Polskie Towarzystwo

Polskie Towarzystwo
Fotowoltaiki
rok założenia 2005
Warszawa, 09 maja 2014
REALIZACJA, ODBIÓR I MONITOROWANIE PRACY SYSTEMÓW
FOTOWOLTAICZNYCH ORAZ WYKONYWANIA PRAC
PRZEZ CERTYFIKOWANYCH INSTALATORÓW
Proponowane przez NFOSiGW programy PROSUMENT i BOCIAN wychodzą naprzeciw
oczekiwaniom znacznej części społeczeństwa zainteresowanego wykorzystywaniem
innowacyjnych, dostępnych ekonomicznie i ekologicznych źródłach energii. Toteż są one
obarczone wielką odpowiedzialnością za stworzenie podstaw jakościowych i organizacyjnych
dla rozwoju małych i średnich systemów OZE, a przede wszystkim fotowoltaiki.
ROSUMENT i BOCIAN, z założenia, są programami pilotażowymi, czyli takimi, w którym
sprawdza się procedury inwestycyjne, prawne, ekonomiczne, społeczne i oczywiście
techniczne. Takim programem pilotażowym był niemiecki Program 1000 słonecznych dachów
w latach 1991 – 1995 w ramach którego zainstalowano ponad 2500 małych systemów PV.
NB. Działo się to ponad 20 lat temu w sąsiednim kraju o podobnym nasłonecznieniu. Dlatego
oba programy należy maksymalnie wykorzystać dla przetestowania otaczających
warunków inwestowania i działania systemów PV. Celem nie powinno być instalacja jak
największej mocy PV ale zbadanie ww. dziedzin.
Polskie Towarzystwo Fotowoltaiki jest zdecydowanym zwolennikiem narzucenia starannie
sprecyzowanych i ambitnych parametrów komponentów systemów PV i oceny ich pracy. Tylko
takie podejście wpłynie na prawidłowy rozwój rynku. To NFOSiGW powinno narzucać ambitne
parametry systemów PV i następnie rygorystycznie domagać się ich stosowania nawet pod
groźbą cofnięcia dotacji lub kredytu. Zmusi to producentów poprawy parametrów i obniżenia
cen, a prosumenta będzie chroniło przed wątpliwej jakości produktami.
PTPV obawiając się negatywnego postrzegania i efekcie kompromitacji fotowoltaiki w
przypadku niepowodzenia ww. programów, pozwala sobie zgłosić następujące uwagi do
Programów PROSUMENT i BOCIAN. Uwagi te koncentrują się w 4 obszarach:
I.
zapewnienie instalowania systemów PV z komponentów
potwierdzonej uznawanym powszechnie certyfikatem jakości,
II.
wykonanie instalacji systemów przez instalatora certyfikowanego w UDT,
III.
zapewnienie wysokiej jakości pracy systemów PV poprzez odpowiedni odbiór a
następnie monitorowanie on-line pracy systemów i ocena ich wydajności
IV.
Informacja i edukacja społeczeństwa o zaletach i efektach wdrażania tych
programów
wysokiej,
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Polskie Towarzystwo Fotowoltaiki
ul. Prałatowska 5 lok. 50, 03-510 Warszawa Tel. mob. 605099781 Tel./Fax: 22-6798870
e-mail: [email protected] www.pv-polska.pl
NIP: PL 5242589631
REGON 140395926
KRS 0000235799
Sąd Rejonowy m.st. Warszawy w Warszawie, XIII Wydzial Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego
Ad I. Zapewnienie instalowania systemów PV z komponentów wysokiej, potwierdzonej
uznawanym powszechnie certyfikatem jakości.
Kryteria odbioru systemu PV powinny być wymagające i rygorystycznie przestrzegane. 8.
kwietnia PKN zaaprobował propozycję normy IEC 62446_2014 - Grid connected PV systems
- Minimum requirements for system documentation, commissioning tests and inspection
(Systemy przyłączone do sieci energetycznej – minimalne wymagania dotyczące
dokumentacji, testów odbiorczych i inspekcji), która będzie bardzo przydatna w procesie
realizacji programow Prosument i Bocian.
