Badanie „trudnych” śladów linii papilarnych w ujęciu statystycznym

Bożena Andrzejewska, Krzysztof Tomaszycki
Badanie „trudnych” śladów
linii papilarnych
w ujęciu statystycznym
Celem analizy przeprowadzonych badañ jest okreœlenie obszaru niepewnoœci podejmowanych decyzji w grupie œladów „trudnych”, co do których wydawana jest kategoryczna opinia daktyloskopijna.
Obecnie praktycznie w ka¿dej dziedzinie ¿ycia
w wykonywaniu najprostszych czynnoœci cz³owieka zastêpuj¹ maszyny i komputery. Automatyzacja i informatyzacja w szybkim tempie wkraczaj¹ tak¿e do daktyloskopii – ich efektem s¹ cyfrowe zapisy kart, œladów, automatyczne kodowanie, komputerowe przeszukiwanie
baz danych, sprawdzanie to¿samoœci z u¿yciem MorphoTouch itp. Jednak to zawsze cz³owiek decyduje
o ostatecznym wyniku kodowania, przeszukania czy
identyfikacji.
„Trudne” œlady linii papilarnych to odrêbny i bardzo
z³o¿ony problem identyfikacji daktyloskopijnej. Istniej¹
kategorie œladów daktyloskopijnych niemieszcz¹cych
siê w matematycznej, iloœciowej regule 12 cech, tj: œlady o ró¿nym charakterze dynamiki ich pozostawienia
czy œlady kompleksowe. Dopiero dysponuj¹c odpowiednim materia³em porównawczym, mo¿na stwierdziæ, czy mamy do czynienia z minucj¹, np. zniekszta³con¹ w sposób dynamiczny w chwili jej odwzorowania,
czy te¿ z jakimœ elementem odwzorowanego pod³o¿a.
Przy dokonywaniu takiej analizy ¿adne szkie³ko mêdrca nie zast¹pi czucia i wiary – wieloletniego doœwiadczenia eksperta, nabytego podczas badañ œladów linii
papilarnych.
Poddane analizie w pracy „trudne” œlady linii papilarnych, problemy z ich kwalifikacj¹ i identyfikacj¹ dowodz¹, ¿e jest to jeden z powa¿niejszych problemów
identyfikacji daktyloskopijnej. Wyniki badañ przedstawione w pracy s¹ skromnym wk³adem do trwaj¹cej
od lat w œrodowisku ekspertów daktyloskopii dyskusji
na temat opinii prawdopodobnej.
Wspó³czesna daktyloskopia to podstawowy, z³o¿ony i zarazem najstarszy z dzia³ów techniki kryminalistycznej zajmuj¹cy siê naukowymi metodami ustalania
to¿samoœci (identyfikacji) cz³owieka. Ekspertyza daktyloskopijna objê³a swoim zasiêgiem tak¿e inne czêœci
cia³a, nie tylko odciski linii papilarnych palców. Podstaw¹ identyfikacji daktyloskopijnej s¹ w³aœciwoœci linii papilarnych, które charakteryzuje: niezmiennoœæ, niezniszczalnoœæ, indywidualnoœæ1.
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 262 (paŸdziernik–grudzieñ) 2008
Identyfikacja daktyloskopijna jest zaliczana do bezpoœredniej indywidualnej identyfikacji kryminalistycznej.
„Celem procesu identyfikacji daktyloskopijnej jest
ustalenie, w drodze badañ porównawczych, czy porównywane odwzorowania uk³adu (-ów) linii papilarnych
lub elementów poletkowej budowy powierzchni skóry
mog³y powstaæ w wyniku oddzia³ywania na pod³o¿e tego samego fragmentu powierzchni opuszki palca, d³oni lub innej czêœci cia³a”2.
Zgodnie z „Metodyk¹ prowadzenia badañ daktyloskopijnych”3 za odwzorowanie nadaj¹ce siê do dalszych badañ na etapie kwalifikacji (jeszcze bez oceny
materia³u porównawczego) „uznajemy to odwzorowanie, na którym mo¿na wyznaczyæ co najmniej 7 klasycznych cech szczególnych uk³adu linii papilarnych
(minucji) lub cech poletkowych budowy skóry, których
zró¿nicowanie pozwala, zdaniem prowadz¹cego badania, na dokonanie identyfikacji”.
