przestrzenie tworzą większą całość a strategie ich rozwoju wymagają planowania, a plany – czytelnej i zrozumiałej
komunikacji. Przekaz graficzny, użycie fotografii, rysunku i planów pomaga w przekazie informacji. Tematem artykułu są
doświadczenia brytyjskie w zakresie stosowania ilustracji w procesach planowania przestrzeni. Analizie poddano pełen
przekrój dokumentów regulujących kreowanie miejsc – od strategii po przewodniki do projektowania pochodzące z Anglii a
dotyczące zarówno miast jak i obszarów wiejskich [9], [10].
2
PLANOWANIE MIEJSC W KRAJOBRAZIE MIAST I WSI W WIELKIEJ BRYTANII
Jakość projektowania i kreowanie miejsc znajduje się w obszarze priorytetów planowania w Wielkiej Brytanii. Zagadnienia
związane z kreowaniem miejsc, projektowaniem miejsc są integralną częścią obowiązujących i przygotowywanych
dokumentów planistycznych wszystkich szczebli, poczynając od obowiązującej i konsultowanej ustawy o planowaniu [6].
Polityka kształtowania przestrzeni publicznych rozpoczyna się na poziomie planowania rozwoju albowiem konkretne zapisy
zawarte są w dokumentach wszystkich poziomów – od regionalnego [5] poprzez strategie rozwoju i uzupełniające
dokumenty planistyczne takie jak strategie rozwoju przestrzeni publicznych po statutowe przewodniki do projektowania
(Village Design statements, Public Realm Design Guidelines). Nowe instrumenty planistyczne takie jak Plany Sąsiedztwa
także będą musiały uwzględniać je w swoim zakresie.
Każdy z tych dokumentów powstaje w ramach procesów demokratycznych i jest szeroko konsultowany ze społecznością
lokalną. Ponadto takie dokumenty jak Plany Sąsiedztwa [6] są inicjowane lokalnie i wiodącym partnerem są właśnie lokalni
rezydenci – indywidualni czy instytucjonalni. Ze względu na kolektywność procesów powstawania i realizacji planów rozwoju,
2
kluczową sprawą staje się komunikatywność i prostota planów. Jak deklaruje obecny Minister Planowania Greg Clark:
„…Planowanie powinno być zbiorowym przedsięwzięciem. Jednak, w ostatnich latach, planowanie było raczej przyczyną
wykluczenia niż łączenia ludzi i wspólnot. (…) Po części z powodu tego, że ludzie byli zniechęcani do uczestnictwa przez
fakt, że polityka planistyczna stała się rozbudowana i pełna zakazów – domeną specjalistów, a nie społeczności. Poniższe
Krajowe Ramy dla Polityki Planistycznej to zmieniają. Poprzez zastąpienie tysiąca stron krajowej polityki przez dokument
około pięćdziesięciu stronnicowy, napisany w sposób jasny i prosty, umożliwiamy ludziom i społecznościom powrót do
planowania.[6]”
Warto powiedzieć, że jednostki samorządowe mają swobodę wyboru zawartości i zapisu Uzupełniających Dokumentów
Planistycznych pozwala to na sformatowanie ich zgodnie z potrzebami społeczności lokalnej nie są ustawowo określone.
Dlatego istnieje szeroki wachlarz stosowanych dokumentów – od kompendium projektowania urbanistycznego, Postanowień
Projektowych dla Wsi i strategii rozwoju przestrzeni publicznych po szczegółowe przewodniki do projektowania. Motorem do
przygotowywania tych dokumentów jest zapewnienie wysokiej jakości przestrzeni poprzez:

Szczegółowe planowanie miejscowe (w formie Uzupełniających Wskazówek Planistycznych – Supplementary
Planning Guidance);

Pozwolenia planistyczne (planning permissions);

Określanie zadań z zakresu infrastruktury społecznej (w tym przestrzeni publicznych) do realizacji / finansowania
przez podmioty prywatne w ramach obligacji planistycznych [11] oraz Składki na Infrastrukturę Komunalną [12] ;