UWAGA!. Konieczne jest opracowanie Przewodnika dla Instalatora na podstawie ww.
normy oraz tzw. „check list” odbioru systemów.
Moduły fotowoltaiczne powinny posiadać jeden z certyfikatów zgodności z normą PN-EN
61215:2005 „Moduły fotowoltaiczne (PV) z krzemu krystalicznego do zastosowań naziemnych
- Kwalifikacja konstrukcji i aprobata typu” lub PN-EN 61646:2008 „Cienkowarstwowe
naziemne moduły fotowoltaiczne (PV) - Kwalifikacja konstrukcji i zatwierdzenie typu”.
Ad II. Instalacja systemów przez instalatora certyfikowanego w UDT.
Stosowanie technologii PV wymaga wysoko wykwalifikowanego personelu na etapie
projektowania oraz instalacji systemu a następnie serwisowania i napraw. Następujący rozwój
w zakresie tego typu instalacji spowoduje pojawienie się zapotrzebowania na rynku pracy na
specjalistów w tym zakresie. Instalacja systemu fotowoltaicznego jest zadaniem złożonym, i
to nie tylko z technicznego punktu widzenia. Instalatorzy muszą mieć wiedzę nie tylko w
zakresie energii elektrycznej prądu zmiennego (AC), prądu stałego (DC), bezpieczeństwa oraz
umiejętności pracy na dachu, ale także dotyczącą aspektów finansowych i prawnych,
ponieważ systemy fotowoltaiczne podlegają wielu przepisom administracyjnym i finansowym.
Systemy realizowane w technologii PV były dotychczas uważane za drogie, dlatego obecnie
najwyższa możliwa wydajność systemu fotowoltaicznego jest zasadniczym wyzwaniem dla
inwestorów i innych uczestników rynku. Instalatorzy muszą nie tylko wykonywać zadania
techniczne prawidłowo i precyzyjnie, ale także muszą zapewnić klientom odpowiednie
informacje na temat ulg, kosztów inwestycyjnych, czasu zwrotu nakładów i innych przepisów
istotnych w procesie instalacji systemu fotowoltaicznego.
Jednak jedną z ważniejszych kwestii dotyczących systemów fotowoltaicznych, o której często
zapomina się jest bezpieczeństwo. Od samego początku projektant i instalator systemu PV
muszą rozważyć potencjalne zagrożenia i działać tak, aby zminimalizować ryzyko ich
wystąpienia. Dotyczy to zarówno ograniczenia potencjalnego zagrożenia występującego w
trakcie procesu instalacji, jak również po jej zakończeniu. Długoterminowe bezpieczeństwo
systemu można osiągnąć jedynie poprzez zapewnienie, aby system i jego komponenty były
prawidłowo zaprojektowane a następnie właściwie wyspecyfikowane, zainstalowane,
eksploatowane i konserwowane. W celu zapewnienia wymaganego poziomu bezpieczeństwa
już na etapie projektowania należy rozpatrzyć zachowanie systemu zarówno w warunkach
prawidłowej eksploatacji, jak i w przypadku uszkodzenia. Długoterminowe bezpieczeństwo
systemu nie może być zagrożone przez wadliwą instalację lub złą konserwację. Poziom
bezpieczeństwa wynika przede wszystkim z jakości wykonanego systemu PV oraz właściwego
nadzoru jego pracy.
PTPV stoi na stanowisku, że konieczne jest wprowadzenia obowiązku instalowania
systemów PV przez instalatorów posiadających certyfikat UDT. Należy zapobiec sytuacji,
2
w której instalację systemów będą wykonywali ludzie bez odpowiednich umiejętności,
doświadczeniea i wiedzy. 6. maja 2014 weszło w życie Rozporządzenie Ministra Gospodarki
dotyczące akredytowania ośrodków szkoleniowych i uzyskiwania certyfikacji przez
instalatorów (Dz. U. z 2014, poz. 505). Wprawdzie nowelizacja Prawa Energetycznego
dopuszcza możliwość instalowania systemów PV przez niecertyfikowanych instalatorów, ale
PTPV uważa, że systemy instalowane za publiczne fundusze (NFOŚiGW, WFOŚiGW, RPO,
itp.) muszą być wykonane przez certyfikowanych specjalistów.