C. Grzeszyk wyró¿ni³ trzy metody oceny œladów
daktyloskopijnych:
iloœciow¹, w której œciœle okreœlona liczba cech
decyduje o mo¿liwoœci identyfikacji,
jakoœciow¹, uwzglêdniaj¹c¹ wy³¹cznie jakoœæ,
czyli budowê cech charakterystycznych, odrzucaj¹c¹ niezbêdne minimum minucji,
jakoœciowo-iloœciow¹, w której uwzglêdnia siê zarówno jakoœæ cech, jak i ich liczbê4.
Do uznania dwóch œladów linii papilarnych za to¿same wystarczy od kilku do kilkunastu cech wspólnych
(ta sama minucja wystêpuj¹ca w tym samym miejscu).
Przyjmuje siê, ¿e 12 cech wspólnych wystarcza do kategorycznego stwierdzenia to¿samoœci5. Jednoczeœnie
brak jest miêdzynarodowych ustaleñ co do liczby takich
samych cech w materiale dowodowym i porównawczym, koniecznej do wydania opinii kategorycznej.
W Polsce przyjmuje siê, ¿e wystarczaj¹ce jest wyznaczenie 12 zgodnych minucji. Regu³a 12 cech jest wynikiem sporu z antropometryczn¹ identyfikacj¹ cz³owieka
metod¹ Bertillona, która okreœla 11 wymiarów cia³a6.
Doœwiadczeni eksperci ju¿ od lat sygnalizuj¹, ¿e decyzjê o ostatecznym zakwalifikowaniu œladu do badañ
mo¿na podj¹æ dopiero po zapoznaniu siê z materia³em
porównawczym. Cechy w¹tpliwe nale¿y analizowaæ
23
po stwierdzeniu zgodnoœci cech pewnych w zestawieniu z odpowiednim materia³em porównawczym. Nie
mo¿na jednak ju¿ na tym etapie zapominaæ, ¿e nie tylko „matematyczne” podejœcie do kwalifikacji œladu decyduje o jego przydatnoœci do dalszych badañ. Nie
mniej wa¿ne s¹ zarówno okreœlenie czytelnoœci œladu,
sposobu odwzorowania (œlad kompleksowy), jak i mo¿liwoœæ wskazania kolejnych cech (krawêdzioskopii, poroskopii) w trakcie badañ porównawczych, tak by mo¿na by³o udokumentowaæ, odwo³uj¹c siê do materia³u
porównawczego, 12 wspólnych cech.
Odrêbnym zagadnieniem jest kwalifikowanie tzw.
trudnych œladów linii papilarnych. Problematyka ta
doœæ szczegó³owo zosta³a omówiona w artykule Piotra
Wiœniewskiego i Jerzego Rzepki pt. Badanie trudnych
œladów linii papilarnych7.
Autorzy podzielili proces badania tych œladów
na piêæ etapów:
1. Podjêcie decyzji o w³¹czeniu do badañ œladu (pozornie nienadaj¹cego siê do badañ porównawczych).
2. Analiza materia³u dowodowego pod k¹tem mechanizmu pozostawienia œladu.
3. Wyodrêbnienie na badanym obrazie najbardziej
charakterystycznych i rzadko wystêpuj¹cych minucji.
4. Badanie porównawcze z wykorzystaniem metod
krawêdzioskopii.
5. Udokumentowanie wyników badañ w tablicy pogl¹dowej8.
W przeprowadzonych badaniach analizie poddano
wyniki 90 ekspertyz, w których by³o 1079 œladów linii
papilarnych.