Inicjowanie i realizację gminnych planów i projektów w zakresie przestrzeni publicznych.
Podstawy dla tworzenia miejsc w krajobrazie miast i wsi Wielkiej Brytanii powstają w samorządach. Realizacja podzielona
jest między sektor publiczny i prywatny. Zasadą jest, że obszar ulic i placów to domena władz lokalnych i instytucji
publicznych (jak np. Transport for London w Londynie), zaś współfinansowanie tych przestrzeni oraz tworzenie wnętrz
urbanistycznych, należą do sektora prywatnego. Sektor publiczny pełni rolę regulatora, właściciela i inwestora. Inwestycje
wewnątrz kwartałów, kształtowanie pierzei oraz części chodników to domena głównie prywatna. Współpraca obu sektorów
zachodzi na poziomie planowania rozwoju oraz przy negocjowaniu i udzielaniu pozwoleń urbanistycznych, jako
zagospodarowanie terenu jest ich integralną częścią. Ze względu na zróżnicowanie własnościowe i kompetencyjne,
przestrzenie publiczne w Wielkiej Brytanii charakteryzuje duża dywersyfikacja jakościowa i estetyczna. W ostatniej dekadzie,
zarówno na szczeblu centralnym [7] jak i regionalnym [8], zaczęto podejmować działania zmierzające do uregulowania
zasad związanych z projektowaniem i zarządzaniem przestrzeniami publicznymi. Ponadto samorządy zachęcane są do
opracowywania własnych reguł, spójnych z dokumentami nadrzędnymi, jednak przyczyniających się do tworzenia lokalnego
charakteru i harmonijnego krajobrazu.
3
PRZEKAZ GRAFICZNY W STRATEGIACH ROZWOJU PRZESTRZENI PUBLICZNYCH
Planowanie przestrzeni publicznych w Wielkiej Brytanii nie jest formalnie zestandaryzowane. Gminy przygotowują
dokumenty wedle swoich potrzeb i możliwości, stąd stosowany jest szeroki wachlarz instrumentów graficznych: od fotografii,
przez rysunek, po plany. Głównym celem strategii rozwoju przestrzeni publicznych w gminach jest wypracowanie ram
projektowych dla działań na danym terenie w celu uzyskania spójności estetycznej oraz sprawnego utrzymania przestrzeni
publicznych. Ograniczona paleta materiałów i urządzeń przekłada się automatycznie na bardziej efektywne utrzymanie.
3
Strategie planowania i projektowania przestrzeni publicznych dotyczą wszystkich uczestników kreowania miejsc, stąd dobra
komunikacja założeń jest kluczowa dla ich powodzenia. Trzeba zaznaczyć, że dokumenty te są konsultowane społecznie, a
tworzone na poziomie pojedynczych wsi Postanowienia Projektowe [10] są tworzone i rysowane z udziałem mieszkańców.
Instrumenty graficzne stosowane w dokumentach strategii rozwoju przestrzeni publicznych to - fotografie, rysunki: odręczne,
techniczne i generowane komputerowo wizualizacje, mapy: plany i diagramy mapowe. Instrumenty te są wykorzystywane w
trzech różnych technikach opisu relacji funkcjonalno – przestrzennych: statycznej, dynamicznej i kompozycyjnej. W
uproszczonej definicji, technika statyczna skupia się na umiejscowieniu elementów i zjawisk, technika dynamiczna – na
pokazaniu cech funkcjonalnych w kontekście lokalizacji, a kompozycyjna – na zobrazowaniu hierarchii i relacji między
poszczególnymi elementami układu. Poniższa tabela podsumowuje możliwości zastosowania wszystkich trzech technik w
kontekście budowania strategii.
Tab. 1. Porównanie metod zapisu graficznego i zakresu przekazu informacji w strategiach przestrzeni publicznych.
Table 1. The comparison of methods of graphic notation and scope of information in public realm strategies.
Element strategii / technika statyczny
dynamiczny
kompozycyjny
przekazu graficznego
Opis stanu istniejącego
lokalizacja
i
wygląd informacja
na
temat obraz przestrzeni publicznych
poszczególnych elementów parametrów
użytkowania w
układzie
funkcjonalnosieci przestrzeni publicznych przestrzeni
hierarchicznym
identyfikacja głównych atrakcji i
połączeń między nimi
Identyfikacja problemów i zobrazowanie walorów i ocena stanu technicznego
