PDF, 81KB - BIP - Urząd Gminy Nowogródek Pomorski

Transkrypt

GMINNY PROGRAM OPIEKI
NAD ZABYTKAMI DLA GMINY
NOWOGRÓDEK POMORSKI
NA LATA 2009-2013
2009
opracowała:
mgr Agnieszka Dębska
2009
GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY NOWOGRÓDEK POMORSKI
NA LATA 2009-2013
SPIS TREŚCI
1.
Wstęp
4
2.
Podstawa prawna opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami
6
3.
Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce
7
4.
Uwarunkowania zewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego
10
4.1. Strategiczne cele polityki państwa w zakresie ochrony zabytków
i opieki nad zabytkami
10
4.2. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami
wykonanymi na poziomie województwa i powiatu
12
5.
17
Uwarunkowania wewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego
5.1. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami
wykonanymi na poziomie gminy (analiza dokumentów programowych
gminy)
17
5.2. Charakterystyka zasobów i analiza stanu dziedzictwa i krajobrazu
kulturowego gminy
5.2.1. Zarys historii obszaru gminy
5.2.2. Krajobraz kulturowy
5.2.3. Zabytki nieruchome
5.2.4. Zabytki ruchome
5.2.5. Zabytki archeologiczne
5.2.6. Zabytki w zbiorach muzealnych i innych
5.2.7. Dziedzictwo niematerialne
24
26
29
29
30
30
31
5.3. Zabytki objęte prawnymi formami ochrony
32
5.4. Zabytki w gminnej ewidencji zabytków
35
5.5. Zabytki o najwyŜszym znaczeniu dla gminy
36
6.
38
Ocena stanu dziedzictwa kulturowego gminy. Analiza szans i zagroŜeń
7. ZałoŜenia programowe
7.1. Cele i priorytety programu opieki nad zabytkami, ich kierunki działań
i omówienie zadań
40
8.
Instrumentarium realizacji programu opieki nad zabytkami
45
9.
Zasady oceny realizacji programu opieki nad zabytkami
46
41
10. Źródła finansowania programu opieki nad zabytkami
47
11. Realizacja i finansowanie przez gminę zadań z zakresu ochrony
zabytków
49
12. Część graficzna gminnego programu opieki nad zabytkami
51
2
NA LATA 2009-2013
13. Załączniki
Załącznik nr 1
Rejestr zabytków nieruchomych – wykaz
56
Załącznik nr 2
Gminna ewidencja zabytków – wykaz
57
Załącznik nr 3
Wniosek do Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków o udzielenie dotacji
celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane,
zwane dalej „pracami” przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków
połoŜonym w województwie zachodniopomorskim
67
Załącznik nr 4
Uchwała Nr XV/144/07 Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego
z dnia: 18 grudnia 2007 r. w sprawie: określenia trybu i zasad udzielania
dotacji celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane
przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków kultury połoŜonym na obszarze
województwa zachodniopomorskiego
72
Załącznik nr 5
Wniosek do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego o udzielenie
dotacji na dofinansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich
i robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków
75
Załącznik nr 7
Wzór Uchwały Rady Gminy w sprawie zasad i trybu postępowania o udzielenie,
rozliczenie i kontrolę wykorzystania dotacji na prace konserwatorskie,
restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytkach wpisanych do rejestru
zabytków, nie stanowiących własności gminy
81
3
NA LATA 2009-2013
1.
WSTĘP
Rolniczo-turystyczna gmina Nowogródek Pomorski zlokalizowana jest na
południowym krańcu województwa zachodniopomorskiego i w południowowschodniej części powiatu myśliborskiego. Pod względem turystycznym jest to
niezwykle ciekawy obszar, który urozmaicają doliny rzek, malownicze jeziora
oraz lasy Puszczy Barlineckiej. Na terenie gminy znajduje się dwanaście jezior,
z których największym i najcenniejszym przyrodniczo jest jezioro Karskie
Wielkie.
Cechą charakterystyczną gminy Nowogródek Pomorski jest bogactwo
krajobrazów: przyrodniczego i kulturowego. Według definicji krajobraz kulturowy
to przestrzeń historycznie ukształtowana w wyniku działalności człowieka, która
zawiera wytwory cywilizacji oraz elementy przyrodnicze. Środowisko kulturowe
to waŜny czynnik Ŝycia i działalności człowieka. Zabytki są nie tylko
materialnym śladem przeszłości, lecz takŜe cennym elementem kultury,
przyczyniającym się do kształtowania przyjaznego otoczenia człowieka.
Bogactwo i róŜnorodność dziedzictwa kultury moŜe w istotny sposób przyczynić
się do rozwoju społeczno-gospodarczego gminy, a tym samym do poprawy
jakości Ŝycia jej mieszkańców.
Z uwagi na fakt, Ŝe kultura jest jedną z głównych sił napędowych
rozwoju, jego przejawy kulturowe są równie istotne jak aspekty ekonomiczne. Z
tego względu podstawową zasadą działania samorządu gminnego powinno być
dąŜenie do wzajemnego uzupełniania się ekonomicznych i kulturowych
aspektów rozwoju. Trudno byłoby mówić o rozwoju gminy bez opierania się na
jej zasobach i walorach krajobrazu kulturowego, dlatego ich wykorzystanie
powinno stanowić jeden z priorytetów polityki gminnej. UmoŜliwienie dalszego
istnienia oraz wzbogacenie materialnego dziedzictwa kulturowego jest jednym z
istotnych procesów rozwojowych gminy.
Zasób wartości kulturowych, znajdujących się na terenie gminy, powinien
być przedmiotem szczególnej troski zarówno mieszkańców, jak i władz
samorządowych, jako waŜny cel publiczny. Biorąc pod uwagę dotychczasowe
dokonania, naleŜy kontynuować działania dąŜące do ich ochrony w formie
biernej – w prawie miejscowym i czynnej, np. poprzez finansowanie prac
konserwatorskich na obiektach pozostających we władaniu samorządu i
udzielaniu dotacji dla pozostałych właścicieli obiektów zabytkowych.
Zasadniczym kontekstem opracowania „Gminnego programu opieki
nad zabytkami” jest uznanie zasobów dziedzictwa kulturowego za główny
czynnik wpływający na kształtowanie się toŜsamości lokalnej. Zasoby te
określają i wyznaczają wieloaspektowe uwarunkowania rozwoju gminy,
upowszechniania kultury oraz atrakcyjności turystycznej. Fakt przynaleŜności
zabytków do szerszej kategorii dziedzictwa kulturowego powoduje, Ŝe
podlegają one dynamicznym przemianom, jakim podlega sama kultura. Nie da
się zahamować tych procesów, warto jednak zidentyfikować i objąć
szczególnym reŜimem ochrony najcenniejsze obiekty, tak aby właściwie
pielęgnować toŜsamość lokalną. W działaniach samorządu gminnego, podobnie
jak w polityce państwa, istotne jest zapewnienie zrównowaŜonego rozwoju i
ładu przestrzennego oraz powiązanie ochrony zabytków z ochroną środowiska
przyrodniczego. Sprawny i skuteczny system ochrony i opieki nad zabytkami
powinien odbywać się przy udziale samorządu, właścicieli i uŜytkowników
4
NA LATA 2009-2013
zabytków oraz mieszkańców i wspólnot lokalnych. Uwzględnienie problematyki
dziedzictwa kulturowego w szeroko rozumianej strategii rozwoju gminy powinno
przybrać formę gminnego programu opieki nad zabytkami.
Głównym celem sformułowania dokumentu jest dąŜenie do znaczącej
poprawy stanu zasobów lokalnego dziedzictwa kulturowego oraz zachowania
krajobrazu kulturowego gminy Nowogródek Pomorski poprzez określenie
podstawowych warunków i czynników organizacyjnych, finansowych oraz
edukacyjnych, które temu słuŜą.
Ilekroć w tekście pojawi się określenie „Gminny Program” oznacza to
„Gminny program opieki nad zabytkami dla gminy Nowogródek Pomorski
na lata 2009-2013”.
Zabytki zlokalizowane na terenie gminy Nowogródek Pomorski zostały
kilkakrotnie omówione i scharakteryzowane w róŜnego typu opracowaniach. Są
to przede wszystkim dokumentacje historyczno-konserwatorskie i opracowania
o charakterze studialnym, natomiast brakuje wydawnictw popularnonaukowych.
Podczas opracowywania gminnej ewidencji zabytków i „Gminnego
Programu” jednym z podstawowych źródeł było „Studium krajobrazu
kulturowego gminy Nowogródek Pomorski”, które zostało wykonane przez Biuro
Dokumentacji Zabytków w Szczecinie w 2001 roku na zlecenie
Zachodniopomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Korzystano
takŜe z dokumentacji historyczno-konserwatorskiej (m. in. karty ewidencyjne
zabytków), która znajduje się w Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony
Zabytków w Szczecinie.
Ocena zachowanej historycznej substancji zabytkowej z terenu gminy
dokonana została takŜe po przeanalizowaniu historycznego materiału
kartograficznego, m. in. niemieckich map topograficznych (Meβtischblatt) z lat
1892-1893, uaktualnionych w latach trzydziestych XX wieku.
5
NA LATA 2009-2013
2. P O D S T A W A P R A W N A O P R A C O W A N I A
GM I N N EG O PR O G R AM U OPI E KI N AD Z AB Y T K AM I
Na podstawie art. 87 ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie
zabytków i opieki nad zabytkami (Dz. U. z 2003, Nr 162, poz. 1568 z
późniejszymi zmianami) sporządzenie programu opieki nad zabytkami –
istotnego instrumentu ochrony zabytków – naleŜy do ustawowych obowiązków
samorządu gminnego. Zasadnicze cele programu opieki nad zabytkami, które
określa w/w ustawa to:
• włączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadań
strategicznych,
wynikających
z
koncepcji
przestrzennego
zagospodarowania kraju;
• uwzględnianie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu
kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, łącznie z uwarunkowaniami
ochrony przyrody i równowagi ekologicznej, w planach rozwoju
regionalnego i lokalnego;
• zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do
poprawy stanu ich zachowania;
• wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu
kulturowego;
• podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla
potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych;
• wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na
ochronę i opiekę nad zabytkami;
warunków
współpracy
z
właścicielami
zabytków,
• określenie
eliminujących sytuacje konfliktowe związane z wykorzystaniem tych
zabytków;
• podejmowanie przedsięwzięć umoŜliwiających tworzenie miejsc pracy
związanych z opieką nad zabytkami.