Dla potrzeb badañ przyjêto podzia³ œladów linii papilarnych na szeœæ grup9 zawieraj¹cych nastêpuj¹ce
wartoœci cech szczególnych:
grupa 0 – brak cech szczególnych, wystêpuje tylko kilka linii papilarnych,
grupa 1 – œlady o nik³ej czytelnoœci, zniekszta³cone, zawieraj¹ce od 1 do 4 cech szczególnych budowy linii papilarnych,
grupa 2 – œlady o nik³ej czytelnoœci zawieraj¹ce
od 5 do 6 cech szczególnych budowy linii papilarnych,
grupa 3 – œlady zawieraj¹ce od 7 do 11 cech
szczególnych budowy linii papilarnych,
grupa 4 – œlady zawieraj¹ce 12 cech, dobra czytelnoœæ,
grupa 5 – œlady zawieraj¹ce powy¿ej 12 cech,
wzorcowe odwzorowanie lub odwzorowania d³oni.
W trakcie wykonywania badañ szczegó³owej analizie poddano wszystkie odwzorowania linii papilarnych
znajduj¹ce siê na foliach, nie wy³¹czaj¹c tych, które za-
24
wiera³y po kilka linii papilarnych (grupa 0). Do ka¿dej
z wykonywanych ekspertyz opracowano tabele robocze, które wype³niano na bie¿¹co, wpisuj¹c wyniki badañ. Nastêpnie opracowano jedn¹ tabelê zbiorcz¹, któr¹ pos³ugiwano siê w trakcie analizy wyników badañ.
Zgodnie z „Metodyk¹ prowadzenia badañ daktyloskopijnych”10 do badañ identyfikacyjnych kwalifikuje
siê œlady, na których mo¿na wyznaczyæ co najmniej 7
klasycznych cech szczególnych uk³adu linii papilarnych (minucji) lub poletkowej budowy skóry, których
odrêbnoœæ budowy pozwala na dokonanie identyfikacji.
Istniej¹ pewne kategorie œladów daktyloskopijnych niemieszcz¹cych siê w regule minimum 7 cech. S¹ to œlady o ró¿nym charakterze dynamiki ich pozostawienia
czy œlady kompleksowe.
W przeprowadzonych badaniach wskazano na 90
przyk³adowych ekspertyzach, kolejno wp³ywaj¹cych
do badañ, jaki procent ogó³u œladów linii papilarnych
stanowi¹ „trudne” œlady linii papilarnych i ile z nich pozytywnie zidentyfikowano.
Œlady linii papilarnych by³y zabezpieczone na 231
foliach (¿elowych: czarnych i przezroczystych oraz pozytywowych), 24 fotogramach i dwóch zabezpieczonych wraz z pod³o¿em na materiale dowodowym.
Poddane analizie ekspertyzy by³y zarz¹dzane przez
jednostki Policji województwa wielkopolskiego. Iloœciowy udzia³ jednostek zlecaj¹cych badania przedstawiono na wykresie (ryc. 1).
Podstaw¹ kwalifikowania materia³u do badañ by³y
Wytyczne Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego KGP „Metodyka prowadzenia badañ daktyloskopijnych”11 oraz „Procedura badawcza – Identyfikacja
daktyloskopijna z 21 lutego 2005 roku LK KWP w Poznaniu”. Podczas analizy œladów daktyloskopijnych wykorzystywano lupê aplanatyczn¹ o powiêkszeniu 5x
i mikroskop PZO MST 131 o powiêkszeniu 6,3x.
Na etapie wstêpnej kwalifikacji z ogólnej liczby 1079
œladów do grupy 0 (brak cech) zakwalifikowano 79 œladów, do grupy 1 (1–4 cechy) 338 œladów, do grupy 2
(5–6 cech) 136 œladów, do grupy 3 (7–11 cech) 134 œlady, do grupy 4 (12 cech) 57 œladów, do grupy 5 (> 12
cech) 335 œladów (ryc. 2).
Œlady weryfikowano z materia³em porównawczym
w 87 ekspertyzach, a tylko w trzech ekspertyzach oceniano je bez materia³u porównawczego, co stanowi³o
zaledwie 3% ogó³u przebadanych ekspertyz.
Do badañ identyfikacyjnych nie nadawa³y siê œlady
z grupy 0, grupy 1 i grupy 2, co stanowi³o odpowiednio
w grupie 0 – 79 œladów – 7% ogólnej liczby œladów,
w grupie 1 – 338 œladów – 32% ogólnej liczby œladów.
Badaniom poddano œlady z grup od 3 do 5.
