Show publication content!
Transkrypt
Show publication content!
LWOWSKI TYGODNIK LEKARSKI. Nr. 18. Z zakładu patologii ogólnej i doświadczalnej Uniwersytetu Uowskiegó. ____________(Prof. Dr. J. Prus). Wpływ poKartttu przetłuszczonego na czynności narządu trawienia i spalania ustrojowe (Sprawozdanie tymczasowe*). Podał Edmund Biernacki. . Lwów, dnia 2. maja 1907. 209 9 kilo, według wszelkich zasad poszukiwań nad prze mianą materyi, przyczem szczegółową uwagę zwracałem na s t a n r o z c z ł o n k o w a n i a a z o t u w m o c z u , to jest na kwestyę, czy i o ile pod wpływem dużych ilości tłuszczu w pokarmie zmienia się stosunek ilościow y po między całą ilością azotu w moczu a ilością mocznika, amoniaku, t. zw. kwasów amidowych, wreszcie kwasu mo czowego. Ta metoda badania, oparta zasadniczo na strą caniu moczu kw. fosforowolframowym, stosowana już była przez różnych badaczów ( J a k s o h, R u m p f , A s c o l i , A. ITan dau, M. H a l p e r n ) do szczegółowego bada nia przeróbki materyi, jako metoda pozwalająca bliżej wglądnąć w sprawy utleniań ustrojowych pod wpływem różnych czynników. Celem uniknięcia różnych postronnych wpływów, a głównie działania ujemnego na narządy trawienia, do doświadczeń używałem najlepszego i najświeższego masła deserowego, które, po uprzedniej obserwacyi przemiany materyi przy pewnem określonem pożywieniu, dodawa łem do pokarmu w przeciągu 6-12 dni w ilości 40-50 grm. na dobę, tak, że zawartość tłuszczu w pokarmie (łącznie z tłuszesem już obecnym w używanych środkach pokarmowych) dochodziła do 60 grm.; odpowiadało to właśnie 250-300 grm. u człowieka wagi około 70 kilo, zważywszy, iż pies obserwowany wykazywał 2-21/8 razy żywszą przemianę niż człowiek*). Spostrzeżeń ogółem wykonano trzy. W pierwszem, trwającym 26 dni, p iesżywiony był mamałygą — 200 grm. na dobę, — w czem (według własnych rozbiorów) otrzymywał przeciętoie 24 grm. białka, 24 grm. tłuszczu i 132 grm. węglowodanów — 860 kaloryi ; po 8-dniowej obserwacyi dodawałem przez 6 dni do tej dyety po 40 grm. masła, przez nastę pne 6 dni badałem znowu bez masła i przez ostatnie 7 dni przy pożywieniu, składającem się z 50 grm mięsa wołowego i 200 grm. ryżu. Karmienie psa mamałygą nie okazało się jednak zupełnie odpowiedniem dla zamierzo nych badań; pożywienie to, już samo przez się jest po niekąd „przetłuszczone • (12% białka i 12% tłuszczu) i z dodatkiem masła zwierzę nie chciało jeść dłużej mamałygi niż przez 6 dni, zaś przez następne sześć, mimo odstawienia masła, zjadło tylko część (nieco więcej niż połowę) podawanego pożywienia. Wobec takich okoliczności w doświadczeniu drugiem (24 dni trwania) dawałem psu po 50 grm. końskie go mięsa i 220 grm. ryżu ( = 26*0 grm. białka, 6 2 grm. tłuszczu, 178 grm. węglowodanów = t>70 kaloryi); przy tej dyecie pies jadł chętnie przez całe 12 dni, w ciągu których dodawałem po 50 grm. masła, i później, po od stawieniu masła. Wyniki otrzymałem zasadniczo takie same, jak w doświadczeniu pierwszem. W obu powyższych doświadczeniach stopień prze tłuszczenia wzięto jednak nieco krańcowo, bo przy 6 • grm. tłuszczu zwierzę otrzymywało 24-26 grm. białka; stosunek taki (1: 2-2.5) trudniej jest spotkać u człowieka. Po wtóre, przez dodanie 40-50 grm. masła do dyety pierwotnej wartość opałowa pokarmu podnosiła się zna cznie i pies szybko przybierał na wadze; mogło więc powstać pytanie, czy sam moment tycia, niezależnie od - Badając przed niedawnym czasem, jak się żywi na sza inteligencya, względnie nasze klasy zamożniejsze, stwierdziłem, iż jada ona przeciętnie za dużo — wartość opałowa pożywienia dziennego przekracza bardzo często 3000-3200 kaloryi zamiast normalnych 2500 (przy siedzą cym trybie życia) ; po drugie, pokarm naszej ińteligencyi zawiera zwykle bardzo dużo tłuszczu, do 150 i 200 grm. na dobę zamiast uważanych przez dyetykę za normalne 60-80 grm. Wysoka zawartość tłuszczu stanowi nawet do tego stopnia cechę charakterystyczną pożywienia naszej burżuazyi, iż nadmiar wprowadzonych przez nią kaloryi warunkowanym jest zasadniczo przez nadmiar tłuszczu. Istotnie, cyfry węglowodanów są tutaj raczej za niskie niż za wysokie, — nie dochodząc nieraz 300 grm., a cy fry białka zwykle nieznacznie wahają się około 100 grm. Duże ilości tłuszczu przy umiarkowanych ilościach białka, względnie cyfry tłuszczu 11/2-3 razy przewyższa jące cyfry białka — pokarm takiego typu nazywać bę dziemy p r z e t ł u s z c z o n y m 8 odnaleźć można także i w kuchni amerykańskiej, gdzie 150-200 nawet 250 grm. tłuszczu na dobę i osobę wśród różnych sfer nie stano wią rzadkości. Jest bardzo-prawdopodobnem, że .burżuazya wielu innych narodów (np. Rosya, Węgry) spożywa, podobnie jak my, pokarm przetłuszczony. . Zbadanie wpływów takiego pożywienia na ustrój, wpływów zarówno miejscowych — na przewód pokar mowy, jak ogólnych — na przemianę materyi, przedsta Wia się coraz bardziej naglącem wobec mnożących się w ostatnich czasach wskazówek, iż tłuszcze — tak czę sto w obfitości zalecane — mogą być punktem wyjścia pëwnych przejawów patologicznych. A w szczególności wielu autorów ( G e e l m u y d e n , R u m p f , W a l d v o g e l , A v M a g n u s - L e v y , S c h w ar z i t. d.) wyprowadza, iż wśród pewnych warunków (przy zupełnem wykluczeniu węglowodanów) nic innego tylko tłuszcz jest b e z p o ś r e d n i em źródłem t. zw. „acydozy" w stanach cho. robowych, w szczególności cukrzycy. Przy tych warun kach, względnie przy tatr zw. dyecie mięsno-tłuszozowej, ». jednocześnie widywano obfite ilości amoniaku w