Ad III. zapewnienie wysokiej jakości pracy systemów PV poprzez monitorowanie pracy
systemów i ocena ich wydajności
Postulujemy potrzebę wprowadzenie obowiązkowego zainstalowania monitoringu pracy
systemu PV i uzależnienie premii dotacyjnej od jakości pracy instalacji po kilku latach.
System fotowoltaiczny (PV), ze względu na stosunkowo wysoki, przynajmniej na dzień
dzisiejszy, koszt inwestycji i stąd relatywnie drogą energię elektryczną, którą generuje,
powinien pracować bezawaryjnie i z maksymalną możliwą sprawnością w szerokim zakresie
zmiennych warunków otoczenia w maksymalnie długim okresie czasu. Żeby móc takiej oceny
dokonać należy znać nie tylko aktualne parametry eksploatacyjne samego systemu PV, ale
również wielkość energii wejściowej, czyli energii słonecznej, która w określonym przedziale
czasu padała na powierzchnię modułów (generatora) PV, jak również wartość energii
elektrycznej AC odprowadzonej do sieci bądź/i zużytej na potrzeby własne.
Ocena jakości pracy systemu powinna być oparta na danych gromadzonych w sposób ciągły
przez system monitorujący zgodnie z zaleceniami normy: EN 61724 - Monitorowanie
parametrów pracy systemu fotowoltaicznego – wskazówki dotyczące pomiarów, wymiany
danych i ich analizy. Wiąże się to z koniecznością obowiązkowej instalacji urządzenia
monitorującego natężenie promieniowania słonecznego, temperaturę otoczenia, temperaturę
modułów PV oraz parametry elektryczne pracy systemu PV. Potrzebę monitorowania pracy
systemów PV zgłosiło również kilka innych organizacji.
Podstawowym zadaniem monitoringu powinna być analiza pracy systemu PV, w tym szybkie
wykrywanie i sygnalizowanie błędów czy wydajności systemu poniżej oczekiwanej. W tym celu
centralny system monitorowania powinien zawierać procedury analityczne pozwalające na
taką diagnostykę. Diagnostyka powinna być w możliwe maksymalnym stopniu
zautomatyzowana i w razie stwierdzenia nieprawidłowości operator, właściciel czy
administrator systemu powinni być o tym niezwłocznie informowani wraz ze wskazówkami
dotyczącymi dalszego postępowania.
Podkreślić należy, że właściwe procedury analityczne, ze względu na swoją złożoność i
różnorodność, powinny być opracowane pod nadzorem i przy współudziale instytucji mających
odpowiednie doświadczenie w omawianym zakresie a samo oprogramowanie (czyli IT) należy
tu traktować jako narzędzie a nie jako cel sam w sobie. Zaleca się by ośrodek monitorowania
ściśle współpracował z instytucją mającą doświadczenie w pozyskiwaniu i przetwarzaniu
meteorologicznych danych satelitarnych na potrzeby monitorowania systemów PV. Możliwość
pomiaru i akwizycji temperatury powietrza i modułów w sposób istotny zwiększa możliwości
efektywniejszej diagnostyki ewentualnych nieprawidłowości w pracy systemu PV.
Dodatkowym, niezwykle ważnym czynnikiem zmuszającym do instalowania
monitoringu jest brak pomiaru energii, która została zużyta na potrzeby własne.