identyfikacja
brakujących
opcji
problemów
połączeń i obszarów z
potencjałem
Cele strategiczne
identyfikacja docelowej sieci identyfikacja
pożądanych identyfikacja docelowej sieci
miejsc i połączeń między nimi interwencji
miejsc i połączeń między nimi
w układzie hierarchicznym
Wskaźniki
paleta materiałów i urządzeń docelowe
parametry brak przykładów
małej architektury
użytkowania przestrzeni
Kierunki interwencji
docelowa
formy
sieci lokalizacja i opis planowanych hierarchia
planowanych
przestrzeni publicznych
interwencji
interwencji pod względem ich
przykłady
interwencji: znaczenia w sieci przestrzeni
pozytywne i negatywne
publicznych
Systemy
realizacji, lokalizacja projektów
definicja działań priorytetowych określenie hierarchii priorytetów
programowanie
dla
uczestników
procesu dla realizacji
inwestycyjnego
Rodzaje
stosowanych fotografie, fotomontaże
Rysunki: odręczny, techniczny i mapy: plany i diagramy
ilustracji
rysunki: odręczne, techniczne generowane
komputerowo mapowe
i generowane komputerowo wizualizacje
wizualizacje
mapy: plany i diagramy
mapy: plany i diagramy
mapowe
4
Il. 1. Dynamiczny zapis informacji: przykład pożądanych
przekształceń w Islington[13]
Il. 2. Kompozycyjny zapis informacji: rysunek zasad sieci
przestrzeni publicznych w Leicester [14]
Pic.1. The dynamic graphic notation: an ex ample of desired
transformations in Islington [13]
Pic.2. The compositional graphic notation: public realm
framework for Leicester City Centre [14]
Il. 3. Statyczny zapis informacji: rysunek sposobu układania
płyt chodnikowych w miejscach nietypowych w Islington [15]
Il. 4. Statyczny zapis informacji: paleta materiałów i elementów
małej architektury w Merton [16]
Pic.3. Static graphic notation: the drawing of paving patterns in
challenging locations in Islington [15]
Pic.4. Static graphic notation: palette of materials and street
furniture in Merton [1]
5
Podsumowując: najszerszy zasób narzędzi graficznych dostępny jest w przypadku statycznego zapisu informacji. Jest on także
najpowszechniej stosowany. Przyczyną tego stanu jest to, że głównym czynnikiem motywującym gminy do przygotowania
dokumentów strategii rozwoju przestrzeni publicznych jest określenie jednolitych i jednoznacznych palet materiałów oraz
rozwiązań technicznych ułatwiających późniejsze utrzymanie tych przestrzeni i ograniczenie kosztów.
4
MOŻLIWOŚCI I RYZYKO ZWIĄZANE Z ZASTOSOWANIEM ZAPISU GRAFICZNEGO W STRATEGIACH ROZWOJU
PRZESTRZENI PUBLICZNYCH
Zapis graficzny informacji w strategiach rozwoju przestrzeni publicznych jest dowolny. Do zlecającego (urząd) i wykonawcy
(jednostka wewnętrzna lub firma zewnętrzna) należy decyzja jakich ilustracji należy użyć. Każdy z instrumentów graficznych ma
swoje zalety, ale także wiąże się z ryzykiem. Poniższa tabela ilustruje te cechy w rozbiciu na poszczególne środki przekazu
wizualnego.
Tab. 2. Metody zapisu graficznego: analiza możliwości i ryzyka związanego z wykorzystaniem ich do komunikacji w
strategiach rozwoju przestrzeni publicznych.
Table 2. Methods of graphic notation: risks and opportunities’ analysis when applied for communication purposes in public
realm strategies.
Możliwości wykorzystania
Obszary ryzyka
Fotografia:
Z lotu ptaka
Obraz sieci przestrzeni publicznych w formie  Pozbawienie miejsc trzeciego wymiaru zaciera ich
realistycznej mapy
właściwą diagnostykę
 Wzrost oczekiwań inwestorów dotyczących
akceptowalnej wysokości zabudowy
Zapis zmian, które zaszły jako przykład  Płaskie odwzorowanie miejsc daje pole do
pożądanych i promowanych interwencji
manipulacji oceną rezultatów
Z
poziomu Przykłady inspiracji (projekty zrealizowane poza
użytkownika
gminą)
Praktyczne przykłady pozytywne i negatywne
(projekty na terenie JST)
6
 Kopiowanie rozwiązań bez względu na kontekst
lokalny.