moczu ; ale wzmożone wydzielanie amoniaku spostrzegano po podaniu większych ilości tłuszczu i przy pożywieniu, zawierającem węglowodany ( S c h i t t e n h e l m , S t e i n i t z ) . Odpowiednio do tego sprowadzają niektórzy obfite, ilości ' amoniaku w moczu dziecięcym na obfite ilości tłuszczu W mleku. Celem rozstrzygnięcia różnych nasuwających się w kierunku powyższym pytań przeprowadziłem w ubie głem półroczu zimowem szereg odnośnych spostrzeżeń eksperymentalnych i na tern miejscu chcę właśnie zdać sprawę z najgłówniejszych wyników swych poszukiwań.. *) Pies ten mato zmieniał swą wagę przy wartości opałowej Doświadczenia przerobione były na psie, wagi około pożywienia około 900 kaloryi, czyli 100 kaloryi na kilo, gdy dla czło , *■) Według odczytu wypowiedzianego w Towarzystwie lekarskiem T” ---- wieka przy siedzący."! trybie życie wystavoza 3Ü-40 kaloryi na kilogram 210 LW OW SKI- TY G O D N IK LEK ARSK I. źródła, z jakiego tycie to pochodziło, nie był. punktem, wyjścia zmian stwierdzonych. I dlatego w doświadczeniu trzeciem (21 dni trwania), kiedy po 6 dniach dyety: 150 grm. mięsa i 150 grm. ryżu, zacząłem dodawać po 40 grm. masła, to jednocześnie wyłączyłem równoważną (opałowo) ilo ść ryżu (lOo grm.), tak że waga zwierzęcia małej tylko uległa zmianie. Po 9 dniach powróciłem zno wu do dyety pierwotnej. W yniki znowu otrzymałem za sadniczo jednakowe z wynikami pierwszych dwóch spo strzeżeń. Co się tyczy tych wyników, przedewszystkiem otrzy małem szereg wskazówek, iż p o k a r m p r z e t ł u s z c z o n y ł a t w o p r o w a d z i ć m o ż e do u p o ś l e d z e n i a r ó ż n y c h c z y n n o ś c i n a r z ą d u t r a w i e n i a . Już w pierwszem doświadczeniu na drugi dzień po odstawie niu masła, pies zwym iotował połow ę przyjętej mamałygi (bez masła) i przez cały tydzień zjadał ty lk o , jak w spo minałem, część podawanego pokarmu, chudnąc przytem dość znacznie. I w doświadczeniu drugiem w dobę po odstawieniu masła p ie s . wymiotował, wprawdzie tylko ślinę ; tylko w doświadczeniu ostatniem nic wyraźnego ze strony żołądka dostrzedz nie mogłem. Bardziej wyraziste i określone zaburzenia wykazały funkcye kiszek — i nietylko w okresie przetłuszczenia pokarmu, alo i później, po odstawieniu masła. Tutaj naj pierw wystąpiła w ielka s k ł o n n o ś ć d o z a p a r c i a , szczególnie silna w doświadczeniu trzeciem, kiedy w prze ciągu dziewięciu dni okresu tłuszczowego zwierzę oddało stolec tylko 3 razy ; zaraz po odstawieniu masła pies zaczął oddawać sto lec codziennie, jak poprzednio. Łą cznie z zaparciem stwierdziłem bardzo wybitną i n d y k a n u r y ę, która w doświadczeniu trzeciem osłabła do piero dnia piątego po powrocie do zwykłego poży wienia. To usposobienie do zaparcia przy dawaniu pokarmu przetłuszczonego może opierać się na podstawie „chemi cznej", jako iż znajdowałem kał z okresu tłuszczow ego u b o ż s z y m w z a w a r t o ś ć w o d y , niż przy poprzed niej dyecie (np. w doświadczeniu 1-em przy tłuszczu sucha pozostałość w kale 35.2%, po odstaw.eniu masła — 31.5% ; w doświadczeniu 2-em przed masłem — 26.5%? przy ma śle — 36.5% ; to samo w.doświadczeniu 3-em przed masłem 31.07% 5 przy m aśle — 35.16% po odstawieniu masła 30.56%. 1 to zubożenie kału w wodę nie można było uważać „posi hocu, to jest za następstwo zaparcia i dłuż szego przez to przebywania kału w k iszce grubej, co szczeg ó ln ie możnaby przypuszczać odnośnie do doświad czenia trzeciego; w tym samym stopniu różnice Co do zawartości w ody istniały i w dwóch pierw szych spostrze żeniach, kiedy zwierzę w ok resie tłuszczowym oddawało stolec codziennie, wprawdzie z widocznym wysiłkiem . Że oprócz zaparcia, jako zaburzenia czynnościow ego, pokarm przetłuszczony m oże być przyczyną zmian w ka nale jelitowym, charakteru a n a t o m i c z n e g o , w skazy wała parokrotna o b e c n o ś ć ś l u z u w stolcach, którą, w okresie potłuszczowym , szczególn ie obficie stwierdzi łem w doświadczeniu trzeciem. 1‘rzy rozbiorach kał z okresu tłuszczow ego w ykazyw ał w iększą bezwzględnie zawartość tłuszczu, niż poprzednio (np. w doświadczeniu 2-giem przed tłuszczem 0.3793 grm. pro die, odsetkowo L.16%, w okresie tłuszczowym — 0.8294 p ro die, odsettow o — 2.59%)* Jednakże rzecz ciekawa, w okresie N r. 1 8 . tłuszczowym nieprzyswojonem pozostawało z a w s z e m n i e j tłuszczu, niż poprzednio, np. w przytoczonem doświad-' czeniu 2-em .przy podawaniu masła dzienne ilości tłusz czu w kale w ynosiły tylko 1.4% tłuszczu wprowadzone go, bez masła — 4.6%, czyli stwierdziłem to, co widzieli już dawniej R u b n e r , v. N o o r d - e n i inni, że dodawanie tłuszczu do pokarmu jakby wzmaga zdolność przyswa jania tego pierwiastku pokarmowego przez przewód po karmowy. Podobnie według R u b n e r ’ a dodawanie tłuszczu sprzyja i przyswajaniu białka, i za tym poglą dem miałoby przemawiać moje doświadczenie 3-cie, gdzie przed tłuszczem z wprowadzonego azotu w kale odnala złem 9.2%, a przy dodawaniu masła — tylko 8.5%. Ale zdarzyło to się u mnie tylko raz jed en ; natomiast zarówno w obu pierw szych doświadczeniach, jak we w szystk ich . trzech — nawet już po odstawieniu masła p r z y s w a j a n i e a z o t u ( b i a ł k a ) o k a z a ł o s i ę silnie upośledzonem ; np. w doświadczeniu 2-em przed ma słem kał zawierał 10.4%, w okresie tłuszczowym I5,67„, a po odstawieniu tłuszczu — aż 17.7% wprowadzanego do żołądka azotu; w doświadczeniu t-em cyfry odnośne w ynosiły 8.6% przed tłuszczem, 13.1% przy maśle, 15.1 o po odstawieniu m asła; w doświadczeniu 3-em 9.