„Gminny Program” – po zaopiniowaniu przez Wojewódzkiego
Konserwatora Zabytków w Szczecinie, zostanie przedstawiony Radzie Gminy w
Nowogródku Pomorskim, w celu przyjęcia go uchwałą. Program został
opracowany na okres czterech lat i stanowi dokument uzupełniający w stosunku
do innych aktów planowania. Z realizacji zadań „Gminnego Programu” co
dwa lata Wójt Gminy zobowiązany jest do sporządzenia sprawozdań i
przedstawienia ich Radzie Gminy oraz przekazywania ich do Wojewódzkiego
Konserwatora Zabytków w Szczecinie.
6
NA LATA 2009-2013
3. U W A R U N K O W A N I A P R A W N E O C H R O N Y
I OPIEKI NAD ZABYTKAMI W POLSCE
Według art. 5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej obowiązkiem
konstytucyjnym Państwa i kaŜdego obywatela jest ochrona zabytków, czyli
materialnych i niematerialnych dóbr kultury, będących elementami składowymi
dziedzictwa kulturowego.
Zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 9 ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o
samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001, Nr 142, poz. 1591 z późniejszymi
zmianami) do zadań własnych gminy naleŜy zaspakajanie zbiorowych potrzeb
wspólnoty, w szczególności dotyczących sfery kultury, w tym ochrony zabytków
i opieki nad zabytkami. W tym przypadku dla gminy instrumentami realizacji
interesu publicznego są m. in. uchwalanie dokumentów strategicznych i
programowych, w tym sporządzanie i uchwalanie planów zagospodarowania
przestrzennego. Ponadto utrzymywanie jednostek specjalistycznych w zakresie
muzealnictwa oraz działania właścicielskie wobec zabytków stanowiących
własność gminy i jej jednostek.
Ustawa z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad
zabytkami (Dz. U. z 2003, Nr 162, poz. 1568 z późniejszymi zmianami) nakłada
m. in. na organy samorządowe obowiązek zapewnienia warunków prawnych,
organizacyjnych i finansowych dla ochrony dóbr kultury. Art. 4 tejŜe ustawy
stwierdza, Ŝe: „Ochrona zabytków polega, w szczególności, na podejmowaniu
przez organy administracji publicznej, działań mających na celu:
1) zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych
umoŜliwiających
trwałe
zachowanie
zabytków
oraz
ich
zagospodarowanie i utrzymanie;
2) zapobieganie zagroŜeniom mogącym spowodować uszczerbek dla
wartości zabytków;
3) udaremnianie niszczenia i niewłaściwego korzystania z zabytków;
4) przeciwdziałanie kradzieŜy, zaginięciu lub nielegalnemu wywozowi
zabytków za granicę;
5) kontrolę stanu zachowania i przeznaczenia zabytków;
6) uwzględnianie zadań ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym oraz przy kształtowaniu środowiska.”
Art. 5 określa w sposób otwarty kwestię opieki nad zabytkami: „Opieka nad
zabytkami sprawowana przez jego właściciela lub posiadacza polega, w
szczególności, na zapewnieniu warunków:
1) naukowego badania i dokumentowania zabytku;
2) prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robót
budowlanych przy zabytku;
3) zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak
najlepszym stanie;
4) korzystania z zabytku w sposób zapewniający trwałe zachowanie jego
wartości;
5) popularyzowania i upowszechniania wiedzy o zabytku oraz jego
znaczeniu dla historii i kultury.”
Ochrona zabytków, w przeciwieństwie do opieki nad zabytkami,
realizowana jest przez organy administracji publicznej, czyli administracji
rządowej i samorządowej, działające w publicznym interesie, zgodnie z
przypisanymi im ustawowo kompetencjami.
7
NA LATA 2009-2013
Art. 6 ust. 1 i 2 klasyfikuje w układzie rzeczowym przedmioty ochrony i zarazem
stanowi szczegółową definicję zabytku: „1. Ochronie i opiece podlegają, bez
względu na stan zachowania:
1) zabytki nieruchome będące, w szczególności:
a) krajobrazami kulturowymi,
b) układami urbanistycznymi, ruralistycznymi i zespołami budowlanymi,
c) dziełami architektury i budownictwa,
d) dziełami budownictwa obronnego,
e) obiektami techniki, a zwłaszcza kopalniami, hutami, elektrowniami i
innymi zakładami przemysłowymi,
f) cmentarzami,
g) parkami, ogrodami i innymi formami zaprojektowanej zieleni,
h) miejscami upamiętniającymi wydarzenia historyczne bądź działalność
wybitnych osobowości lub instytucji;
2) zabytki ruchome będące, w szczególności:
a) dziełami sztuk plastycznych, rzemiosła artystycznego i sztuki uŜytkowej,
b) kolekcjami stanowiącymi zbiory przedmiotów zgromadzonych i
uporządkowanych według koncepcji osób, które tworzyły te kolekcje,
c) numizmatami oraz pamiątkami historycznymi, a zwłaszcza militariami,
sztandarami, pieczęciami, odznakami, medalami i orderami,
d) wytworami techniki, a zwłaszcza urządzeniami, środkami transportu oraz
maszynami i narzędziami świadczącymi o kulturze materialnej,
charakterystycznymi dla dawnych i nowych form gospodarki,
dokumentującymi poziom nauki i rozwoju cywilizacyjnego,
e) materiałami bibliotecznymi, o których mowa w art. 5 ustawy z dnia 27
czerwca 1997 roku o bibliotekach (Dz. U. z 1997, Nr 85, poz. 539; z
1998, Nr 106, poz. 668; z 2001, Nr 129, poz. 1440 oraz z 2002, Nr 113,
poz. 984),
f) instrumentami muzycznymi,
g) wytworami sztuki ludowej i rękodzieła oraz innymi obiektami
etnograficznymi,
h) przedmiotami upamiętniającymi wydarzenia historyczne bądź działalność
wybitnych osobistości lub instytucji;
3) zabytki archeologiczne będące, w szczególności:
a) pozostałościami terenowymi pradziejowego i historycznego osadnictwa,
b) cmentarzyskami,
c) kurhanami,
d) reliktami działalności gospodarczej, religijnej i artystycznej.
2. Ochronie mogą podlegać nazwy geograficzne, historyczne lub tradycyjne
nazwy obiektu budowlanego, placu, ulicy lub jednostki osadniczej.”
Ponadto kwestie ochrony zabytków regulują następujące akty prawne:
Ustawy m. in.:
• Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami
(Dz. U. z 2000, Nr 46, poz. 543 z późniejszymi zmianami);
• Ustawa z dnia 7 lipca 1994 roku – Prawo budowlane (Dz. U. z 2003, Nr
207, poz. 2016 z późniejszymi zmianami);
• Ustawa z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym (Dz. U. z 2003, Nr 80, poz. 717 z późniejszymi
zmianami);
8
NA LATA 2009-2013
•
Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody (Dz. U. z 2004,
Nr 92, poz. 880 z późniejszymi zmianami).
Rozporządzenia m. in.:
• Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 6 czerwca 2005 roku w sprawie
udzielenia dotacji celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie i
roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków (Dz. U. z
2005, Nr 112, poz. 940);
• Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 28 stycznia 2005 roku w sprawie
szczegółowych warunków uzyskiwania dofinansowania realizacji zadań z
zakresu kultury, trybu składania wniosków oraz przekazywania środków
z Funduszu Promocji Kultury (Dz. U. z 2005, Nr 24, poz. 200);
• Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 25 sierpnia 2004 roku w sprawie
organizacji i sposobu ochrony zabytków na wypadek konfliktu zbrojnego i
sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2004, Nr 212, poz. 2153);
• Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 9 czerwca 2004 roku w sprawie
prowadzenia
prac
konserwatorskich,
restauratorskich,
robót
budowlanych, badań konserwatorskich i architektonicznych, a takŜe
innych działań przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków oraz badań
archeologicznych i poszukiwań ukrytych lub porzuconych zabytków
ruchomych (Dz. U. z 2004, Nr 150, poz. 1579);
• Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 14 maja 2004 roku w sprawie
prowadzenia rejestru zabytków, krajowej, wojewódzkiej i gminnej
ewidencji zabytków oraz krajowego wykazu zabytków skradzionych lub
wywiezionych za granicę niezgodnie z prawem (Dz. U. z 2004, Nr 124,
poz. 1305);
• Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 10 maja 2004 roku w sprawie
rzeczoznawców Ministra Kultury w zakresie opieki nad zabytkami (Dz. U.
z 2004, Nr 124, poz. 1302);
• Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 19 kwietnia 2004 roku w sprawie
wywozu zabytków i przedmiotów o cechach zabytków za granicę (Dz. U.
z 2004, Nr 84, poz. 798);
organizacji wojewódzkich urzędów ochrony zabytków (Dz. U. z 2004, Nr
75, poz. 706);
nagród za odkrycie lub znalezienie zabytków archeologicznych (Dz. U. z
2004, Nr 71, poz. 650);
• Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 9 lutego 2004 roku w sprawie
wzoru
znaku
informacyjnego
umieszczanego
na
zabytkach
nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków (Dz. U. z 2004, Nr 30,
poz. 259).
Inne m. in.:
• Europejska Konwencja o ochronie dziedzictwa archeologicznego
(poprawiona) sporządzona w La Valetta dnia 16 stycznia 1992 roku (Dz.
U. z 1996, Nr 120, poz. 564).
9
NA LATA 2009-2013
4. U W A R U N K O W A N I A Z E W N Ę T R Z N E
OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO
4.1. S t r a t e g i c z n e c e l e p o l i t y k i p a ń s t w a w z a k r e s i e
ochrony zabytków i opieki nad zabytkami
Wzmiankowana ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami
zobowiązuje Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego do opracowania, przy
pomocy Generalnego Konserwatora Zabytków, „Krajowego programu
ochrony zabytków i opieki nad zabytkami”. W chwili obecnej trwają prace
nad jego sformułowaniem.