Znowelizowane Prawo energetyczne nie zmusza operatorów do takich pomiarów. Operator
3
musi jedynie zainstalować licznik mierzący energię pobraną z sieci i oddaną do sieci. Tak,
więc energia zużyta na potrzeby własne będzie musiała być odczytywana przez prosumenta i
raportowana do operatora (co stwarza ogromne pole dla nieuczciwych zachowań lub
poważnych błędów lub po prostu brak przepływu stosownych dokumentów). Dodatkową
korzyścią dla NFOŚiGW może być prawidłowe rejestrowanie efektu ekologicznego. Monitoring
w trybie on-line może w pełni automatycznie ewidencjonować np. potencjalną redukcję emisji
CO2 i prezentować wynik zbiorczo dla celów sprawozdawczych.
Beneficjent korzystający z pieniędzy publicznych powinien mieć świadomość już na etapie
składania wniosku, że będzie odpowiedzialny nie tylko za prawidłowe zrealizowanie inwestycji,
ale również za jej prawidłową eksploatację i efektywne działanie w całym okresie trwałości
projektu. Takie podejście będzie motywowało beneficjentów do bardziej rozważnych wyborów
w zakresie zarówno produktów/komponentów, jak i wykonawców.
Na wykonawcach z kolei takie podejście będzie wymuszało większe zaangażowanie w
zakresie optymalizacji proponowanych rozwiązań gdyż nie tylko niska cena będzie istotną dla
beneficjenta. Oba te stanowiska z całą pewnością przekładać się będą na wyższą jakość
finalnych produktów, co implikuje utrzymywanie efektu ekologicznego na wysokim poziomie
nie tylko w okresie trwałości projektów ale również w dalszych co najmniej 25-letnim okresie
działania tychże instalacji.
W przypadku beneficjenta monitoring pozwalałby na możliwość samodzielnej kontroli jakości
wykonania instalacji PV. Ponadto parametry jakościowe wyznaczone z danych uzyskanych z
monitoringu, mogłyby być w bezpośredni sposób konfrontowane z parametrami zapisanymi w
umowie z dostawcą i pozwalałyby beneficjentowi na ewentualne dochodzenie roszczeń lub
napraw w instalacjach wadliwie wykonanych.
Dane otrzymane w procesie monitorowania systemu PV dają również niezbędne informacje w
zakresie podejmowanych decyzji o przyznaniu po określonym czasie dotacji na spłatę kapitału
z zaciągniętej przez beneficjenta pożyczki uwalniając zarazem tę decyzję od uznaniowości
urzędników. Beneficjentowi uświadamia natomiast na bieżąco jak działa jego instalacja i
pozwala zareagować w czasie kiedy obowiązywać będzie nie tylko gwarancja na urządzenia
ale przede wszystkim rękojmia na usługi instalacyjne.
Opisane wyżej warunki zmuszałyby tak beneficjentów jak i wykonawców do maksymalnej
dbałości o dobór sprzętu i jakość usług a to z kolei gwarantowałoby uzyskiwanie najlepszych
możliwych efektów ekologicznych z przeznaczonej na ten cel kwoty pieniędzy publicznych.
Monitoring jako obowiązkowy element realizowanych instalacji PV byłby gwarantem:
 wysokiej jakości ich wykonania,
 przyznawania premii dotacyjnych tylko inwestycjom o potwierdzonej jakości
odpowiednimi wskaźnikami,
 ochrony beneficjentów przed nierzetelnymi wykonawcami,
 ochrony NFOŚiGW przed nierzetelnymi beneficjentami,
 prowadzenia rejestru efektu ekologicznego na potrzeby NFOŚiGW.
Ad IV. Informacja i edukacja społeczeństwa o zaletach i efektach wdrażania obu
programów
4
Bardzo istotne dla powodzenia obu Programów jest dotarcie do jak największej części
społeczeństwa z informacją na temat korzyści płynących z instalacji systemów
fotowoltaicznych i możliwości jakie stwarzają nowe Programy. Fotowoltaika jest ciągle
nieznana a w społeczeństwie pokutuje wiele nieuzasadnionych mitów. Działania
uświadamiające i promocyjne powinny przedstawiać oferowane produkty i usługi w sposób
obiektywny i rzetelny. Trudno oczekiwać szerokiej akceptacji społecznej na instalacje
systemów PV jeżeli nie będzie to opłacalne.