 Zagrożenie konkurencyjności zamówień publicznych
oraz praw autorskich
 Dosłowność interpretacji, niemożliwe do spełnienia
oczekiwania społeczności lokalnej
 Kopiowanie rozwiązań bez względu na szerszy
kontekst urbanistyczny.
 Dosłowność interpretacji, niemożliwe do spełnienia
oczekiwania społeczności lokalnej
 Poczucie wykluczenia ze strony projektantów /
zarządców napiętnowanych przestrzeni - negatywne
nastawienie do proponowanych rozwiązań
Zapis zmian, które zaszły jako przykład
pożądanych i promowanych interwencji
Zbliżenie
elementu
Szczegółowa
prezentacja
zalecanych
materiałów i elementów małej architektury
Fotomontaż
Symulacja zmian, zachodzących w wyniku
proponowanych interwencji
Rysunek:
Odręczny
Prezentacja wyników konsultacji w formie
szkiców
Nadanie trzeciego wymiaru planom
Techniczny
Wizualizacje
komputerowe
Plan:
Mapa
Typologia przestrzeni publicznych wraz z
przekrojami
Walory krajobrazu kulturowego oraz szczegóły
rozwiązań technicznych
Szczegóły rozwiązań technicznych
Wizualizacje projektów oczekujących
realizację
Wizje przyszłości abstrakcyjne / aspiracje
na
Rozwój historyczny danego obszaru
Zagospodarowanie przestrzenne w tym
lokalizacja przestrzeni publicznych, analizy
stanu własności, nasłonecznienia itp.
 Na terenach gdzie zmiany nie były rewolucyjne lub
ich pozytywne efekty należą do sfery poza
estetycznej takie zestawienie może przekładać się
na kontestację działań samorządu oraz negatywne
nastawienie do proponowanych zmian
 Zagrożenie zasad konkurencji i zamówień
publicznych: promocja prywatnych firm
 Wysoka
kontrola
społeczna
przedsięwzięć
wymuszająca założoną paletę bez względu na
bieżące możliwości budżetowe
 Manipulacja obrazem ze względu na niedoskonałość
techniczną montażu
 Manipulacja wrażeniowa wywołana doskonałością
techniczną montażu
 Poczucie wykluczenia uczestników konsultacji ze
względu na brak umiejętności / śmiałości rysowania
 Potencjalne zagrożenie manipulacją ze względu na
dominującą rolę rysowników
 Potencjalne zagrożenie manipulacją ze względu na
uproszczoną i umowną formę rysunku
 Umiarkowane możliwości aplikacji, potencjalnie
przyczyna kontestacji całości dokumentu
 Trudność skojarzenia rysunku z konkretnymi
rozwiązaniami materiałowymi i technicznymi
 Suchy przekaz potencjalnie zniechęcający dla
zleceniodawców
 Zagrożenie zasad konkurencji i zamówień
publicznych
 Spadek zaufania do samorządu w przypadku braku
realizacji bądź realizacji różniącej się od ilustracji
 Odrealnienie dokumentu, spadek poparcia
 Zwiększenie objętości dokumentu, specjalistyczny
wizerunek zwiększający dystans do odbiorcy a
zmniejszający jego poczucie identyfikacji z
założeniami dokumentu
 Pozbawienie miejsc trzeciego wymiaru zaciera ich
właściwą diagnostykę
 Wzrost oczekiwań inwestorów dotyczących
akceptowalnej wysokości zabudowy
7
Lokalizacja stref
publicznych
Diagram
mapowy
interwencji
i
projektów
Hierarchia i struktura przestrzeni publicznych
Schematy
przestrzeni
dotyczące
Schematy strefowania
funkcjonowania
 Identyfikacja
obszarów
poza
priorytetami
samorządu, przyczyna kontestacji działań i poczucia
wykluczenia
 Utrudnienie negocjacji z sektorem prywatnym
dotyczących współfinansowania inwestycji
 Subiektywność interpretacji
 Niejasny związek rysunku z aktywnością
inwestycyjną
 Nadinterpretacja danych
 Uwypuklenie
sprzeczności
interesów stron
tworzących miejsca
 Sprzeciw mieszkańców i lokalnego biznesu
związany z przypisaniem do danej strefy i zasadami
inwestycji w przestrzenie publiczne
Stosowanie przekazu graficznego w niestatutowych dokumentach planistycznych wiąże się z elementami ryzyka. Każdy z
samorządów indywidualnie podejmuje decyzję, które z nich i w jakim stopniu będzie ponosić.
5
PODSUMOWANIE
Doświadczenia brytyjskie dają dobry materiał poglądowy samorządom polskim w dobie postępującej demokratyzacji