W dalszych badaniach przeanalizowano œlady
z grupy 3, tj. zawieraj¹cej od 7 do 11 cech szczególnych budowy linii papilarnych. Stanowi³y one 12% ogó-
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 262 (paŸdziernik–grudzieñ) 2008
³u przebadanych œladów.
Na 134 œlady z tej grupy 53 zosta³y zidentyfikowane w pierwszym
etapie, tj. tak jak je zakwalifikowano podczas
oceny wstêpnej, czyli
bez materia³u porównawczego. W 34 przypadkach po weryfikacji z
materia³em porównawczym œlady zmieni³y
swoj¹ wartoœæ identyfikacyjn¹. Z liczby minucji
na badanym œladzie
mieszcz¹cej siê w przedziale 7–11 cech zmieniono
ich
wartoϾ
na liczbê 12 cech, czyli
na œlady bezwarunkowo
kwalifikowane do dalszych badañ. By³y to
przejœcia z grupy 3 do
grupy 4. Nie zaobserwowano przejϾ z grupy 3
do 5. Na ogóln¹ liczbê
134 œladów z tej grupy
a¿ 81 (60,4%) nie nadawa³o siê do badañ identyfikacyjnych (tab. 1).
W badanej grupie 3 –
134 œlady stanowi³y 12,4% ogólnej liczby
œladów poddanych analizie. Po ich weryfikacji
z materia³em porównawczym
zidentyfikowano 53 œlady tej grupy, co
stanowi³o 4,9% ogólnej
liczby œladów.
W poddanej szczegó³owej analizie grupie 3
(7–11 cech) liczba œladów, które zmieni³y swoj¹ wartoœæ identyfikacyjn¹, wynios³a 34, co stanowi³o 3,2% ogólnej
liczby œladów poddanych analizie (1079)
(ryc. 3).
W stosunku do 454
œladów z ogólnej liczby 1079 podjêto kategoryczne decyzje o identy-
Ryc. 1. Iloœciowy udzia³ jednostek zlecaj¹cych badania
Fig. 1. Quantitative percentage of units requesting forensic examinations
Ryc. 2. Procentowa wielkoœæ poszczególnych grup œladów w badaniach
Fig. 2. Percentage value of specific groups of latents in examination
Tabela 1
„Trudne” ślady linii papilarnych – po porównaniu z materiałem porównawczym,
grupa 3 (7–11 cech)
”Difficult” latent fingermarks – after comparison with reference material,
group 3 (7–11 minutiae)
Grupa 3 (7–11 cech)
Liczba
œladów
134
Zidentyfikowane –
Zidentyfikowane –
zmieniaj¹ce swoj¹ niezmieniaj¹ce swojej
wartoϾ
wartoœci
Zidentyfikowane
identyfikacyjn¹
identyfikacyjnej –
z grupy 3 do grupy 4
kompleksowe
53
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 262 (paŸdziernik–grudzieñ) 2008
34
27
NDS
81
25
fikacji lub o tym, ¿e œlad nie pochodzi³ od materia³u porównawczego. W grupie „trudnych” œladów linii papilarnych wszystkie œlady, co do których podjêto tak¹ decyzjê, zosta³y zidentyfikowane (tab. 2).
Innym rozpatrywanym problemem by³y œlady linii
papilarnych zabezpieczone kompleksowo w grupie 2
(5–6 cech) i w grupie 3 (7–11 cech). Zgodnie z zasadami obowi¹zuj¹cej metodyki œlady zawieraj¹ce 5–6 cech
szczególnych nie nadaj¹ siê nawet do warunkowej
zmieni³o wartoœæ identyfikacyjn¹ i przesz³o z grupy 2
do grupy 3 (tab. 3) (ryc. 4). Nie zaobserwowano przejϾ
(zmian wartoœci identyfikacyjnej) do grup wy¿szych, tj.
do grupy 4 lub 5.
W grupie 2 – osiem œladów zmieni³o wartoœæ identyfikacyjn¹ i przesz³o do grupy 3. Stanowi³o to 0,74%
ogólnej liczby œladów w badaniach i 5,9% œladów w tej
grupie.