ź% 8.5% - 11.4%. Możemy więc jeszcze raz powtórzyć, iż p r z e t ł u sz c z e n ie pokarm u zdolne jest sprowadzać b ard zo p o w a żn e zaburzenia.przysw ajania ś r o d k ó w p o k a r m o w y c h w p r z e w o d z i e po karmowym. Co śię tycze z m i a n m o c z u , jako wyrazu zabu rzeń przemiany materyi, to pod wpływem przetłuszczenia pokarmu nie zdaje się ulegać wybitnym wahaniom ilo ściow ym ta frakeya związków azotowych, którą strąca z moczu kw as fosforowolfram owy, to jest amoniak, kre atynina, ciałaj purynowe. (w ich . liczbie kw as moczowy), w reszcie barwiki m oczow e. Owszem, przy dłuższem da waniu masła cała ta frakeya wykazywała, wzmożenie o 1-8% (w stosunku do ilości azotu całkowitego) i od powiednio do tego, przy bezpośredniem określeniu ilościow em zgodnie z innymi autorami, stwierdzałem pewne wzm ożenie ilości amoniaku. Ale właściw ie widywałem wzm ożenie to w początkach doświadczenia, później, (w doświadczeniu 1-em i 2-em) ilo ść N Hs nawet ulegała zmniejszeniu.. Analogiczne, wprawdzie jeszcze mniej -wy datne wahania, ujawniał kw as m oczowy. Wybitne zmiany ilościow e występują przy dużych ilościach tłuszczu w pokarmie, dopiero w tej frakcyi zw iązków azotowych, której nie strąca kwas fosforow ol framowy, to jest w z a w a r t o ś c i m o c z n i k a i t. zw. k w a s ó w a m i n o w y c h (glykogoll, tauryna, względnie kw as oksyproteinow yialloksyproteinow y) i zmiany w tym kierunku są tern wydatniejsze, im dłużej dajemy pokarm przetłuszczony. A w ięc we w szystkich trzech do świadczeniach w idzieliśm y już po kilku dniach dawania m asła s p a d e k o d ś e t k i m o c z n i k a (t. j. stosunku ilo ści m ocznika do ilo ści całego azotu w moczu), tak że np. kiedy w doświadczeniu 1-em przed dawaniem tłusz czu zawartość m ocznika stanowiła 83% całej ilo ści azo tu m oczow ego, to w pierw sze trzy dnie pokarmu prze tłuszczonego spadła ona do 81.3%, w następne trzy do 79.1%. W doświadczeniu 2-em z normalnych 83.4% spo strzegaliśm y spadki (co trzy dni) 81.2% ; 81.8% ; 77.7%; -N r. iS LW OW SKI TYGODNIK LEKARSKI. 76 6%, w doświadczeniu 3-em z 79.5'V0 — do 74.4%. Śpadki te wystąpiły niezależnie od tego, czy ogólna od setka azotu w moczu przy dawaniu tłuszczu zmniej szała się, czy też zwiększała (doświadczenie 3-e). Jednocześnie ze spadkiem odsetki mocznika w ystę powało w y b i t n e w z m o ż e n i e o d s e t k i k w a s ó w a m i n o w y c h — wzmożenie, że jeszcze raz podkreślę tem wybitniejsze,. im dłużej dawaliśmy masło. Więc w do świadczeniu 1-em odsetka kwasów aminowych wzrosła z 3.1#j0 do 4.6% i 6.1% ; w doświadczeniu 2-em z 1.45% do 2.6% — 3.1% — 5.3%, 5.8% (przeciętnie z trzech dni). Rzecz bardzo ciekawa, iż największe obniżenie odsetki 1mocznika z jednej strony, a największe wzmożenie kwą"sów aminowych z drugiej, w doświadczeniu pierwsiem i drugiem wystąpiło w pierwsze trzy dni po odstawieniu ma sła, w doświadczeniu 1-em — mocznika tylko 75.6%, kwa-: sów aminowych aż 11.4% ; w doświadczeniu 2-em — mo cznika 74.8—, kw. aminowych — 9.11%. B e z w z g l ę d n i e w doświadczeniu tem ilość kwasów aminowych wzro sła z 0.0468 grm. do 0.2516 grm. pro die. Znaczenie faktów powyższych stanie się zrozumia • łera, skoro tylko przypomnę, iż mocznik jest ciałeip najbardziej utlenionem z pośród ciał azotowych .w moczu, że przeto stosunek ilości mocznika do ilości całkowitej azotu w moczu należy uważać za miernik sprawności oksydacyjnej ustroju względem ciał azoto wych. Zmniejszenie stosunku omawianego oznacza tedy osłabienie oksydacyi ciał azotowych ; przy zmniejszeniu odsetki mocznika zwiększa się jednocześnie odsetka róż nych niedotlenków, „niedopałków" azotowych w moczu, (a i w ustroju), jak w danym razie w pierwszej linii kwasów aminowych. Czyli: p r z e t ł u s z c z e n i e p o k a r mu p r o w a d z i do o s ł a b i e n i a s p a l a n i a białka w ustroju. Badacze, którzy stwierdzali wzmożenie ilości amo niaku przy dawaniu tłuszczu, radziby całą treść zmian "przeróbki materyi w tym razie sprowadzać na „acydozę“ t; j. wzmożenie ilości kwasów w ustroju. Nie przeczę, iż pewną część (wprawdzie drobną) zmian chemicznych w moich doświadczeniach możnaby objaśniać sobie w ta ki sposób. Jednakże przy określaniu ilości metali alka licznych (KCl -j- Na Cl) w moczu i w kale w porów naniu z ilością zasad wprowadzonych z pokarmem, stwierdzałem w doświadczeniach opowiedzianych zwykle z a t r z y m y w a n i e tych związków w ustroju, a nie ich Wzmożone wydzielanie, co zauważamy przy przyjmowaniu kwasów nieorganicznych i organicznych (kw. mlekowy). Ż drugiej strony wraz z podawaniem masła bardzo wy raźnie zmniejszał się odczyn lekko kwaśny moczu, i przechodził w wyraźnie, nawet wybitnie zasadowy. Wy'nika z tego, że przetłuszczenie warunkuje wzmożenie ró żnych ciał zasadowych w ustroju i w moczu (jako nie dotlenków azotowych); wykazanie wzmożonej ilości „kwa sów" amidowych nie przeczy takiemu wnioskowi, ponie waż to, co obecnie określamy w moczu jako „kwasy •amidowe" jest sumą różnych ciał azotowych, często bli żej nieznanych i nie określonych. •To są najważniejsze fakty, zdobyte przezemnie do.. tyćhczas przy badaniu wpływu pokarmu przetłuszczonego; wiele szczegółów podam na innem miejscu po ukoń• ęzeniu poszukiwań. Nie będę tutaj wyprowadzał dalszych Wniosków co do patologicznej roli tłuszczów “ dedukeye 211 te nasuwają się same przez się. W skażę ty lk o to jedno» iż wobec faktów przytoczonych powinnibyśm y z w r ó c ić na rolę tłuszczów w patologii uwagę