planowania. Inwestycje infrastrukturalne są często katalizatorem tworzenia miejsc w tkance miast i wsi. Ważne, aby miejsca
te były kształtowane harmonijnie i na zasadach partnerskich. Ma to znaczenie nie tylko jako możliwość użycia partnerstwa
jako metody zwiększenia kapitału dla inwestycji, ale także dla dobrego funkcjonowania tych miejsc. Wizualne metody
przekazu informacji mają podstawową zaletę – tworzą płaszczyznę porozumienia ponad podziałami zawodowymi i
kulturowymi. Warto więc stosować je ze pełną świadomością wpływu jaki wywierają.
6
LITERATURA
[1] How to Turn a Place Around, Project for Public Spaces, 2000; adaptacja, tłumaczenie oraz przygotowanie polskiej
wersji: JELEŃSKI T., KOSIŃSKI W.: Jak przetworzyć Miejsce. Podręcznik kreowania udanych przestrzeni publicznych;
Fundacja Partnerstwa dla Środowiska, 2009; str. 41-57
[2] Podejmowanie projektów w przestrzeni publicznej, red.: ŁUSZCZEK Małgorzata, WIĘCKIEWICZ Magdalena; Fundacja
Partnerstwo dla Środowiska, 2005; str. 4-6
[3] McMANUS Sue, TENNYSON Ros: Od czynu do słowa: komunikacja w partnerstwie; Akademia Partnerstwa, 2010; str.
7-8, 48-58
[4] Fondation Maison des Sciences de l’Homme: Karta europejskich placów miejskich. 30 rekomendacji do tworzenia lub
rewitalizacji placów; str.v
[5] London Plan, Mayor of London, 2011;
8
[6]
[7]
[8]
[9]
[10]
[11]
[12]
[13]
[14]
[15]
[16]
[17]
Draft National Planning Framework: Department for Communities and Local Government, 2011; str. vi
Streets For All: South East; English Heritage 2006
Streetscape Guidance 2009: A guide to better London Streets, Mayor of London 2009
http://strategie.zut.edu.pl/pl,page,przewodniki-do-projektowania-przestrzeni-publicznych.html lista i dostęp do
dokumentów strategii rozwoju przestrzeni publicznych w Wielkiej Brytanii będących podstawą dla artykułu
http://strategie.zut.edu.pl/pl,page,projektowanie-wsi-w-wielkiej-brytanii.html: lista i dostęp do dokumentów Village
Design Statemet w Wielkiej Brytanii będących podstawą dla artykułu
The Town and Country Planning Act 1990; 1990 Chapter 8; Sekcja 106
The Community Infrastructure Levy (Amendment) Regulations 2011; Statutory Instruments 2011 No. 987
Islington Streetbook - A borough-wide streetscape manual; London Borough of Islington 2005; str.62
BURNS + NICE: Leicester City Centre Public Realm Strategy; Leicester City Council, 2005
GILLESPIES:Merton streetscene Design Guide; London Borough of Merton 2008; str. 102
Islington Streetbook - A borough-wide streetscape manual; London Borough of Islington 2005; str. 32
CREMONA M., HEATH T., OC T., TIESDELL S.: Public Places, Urban Spaces; Architectural Press 2003; str. 263-282
Dane personalne:
Dr inż. arch. Agnieszka Zimnicka
[email protected]
Autorka prowadzi obecnie badania ‘Jakość przestrzeni w planowaniu rozwoju gmin – przekaz graficzny informacji”:
www.strategie.zut.edu.pl, oraz zbiera doświadczenia praktyczne pracując w Zespole ds. Tworzenia Miejsc (Placemaking
Team) urzędu londyńskiej gminy Croydon (Wielka Brytania).
TYTUŁ REFERATU
TYTUŁ (ANG)
STRESZCZENIE (TYTUŁ)
ULAR-Streszczenie – tekst
ULAR-Tekst referatu
9
1
ULAR-NAGŁÓWEK 1;ROZDZIAŁ1
1.1
1.1.1
1.1.1.1
ULAR-Nagłówek 2;Podrozdział 1
ULAR-Tabela – tytuł
ULAR-Tabela - opis kolumn i wierszy
ULAR-Tabela tekst
ULAR-Ilustracja – opis
[1] ULAR-Bibliografia
10

Tytuł i stopień naukowy

Transkrypt

Podobne dokumenty

Tytuł i stopień naukowy

ZGŁOSZENIE PRZEDMIOTU-

SPIS TREŚCI|TABLE OF CONTENTS ` 24/2_2015

artykuł PDF (pl) - BeTA architekci

Nauczycielski plan dydaktyczny Przedmiot: Podstawy projektowania

spis treści

Urban - Kancelaria Radców Prawnych Urban i Zapart

Celem ogólnym było ukazanie uczniom bezpośredniego związku

Anglojęzyczna Konwencja Młodych w AA w Londynie. 16 - No

dlk3690055 Parker PARKER URBAN LONDON CAB