W trakcie weryfikacji z materia³em porównawczym
niektóre œlady w grupie 2
i grupie 3 kwalifikowano
i identyfikowano w³aœnie
w taki sposób. W grupie 2 (œladów nienadaj¹cych siê do badañ zgodnie z metodyk¹) wszystkie zidentyfikowane œlady by³y œladami kompleksowymi (tab. 4)
(ryc. 4).
Podjêcie decyzji o zakwalifikowaniu do badañ
tzw. trudnych œladów linii
papilarnych jest jedn¹
z najtrudniejszych decyzji w procesie identyfikacji. Zgodnie z metodyk¹
œlady maj¹ce mniej ni¿
siedem cech szczególnych budowy linii papiRyc. 3. Liczba œladów zmieniaj¹cych swoj¹ wartoœæ identyfikacyjn¹ z grupy 3 na grupê 4 w odniesieniu do wszystkich
larnych nie s¹ kwalifikoœladów
wane do badañ. W prakFig. 3. Number of latent fingermarks changing their identification value from group 3 into group 4 in relation to all
fingermarks
tyce jednak zdarza siê,
¿e œlady te zostaj¹ zikwalifikacji do badañ. Jednak w trakcie weryfikacji
dentyfikowane pozytywnie z materia³em porównawz materia³em porównawczym dziewiêæ œladów zidentyczym. S¹ to najczêœciej œlady zabezpieczone w sposób
fikowano pozytywnie. By³y to œlady, które zosta³y zakompleksowy.
bezpieczone w sposób kompleksowy. W liczbie œladów
Œlady z grupy „trudnych”, które po weryfikacji z maz grupy 2, tj. zawieraj¹cych 5–6 cech szczególnych buteria³em porównawczym zmieniaj¹ wartoœæ identyfikadowy linii papilarnych, na 136 œladów a¿ 127 odrzucocyjn¹, stanowi¹ bardzo niewielk¹ liczbê pozytywnych
no jako te, które nie nadawa³y siê do badañ, co stanoidentyfikacji. Na poddanych analizie 90 wykonanych
wi³o 93,4% œladów z tej grupy, przy czym osiem œladów
ekspertyz i 1079 œladów pozytywna identyfikacja tzw.
Tabela 2
Liczba zidentyfikowanych śladów w stosunku do ogólnej liczby śladów,
co do których podjęto kategoryczne decyzje
Number of identified fingermarks in relation to overall number of fingermarks resulting
in categorical decisions
26
Liczba œladów, co do których podjêto
kategoryczn¹ decyzjê w grupie 3
Œlady zidentyfikowane
w grupie 3
Liczba œladów, co do których
podjêto kategoryczn¹ decyzjê w
badaniach
53
53
454
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 262 (paŸdziernik–grudzieñ) 2008
Tabela 3
Ślady linii papilarnych w grupie 2 (5–6 cech)
Latent fingermarks in group 2 (5–6 minutiae)
Grupa 2 (5–6 cech)
Liczba
œladów
Zidentyfikowane
Zidentyfikowane –
zmieniaj¹ce swoj¹
wartoœæ identyfikacyjn¹
Zidentyfikowane – bez
zmiany wartoœci
identyfikacyjnej
NDS
136
9
8
1
127
Ryc. 4. Œlady linii papilarnych zidentyfikowane w grupie 2 i jakoœciowe przejœcie z grupy 2 do grupy 3 po weryfikacji z
materia³em porównawczym
Fig. 4. Latent fingermarks identified in group 2 and qualitative transfer from group 2 to group 3 after verification with
comparative material
Tabela 4
Ślady kompleksowe w grupie 2 i grupie 3
Complex fingermarks in group 2 and group 3
Liczba
zidentyfikowanych
œladów
kompleksowych
Liczba
œladów zmieniaj¹cych
swoj¹ wartoœæ
identyfikacyjn¹
Liczba
przejœæ œladów
kompleksowych
Liczba
przejœæ œladów
kompleksowych
[%]
2
9
8
8
100
3
26
34
16
47
Grupa
Ryc. 5. Procentowe przedstawienie wartoœci œladów kompleksowych zmieniaj¹cych swoj¹ wartoœæ identyfikacyjn¹ w grupie 2 i grupie 3
Fig. 5. Percentage representation of complex fingermarks changing their identification value in group 2 and group 3
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 262 (paŸdziernik–grudzieñ) 2008
27
trudnych œladów linii papilarnych zosta³a dokonana zaledwie w 3,2% wszystkich œladów.