Natomiast „Gminny Program” opiera się na opracowanych i
zatwierdzonych w dniu 10 maja 2004 roku przez Ministra Kultury i Dziedzictwa
Narodowego „Tezach do opracowania krajowego programu ochrony
zabytków i opieki nad zabytkami”, według których wzmiankowany krajowy
program powinien zawierać:
• uwarunkowania ochrony i opieki nad zabytkami: stan zabytków
nieruchomych,
stan
zabytków
ruchomych,
stan
zabytków
archeologicznych, stan zabytków techniki, pomniki historii i obiekty
wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego UNESCO, stan
słuŜb konserwatorskich, stan opieki nad zabytkami, stan uregulowań
prawnych;
• działania o charakterze systemowym:
- powiązanie ochrony zabytków z polityką ekologiczną, ochrony przyrody,
architektoniczną i przestrzenną, celną i polityką bezpieczeństwa
państwa,
- wypracowanie strategii ochrony dziedzictwa i wprowadzenie jej do
polityk sektorowych;
• system finansowania: stworzenie sprawnego systemu finansowania
ochrony i opieki konserwatorskiej;
• dokumentowanie, monitorowanie i standaryzacja metod działania –
ujednolicenie metod działań profilaktycznych, konserwatorskich,
restauratorskich i ochronnych;
• kształcenie i edukacja: kształcenie profilaktyczne, podyplomowe i system
uznawalności wykształcenia, edukacja społeczeństwa, edukacja
właścicieli i uŜytkowników;
• współpraca międzynarodowa: współpraca z instytucjami i organizacjami,
współpraca w obszarze Europy Środkowej.
Rada Ministrów w dniu 21 września 2004 roku przyjęła „Narodową
strategię rozwoju kultury na lata 2004-2013” oraz „Uzupełnienia narodowej
strategii rozwoju kultury na lata 2004-2020”. Oba dokumenty zawierają
strategiczne cele polityki państwa i uwarunkowania formalno-prawne w sferze
ochrony zabytków.
Jednym z czołowych załoŜeń jest ochrona i opieka nad dziedzictwem
kulturowym, a jednym z celów strategicznych jest ochrona i rewaloryzacja
zabytków. Cel ten stał się jednym z priorytetów Narodowego Programu Kultury
– Ochrona Zabytków i Dziedzictwa Kulturowego. Celem strategicznym w/w
Programu jest intensyfikacja ochrony i upowszechniania dziedzictwa
10
NA LATA 2009-2013
kulturowego, w tym szczególnie kompleksowa poprawa stanu zabytków
nieruchomych. Celami cząstkowymi tego Programu są:
• poprawa warunków instytucjonalnych, prawnych i organizacyjnych w
sferze dokumentacji i ochrony zabytków;
• kompleksowa rewaloryzacja zabytków i ich adaptacja na cele kulturalne,
turystyczne, edukacyjne, rekreacyjne i inne cele społeczne;
• zwiększenie roli zabytków w rozwoju turystyki i przedsiębiorczości
poprzez
tworzenie
zintegrowanych
narodowych
produktów
turystycznych;
• promocja polskiego dziedzictwa kulturowego w Polsce i za granicą, w
szczególności za pomocą narzędzi społeczeństwa informatycznego;
• rozwój zasobów ludzkich oraz podnoszenie świadomości społecznej w
sferze ochrony dziedzictwa kulturowego;
• tworzenie warunków dla rozwoju i ochrony dziedzictwa kultury ludowej;
• zabezpieczenie zabytków przed nielegalnym wywozem za granice
Polski.
W „Uzupełnienia narodowej strategii rozwoju kultury na lata 20042020” – poza przesunięciem daty kierunkowej – wprowadzono programy
operacyjne jako system realizacyjny Narodowej Strategii Rozwoju Kultury,
powiązane z finansowaniem działalności kulturalnej ze środkami znajdującymi
się w dyspozycji Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Dla działań
związanych z opieką nad zabytkami powołano Program Operacyjny
„DZIEDZICTWO KULTUROWE” z priorytetami:
1. Rewaloryzacja zabytków nieruchomych i ruchomych.
2. Rozwój instytucji muzealnych.
3. Ochrona dziedzictwa narodowego poza granicami kraju.
4. Ochrona zabytków archeologicznych.
5. Tworzenie zasobów cyfrowych dziedzictwa kulturowego.
6. Ochrona zabytkowych cmentarzy.
Celem w/w Programu jest intensyfikacja ochrony i upowszechniania
dziedzictwa kulturowego, w tym kompleksowa poprawa stanu zabytków oraz
rozwój kolekcji muzealnych, gdzie celami cząstkowymi są:
• poprawa stanu zachowania zabytków;
• zwiększenie narodowego zasobu dziedzictwa kulturowego (w tym
dziedzictwa archeologicznego);
• kompleksowa rewaloryzacja zabytków i ich adaptacja na cele inne niŜ
kulturalne;
• zwiększenie roli zabytków w rozwoju turystyki i przedsiębiorczości
poprzez
tworzenie
zintegrowanych
narodowych
produktów
turystycznych;
• poprawa warunków instytucjonalnych, prawnych i organizacyjnych w
zakresie ochrony zabytków i ich dokumentacji;
• zabezpieczenie zabytków, muzealiów i archiwaliów przed skutkami klęsk
Ŝywiołowych, kradzieŜami i nielegalnym wywozem za granice oraz na
wypadek sytuacji kryzysowej i konfliktu zbrojnego.
11
NA LATA 2009-2013
4.2. R e l a c j e g m i n n e g o p r o g r a m u o p i e k i n a d
zabytkami z dokumentami wykonanymi na
poziomie województwa i powiatu
„Wojewódzki Program Opieki nad Zabytkami na lata 2008-2012
dla Województwa Zachodniopomorskiego”
„Gminny Program” zgodny jest w swych załoŜeniach z „Wojewódzkim
Programem Opieki nad Zabytkami” (Uchwała Nr XX/197/08 Sejmiku
Województwa Zachodniopomorskiego z dnia 17.06.2008 roku), w którym
zawarto m. in. wytyczne i zalecenia do powiatowych oraz gminnych programów
opieki nad zabytkami.
Wymieniono następujące cele ochrony zabytków i krajobrazu
kulturowego na terenie gminy:
1. Ochrona dziedzictwa kulturowego i historycznego, utrzymanie i
wyeksponowanie zachowanych zasobów i struktury krajobrazu
kulturowego, w tym:
- układu i reliktów osadnictwa prehistorycznego i średniowiecznego
(stanowisk archeologicznych);
- średniowiecznej i nowoŜytnej struktury osadniczej;
- historycznych nawarstwień i przekształceń cywilizacyjno-kulturowych;
- niematerialnych wartości historycznych i społecznych.
środowiska
2. Zachowanie
i
kształtowanie
wartościowego
antropogenicznego i zapewnienie jego trwałego uŜytkowania poprzez:
- ochronę prawno-konserwatorską zabytków archeologicznych;
- ochronę prawno-konserwatorską osadniczych układów przestrzennych;
- ochronę prawno-konserwatorską zabytków budownictwa, techniki i
zieleni zabytkowej;
- ochronę prawno-administracyjną lokalnych form zagospodarowania
terenu;
prawne
kształtowanie
współczesnych
form
zabudowy
i
zagospodarowania terenu z poszanowaniem tradycji i wykorzystaniem
wzorców regionalnych;
- utrzymanie podstawowej funkcji terenu, determinujących fizjonomię
krajobrazu poszczególnych miejscowości;
- zachowanie w formie naturalnej cieków, stawów i terenów bagiennych
w granicach miejscowości;
- zachowanie krawędzi leśnych zamykających obszary otwarte jako
otoczenia miejscowości;
- zachowanie w dobrym stanie technicznym i estetycznym dominant
kulturowych i krajobrazowych, utrzymanie ich roli w krajobrazie;
- zahamowanie niekorzystnych procesów degradujących krajobraz,
powstałych poprzez ugorowanie terenów rolnych, wycinanie zadrzewień
przydroŜnych i śródpolnych, intensywne pozyskiwanie kruszyw, obudowy
brzegów jezior obiektami turystycznymi, prowadzenie zrębów zupełnych
w dolinach rzecznych, na zboczach dolin, zboczach mis jeziornych,
atrakcyjnych przyrodniczo ścian lasów i w innych istotnych form
fizjonomii krajobrazu;
12
NA LATA 2009-2013
- likwidowanie skutków oddziaływania (rekultywacja) obiektów
wymagających makroniwelacji i znacznych przekształceń topografii
(wyrobiska kruszyw, farmy hodowlane, tereny stawów hodowlanych);
- utrzymanie zabudowy w granicach historycznych układów
przestrzennych wsi, z kontynuacją zasad lokalizacji zabudowy i
zagospodarowania terenu;
- wypełnienie ubytków tradycyjnej niwy siedliskowej;
- przeciwdziałanie chaotycznej parcelacji terenu;
- utrzymanie i nie ograniczanie ekspozycji: układów przestrzennych
siedlisk, pomników i krzyŜy, urządzeń technicznych i komunikacyjnych;
- utrzymanie i nie ograniczanie ekspozycji układów komponowanej
zieleni parków, cmentarzy i obsadzeń przydroŜnych i śródpolnych;
- utrzymanie historycznie ukształtowanej sieci dróg;
- utrzymanie charakterystycznych przekrojów, nawierzchni i rodzaju
obsadzeń istniejącego układu dróg;
- zapobieganie powstawaniu ubytków w zabudowie i tworzenie warunków
do ich ponownej zabudowy;
- utrzymanie i eksponowanie zabudowy historycznej, jej proporcji, formy,
dachów, wielkości i układu otworów, rodzaju stolarki i jej zdobnictwa,
materiału budowlanego;
- kształtowanie walorów estetycznych nowej zabudowy mieszkalnej,
rekreacyjno-turystycznej i produkcyjnej poprzez nawiązywanie do tradycji
i wartości regionalnych, w zakresie określania formy architektonicznej i
materiałów budowlanych;
- przeciwdziałanie „zaśmiecaniu” krajobrazu kulturowego nowymi
lokalizacjami budowli substandardowych (tymczasowych pawilonów
usługowych, baraków, budek kempingowych, agresywnych form
reklamy) i rozwiązaniami technicznymi (naziemne sieci inŜynieryjne,
wieŜe anten telekomunikacyjnych);
- dopuszczanie lokalizacji farm wiatraków energetycznych jedynie na
obszarach krajobrazu cywilizacyjnego (w sąsiedztwie napowietrznych
sieci wysokiego napięcia oraz podobnych) z wyłączeniem terenów o
walorach kulturowych i krajobrazowych określonych w planie
zagospodarowania przestrzennego województwa zachodniopomorskiego
(aktualizacji);
- estetyzacja i humanizacja zabudowy i zagospodarowania terenu osiedli
„PGR-owskich” i blokowych oraz współczesnej zabudowy technicznoprodukcyjnej;
- ochronę przed dewastacją zabytków archeologicznych - ustalanie
ochrony w planach miejscowych;
- utrzymanie i eksponowanie grodzisk posiadających charakterystyczną
formę krajobrazową;
- zachowanie w dobrym stanie technicznym i estetycznym zabytków oraz
innych elementów zagospodarowania i wyposaŜenia miejscowości;
- ochronę miejsc związanych ze sprawowaniem praktyk religijnych w
miejscowościach, gdzie nie ma kościołów - krzyŜy i kapliczek
przydroŜnych, związanych między innymi z kultem maryjnym (maj,
październik);
- opracowanie materiałów pomocniczych do nauczania i propagowania
historii i tradycji regionu;
13
NA LATA 2009-2013
- umieszczenie na zabytkach znaków informacyjnych.
