Stanowiska śnieżyczki przebiśniegu Galanthus nivalis L. i

Chrońmy Przyrodę Ojczystą 64 (3): 82–86.
Stanowiska śnieżyczki przebiśniegu Galanthus
nivalis L. i śnieżycy wiosennej Leucoium vernum
L. w Piekielnej Dolinie w Polanicy Zdroju
(Kotlina Kłodzka)
ANDRZEJ SUSKI, KATARZYNA SUSKA
Warszawa
e-mail: [email protected]
Wstęp
Śnieżyczka przebiśnieg Galanthus nivalis i śnieżyca wiosenna Leucoium vernum są gatunkami roślin z rodziny amarylkowatych (Amaryllidaceae) podlegającymi ścisłej ochronie gatunkowej (Rozporządzenie 2004). Śnieżyca wiosenna została
zaliczona na polskiej Czerwonej Liście do gatunków narażonych
na wyginięcie (Zarzycki, Szeląg 2006). Na Dolnym Śląsku oba
gatunki uznano za bliskie zagrożenia (Kącki 2003). Wymienione
rośliny są geofitami dorastającymi do ok. 30 cm, które zakwitają na przedwiośniu lub wczesną wiosną. Rozmnażają się generatywnie oraz wegetatywnie przez wytwarzanie cebulek potomnych. Rosną na glebach żyznych, bogatych w próchnicę,
o odczynie kwaśnym do zasadowego (mady, rędziny i gleby brunatne). Występują najczęściej w mezofilnych lasach liściastych
i zaroślach oraz niekiedy na wilgotnych łąkach.
Śnieżyczka przebiśnieg jest rozprzestrzeniona w środkowej
i południowej Europie, na Kaukazie oraz w Azji Mniejszej. W
Polsce występuje w części południowej i środkowej, zwłaszcza w
niższych położeniach górskich oraz na przyległym niżu i pasie
wyżyn. Śnieżyca wiosenna rośnie również w środkowej i południowej Europie (z wyjątkiem obszaru śródziemnomorskiego). W
naszym kraju występuje głównie w piętrach reglowych Sudetów
i Bieszczad. Notowany jest również na Nizinie Śląskiej i w południowej Wielkopolsce (Zając A., Zając M. 1997, Szczęśniak
82
Stanowiska śnieżyczki przebiśniegu i śnieżycy wiosennej w Polanicy
1998, Piękoś-Mirkowa, Mirek 2003). Przez Polskę przebiegają północne granice zasięgów występowania obu wymienionych
gatunków.
Celem poszukiwań terenowych było zbadanie występowania śnieżyczki przebiśniegu i śnieżycy wiosennej w Piekielnej
Dolinie w Polanicy Zdroju. Obserwacje przeprowadzono od
2 do 4 kwietnia 2007 r. w okresie pełni kwitnienia obu gatunków roślin w łęgach nad Bystrzycą Dusznicką.
Opis stanowisk
1. W łęgu nadrzecznym (w środkowej części) na prawym brzegu Bystrzycy Dusznickiej, od ok. 70 m od granicy miasta do
drewnianego mostu, przez który prowadzi droga na Piekielną
Przełęcz, między rzeką a szosą ze Szczytnej do centrum
Polanicy (ryc. 1). Na większości obszaru śnieżyczka przebiśnieg pokrywała 55–100% powierzchni. Od strony szosy wystąpiła również śnieżyca wiosenna, która pokrywała 45–95%
powierzchni. Stanowisko występowania wymienionych roślin jest bardzo żyzne, a miejscami, zwłaszcza przy szosie,
również bardzo wilgotne. Oba gatunki występują na obszarze ok. 0,6 ha. Towarzyszą im w runie: trawy, pierwiosnka
wyniosła Primula elatior, zawilec gajowy Anemone nemorosa,
lepiężnik biały Petasites albus, lepiężnik różowy P. officinalis
i czosnek niedźwiedzi Allium ursinum. W drzewostanie występują: jesion wyniosły Fraxinus excelsior, klon zwyczajny
Acer platanoides, jawor Acer pseudoplatanus i olsza czarna
Alnus glutinosa. Podszyt stanowi dość licznie występujący
podrost drzew.
2. Na lewym brzegu Bystrzycy Dusznickiej, od ok. 60 m na
wschód od drewnianego mostu do ujścia lewobrzeżnego dopływu (ryc. 1). W zachodniej i środkowej części stanowiska
śnieżyczka przebiśnieg rośnie w zaroślach łęgowych i na przylegającej łące, a w części wschodniej w grądzie. Śnieżyczka
przebiśnieg rośnie na obszarze ok. 15 arów. Pokrywała tam
15–65% powierzchni. W północnej części stanowiska, w
grądzie nad dopływem, na ok. 1,5-arowej enklawie występuje również śnieżyca wiosenna, która pokrywała ok. 75%
powierzchni. Wymienionym gatunkom w runie towarzyszą
83
A. Suski i K. Suska
Piekielna
Prze³êcz
54°
1
50°
2
Szczytna
3
16°
24°
4
Polanica Zdrój
Bys
trz
yc
a
500 m
5
Dusznicka
Ryc. 1. Lokalizacja stanowisk śnieżyczki przebiśniegu i śnieżycy
wiosennej (S1–S5) w Piekielnej Dolinie w Polanicy Zdroju.