baczniejszą, niż s ię to działo dotychczas; obowiązywać pow inno nas to tembardziej, iż nadmierne ilości tłuszczu w pokarm ie —o k a zuje się — zdarzają się daleko częściej, niż nadm ierne ilości białka — „przebiałczenie“ pokarmu, o którem o b e cnie dużo mówimy przy tłumaczeniu sobie różnych sta• nów patologicznych, a w szczególności skazy m oczanow ej. ftadzôr IcKarslji nad prostytacyą napisał Dr. Jan Papée. (Dokończenie). Ewidencya prostytutek ma um ożliwić kontrolę stanu ich zdrowia, w tym celu poddaje się je przym usow em u badaniu w ściśle oznaczonych odstępach czasu. M iejscem badania są u nas areszta policyjne, gdzie w ię k sz o ść pro stytutek (CO%) poddaje się bezpłatnemu badaniu ; tym , które oto wyraźnie same proszą, zezw ala się na o g lęd zin y w domu za pewną opłatą. Podobnie w W iedniu od b yw a ją się oględziny częściow o w domu lekarza lub też w mieszkaniu prostytutek1). W B erlinie m iejscem o g lę dzin jest prezydyum policyi, równie jak w w ielu innych miastach niemieckich. W Kopenhadze, w Paryżu przezna czony jest na ten cel lokal położony obok albo w sam ej prefekturze policyi. Bruxella posiada budynek na ten cel zbudowany a położony na przedmieściu niedaleko szp i tala. W R osyi w przeważnej części miast, oględziny od bywają się albo w domach publicznych lub w lok a ln o ściach aresztu. T ylko Petersburg i M oskwa posiadają osobne, jedynie dla oględzin przeznaczone domy; P eters burg posiada 3 takie domy w S częściach miasta, M o skwa jeden z napisem : „miejskie bezpłatne ambulatoryum dla kobiet". W Warszawie do niedawna oględziny od b y wano w napół ciemnych piwnicach, a przy oględzinach obecni byli strażnicy. Obecnie odbywają się one częścią w domach publicznych, częścią w czterech lokalach o g lędzinowych. Jako curiosum przytaczam, iż oględziny w Zam ościu odbywają się w magistracie, w lokalu przeznaczonym na skład rozmaitego rupiecia. Z trzech zakratowanych ok ien , jakie ten lokal posiada, dwa są położone pod schodam i, a tylko jedno przepuszcza nieco światła z ulicy. N aprzeciw tego okna stoi stołek do badania a publiczność grom a dzi się przed oknem na ulicy, „bawiąc się interesującym widokiem". Podczas badania obecni są dwaj strażnicy, a pod dozorem trzeciego oczekują dziew częta na sw ą kolej, na placu przed magistratem. (Tak opiew a sp ra w o zdanie lekarza przesłane Stürmerowi w r. 1899).*) >) Jakkolwiek tak u nas jak i w Wiednia ustawa nie pozwala na domy publiczne, de facto jednak one istnieją, a toleruje się je w ten sposób, ii instrukoya zezwala na wspólne zamieszkanie kilku dziewcząt razem i zobowiązuje je do przestrzegania przepisów, wyda nych dla oBÓb pojedynczo mieszkających. *) Nie lepiej bywa i na zachodzie. F o u r n i e r podaje, że w je dnej miejscowo&oi we Franoyi oględziny odbywają się na stoiku, spo8poozywającym na małym stopniu, a dziewczęta same rozwierają pal cami wargi sromne do badania ; w innej znowu oględziny odbywają się bez wziernika, gdyż zarząd miasta nie ma go dla badania p ro sty tutek. 212 LWOWSKI TYGODNIK LEKARSKI. Co do częstości badania, to u nas wszystkie dziew częta, z bardzo nielicznymi wyjątkami, obowiązane są ja wić się do badania 2 razy tygodniowo; przepis ten obo wiązuje niemal we wszystkich miastach Austryi. W Ber linie raz na tydzień, w Kopenhadze, Bruxelli i w wielu miastach niemieckich 2 razy tygodniowo, w Par, żu mie szkające w domach publicznych raz na tydzień, osobno mieszkające 2 razy na tydzień, w Lyonie tylko syńlity czne 2 razy tygodniowo ; w Petersburgu i Moskwie dziew częta w domach publicznych 2 razy tygodniowo, osobno mieszkające raz tygodniowo, w Warszawie wszystkie 2 razy tygodniowo. Sposób badania określa krótko instrukcya: „oglę dziny odbywają się na stole lub krześle odpowiednio urządzonem i zawsze zapomocą wziernika, który — rów nież jak i inne przyrządy do badania używane — po każdem badaniu winien być w płynie dezynfekcyjnym oczyszczony. Po zbadaniu jamy ustnej, powłoki skórnej, części płciowych i okolicy tychże, wpisuje lekarz spraw dzony stan zdrowia w odpowiednią rubrykę książki zdrowia". Instrukcya niemiecka określa sposób badania o wiele więcej szczegółowo, a rezultat badania zostaje wpisany w dzienniku i książeczce, której prostytutka do rąk nie dostaje. W Austryi, we Francyi i Rosyi otrzymuje ksią żeczkę lub kartę, która ma jej służyć wobec klientów jako dowód zdrowia. Jest rzeczą niewątpliwą, że jeśli oględziny lekarskie prostytutek mają spełnić swoje zadanie, należy im za pewnić te wszystkie warunki czynności ściśle lekarskiej, które postęp wiedzy od niej wymaga. W pierwszym rzędzie czynność badania winno się powierzać jedynie lekarzom, którzy nabyli dostatecznej wprawy, specyalnego wykształcenia w zakresie chorób wenerycznych i skórnych; sądzę, że potrzeby tego wa runku nie potrzebuję wcale uzasadniać, wystarczy zazna czyć, że pewności i biegłości w rozpoznawaniu zmian, bystrości w ich ocenianiu wymaga i odpowiedzialność wielka, jaka z rodzaju obowiązku wynika i wzgląd na materyał, z którym się ma do czynienia, równie biegły w zręczności ukrywania zmian dostrzeżonych jak i w zrę czności wprowadzania w błąd badającego. W Niemczech w latach ostatnich osobnem rozpo rządzeniem ministeryalnem żąda się dowodu uzdolnienia od tych lekarzy a nadto zaprowadzono dla lekarzy już zajętych kursa uzupełniające z zakresu chorób płcio wych. We Francyi wybierani są lekarze drogą konkur su z pośród specyalistów w tej gałęzi, i to tylko takich, którzy odbyli kilkumiesięczną praktykę szpitalną w da