Przeprowadzone badania pozwoli³y na wysuniêcie
nastêpuj¹cych wniosków:
1. Liczba tzw. trudnych œladów linii papilarnych
w przebadanych ekspertyzach wynosi³a 134, co
stanowi³o 12,4% ogólnej liczby œladów poddanych analizie (1079).
2. W ogólnej liczbie œladów poddanych analizie 4,9% warunkowo kwalifikowanych do badañ
œladów linii papilarnych zosta³o pozytywnie zidentyfikowanych z materia³em porównawczym.
3. Zidentyfikowano 11,7% tzw. trudnych œladów linii
papilarnych w stosunku do liczby œladów, co
do których podjêto kategoryczne decyzje identyfikacyjne.
4. Podczas badañ identyfikacyjnych œladów linii papilarnych zabezpieczonych w sposób kompleksowy w grupie 2 zidentyfikowano 9 œladów, co stanowi³o 0,8%, zaœ w grupie 3 zidentyfikowano 26,
co stanowi³o 2,4% œladów poddanych analizie.
5. Wielkoœæ obszaru niepewnoœci podejmowanych
decyzji w grupie tzw. trudnych œladów linii papilarnych, co do których wydawana jest opinia kategoryczna, wynosi 3,2%.
ryc.: autorka
tab.: oprac. autorzy
PRZYPISY
1 C. Grzeszyk, Daktyloskopia, Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa 1992.
2 Wytyczne Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego KGP dotycz¹ce procedury identyfikacji daktyloskopijnej z 31 grudnia 2003 roku.
3 Wytyczne Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego KGP – „Metodyka prowadzenia badañ daktyloskopijnych” z 9 lutego 2005 roku.
4 Cz. Grzeszyk, op.cit.
5 J. Moszczyñski, Dlaczego 12?, „Problemy Kryminalistyki” 1996, nr 214, s. 15–18.
6 Technika kryminalistyczna, t. 2, pod red. G. Kêdzierskiej, Wyd. WSPol, Szczytno 2006.
7 P. Wiœniewski, J. Rzepka, Badanie trudnych œladów linii papilarnych, „Problemy Kryminalistyki” 1997, nr 217,
s. 59–64.
8 Ibidem, s. 62–63.
9 Instrukcja wykonywania i dokumentowania badañ bieg³oœci poprzez porównania miêdzylaboratoryjne z zakresu identyfikacji daktyloskopijnej.
10 Wytyczne Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego KGP – „Metodyka prowadzenia badañ...”, op.cit.
11 Ibidem.
28
Streszczenie
Celem analizy i badañ jest okreœlenie obszaru niepewnoœci
podejmowanych decyzji w grupie tzw. trudnych œladów linii papilarnych, co do których wydawana jest kategoryczna opinia
daktyloskopijna, oraz procentowe okreœlenie iloœci tych œladów
zmieniaj¹cych swoj¹ wartoœæ identyfikacyjn¹ po weryfikacji
z materia³em porównawczym.
S³owa kluczowe: „trudne” œlady linii papilarnych, kategoryczna opinia daktyloskopijna, obszar niepewnoœci.
Summary
The purpose of study and examinations is to determine level
of uncertainty of decisions made in thea area of the so-called
„difficult” latent fingermarks, where categorical statement is issued as well as to determine the percentage quantity of those latents changing their identification status following verification
with reference material.
Keywords: „difficult” latent prints, categorical fingerprint
statement, area of uncertainty.
Czytelniku,
jeœli Twój zbiór
egzemplarzy
„Problemów Kryminalistyki”
jest niekompletny,
istnieje mo¿liwoœæ
jego uzupe³nienia.
Informacje o zakupie
numerów archiwalnych
pod numerem telefonu
(022) 601-45-30
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 262 (paŸdziernik–grudzieñ) 2008