Ochrona wartości kulturowych powinna być realizowana poprzez:
• sporządzanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego
ustalających, po weryfikacji, wskazane w studium granice stref ochrony
konserwatorskiej i zawierające odpowiednie ustalenia dla działań w tych
strefach;
• sporządzanie programów opieki nad zabytkami;
• podejmowanie uchwał określających zobowiązania właścicieli obiektów
zabytkowych do opieki nad zabytkami zgodnie z gminnym programem
opieki nad zabytkami;
• współpracę ze specjalistami kształtowania krajobrazu i zabytkoznawcami
przy sporządzaniu strategii i programów rozwoju gminy oraz przy
realizacji polityki przestrzennej określonej w studium;
• utrzymywanie w dobrym stanie technicznym i estetycznym budynków i
budowli zabytkowych stanowiących własność gminy;
• utrzymywanie i uzupełnianie obsadzeń alejowych dróg publicznych;
• porządkowanie i utrzymywanie historycznych nekropolii (w tym
nieczynnych);
• oznaczenie i ochronę grodzisk stanowiących zabytki archeologiczne;
• udzielanie pomocy prawnej i materialnej w utrzymaniu i remontach
zabytkowych obiektów publicznych i prywatnych;
• wspieranie i dokumentowanie powstawania nowych wartości kulturowych
na terenie gminy.
„Plan zagospodarowania przestrzennego
województwa zachodniopomorskiego”
Opracowany został w 2002 roku i w przypadku dziedzictwa kulturowego
wskazuje obszary oraz działania, które tworzą zasady i kierunki dla programu
rewaloryzacji przestrzeni historycznej w układzie lokalnym, regionalnym i
krajowym.
We wzmiankowanym „Planie zagospodarowania przestrzennego”
ustalono zalecenia w zakresie ochrony zabytków nie wpisanych do rejestru, ale
znajdujących się w gminnej ewidencji zabytków, do czasu ustanowienia
regulacji ustawowej:
• zabudowa historyczna powinna być utrzymana i uŜytkowana w dobrym
stanie technicznym, w odpowiednim standardzie cywilizacyjnym bez
naruszania wartości estetycznych i kulturowych;
• obiekty znajdujące się w ewidencji zabytków nie wpisanych do rejestru,
sporządzanej przez zarząd gminy, winny:
- być wykazane w miejscowym planie zagospodarowania
przestrzennego,
- posiadać zapisane warunki i zakres ochrony gabarytu, formy, detalu,
kolorystyki i bezpośredniego otoczenia,
- posiadać dokumentację inwentaryzacyjną przechowywaną w gminie,
- do czasu sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania
przestrzennego lub jego zmiany, wprowadzającej ochronę zabytków
znajdujących się w prowadzonej przez zarząd gminy ewidencji zabytków
nie wpisanych do rejestru, do postępowania administracyjnego
14
NA LATA 2009-2013
dotyczącego tych obiektów i ich bezpośredniego otoczenia wprowadza
się udział Wojewódzkiego konserwatora Zabytków w sporządzaniu
decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu.
• dla historycznej zabudowy i układów zaleca się, w trybie indywidualnych
ocen wartości estetycznych i kulturowych, ograniczenie swobody
drastycznych zmian formy i kompozycji.
Dla ochrony i rewaloryzacji przestrzeni historycznej województwa
zachodniopomorskiego „Plan zagospodarowania przestrzennego” zaleca:
• ograniczyć moŜliwości swobody podziałów działek siedliskowych poza
granicami obecnego zainwestowania, przy czym w historycznych wsiach
rozproszonych nowe siedliska mogą być lokalizowane jedynie w
wypadku braku siedlisk porzuconych;
• chronić układy ruralistyczne, przede wszystkim wsie o układzie zwartym
z ustabilizowanymi stosunkami własnościowymi, gdzie podstawową
zasadą ochrony i kształtowania fizjonomii wsi winna być racjonalna
polityka wspomagania modernizacji z zachowaniem walorów
estetycznych układu, z dopuszczeniem likwidacji zbędnej zabudowy
gospodarczej;
• odtwarzanie zabudowy w formach tradycyjnych, na podstawie
wytycznych planistycznych dotyczących form regionalnych i ograniczanie
powstawania form przemysłowych, ekstrawagancko nowoczesnych, nie
związanych z tradycją lokalną i dysharmonizujących z otoczeniem;
• zakazanie wycinki alejowych obsadzeń drogowych, na których ogranicza
się moŜliwość modernizacji (poszerzania) oraz wprowadza się
obowiązek budowy równoległej do przebiegu jezdni drogi dla rowerów i
ścieŜki dla ruchu pieszego;
• wprowadzenie ochrony dróg z nawierzchnią brukową, z dopuszczeniem
wykonywania dywaników asfaltowych, bez uszkadzania podbudowy
brukowej;
• egzekwowanie
ochrony
stanowisk
archeologicznych
(reliktów
osadnictwa), ustalonej w postaci stref ochrony archeologicznej w
studiach uwarunkowań i kierunków rozwoju przestrzennego gmin oraz w
miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, poprzez
powołanie nadzoru archeologicznego i stwarzanie warunków wykonania
ratowniczych badań archeologicznych w przypadku ustalenia zadania
inwestycyjnego na terenie strefy;
• ustanowienie ochrony krajobrazu rolniczego, podtrzymywanie rolniczej
działalności gospodarczej, ograniczenie terenów poddawanych
ugorowaniu i samoistnemu zalesianiu, ograniczenie zarastania brzegów
jezior i cieków wodnych na terenach otwartych i stosowanie zieleni
parawanowej przy budowie i rozbudowie terenów zagospodarowanych
turystycznie - bazy pobytowe, domki letniskowe, obozowiska i kempingi;
• wprowadzenie zakazu lokalizacji wolnostojących reklam poza obszarami
zabudowanymi, a w miejscowościach na tle kompleksów zieleni i
zabudowy, dominant urbanistycznych i architektonicznych oraz w
ciągach ulicznych.
15
NA LATA 2009-2013
„Strategia ZrównowaŜonego Rozwoju Powiatu Myśliborskiego”
Podstawą rozwoju powiatu myśliborskiego jest strategia, która określa
misję, cele i kierunki działania na lata 2004-2013. Programy operacyjne mają
charakter otwarty i są uszczegóławiane przez Zarząd i Radę Powiatu w
zaleŜności od corocznie uchwalanego budŜetu, zawartych umów z zarządami
gmin, sejmikiem wojewódzkim, wojewodą oraz od wielkości środków
pomocowych. Strategia zawarła misję powiatu w haśle: „Powiat myśliborski –
konsolidująca się mała ojczyzna w Europie bez granic, współpracująca
szeroko nad tworzeniem wykształconego i zdrowego społeczeństwa tak,
aby było w stanie wykorzystując zasoby naturalne i walory turystyczne
regionu oraz rozwijając zróŜnicowaną lokalną gospodarkę podnosić
poziom Ŝycia mieszkańców.”
Cały obszar społeczno-gospodarczy podzielono na umowne pięć
obszarów:
1. Gospodarkę, w której priorytetem jest stworzenie warunków dla
potencjalnych inwestorów i aktywizacji gospodarczej obszarów wiejskich
z wykorzystaniem potencjału gospodarczego i połoŜenia.
2. Przestrzeń – połoŜenie powiatu myśliborskiego w Euroregionie wyznacza
priorytet rozwoju przestrzennego polegający na rewitalizacji układów
przestrzennych polskiego pogranicza z wykorzystaniem potencjału
zasobów wodnych i zachowaniem walorów przyrodniczych.
3. Społeczność, w której priorytetem jest poprawa funkcjonowania
administracji samorządowej wszystkich szczebli i stworzenie warunków
dla integracji społeczności lokalnej przy jednoczesnym działaniu na rzecz
poprawy bezpieczeństwa mieszkańców powiatu i wzrostu wykształcenia.
4. Ekologię, dla której priorytetem jest tworzenie warunków do zachowania,
poprawy i wykorzystania walorów przyrodniczych m. in. poprzez
stworzenie koncepcji racjonalnego zagospodarowania odpadów na
szczeblu powiatu i poprawę gospodarki wodno-ściekowej oraz realizację
sieci obszarów chronionych.
5. Infrastrukturę, w której podstawowym celem jest budowa i modernizacja
dróg połączona z tworzeniem i rozbudową przejść granicznych oraz
poprawa sieci i jakości komunikacji publicznej.
W obszarze ekologicznym celem niezbędnym stało się stworzenie
warunków do zachowania, poprawy i wykorzystania walorów przyrodniczych i
dziedzictwa kulturowego. Kierunki działania to:
• stworzyć sieć obszarów chronionych w oparciu o aktualne waloryzacje
przyrodnicze i kulturowe;
• promocja walorów przyrodniczych i kulturowych (zabytki);
• opracowanie i realizacja planów ochrony dla obszarów chronionych.
Ponadto przy tworzeniu „Gminnego Programu” korzystano z metody i
instrukcji Krajowego Ośrodka Badań i Dokumentacji Zabytków w Warszawie
zawartych w opracowaniu p. t. „Gminny program opieki nad zabytkami.
Poradnik metodyczny”.
16
NA LATA 2009-2013
5. U W A R U N K O W A N I A W E W N Ę T R Z N E
OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO
5.1. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami
z dokumentami w ykonanymi na poziomie gminy (analiza
dokumentów programow ych gminy)
„Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego
gminy Nowogródek Pomorski”
Jest dokumentem planistycznym sporządzonym dla obszaru całej gminy
na podstawie przepisów ustawy z dnia 7 lipca 1994 roku o zagospodarowaniu
przestrzennym (Dz. U. z 2003, Nr 80, poz. 717 z późniejszymi zmianami) i jego
celami są:
• wyznaczenie cennych obszarów przyrodniczych i kulturowych o róŜnym
stopniu ochrony i ustalenie dla nich zasad uŜytkowania;
• sformułowanie terenów rozwojowych dla poszczególnych funkcji
gospodarczych z określeniem uwarunkowań wynikających ze środowiska
przyrodniczego i antropogenicznego;
• określenie zasad dotyczących systemu obsługi mieszkańców gminy i
wyznaczenie rozwoju infrastruktury społecznej (w tym budownictwa
mieszkaniowego);
• określenie sposobu rozwiązań zagadnień z zakresu komunikacji i
inŜynierii;
• określenie rodzaju i zakresu dalszych prac planistycznych i zadań
ponadlokalnych.