nym zakresie. Nie mniej ważnem jest, by lokal, w którym badanie się odbywa, był wyposażonym w odpowiednie narzędzia i środki odkażające. Wogóle co do sposobu wykony wania oględzin, trzeba uznać za usprawiedliwione ze sta nowiska lekarskiego żądanie, jakie podnoszą w najnow szych latach w licznej na ten temat literaturze niemie ckiej, a mianowicie aby czynność ta nabrała w s z e l k i c h c e c h c z y n n o ś c i c z y s t o l e k a r s k i e j z możliwem umniejszeniem charakteru li tylko funkcyi policyjnej. Pewnego współdziałania ze strony lekarskiej wymaga częstość badania. Nie da się bowiem zaprzeczyć, że usta lenie ścisłych granic tej częstości jest możliwe tylko do Nr. 18. pewnego stopnia, a częstość tę dopiero w każdym po szczególnym wypadku można zmniejszyć lub rozszerzyć, za leżnie od okresu, stopnia zaraźliwości i przebiegu cho roby. Tylko w ten sposób uniknąć można schodzenia na drogę niepotrzebnego szablonu, który, jak się wyra ził jeden z autorów niemieckich, niepotrzebnie skazuje prostytutki przez długi szereg lat na wydeptywanie ścieżki do aresztów policyjnych — bez istotnego wska zania lekarskiego. Jako rzecz bardzo ważną uważać następnie należy, ażeby lekarz badający znał dokładnie historyę choroby prostytutki, tak, by w chwili badania zmiana dostrzeżona nie była dla niego fragmentem wyrwanym z pewnego , szeregu objawów, ale by ją oceniał na podstawie całościobrazu, dobrze mu już znanego Szczegół ten, prócz czy-; sto lekarskiego, ma ważne znaczenie praktyczne: w ra zie obecności zmian przyrody niezakaźnej, u osób. które; kiły nie przebywały, oszczędza kosztów leczenia szpital-^ nego i odbiera oględzinom moment dla prostytutek od-' straszający, z czem niewątpliwie liczyć się należy że względów praktycznych. Uskutecznić to można, szczególniej tam, gdzie jak w niektórych miejscowościach lekarze się kolejno zmie niają — przez wprowadzenie dokładnych historyi cho-; rób, zawierających wszelkie zapiski odnoszące się do stanu zdrowia badanej. Uzupełnienie tych historyi w kie-' runku szczegółów, i momentów, które wpłynęły lub po-' przedziły oddanie się nierządowi, pozwoliłoby także ocenia przyczyny tego zjawiska społecznego może nie bez re-;, zultatu w kierunku umniejszenia podaży. Podobnej me-^: tody użył S p e r k w Petersburgu, wprowadzając tzj,' individuelle Zâhlkarten.. Le P e l e u r podaje szczegółowej szematy, w jaki sposób powyższe dane należy zbieraćj Z mojej inicyatywy wprowadzono we Lwowie od r. 1906j historyę choroby dla każdej prostytutki z osobna, w któ| rych uwidacznia się każdą zmianę w stanie zdrowia, por| byt w szpitalu, długość i sposób leczenia, jak niemniej” spostrzenia, odnoszące się do stanu zdrowia przed wpijj saniem na listę. Czynność ta, jako nieobjęta przepisami^ pozostawiona jest dobrej woli lekarzy; byłoby atoli pó; żądanem, aby nie ograniczała się li tylko do jednej miej-; scowości. Książeczka zdrowia, w której lekarz po dokonanej badaniu w odnośnej rubryce umieszczeniem słowa „zdrof wa" rezultat badania stwierdza, ma służyć prostytutcèi wobec odwidzających za dowód, iż znajduje się pod kontrolą, niemniej zaś odwiedzającym ma do pewneg| stopnia zapewnić bezpieczeństwo zdrowia danej ósobyj W celu zapobieżenia nadużyciom ze strony prostytutek książeczki w myśl przepisów mają być zaopatrzone jej fotografią i krótkim opisem osoby. J Przeciw określaniu wyniku badania słowem „zdrój wa“ podnoszą się nie tylko głosy protestu ze strony abolicyonistów, którzy upatrują w tern niejako urzędowej wprowadzanie w błąd publiczności i stwarzanie pozornej gwarahcyi, której w istocie rzeczy oględziny lekarskie nie dają, ale i ze strony lekarzy, zwolenników regulaminoj wania prostytucyi zaznaczono wątpliwości, które z tali kiego określenia wynikają. Dlatego ze strony tych ostat-j nich wyszły propozyoye częścią zastąpienia wyrazu „zdrój wa“ innym, częścią osłabienie go krótkiem objaśniej niém o możliwościach nabycia choroby mimo oględzii® Nr. 18. LWOWSKI TYGODNIK LEKARSKI. 213 umieszczeniem na pierwszej stronicy książeczki. . I tak rzyć muszę — potrzebna dokładna znajomość przedmio S t r ó h m b e r g zaproponował, by umieszczać rok zaka tu i historyi choroby osoby badanej. Dla materyału, z którym się ma do czynienia, jest żenia kiłą i datę ostatniego badania, stwierdzającego przymus szpitalny głównym momentem odstraszającym obecność dwoinków Ncussera. Inni oświadczają się za umie i powodem skrzętnego unikania kontroli właśnie wtedy, szczeniem słowa „badanau, B e t t m a n jako sposób wyj kiedy ona jest najpotrzebniejszą, bo w okresie choroby. ścia z tej sytuacyi uważa za wskazane jedynie wymie Z tym momentem lekarz powinien się liczyć ze w zg lę nienie daty badania obok wpadającej w oczy notatki dów praktycznych, jeśli nie ma powiększać szeregów „oględziny odbywają się dnia . . . i dnia . . . Ważność je prostytucyi krytej, właśnie z takich elementów się składają dnego badania trwa 3 względnie 4 dni". Jeżeli zatem data ostatniego badania termin ten znacznie przekracza, cej. W tem mieści się zarazem wskazówka jego po okoliczność ta dowodzi przerwy w regularnem badaniu, stępowania, które winno być przedmiotowem, zastosowaa tern samem odpada gwaraneya, jaką chce dać kontrola. nem ściśle do potrzeby, i nie nadawać pobytowi szpi J a d a s s o h n uważa za wskazane umieszczenie w ksią talnemu cechy środka karnego. Leczenie szpitalne prostytutek, właśnie ze względu żeczce krótkiego pouczenia, streszczającego się w tem, że kontrola, nie dając absolutnej pewności co do zaka na