Wstępna analiza kosztów przedstawionych propozycji.
ad 1. Koszt przygotowania dokumentacji odbioru i nadzoru
ad 2. Bez kosztów
ad 3. Do analizy przyjmujemy założenie, iż w ramach etapu pilotażowego programu
”PROSUMENT” na fotowoltaikę zostanie przeznaczonych 80% z 300 mln zł. czyli 240
mln zł. Ta kwota stanowi 40% kosztów systemów, czyli zostanie wydanych na PV 400
mln; przy średnim koszcie 7.000 zł / kW zostanie zrealizowanych ok. 55 – 60 MW w
ciągu dwóch lat. Zakładając średnią wielkość systemu 5 kW powstanie 11 – 12 tys.
systemów.
Dla porównania w Wielkiej Brytanii całkowita moc zainstalowana do końca roku
2013 wyniosła 3,375 GW (w tym 60% są to systemy poniżej 50 kW w ilości
425.000). W roku 2013 zainstalowano 1,55 GW, co oznacza instalację 30 MW
tygodniowo. Czyli w Polsce w ciągu dwóch lat zostanie zainstalowanych tyle
systemów co w Wielkiej Brytanii w ciągu dwóch tygodni.
Oceniamy, że koszt wdrożenia systemu monitorującego wraz analizą wyników
monitoringu oraz opracowaniami procedur inwestycyjnych, prawnych, ekonomicznych,
społecznych i technicznych wyniósłby 14 do 16 mln zł w okresie 3 lat.
Takie centra monitoringu istnieją już w kilku krajach m. in. w Wielkiej Brytanii,
Niemczech i Belgii. W Niemczech § 6 I Nr. 2 EEG wymaga aby instalacje o
mocy ponad 100 kW były wyposażone w techniczne urządzenia pozwalające
operatorowi sieci uzyskać informację o bieżącym odbiorze energii elektrycznej
z systemu.
Wymienioną powyżej kwotę należy odnieść do kosztów całego program Prosument. Stanowi
ona jedynie 2,5% kosztów całkowitych (pominięto program Bocian).
Należałoby spojrzeć pod kątem strat które byłyby wyeliminowane przez system monitoringu.
Oceniamy, że 10 % strat względem mocy zainstalowanej może powstać bardzo szybko i mogą
to być straty niedostrzegalne dla beneficjenta gołym okiem. Jeśli taką wielkość strat uznamy
za pomijalną to należy zwrócić uwagę, że dla instalacji 5 kW straty produkcji rzędu 10 %
stanowią kwotę w 25 letnim okresie funkcjonowania instalacji około 7.500 zł. Straty te stanowią
zatem około 20 % wartości całej inwestycji. Straty te powodują również, że zwrot inwestycji
wydłuża się o około 2 lata.
Patrząc na to zagadnienie globalnie, jeśli w ramach Prosumenta powstanie 12.000 instalacji o
mocy 5 kW każda, to licząc 10% stratę na każdej z nich uzyskujemy wartość 90 mln zł., co
stanowi ok. 15% całości kwoty przeznaczonej na program. I przekracza ponad 3 krotnie koszty
5
monitoringu i wniosków płynących z projektu pilotażowego. Daje też roczną stratę
nieosiągniętego efektu ekologicznego.
Kwoty te obrazują jak zaniechanie monitoringu może przekładać się na nieefektywne
wydatkowanie pieniędzy publicznych, co pozostaje w sprzeczności z art. 44 ust. 3 pkt. 1 lit. a
i b ustawy o finansach publicznych.
Należy zatem przyjąć, że włączenie monitoringu pozwoli nam na zwiększenie jakości
wykonywanych instalacji, a tym samym efektywniej wydatkować pieniądze publiczne i uzyskać
znacznie większy efekt ekologiczny w ramach tej samej kwoty jaka została zadysponowana
na program „PROSUMENT” czy „BOCIAN”.
Dr Stanisław M. Pietruszko
Prezes
Polskie Towarzystwo Fotowoltaiki
6