Według Studium główne zagroŜenia dla krajobrazu kulturowego na
terenie gminy Nowogródek Pomorski to:
• po 1945 r. zniszczeniu uległo kilka jednodworczych wybudowań
(Głownia, Trzcielin), młyn w Trzcińcu, leśniczówka Słocino;
• znaczne ubytki zabudowy w obrębie pierwotnych załoŜeń przestrzennych
(np. Nowogródek Pomorski, Kinice, GiŜyn);
• dekompozycja i degradacja zespołów rezydencjonalno-parkowych;
• wyburzone dwory – GiŜyn, Kinice, Trzcinna;
• adaptacja rezydencji do nowych funkcji (obecnie często opuszczone
i niszczejące) Karsko, Sumiak, Golin;
• dekompozycja i wyburzenia w obrębie zespołów folwarcznych;
• znaczne ubytki w zabudowie gospodarczej – np. Sumiak, Kinice,
Trzcinna;
• zmiana funkcji niektórych obiektów folwarcznych (Golin), znaczna ich
część jest nieuŜytkowana (np. Sumiak, Karsko);
• zróŜnicowany stan zachowania koloni mieszkalnych, w większości
zdewaloryzowanych licznymi przebudowami (np. Kinice);
• pojedyncze ubytki w obrębie zagród chłopskich;
• powstały „nowoczesne” budynki uŜyteczności publicznej – skrajnym
negatywnym przykładem jest niestety sam Nowogródek Pomorski: do
zabytkowego budynku mieszkalnego dostawiono szpecącą dobudówkę,
nakryta płaskim dachem – mieści się tutaj Urząd Gminy, nowe siedziby
17
NA LATA 2009-2013
•
•
•
OSP – parterowe obiekty najczęściej w centrum wsi (np. Nowogródek
Pomorski);
tradycyjna zabudowa mieszkalna (w tym szachulcowa), która ulega
naturalnej dekapitalizacji oraz jest poddawana niekontrolowanym
(Ŝywiołowym) przekształceniom elewacji (np. wymiana stolarki, nowe
tynki – np. Nowogródek Pomorski, GiŜyn, Karsko), wymiany pokrycia
oraz rozbudowy;
w niektórych wsiach zagrody chłopskie zostały zaadaptowane na
potrzeby letniskowo-rekreacyjne, szczególnie masową skalę to zjawisko
przybrało w Kinicach, Rokitnie, Karlinie;
większość cmentarzy poewangelickich jest zaniedbanych, ze
zniszczonymi lub usuniętymi nagrobkami i ubytkami w drzewostanie.
Studium w zakresie ochrony środowiska kulturowego i przyrodniczego
prezentuje obszary chronione oraz wyznacza następujące strefy ochrony
konserwatorskiej:
Strefa „A”
Karsko
• zespół rezydencjonalno – parkowy – folwarczny z kościołem.
Strefa „B”
GiŜyn
• historyczny przestrzenny układ wsi:
- zarys pierwotnego układu owalnicowego w granicach zasięgu działek
siedliskowych,
- zespół parkowo – pofolwarczny (z kościołem)
- trzy ulicowe kolonie chłopskie.
• zespół młyński wraz z zabytkowym ogrodzeniem i kolonią mieszkalną.
Karsko
• historyczny układ przestrzenny wsi – pierwotne załoŜenia owalnicowe
(ul. Mieszka I) oraz historycznie wykształcona wschodnia kompozycja
przestrzenna (ul. Ogrodowa), z zespołem d. nadleśnictwa, nasadzeniami
śródwiejskimi.
Nowogródek Pomorski
• historyczny układ przestrzenny wsi:
- pierwotny układ miejskiej sieci droŜnej,
- kościół z terenem działki przykościelnej,
- park z dworem.
Świątki
• zespół stacji kolejowej.
Trzcinna
• ulicowy układ przestrzenny wsi.
Strefa „K”
GiŜyn
• cmentarz poewangelicki i katolicki wraz z kaplicą cmentarną, szpalerem
kasztanowców po zachodniej stronie drogi do cmentarza.
• aleja klonowo – jesionowa wzdłuŜ drogi dojazdowej od płn. zachodu.
• grupa trzech pomnikowych lip we wschodniej części miejscowości
18
NA LATA 2009-2013
• szpaler lipowy w centrum wsi po północnej stronie drogi.
• okazałe kasztanowce na północ od zagrody nr 29.
Golin
• załoŜenia parkowe wraz z dworem.
• cmentarz jeńców wojennych.
• aleja klonowa.
Karlin
• cmentarz poewangelicki.
Karsko
• cmentarz poewangelicki i katolicki
Kinice
• dworskie załoŜenia parkowe.
• cmentarz poewangelicki
• aleje - szpaler i aleja robiniowa.
• cmentarz poewangelicki, obecnie katolicki wraz z kaplicą cmentarną,
szpalerem lip, ogrodzeniem kamienno – murowanym
• aleja lipowa wzdłuŜ dojazdowej do folwarku od południa (Sumiaka).
• pomnikowy dąb w zachodniej części pl. Św. Floriana przed biblioteką,
„zielone bramy” z dwóch kasztanowców przed wejściami do domów.
Parzeńsko
Rokitno
Sołacz
• pomnikowe dęby (5 szt.)
Świątki
• dworskie załoŜenia parkowe we wschodniej części dawnego zespołu
folwarcznego.
• aleje:
- lipowa,
- ębowa.
Trzcinna
• cmentarz poewangelicki i katolicki wraz z kaplicą grobową
• park podworski.
• aleja klonowa wzdłuŜ drogi do Karska.
Strefa „E”
Obejmuje:
• obszar otwartego krajobrazu pomiędzy planowaną trasa S3 na odcinku
od MOP do skrzyŜowania S3 z drogą do Trzcinnej a zabudową
Nowogródka Pomorskiego.
• obszar otwartego krajobrazu pomiędzy planowana trasą S3 na odcinku
od skrzyŜowania z drogą Trzcinna – Nowogródek Pomorski do
skrzyŜowania z drogą Trzcinna – Rataje a zabudową wsi Trzcinna.
19
NA LATA 2009-2013
„Strategia Rozwoju Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2005-2015”
Jest to dokument planowania długookresowego. Dokument ten jest
opracowaniem ogólnym wymagającym ciągłego udoskonalania. Zawiera plan
zamierzeń, które pokazują kierunki rozwoju Gminy. Jej misją jest:
„GMINA NOWOGRÓDEK POMORSKI –
MIEJSCE DLA CZŁOWIEKA”
Strategia przedstawia Gminę jako: miejsce trwałego i zrównowaŜonego
rozwoju, rosnącego poziomu Ŝycia mieszkańców, przyjaznego inicjowania i
rozwijania przedsiębiorczości; ośrodek turystyczny i kulturalny o zasięgu
ponadregionalnym; miejsce rozwijające współpracę regionalną.
Trwały i zrównowaŜony rozwój to przede wszystkim pełniejsze
zaspokojenie potrzeb obecnego i przyszłych pokoleń oraz rozwaŜne
wykorzystywanie i umacnianie własnych zasobów środowiska społecznego,
przyrodniczego, kulturowego i ekonomicznego
W Strategii zostały przyjęte cztery równorzędne priorytety:
Priorytet A Zapewnienie wysokiego poziomu Ŝycia mieszkańców.
I. Modernizacja i rozwój komunikacji.
1. Przebudowa i poprawa stanu technicznego dróg gminnych i powiatowych.
2. Budowa i modernizacja chodników, placów oświetlenia ulicznego
i parkingów.
3. Budowa ścieŜek rowerowych.
4. Udzielenie poparcia i pomoc władzom samorządowym i rządowym
w realizacji korzystnych dla gminy inwestycji komunikacyjnych .
II. Budowa i modernizacja infrastruktury wodno kanalizacyjnej i systemu
unieszkodliwiania odpadów stałych.
1. Poprawa jakości wody w Nowogródku Pomorskim.
2. Budowa sieci wodociągowej dla miejscowości Sumiak i Karlin.
3. Budowa kanalizacji sanitarnej zgodnie z ustaleniami koncepcji programowej.
4. Współpraca z gminą Myślibórz w procesie budowy i eksploatacji systemu
kanalizacji.
5. Rozbudowa systemu selekcji odpadów.
6. Likwidacja i rekultywacja wysypiska.
III. Rozwój i poprawa funkcjonowania usług społecznych.
1. Budowa Gimnazjum w Karsku.
2. Adaptacja, remont, modernizacja świetlic wiejskich oraz innych obiektów
pełniących funkcje kulturalne i społeczne.
3. Wspomaganie usług medycznych w Gminie.
4. Budowa ogólnodostępnych obiektów sportowo rekreacyjnych.
5. Wsparcie grup społecznych zagroŜonych marginalizacją.
6. Powołanie straŜy gminnej.
7. Rozwój społeczeństwa informacyjnego.
IV. Przygotowanie terenów pod rozwój mieszkalnictwa.
1. Realizacja polityki przestrzennej gminy.
2. Opracowanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla
terenów wyznaczonych w studium pod rozwój mieszkalnictwa.
V. Wzmocnienie integracji społeczności lokalnej i jej identyfikacji z gminą.
1.Współpraca i wspieranie rozwoju i działalności pozarządowych organizacji
lokalnych.
2. Wspieranie cyklicznych imprez kulturalnych.
20
NA LATA 2009-2013
3. Kontynuowanie corocznych obchodów święta plonów.
4. Rozwój gminnych zawodów sportowych.
5. Rozwój gminnych zawodów jednostek OSP.
6. Współpraca z partnerami z Polski i Unii Europejskiej.
Priorytet B Zachowanie i poprawa stanu środowiska naturalnego.
I. Infrastruktura ochrony środowiska
1. Budowa i modernizacja infrastruktury wodno kanalizacyjnej i systemu
unieszkodliwiania odpadów stałych. Poddziałania 3, 4, 5, 6, jak w Priorytecie
A II
2. Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii.
II. Podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców.
1. Współudział w edukacji dzieci i młodzieŜy.
2. Kształtowanie proekologicznych postaw dorosłych mieszkańców gminy.
3. Konsolidacja społeczności lokalnej wokół problemu ochrony środowiska.
Priorytet C Tworzenie warunków do rozwoju działalności gospodarczej
w dostosowaniu do warunków lokalnych.
I. Modernizacja i rozwój komunikacji. Poddziałania 1, 2, 4, jak w Priorytecie AI.
II. Budowa i modernizacja infrastruktury wodno kanalizacyjnej i systemu
unieszkodliwiania odpadów stałych. Poddziałanie 1-4 w Priorytecie AII.
III. Przygotowywanie i udostępnianie nieruchomości pod rozwój poŜądanych
w gminie rodzajów działalności gospodarczej.
1. Przygotowanie terenów przeznaczonych pod działalność inwestycyjną.
2. Promocja zasobów nieruchomości przeznaczonych pod rozwój działalności
gospodarczej.
IV. Wsparcie przedsiębiorców i sektora rolno-spoŜywczego .
1. Promocja gminy i przedsiębiorczości.
2. Zachęty podatkowe dla nowych przedsiębiorców.
3. Wspieranie przekształceń w sektorze rolnym i rozwoju przemysłu
przetwórstwa Ŝywności.
Priorytet D Turystyka.
I . Infrastruktura turystyczna.
1. Budowa, przebudowa, adaptacja, modernizacja infrastruktury turystycznej.
2. Stworzenie sieci ścieŜek turystycznych (w tym rowerowych A.I.3).
3. Wspieranie rozwoju agroturystyki.
4. Przygotowanie terenów pod inwestycje związane z turystyką.
II. Promocja.
1. Stworzenie wizerunku gminy przyjaznej, atrakcyjnej dla turystów.
2. Stworzenie lokalnego produktu.
3. Druk folderów ulotek.
4. Opracowanie koncepcji cyklicznej imprezy promującej gminę .
„Plan Rozwoju lokalnego Gminy Nowogródek Pomorski na lata 2004-2013”
Konieczność jego opracowania jest efektem Zintegrowanego Programu
Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (Podstawy Wsparcia Wspólnoty Lata
2004-2006), który określa drogi finansowania z funduszy Unii Europejskiej
rozwoju regionalnego w Polsce. Ubieganie się o pozyskanie środków w ramach
21
NA LATA 2009-2013
działania 3.1 „Obszary wiejskie” i 3.2 „Obszary podlegające restrukturyzacji” jest
moŜliwe tylko w przypadku, gdy gminne inwestycje wcześniej zostały
uchwalone w „Planie Rozwoju Lokalnego”.
Wśród celów, które mają poprawić sytuację na obszarze gminy
Nowogródek Pomorski zapisano lakonicznie: „Poprawa stanu środowiska
kulturowego – przestrzeganie zasad ochrony konserwatorskiej”. Natomiast
nie ujęto zadań i projektów, które dotyczyłyby ochrony zabytków i opieki nad
zabytkami. Na chwilę obecną dla Gminy priorytetowe są inwestycje polegające
na modernizacji dróg, sieci wodociągowej, oczyszczalni ścieków w Karsku czy
budowie sali gimnastycznej w Nowogródku Pomorskim.
„Plan Rozwoju Lokalnego” zawiera krótki opis stanu obiektów
dziedzictwa kulturowego:
„(...) Na terenie gminy Nowogródek występuje kilka większych wsi,
których średniowieczna metryka ma odbicie w częściowo zachowanych
pierwotnych układach przestrzennych.
wielodroŜnice – z częściowo zachowanym układem przestrzennym
ulicowe (Trzcinna)
wielodroŜnice z przysiółkami np. GiŜyn.
Zabudowa chłopska w obrębie wsi o średniowiecznej metryce, zagrody
średniorolne, pełno rolne o układach w podkowę lub zamkniętych. Domy
mieszkalne
głównie
murowane,
parterowe
z
prostymi
detalami
architektonicznymi z 4 ćwierci XIX w. i 1 ćwierci XX w. (jak w Karsku).
Występują takŜe budynki łączące profil mieszkalno – gospodarczy murowane z
pierwszej połowy XIX w. (GiŜyn, Trzcina). Relikty tradycyjnego budownictwa
ryglowego występują w Rokitnie, Karsku, Kinicach, Nowogródku, są to budynki
inwentarskie, wielofunkcyjne, murowane, w tym ceglano kamienne wznoszone
od lat 60 XIX w do lat 30 XX w. Najcenniejsze przykłady domów mieszkalnych
zostały wytypowane jako obiekty chronione.
Architektura sakralna to najcenniejszy element historycznej zabudowy na
terenie gminy. Najstarsze kościoły mają XIII wieczną metrykę (Nowogródek,
Karsko). XIX wieczną metrykę mają kościoły o cechach neogotyckich w GiŜynie
i Trzcinnej. Pochodzenie kaplic w Sumiaku i Kinicach datuje się na XIX w, zaś
kościół murowany o cechach modernistycznych w GiŜynie na wiek XIX.
Po II wojnie światowej swe funkcje sakralne utraciły: XIX wieczny kościół w
GiŜynie (który był magazynem PGR) i kaplica w Sumiaku – obecnie
zdewastowana. Pozostałe kościoły są w przynajmniej dobrym stanie.
Najcenniejszym zespołem folwarcznym jest majątek w Karsku. Najlepiej
zachowane skromne zespoły folwarczne są w Golinie, Nowogródku. Niestety
większość dawnych folwarków uległa dewaloryzacji lub unicestwieniu.
Pozostałe są w złym stanie.
Architekturę przemysłową reprezentują: zespół młyński wraz z kolonią
mieszkalną w GiŜynie, zespół budynków kolejowych w Świątkach, gorzelnia w
Karsku, zespół mleczarni w Karsku, wiatrak w Nowogródku, kuźnie w
Nowogródku, Trzcinnej i Karsku, oraz w GiŜynie.
Zabudowa o charakterze komunalnym to szkoły o formach neogotyckich
w Kinicach i Trzcinnej, gospody i remizy straŜackie. Na terenie gminy
Nowogródek zachowało się wiele obiektów związanych z gospodarką leśną,
leśniczówek, wartowni leśnych, wpływających pozytywnie na krajobraz
kulturowy. Cennym elementem krajobrazu kulturowego są zachowane parki
przy zespołach folwarcznych.
22
NA LATA 2009-2013
Identyfikacja problemów
- znaczne ubytki zabudowy w obrębie pierwotnych załoŜeń przestrzennych
- dekompozycja i degradacja zespołów rezydencjalno-parkowych
- dekompozycja i wyburzenie w obrębie zespołów folwarcznych
- tradycyjna zabudowa mieszkalna zatraca swoje oryginalne cech poprzez
remonty
- większość cmentarzy poewangelickich jest zaniedbanych, ze zniszczonymi lub
usuniętymi nagrobkami, oraz ubytkami w drzewostanie (...)”.
„Plany odnowy miejscowości”
Rozwój i odnowa obszarów wiejskich to jedno z najwaŜniejszych wyzwań
jakie stoją przed Polską. Zasadniczym celem jest wzmocnienie działań
słuŜących niwelowaniu istniejących dysproporcji w poziomie rozwoju obszarów
wiejskich w stosunku do terenów zurbanizowanych.
Plany rozwoju poszczególnych miejscowości są częścią składniową
prowadzonych
przez
jednostki
samorządów
terytorialnych
działań
zmierzających do poprawy sytuacji gminy oraz sprzyjających długofalowemu
rozwojowi gospodarczemu kraju, jego spójności gospodarczej, społecznej i
terytorialnej oraz integracji z innymi krajami Unii Europejskiej.
Koncepcja rozwoju i odnowy wsi zakłada podejmowanie na tych terenach
zróŜnicowanej działalności gospodarczej oraz kształtowanie jej w sposób
zapewniający zachowanie walorów środowiskowych i kulturowych, poprawę
warunków Ŝycia poprzez rozwój infrastruktury oraz zapewnienie mieszkańcom i
przedsiębiorcą dostępu do usług, a takŜe rozwój funkcji kulturowych i
społecznych.
Uchwała Nr XXI/148/2009 Rady Gminy Nowogródek Pomorski z dnia 12
lutego 2009 roku zatwierdziła „Plan Odnowy Miejscowości Kinice”, który
zawiera następujące zadania inwestycyjne:
• „Odnowa miejscowości Kinice poprzez remont OSP, wydzielenie
pomieszczeń dla świetlicy wiejskiej wraz z budową boiska sportowego”;
• „Budowa ścieŜki pieszo-rowerowej przez Kinice do plaŜy oraz
oznakowanie trasy rowerowej w Kinicach”.
„Wieloletni Program Inwestycyjny Gminy Nowogródek Pomorski
na lata 2009-2011”
Rada Gminy Nowogródek Pomorski Uchwałą Nr XXII/155/09 z dnia 11
marca 2009 roku przyjęła plan zadań inwestycyjnych, które mają być
zrealizowane wciągu najbliŜszych trzech lat.
śadne z tych zadań nie dotyczy ochrony zabytków i opieki nad
zabytkami.
23
NA LATA 2009-2013
5.2. C h a r a k t e r y s t y k a z a s o b ó w i a n a l i z a s t a n u
dziedzictwa i krajobrazu kulturowego gminy
Celem „Gminnego Programu” nie jest powtarzanie znanych i
dostępnych informacji na temat historii zachowanych obiektów zabytkowych.
Zadaniem niniejszego opracowania nie jest teŜ dokonywanie nowych ustaleń
naukowych, analiz historycznych, porównawczych czy polemika z
dotychczasowymi pracami. Z tych powodów charakterystyka zasobu zabytków
nastawiona jest w głównej mierze na wskazanie tych obiektów i zabytkowych
zespołów, które w znaczącym stopniu decydują o wizerunku gminy
Nowogródek Pomorski.
5.2.1. Zarys historii obszaru gminy
Na niŜu środkowo europejskim ślady pierwszych obozowisk ludzkich
datuje się na dwieście pięćdziesiąt tysięcy lat p. n. e. Na Pomorzu – z powodu
późnego wycofania się lądolodu – ich wiek nie przekracza dziesięciu tysięcy lat
p. n. e. (końcówka epoki kamienia). Około osiem tysięcy lat p. n. e. klimat
ocieplił się, co spowodowało rozwój osadnictwa. Na terenie dzisiejszej gminy
Nowogródek Pomorski najwcześniejsze jego ślady pochodzą z młodszej epoki
kamienia. Ówcześni mieszkańcy zajmowali się polowaniem, rybołówstwem,
uprawą roli, hodowlą zwierząt. W ewidencji stanowisk archeologicznych
znajduje się dziewiętnaście obiektów pochodzących z tej epoki, są to osady i
ślady osadnicze.