przymus, usposobienie chorych i rodzaj ich zajęcia, żenia, może tylko niebezpieczeństwo jego zmniejszać przez wymaga pewnych szczególnych warunków ; ograniczenia wykluczenie jednostek „ s t a n o w c z o i w w y s o k i m te jednak nie powinny wpływać na samą istotę leczenia, s t o p n i u“ chorych. — W Paryżu prostytutki dotknięte i potrzebę zastosowania jej do postępu wiedzy, a już co kiłą otrzymuję karty kontrolne barwy czerwonej dla od najmniej być powodem pokrzywdzania oddziałów tych różnienia od niesyfilitycznych, które mają karty białe; pod względem umieszczenia, pożywienia, odzieży, lub, co Le P i 1 eu r zaznacza potrzebę odróżnienia próczjtego tych gorsza, nadawanie im charakteru więzienia. Odpowiednia prostytutek, u których minęło już kilka lat od zakażenia ilość łóżek jest okolicznością bardzo ważną: brak bo pierwotnego, gdyż tem samem możliwość zakażenia kiłą wiem ich wpływa na konieczność przedwczesnego w y dalania ze szpitala, częstokroć z chwilą, kiedy zmiany przez nie już wygasła. zaledwo cienką się blizną pokryły. Postępowanie to, P r z y m u s o w e l e c z e n i e w szpitalu jest t)Tm ostatecznym celem nadzoru, który ma chore dziewczęta określone przez francuzów krótką nazwę „blanchissement", trafnie opisuje T a r n o w s k y : „dzisiaj wrzód pierwotny usuwać na czas choroby od wykonywania procederu zgojony — jutro opuszcza chora szpital; dziś przyschły i czynić je na przyszłość nieszkodJiwemi. Jest ono też sączące kłykciny, nazajutrz jest ona wolną“. — I czas we wszystkich krajach obowiązkowo wprowadzone a instrukeye prawie wszędzie zabraniają lekarzom policyj leczenia bywa wskutek tego za krótkim: kiedy w Pa ryżu wynosi dla kiłowych 60-90 dni, w Kopenhadze, nym leczenia prostytutek. Instrukcy a dla lekarzy w §. 9. po 42 dni, to w Wiedniu przeciętnie 21*1 dnia (BI a s c h k oj, leca, w razie stwierdzenia jakiejkolwiek postaci choroby a we Lwowie przeciętnie 22*4 dni (w r. 1906). płciowej, przy spółkowaniu udzielić się mogącej, bezpo Powyższe okoliczności, wraz z potrzebą oddzielenia średnie odesłanie chorej pod dozorem inspektora do prostytutek od innych kobiet chorych, którym w intere szpitala; pozwala tylko wstąpić jej do mieszkania dla sie ogólnej zdrowotności uprzystępnić należy leczenie poczynienia stosownych zarządzeń. W praktyce dzieje szpitalne, stawia nas przed pytaniem, czy nie należałoby się tak przy oględzinach dokonywanych w lokalu urzę w szczególności w wielkich miastach — tworzyć o s o dowym; przy oględzinach w mieszkaniu prostytutki le bnych oddziałów szpitalnych, przeznaczonych tylko dla karz w najkrótszym czasie i drodze zawiadamia o po prostytutek. B l a s c h k o idąc za przykładem Stuttgardu, trzebie odstawienia chorej do szpitala ; postępowanie to, jest za tem, by te oddziały stały się zarazem miejscem jeżeli tylko strona administracyjna nadzoru jest należy badania dziewcząt, nadając tem samem całemu aktowi cie sprężysta, jest zupełnie wystarczaj ącem. wyraźny charakter czynności ściśle lekarskiej, i za po Trudności, jakie przymus szpitalny nastręcza, mają łączeniem z tem leczenia ambulatoryjnego zmian niezalcaźswoje źródło w naturze chorób, z któremi mamy do czy nych lub też doleczania, w okresie np. utajenia kiły. Niewąt nienia, w materyale osób i urządzeniach szpitalnych. pliwie z wielu względów tego rodzaju leczenie m ogłoby 0 pierwszych szerzej mówić w piśmie lekaarkiem uwa być z korzyścią zastosowane w wielu przypadkach k iły, żam za zbyteczne; wystarczy nadmienić o trudnościach w których mimo braku objawów klinicznych, ze w zglę terapeutycznych, jakie napotykamy przy leczeniu trypra du na znaczne oddalenie od ostatniego leczenia, pono u kobiet, oddających się zawodowo i to z najrozmaitszy wienie jego byłoby uzasadnionem ; w przypadkach kiły mi mężczyznami stosunkom płciowym, — o zaraźliwości późnej, usadownionej nie na częściach rodnych lub też kiły w pierwszych jej okresach mimo braku zmian kli celem zastosowania fournierowskiej metody leczenia. nicznych i poważnem zakłopotaniu, stąd wynikającem, Osobne szpitale dla prostytutek istnieją w Niem co czynić z temi kobietami w owym okresie, które zro czech, w Hamburgu, Szczecinie i Kieł ; następnie w Sztok dziło projekta osadzenia ich przez pewien szereg lat (2-3) holmie, w Petersburgu (Kalinkinowski) a wzorem pod względem nie tylko urządzenia, ale i połączenia ze szpi w osobnych przytułkach lub domach zamkniętych (Mad chen-asyle, — L a n c e r a u x , Wahl , S p e r k , K a p o s i , talem domu pracy, której chore oddają się w ściśle w nowszych czasach F i n g e r , J a d a s s o h n i in.). Pro określonych porach dnia, jest szpital Vestre w K open jekta te, niewykonalne z powodów prawnych i finanso hadze. Przeciwko kontrolowaniu stanu zdrowia dziewcząt wych, zastąpić może i powinno ścisłe, dokładniejsze 1 częstsze badanie, w ogóle postępowanie indywidualizu publicznych rozpoczęto z końcem XIX. w. akcyę, zmie jące okres i postać choroby, do czego — znów powtó rzającą do zupełnego zniesienia nadzoru. Inicyatywę po- .214_______________ _______________ LWOWSKI TYGODNIK LEKARSKI lęła założona w Anglii w r. 1875 międzynarodowa liga Fédération brituniqm continentale et g e n e r a l e a owocem :j starań było zniesienie kontroli w Anglii, zmiany sy.emów we Włoszech, szeroko rozwinięta agitacya przetw tolerowaniu-'prostytucyi we Francyi, Belgii i Szwajiryi, uwieńczona w tej ostatniej częściowem powodzeiem. Oprócz zarzutów treści prawnej, moralnej i obyzajowej, jakie skierowali abolicyoniści przeciw