Fig. 1. Localities of Galanthus nivalis and Leucoium vernum (1–5) in the
Piekielna Dolina Valley in Polanica Zdrój.
trawy, zawilec gajowy, miodunka ćma Pulmonaria obscura,
pierwiosnka wyniosła, czosnek niedźwiedzi, podbiał pospolity Tussilago farfara i inne rośliny. W drzewostanie występują: olsza czarna, jesion wyniosły oraz brzoza brodawkowata
Betula pendula.
3. W dolnej części wysokiego i stromego zbocza na prawym
brzegu Bystrzycy Dusznickiej, porośniętego przez drzewostan z udziałem graba zwyczajnego Carpinus betulus, buka
zwyczajnego Fagus sylvatica i jesionu wyniosłego, w pobliżu
przejazdu kolejowego przez szosę prowadzącą do centrum
Polanicy Zdroju (ryc. 1). Na obszarze ok. 7 arów stwierdzono
liczne występowanie śnieżycy wiosennej (ok. 65% pokrycia
powierzchni) w miejscach o podłożu prócznicznym przy zagłębieniach gruntu, w których utrzymuje się woda. Śnieżycy
wiosennej w runie towarzyszą: licznie żywiec dziewięciolist84
Stanowiska śnieżyczki przebiśniegu i śnieżycy wiosennej w Polanicy
ny Dentaria enneaphyllos, a niżej na zboczu lepiężnik biały
i lepiężnik różowy, zawilec gajowy oraz pierwiosnka wyniosła.
4. W grądzie na prawym brzegu Bystrzycy Dusznickiej nieopodal zakrętu szosy, w odległości ok. 80 m na południowy wschód od przejazdu kolejowego (ryc. 1). Na obszarze
ok. 10 arów obserwowano występowanie śnieżycy wiosennej (w zagęszczeniu mniejszym niż na sąsiednim stanowisku nr 3; 3–45% pokrycia powierzchni) w wilgotnych
miejscach przy ciekach wodnych wśród turzyc i traw.
W drzewostanie występują: świerk pospolity, dąb szypułkowy Quercus robur, grab zwyczajny, klon zwyczajny
i jesion wyniosły. Słabo wykształcony podszyt składa się
z podrostu drzew i leszczyny Corylus avellana.
5. W łęgu nadrzecznym na lewym brzegu Bystrzycy Dusznickiej,
między szosą (ul. Wojska Polskiego) a rzeką, w odległości
ok. 150 m przed wiaduktem kolejowym w kierunku centrum
Polanicy Zdroju (ryc. 1). Śnieżyczka przebiśnieg rośnie na
obszarze kilku arów i pokrywała ok. 55% powierzchni. W
runie towarzyszyła jej występująca w mniejszym zagęszczeniu śnieżyca wiosenna (ok. 45% pokrycia powierzchni) oraz
lepiężnik biały, lepiężnik różowy, pierwiosnka wyniosła, trawy, turzyce, miodunka ćma i zawilec gajowy. Podszyt stanowią róże Rosa spp. i jeżyny Rubus spp. oraz podrost drzew.
Na wymienionym stanowisku rosną: jesion wyniosły, olsza
czarna, klon zwyczajny i wierzby Salix spp.. Strome zbocza
Piekielnej Doliny porasta drzewostan świerka pospolitego
Picea abies.
SUMMARY
Suski A., Suska K. Localities of Galanthus nivalis L. and Leucoium
vernum L. in the Piekielna Dolina Valley in Polanica Zdrój (Kotlina
Kłodzka, SW Poland).
Chrońmy Przyrodę Ojczystą 64 (3): 82–86.
Galanthus nivalis was observed on three localities (S1, S2, S5; Fig. 1)
in riparian zone of the Bystrzyca Dusznicka in early spring 2007. The
85
A. Suski i K. Suska
patches of an area from a few to about 60 ares were recorded where the
species covered 15–100% of the surface. Leucoium vernum occurred at
the same places and at two other moist and fertile localities (S3, S4;
Fig. 1). The area of patches of L. vernum ranged between 1.5 and 10
ares and this species covered 3–95% of the surface.
PIŚMIENNICTWO
Kącki Z. (red.). 2003. Zagrożone gatunki flory naczyniowej Dolnego
Śląska. Inst. Biologii Roślin Uniw. Wrocł., Polskie Tow. Przyj.
Przyrody „Pro Natura”, Wrocław.
Piękoś–Mirkowa H., Mirek Z. 2003. Flora Polski. Atlas roślin
chronionych. Oficyna Wydawnicza Multico, Warszawa: 38–41.
Szczęśniak E. 1998. Stanowisko śnieżyczki przebiśniegu Galanthus
nivalis i śnieżycy wiosennej Leucoium vernum koło Starego
Jawornika (Obniżenie Podsudeckie). Chrońmy Przyr. Ojcz. 54, 2:
101–104.
Rozporządzenie 2004. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia
9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin
objętych ochroną. Dz. U. nr 168 (2004), poz. 1764.
Zając A., Zając M. (red.). 1997.
Atlas rozmieszczenia roślin
naczyniowych chronionych w Polsce. Uniw. Jagielloński, Inst.
Botaniki, Prac. Chorologii Komputerowej Kraków: 48, 82.
Zarzycki K., Szeląg Z. 2006. Czerwona lista roślin naczyniowych w
Polsce. W: Mirek Z., Zarzycki K., Wojewoda W., Szeląg Z. (red.).
Czerwona lista roślin i grzybów w Polsce. Wyd. 3, Inst. Bot. PAN,
Kraków.
86