Podczas badań archeologicznych prowadzonych w 1969 roku znaleziono
naczynia kultury łuŜyckiej (około tysiąc dwieście lat p. n. e.). Plemiona łuŜyckie
zajmowały się uprawą roli i hodowlą zwierząt. Większość przedmiotów
codziennego uŜytku wytwarzano samodzielnie (naczynia ceramiczne, narzędzia
i ozdoby brązowe, potem Ŝelazne). W sumie kultura łuŜycka na Pomorzu
zapewniła ludności wzrost dobrobytu, szczególnie czytelny począwszy od epoki
Ŝelaza.
Kolejne ślady archeologiczne pochodzą z okresu oddziaływań celtyckich
(okres lateński) oraz z epoki wpływów rzymskich (przełom starej i nowej ery).
Kwitnące państwo rzymskie i jego kultura – głównie materialna – ogarnęła
zasięgiem wpływów najdalsze zakątki Europy. Powszechnie importowano z
Rzymu ozdoby, drogie przedmioty zbytku (np. zastawy do wina), a w obiegu
były rzymskie monety.
Zabytki związane z powstawaniem stabilnego osadnictwa i struktur
terytorialnych wiąŜą się z plemionami słowiańskimi, zwanymi przez historyków
Pomorzanami, którzy zajmowali od VII wieku n. e. tereny na północ od rzeki
Warty i Noteci, pomiędzy dolnym odcinkiem Odry i dolnym biegiem Wisły.
Stabilizacja granic i struktury władzy utrzymywała się do początków XI wieku, a
jej świadectwem są zachowane relikty osad, grodzisk i cmentarzysk.
Od VII do X wieku dzisiejszy obszar gminy Nowogródek Pomorski
wchodził w skład terytorium plemiennego Pyrzyczan. Około 960 roku całe
Pomorze weszło w skład państwa Polan, następnie w skład
księstwa
zachodniopomorskiego, a na początku XIII wieku – Wielkopolski. W 1232 roku
zakon templariuszy otrzymał rozległe tereny nad dolną Myślą z ośrodkiem w
Chwarszczanach. Istnieje hipoteza, Ŝe w Nowogródku Pomorskim templariusze
zbudowali zamek, który nazwali „nowym” w celu przeciwstawienia go staremu
24
NA LATA 2009-2013
polskiemu grodowi. Dowodem na to mają być niemieckie nazwy niewielkich
wzniesień. W południowo-wschodniej części wsi znajduje się pagórek, który na
przedwojennych niemieckich mapach nosi nazwę „Burgwall” (grodzisko).
Sąsiaduje z nim wzgórze zwane „Klosterberg” (Góra Klasztorna). Fragmenty
ceramiki – znalezione w trakcie badań archeologicznych – wskazują, Ŝe miejsca
te były zasiedlone w okresie od X do XV wieku. W wyniku zawarcia układu
pokojowego w 1261 roku zakon templariuszy przekazał powyŜsze tereny
Brandenburgii.
W 1271 roku polski ksiąŜę Bolesław PoboŜny zbrojnie najechał na nowe
tereny brandenburskie. Spalono wtedy Myślibórz i być moŜe takŜe
Nowogródek.
W 1298 roku margrabia Albrecht II nadał zakonowi dominikanów rozległe
dobra z wioskami Golin, Trzcinna, Ławy, Staw, Myśliborzyce. Natomiast w 1300
roku ten sam margrabia przekazał na rzecz zakonu cystersów z Kołbacza
znaczne terytorium w dorzeczu Kłodawki, które objęło m. in. jeziora Karskie
Wielkie i Karskie Małe oraz wieś Karsko. W tym okresie zostały ufundowane
kościoły w Karsku i Nowogródku.
Na szlaku handlowym łączącym Gorzów ze Szczecinem załoŜono
miasto, które nigdy nie wykształciło sie w pełni. Świadczy o tym do dziś
zachowany układ przestrzenny Nowogródka powstały z trzech ulic, z których
dwie okręŜne tworzyły wydłuŜony prostokąt. Margrabia Ludwik Rzymianin w
dokumencie z 6 marca 1352 roku nakazał aby podróŜujący szlakiem północpołudnie obowiązkowo odwiedzali Myślibórz. Natomiast Nowogródek znalazł się
na uboczu, co negatywnie wpłynęło na jego rozwój.
W latach 1402-1454 obszar dzisiejszej gminy Nowogródek Pomorski
znajdował się w posiadaniu zakonu krzyŜackiego.
Po powrocie do Marchii Brandenburskiej, pod rządami margrabiego Jana
z Kostrzyna, wprowadzono protestantyzm i przejęto dobra kościelne. ZałoŜono
domenę państwową, której urząd ustanowiono w Karsku, a z inicjatywy
margrabiego zbudowano zamek. W 1591 roku odbył się tutaj zjazd ksiąŜąt i
hrabiów wszystkich niemieckich księstw. W 1624 roku na miejscu siedziby Jana
Kostrzyńskiego zbudowano obronny dwór.
W latach 1618-1648 w wyniku wojny trzydziestoletniej zniszczono wsie
Karsko, Trzcinna i Nowogródek. Kolejne wojny: polsko-szwedzka, północna
(1701-1721) i siedmioletnia (1756-1763) takŜe rozegrały się na tych terenach.
W drugiej połowie XVIII wieku powstał folwark w Kinicach. Od 1764 roku
rozpoczęto oddzielać grunty chłopskie od folwarcznych oraz dokonano
uwłaszczenia chłopów w dobrach państwowych. Okres wielkiej koniunktury
rolnej i napływ siły roboczej sprzyjał rozkwitowi gospodarki folwarcznej, w
pierwszej połowie XIX wieku powstały folwarki w Golinie i Sumiaku (obecnie
Nowogródek Pomorski).
W 1837 roku powołano powiat myśliborski. W 1912 roku
przeprowadzono linię kolejową łączącą Myślibórz z Gorzowem, wtedy powstały
zabudowania stacyjne w Świątkach. Na początku XX wieku rozpoczął się
proces przechodzenia części ziem z rąk wielkich właścicieli ziemskich do
indywidualnych chłopów, co było związane z tzw. kolonizacją wewnętrzną
inspirowaną przez państwo pruskie.
W okresie II wojny światowej w Golinie funkcjonował obóz jeniecki, w
sąsiedztwie którego załoŜono cmentarz.
25
NA LATA 2009-2013
5.2.2. Krajobraz kulturowy
Krajobraz kulturowy gminy Nowogródek Pomorski składa się z
elementów przyrodniczych, ale przede wszystkim z wytworów i osiągnięć
cywilizacyjnych człowieka. Są to zarówno pojedyncze obiekty i zespoły budowli,
dzieła sztuki, elementy zagospodarowania przestrzeni, krajobrazy miejskie i
wiejskie kształtujące świadomość oraz toŜsamość regionalną mieszkańców.
Dla rozwoju gminy Nowogródek Pomorski przełomowym stał się rok
1945. Destrukcji uległy wówczas zarówno zabytki architektury, jak równieŜ
zabytki ruchome, m. in. wyposaŜenia kościołów. Przerwana została ciągłość
kulturowa miejscowości, która funkcjonowała tutaj od średniowiecza. Mimo
zniszczeń wojennych i powojennych działań przetrwały murowane budynki
mieszkalne o walorach zabytkowych, wzniesione w róŜnych stylach
architektonicznych funkcjonujących w ciągu całego XIX i na początku XX wieku.
Liczna zabudowa ryglowa i drewniana – znana z przekazów ikonograficznych –
uległa zniszczeniu. Istniejąca na terenie gminy historyczna zabudowa w duŜej
mierze znajduje się w złym stanie technicznym.
Najistotniejszy jest stosunek obecnych mieszkańców tych terenów do
zastanych śladów niemieckiej kultury. Tragiczne doświadczenia minionych
pokoleń wyniesione z obu dwudziestowiecznych wojen światowych łagodzi
upływ czasu oraz optymistyczna idea wspólnoty europejskiej. Profesor Jan
Józef Lipski napisał: „ Gdy przejmuje się zabytki kultury – moŜna mówić tylko o
depozycie. To co naleŜy do kultury jakiegoś narodu, pozostaje na zawsze jej
dorobkiem i chlubą. Depozytariusz zaś bierze na siebie zarazem obowiązki. Po
tym, czy je wypełnia, ocenia się jego kulturę; rozliczać go z tego ma prawo
Europa, gdyŜ i to co stworzyli Niemcy, i to, co stworzyli Polacy – naleŜy do
wspólnej kultury europejskiej”.
Krajobraz kulturowy gminy Nowogródek Pomorski stanowią obszary i
obiekty o szczególnym znaczeniu:
średniowiecznego
miasta
o
zachowanym
układzie
a)
teren
urbanistycznym
W wyniku uwarunkowań historycznych miejscowość Nowogródek
Pomorski nigdy w pełni nie wykształciła się w miasto i nie posiadała murów
obronnych. Ponadto nigdy teŜ Nowogródek nie otrzymał przywileju miejskiego.
Natomiast obecna wieś charakteryzuje się cennym średniowiecznym
układem urbanistycznym z czytelną siatką ulic, śródmiejskim placem pełniącym
przypuszczalnie pierwotnie funkcję rynku.
b) tereny historycznie ukształtowanych układów ruralistycznych, w tym o
metryce średniowiecznej
We wczesnym średniowieczu osadnictwo na tych terenach znacznie
wzrosło, a istniejąca do dzisiaj sieć osadnicza wykształciła się w ciągu XIII i XIV
wieku. Potwierdzają to nie tylko skąpe źródła archiwalne, ale takŜe słowiański
źródłosłów nazw oraz czytelne układy przestrzenne. Mimo późniejszych
przekształceń nadal czytelny pozostał średniowieczny układ przestrzenny wsi
GiŜyn, Karsko, Świątki, Trzcinna.
Niektóre z wsi zostały przekształcone w okresie tworzenia się gospodarki
folwarcznej lub w wyniku procesów historycznych, takich jak długotrwałe wojny
(np. Kinice) lub w związku z lokacją nowych zespołów rezydencjalno-parkowofolwarcznych (np. Sumiak, Świątki). Pozostałe wsie i osady zostały załoŜone w
26
NA LATA 2009-2013
XIX wieku jako kolonie i przysiółki (np. Rataje, Sołacz, Somin, Smolary) przy
duŜych miejscowościach.