nadzoromniu prostytucyi przez państwo, odmówili oni kontroli rszelkiej wartości zapobiegawczej w szerzeniu chorób. Odarcie tego ostatniego zarzutu, który dla nas ma najwie sze znaczenie, wymaga szczegółowej oceny wyników ontroli, co jednakże przekroczyłoby znacznie ramy telatu. Tu można tylko zaznaczyć, że kontrola lekarska ie może ziścić ideału bezwzględnej gwarancyi ani być rodkicm, któryby zupełnie usunął z widowni choroby weneryczne. Rzeczą całego społeczeństwa jest obmyślać środki, .tóreby skutecznie zmniejszały podaż prostytucyi i popyt a nią. Jak długo ono nie znajdzie sposobu, by usunąć upełnie to smutne zjawisko, będące nadto źródłem chorób iszczących organizm społeczny, tak długo świadomy stanu zeczy lekarz musi uznawać w kontroli jeden z szeregu rodków zdolnych do umniejszenia złego, pod warunkiem toli koniecznej w niejednym kierunku reformy. Nr. 13. Vo g e f . Przyczynek do techniki przeszczepiania naskórka sposobem Thlerscha. (Ztrbl. f Chir. 1907. Nr. 13; Nowem w postępowaniu V. jest wycinanie owalnych okienek (nożyczkami Coopera przyciśniętcmi do podstawy) w jednostajnej wars lwie przeszczepionych płatów naskórka. Okienek takich wycina a utor ! przeciętnie po 2 na 1 cm2. Ranę pokrywa dwuwarstwowym | opatrunkiem wilgotnym : warstwy dolnej nie porusza przez. 4 j dni; wierzchnią zmienia codziennie. Ten sposób zapobiegać' ma J stanowczo nagromadzaniu się wydzieliny rannej pod naskórki em, co jak wiadomo najczęściej psuje wynik operacyi. ! Herman. | D o e r i n g. Uwagi nad notatką Gerdesa w sprawie lecze nia skośnej szyi mięśniowej. (Zntrbl. f. Chir. 1907. Nr. II . ) ' D. przeczy stanowczo twierdzeniu G e r d e s a , jakoby do wyle czenia caput obslipum muscul., potrzebne było przecięcie nietylko mięśnia mostko-sutko obojczykowego, ale także »». scaleni ant ici (Por. „Lwów. Tyg. lek.11 1907. Nr. 11). Zdaniem D. ten ostatni mięsień niczetn nie przyczynia się do fałszywego ustawienia szyi. Wystarcza zawsze otwarta tenotomia ni. s t.-cla mas t. a niek edy pożądanem bywa nrdcięcie napinających się włókien m. czworobocznego (m. cucnl.) Herman. C. B e c k . O zgorzeli płuc. (Deut. med. Woeh. 1907. Nr. II). Ogólne uwagi o rozpoznawaniu i leczeniu tego cierpie nia przyczem autor podkreśla znaczenie rentgenografii, pozwala jącej ściśle umiejscowić ognisko chorobowe, co dla chirurga jest ogromnie ważnem. Herman O f f e r g e l d . Zapobieganie i leczenie bólu głowy po znie czuleniu lędźw io-■em. (Zentrbl. f . Ggn. 1907. N. 1 U). Przy znieczuleniu lędżwiowem stowainą lub nowokainą u rodzących, występują bardzo często bole głowy utrzymujące się nawet do 3 dni po porodzie. Doświadczeniami na zwierzętach wykazał Literatura. B e 1 1 in a n n, Die arztlieh- Üüerwauhung der Prostiuierten, Jena autor, że są one skutkiem zwiększonego ciśnienia w komorach '.'03 B 1 a s eh k o.ai Hygicnc der i restitution und rener. Knmkkei- mózgu i zadrażnienia tern włókien nerwów czuciowych opony in. Jena 1900, Ol ülier die Hüuligkeit îles Trippers in Uenschland. twardej, a ustępują po wypuszczeń u nieco płynu mózgowoieitseb.f. Bekâmpf. d. Geschleehtskrankt. tUU? T. VI. Z. l. E r b Znr rdzeniowego. Środek ten leczniczy okazał się niezawodnym tatistik dur Trippers beim Manne und seiner Kolgen fiir die Khefranen Hinoli. med. Wnoli 1906 Nr. -18. H o 1 st Znr Geschiclite der Prostitu- i u ludzi. Bole głowy po znieczuleniu lędżwiowem u rodzących, onsfrage in Nnrwegen. I).. VierteJjahrsehr. f.off. Gesundheitspflege 18a7 ustępowały w ciągu 30 —49 min. po nakłuciu lędżwiowem i wy ’• 19. Ii u f o n r iibers. v. A. Stille u. Dr. S o li w e i g c r Geschichtc puszczeniu nadmiaru płynu mózgowo-rdzeniowego, i to w przy er Prostitution. H e n n e a ni Rb y n Mie Gebrechen unJ Siinden Jer Sit- padkach, gdzie wszystkie inne środki zawiodły Opierając się --n^iolizei aller Zeiten Leipzig 1893, K ii b n .In li n 8 Die Prostitution im na swych doświadczeniach, radzi autor ponadto przed wstrzyk Ç1X. Julirliunderte Leipzig 1892. H n n a u e r Gescliichte der Prost, in ‘rankt'urt. Festchrift zum I. Congre.s der D. Gesell. z. Bekiiuipf. der nięciem stowainy lub nowok&iny do kanału rdzeniowego, upu eschleelitskrank Frankfurt 1903. J e a n n e ! iibers. v. F. W. Müller ścić odpowiednią ilość płynu mózgowo-rdzeniowego w celu •ie Prostitution, B e li r e n d Die Prostitution in Berlin, R ii g e I Znr uniknięcia następstw ucisku. Czyżeicicz ju n . ^escliiehte, >tatisti k und Regel une der Pros titntion, C z a c k i O liteivsk R o s e n h e i m . O ciałach obcych w przełyku. (Deut. olsk. prawach II. 233. K a m i ń s k i . O prostytucyi Wniszawa 1875. s ■/. e w s k i. Policya lekarska w dawnej Poîsee. Warszawa 1 Si. med. Woeh. 1907. Nr. 6.). Ciała obce gładkie i okrągłe nie a n i k o w s ki . Materyaty do dziejów higieny i poi, lek. w Polsce robią uszkodzeń w przełyku ; jeśli ich wydobycie lub wepchnię Pani. T. lek. Warsz. Tomy 52—53), S c h r a n k a) Prostitution in ciu do żołądka nie udaje się natychmiast w sposób łatwy Vieil. 2 t. b) Die Regelung der Prostitution in Madrid D. Vierteljahrsch. i prosty, należy na razie podawać choremu morlinę samą lub lift', HesunJlieitsptlege T. 8l. Z. 3. ej Die Regelung der Prostitution Ulg Wien. med. Zeitimg R. 3S F r t n l t J o b. P e t e r Medizin. Po- w połączeniu z atropiną, adrenaliną lub eukainą i czekać spo izei Mannheim 1750. B. T u a n o w s k y . Prostitution und Abolitio- kojnie. W wielu przypadkach bowiem pod wpływem morfiny ismus, Hamburg und Leipzig 1890. P c t e r s e n - S t f l r m e r Die ciało obce dostanie się gładko do żołądka i wyjdzie drogą na 'erbreitung der Syphilis, veneriseken Krankh. und der Prostitution in tussland Berlin 1399. Z e h n d e r. Die Getahren der Prostitution Zi»- turalną bądź przy pomocy działania olejku rącznikowego bądź ieli 1891. J u d a s s o h n Berieht flber eine zum Studium der Prosti- po podania — według dawnej, wypróbowanej metody — kar ution und der Prnphylaxe der veneriselien Krankheiten iibeunomiueno tofli. Skoro to nie prowadzi do skutku, wtedy można wydobyć eise. D. Vierteljahrs. t'. iitï. Gesundheistptiige T, 26. S o n n e n b u r g ciało obce z pomocą ezofagoskopu. Niebezpieczeństwa przy »ie Jlremer Kontrollstrasse. ein Boi tras znr Kasernirung der ITostit. gładkich ciałach obcych zwykle nie ma tak, że I 2 dni mo .roli. f. Derm. u Syphl. T. 38. We rt h er. Uber die Prostitution speio 11 in Dresden iMonatsb. f. prakt. Dermatol. T. 28. E h 1 e r s Pro- żna zachowywać się wyczekująco a spokojnie. Wobec ostrych titution et maladies vénériennes en Danemark. Bruxelles 189;». Dr. jnr. ciał obcych ligły, kostki, pióra stalowe itp.) uważa R. używanie '. W i- i s s. Die Prostitutionsfrage in der Sohweiz Bern UluG. sond lub jakichkolwiek innych narzędzi wprost za gruby błąd lekarski, gdyż przez to zawsze tylko zaszkodzić można cho remu. Lekarz w tych przypadkach nie może nic stosowniejszego uczynić, jak również podawać morfinę lub podobne środki i czekać, przytem należy mierzyć ciepłotę i baczyć na objawy ze strony przełyku. W przeważnej części przypadków bowiem i ostre ciała obce zwykle wcale nie, albo tylko przez krótki czas tkwią w przełyku, poezem same schodzą do żołądka. Sprowa dzają one jednak prawie zawsze uszkodzenie ściany przełyku, S c li w a z. o zmianach w moczu po znieczuleniu lędźwlozaburzenia zatem, które chory odczuwa jeszcze parę dni po vem stowainą. (Zntrbl. f. Chir. 1907. Nr. 18). IJ 50 chorych zejściu ciała obcego do żołądka pochodzą z tychże uszkodzeń. nieczulanych 0 04 slowainy /nachodził S. w moczu stale te Jeżeli ciało obce zostanie w przełyku, na co wskazać mogą bole ikładniki, jakie /nachodzimy w zapaleniu nerek. Zmiany te wymiejscowe, rentgenografia itd. należy próbować ich wyjęcia tępywały niekiedy po 4 godzinach, niekiedy zaś dopiero po w ezufagoskopie. Dla leczenia uszkodzeń po ciałach obcych wy ! —3 dniach i utrzymywały się przez 2 —8 dni. starcza zwykle wewnętrzne .-tosowanie morfiny lub podobnych Herman. leków kojących. Nawet wobec wielkich ciał obcych, jak Przegląd piśmiennictwa. Chirurgia. Wszelkie średni opatrunkowe Apteka pod złotą gw iazdą Soledokąpielii kwasuweilowep(GOJ Piotra Mikolascha zastępującekąpielewNauiieim, Kissiogen ilp. uje Lujouuie uuyrabia: Kąpiele te stosowane na ordynacyę i pod kontrolą leka rza, działaja znakomicie w astmie, cierpieniach nerwo wych, zapaleniach oskrzeli (bronchitis), rozedmie płuc, wadach serca, nerwowej niemocy płciowej, itp. nie mniej doskonały środek do pobudzenia krążenia krwi. Skutek taki sam, jak po kuracji w zdrojowiskach zagranicznych, a koszt stokroć niższy. Nabyć można w aptekach i żądać z marką fabryki „TLEN“. ! 5yrup SulfogwajaKotowy z Kolą w działalności zupełnie identyczny z Siroliną firmy Hoff mann La Roche według orzeczenia Komisyi Przemysł. Tow. Lekars. we Lwowie. Liczne zaświadczenia i* podziękowania. Oprócz kąpieli z kwasu węglowego, które w ciągu lat kilku bardzo się rozpowszechniły! O 50% t a ń s z y od S y r o lin y . Syrup Sulfogwajakolowy kosztuje kor. 2 00. „ „ z Kolą „ kor. 2.50. Wydaje się tylko na przepis lekarski Kąpiele borowinowe z kwasem węglowym. Kąpiele borowi nowe zwykłe, Francensbadzkie, Kąpiele jodowo-bromowe z kwasem węgłów. Kąpiele balsamiczno-sosnowe z kwasem węglowym. i poleca ustalonej sławv Przyrządzanie kąpieli /. naszych soli jest nadzwy czaj dogodne, a sama kąpiel bardzo przyjemna w użyciu. WINA LECZNICZE Jflydla leczn icze natłuszczone przez Dra Karola Mikolascha pierwsze w Austryi w ro ku 1S70 wprowadzone Wino Chinowa. Chinowo-żelaziste, Easkarowe, Lundursngo, Borówkowe, Rumbarbarowe, Pepsynowe, Cola, Peptonowe, Malaga, Tokaj stary — Cognac najlepszy. poleca we wszelkich odmianach Lwowska fabryka chemiczna „ T Zaopatrzone atestami pierwszorzędnych powag lekarskich i naukowych. Li w Główny skład wszystkich specyfików krajowych i zagranicznych. 24 ó w ZL E — 2 nT “ 28 Z a m a rsty n ó w . 10 medali złotych i odznaczeń, w tern m e dal zloty z Wystawy Przyrodniczo-lckarskie.j w Krakowie 1000 r. Skład główny m w księgarni L). flltenberga we Lwowie. i Lekospisie odżywcze przetwory doby obecnej są: przez Zdzisława Zawałkiewicza gî m && perdynam in | (ecithin-Perdynam in p erdynaroin-Kakao becitogen magistra fannacyi, b. demonstratora farmakognozyi i b. asystenta c-hemii w e. k. Uniwersytecie lwowskim. C ena K, 4 . , z p r z e s y łk ą K. 4 5 0 ' 7; ■ I® Wskazania: B ł ę d n i c a , n i e r i o J k r e w H o ś e , b ia ła c z k a , g ru ź lic a , s t a n y o z d rn u ie * n in , c ie r p ie n ia n e rw o w e . Właściciel patentu: DWUTVOODNIK, 39 g poświęcony sprawom wychowania fizy - |p cznego i wogóle normalnego rozwoju ciała Wychodzi 11. i 26. każdego miesiąca pod redakcyą Wład. R. Kozłowskiego. Przedpłata roczna K. 8. ------ — ■i w * ■ i m « tJ S H, Barkow ski, Berlin 0. 27, A lexan d ersfr. 22. Zastępca na Austro-Wcgry ; 3ïr. Camillo Kaupciistraiich, «mer. Apotlieker. Wicu, II,j, Castelezgasse 25. — N a j w y ż s z e o d z n a c z e n i a ! —-------- - Piśmiennictwo i próbki perdynaminy w każdym czasie bezpłatnie!