Mimo współczesnych remontów i modernizacji układ przestrzenny
zagród zachował się. Zazwyczaj składają się one z kilku oddzielnych budynków
odpowiednio rozmieszczonych na działce siedliskowej: dom, budynek
inwentarski (np. stajnia, chlew, obora) i stodoła. Często w partii poddasza
budynku inwentarskiego magazynowano paszę. Ponadto zagrody posiadały
takŜe budynki gospodarcze (np. wozownia, szopa na drewno, spichlerz). Z
zabudową sąsiadowały ogrody i sady.
c) architektura sakralna
Kościoły były i są dominantami w zabudowie miast i wsi. Najstarsze
obiekty mają metrykę trzynastowieczną (Karsko, Nowogródek Pomorski).
Kamienno-ceglane i ceglane budowle sakralne o cechach neogotyckich
w GiŜynie (nieuŜytkowana) i Trzcinnej powstały pod koniec XIX wieku.
Ciekawostkami architektonicznymi są:
• dziewiętnastowieczna kaplica w zespole szkolnym w Kinicach (obecnie
kościół filialny);
• secesyjna szkoła z kaplicą w Sumiaku (nieuŜytkowana);
• modernistyczny kościół w GiŜynie (od chwili budowy w 1936 roku naleŜy
do parafii rzymsko-katolickiej).
Istotnymi elementami krajobrazu kulturowego są równieŜ kaplice
cmentarne:
• kaplica mauzoleum rodu von Borcke na nieczynnym cmentarzu w
GiŜynie;
• uŜytkowane kaplice cmentarne w Kinicach i Nowogródku Pomorskim.
d) architektura świecka
Zabytkowe obiekty mieszkalne i gospodarcze w Nowogródku Pomorskim
oraz na obszarach wiejskich są w złym stanie. Przez wiele lat nie prowadzono
systematycznych remontów i brakowało funduszy na dostosowanie budynków
do współczesnych standardów.
Wśród zabudowy wiejskiej na wyróŜnienie zasługują takie obiekty jak:
szkoły i plebanie, sale wiejskie – świetlice, remizy straŜackie, zespoły budynków
stacji kolejowej.
Istniejąca świecka zabudowa – ceglana i ryglowa – w całości pochodzi z
XIX i XX wieku (najczęściej czwarta ćwierć XIX wieku i pierwsza ćwierć XX
wieku). Domy mieszkalne w większości są obiektami murowanymi, parterowymi
(lub z uŜytkowym poddaszem), z niewyszukanym detalem architektonicznym.
Interesujące przykłady łączenia funkcji mieszkalnej z gospodarczą w jednym
budynku, lokowanego głównie szczytem do drogi, znajdują się w GiŜynie.
Relikty tradycyjnego budownictwa ryglowego zachowały się w formie
szczątkowej w Karsku, Kinicach, Nowogródku Pomorskim, Rokitnie, Trzcinnej.
Zabudowa świecka w okresie po 1945 roku została mocno
przekształcona. Niekorzystne zmiany dokonały się przede wszystkim w związku
z rozbiórką zniszczonych budynków oraz wprowadzeniu w ich miejsce nowej
zabudowy, nie liczącej się z lokalną tradycją, architekturą i historycznymi
uwarunkowaniami, niedostosowane do otoczenia wielkością rzutu (nie
nawiązującego do pierwotnego układu i szerokości działki siedliskowej),
wielkością kubatury, formą dachów. Stąd teŜ obecna zabudowa jest bardzo
zróŜnicowana pod względem architektonicznym: obok budynków zabytkowych
prezentujących róŜny stopień zachowania substancji zabytkowej zlokalizowane
27
NA LATA 2009-2013
są budynki współczesne, dysharmonizujące z historycznie ukształtowanym
wnętrzem urbanistycznym.
e) załoŜenia dworsko-parkowo-folwarczne
Na terenie gminy Nowogródek Pomorski znajduje się kilka załoŜeń
dworsko-parkowo-folwarcznych, które powstały w okresie nowoŜytnym, a
rozbudowane zostały w drugiej połowie XIX wieku. Najciekawszy – o bogatej
historii – zespół w Karsku znajduje się w rękach prywatnych i z powodu braku
naleŜytej opieki niszczeje. W Świątkach z pałacu ocalał niewielki fragment, a
większość budynków gospodarczych jest w stanie ruiny lub utraciły walory
zabytkowe. Pierwotny układ folwarku został zatarty w wyniku rozparcelowania
go na wiele prywatnych działek. W GiŜynie nie zachował się pałac, budynki
folwarczne zostały zdewaloryzowane, a park znajduje się w rękach prywatnych i
jest niedostępny. W Kinicach i Trzcinnej w formie szczątkowej zachowały się
załoŜenia folwarczne i parki. W Golinie z dawnego zespołu zachował się park i
bezstylowy dwór, a budynki gospodarcze w wyniku modernizacji utraciły walory
zabytkowe. Bardzo interesujące załoŜenie dworsko-parkowo-folwarczne w
Nowogródku Pomorskim (dawny Folwark Sumiak) – z uwagi na częściowy brak
uŜytkownika i postępującą dewastację – traci swoje walory zabytkowe. Poza
stajnią (z częścią mieszkalną), reszta budynków gospodarczych – mimo
uŜytkowania – niszczeje.
Zdecydowana większość istniejących jeszcze dworów pochodzi z XIX
wieku, ale nie wszystkie zostały zbudowane od podstaw.
f) zabytki techniki
Zabytki techniki i przemysłu posiadają walory zabytkowe a jednocześnie
są nadal uŜytkowane. Świadectwa rozwoju myśli technicznej są związane
przede wszystkim z rozwojem przemysłu w XIX wieku. Równie istotna dla
rozwoju ekonomicznego tych terenów była działalność obiektów produkcyjnych
w folwarkach i samodzielnych obiektów przemysłowych:
• zespół młyński wraz z kolonią mieszkalną w GiŜynie, wzniesiony został
na przełomie XIX i XX wieku na terenie dawnej fabryki pieców (lub kafli
piecowych);
• gorzelnia w Karsku;
• zespół mleczarni w Karsku, który utracił walory zabytkowe;
• wiatrak holenderski w Nowogródku Pomorskim – jedyny tego typu obiekt
zachowany na terenie gminy
• kuźnie w GiŜynie, Karsku, Nowogródku Pomorskim, Trzcinnej.
Z drugą połową XIX wieku i początkiem XX wieku wiąŜe się przede
wszystkim rozbudowa infrastruktury transportowo-komunikacyjnej. Przez
zachodni skraj dzisiejszej gminy Nowogródek Pomorski w 1912 roku
poprowadzono linię kolejową łącząca Gorzów Wlkp. z Myśliborzem, przy której
powstał zespół stacji w Świątkach (murowana stacja, nakryta dachem
czterospadowym, magazyn w konstrukcji ryglowej, szalet murowano-ryglowy).
g) cmentarze i parki
Pierwotnie cmentarze usytuowane były na działce kościelnej, dopiero
pod koniec XVIII wieku ze względów sanitarnych zaczęto zakładać nekropolie
poza terenami zabudowanymi. Tutejsze cmentarze poewangelickie powstały w
ciągu XIX i na początku XX wieku. W okresie po II wojnie światowej zostały
zniszczone, część z nich nadal jest uŜytkowana jako cmentarze komunalne:
GiŜyn, Karsko, Kinice, Nowogródek Pomorski. Większość z nich jednak jest
nieczynna, splądrowana i zaniedbana, z nielicznymi fragmentami nagrobków. W
28
NA LATA 2009-2013
większości wymagają pilnych prac porządkowych i pielęgnacyjnych. W
krajobrazie wsi pełnią rolę zieleni wysokiej.
Na omawianym obszarze najlepszą opieką otoczony jest nieczynny
cmentarz poewangelicki w Parzeńsku.
Ogrody i parki to specyficzny rodzaj zabytków, zbudowany z roślin, przez
co podlegający prawom natury w większym stopniu niŜ inne zabytki.
Najciekawszymi przykładami sztuki ogrodowej są parki w GiŜynie, Karsku i
Nowogródku Pomorskim (Folwark Sumiak).
h) układy droŜne, z zachowaną historyczną geometrią, często z
nawierzchnią brukową i obsadzeniami alejowymi
Istniejący układ droŜny liczy sobie kilkaset lat, powstawał w zaleŜności
od rozwijającej się sieci osadniczej. Najciekawszymi zachowanymi przykładami
obsadzeń są aleje drzew liściastych wzdłuŜ drogi prowadzącej z Trzcinnej do
Karska oraz wzdłuŜ drogi łączącej Nowogródek Pomorski z zespołem stacji
kolejowej w Świątkach.
W ostatnim czasie z uwagi na modernizację i poszerzanie dróg
publicznych aleje przydroŜne są wycinane. W związku z tym konieczne jest
podjęcie działań w zakresie rozpoznania i waloryzacji obsadzeń alejowych na
terenie gminy, opracowanie dokumentacji i objęcie alei ochroną prawną.
5.2.3. Zabytki nieruchome
Podstawowym zagroŜeniem dla utrzymania wielu wartościowych
obiektów zabytkowych jest ich katastrofalny stan techniczny. Zaniedbania są
najgroźniejsze dla zabudowy mieszkaniowej i gospodarczej, szczególnie
wykonanej w technice ryglowej. Potrzeba nowości i nowoczesności jest
podstawowym zagroŜeniem dla tradycyjnego krajobrazu oraz utrzymania
lokalnego charakteru miejscowej architektury i budownictwa. Źle pojmowana
modernizacja prowadzi do likwidacji detalu architektonicznego, wymiany
oryginalnej stolarki, wymiany ogrodzenia, wycięciu drzew oraz zabetonowania
lub zaasfaltowania bruku. Wiele z zabytkowych obiektów jest niewłaściwie
uŜytkowanych, nadbudowywanych i rozbudowywanych, co powoduje
zniekształcanie formy architektonicznej.
Powszechna i trudna do opanowania dewastacja krajobrazu kulturowego
dotyczy równieŜ niskonakładowych inwestycji, których nieodwracalne skutki
wynikają z chęci poprawy warunków zamieszkania. WiąŜe się to z
powiększaniem otworów okiennych i drzwiowych, wymianą stolarki z
naruszeniem zasad kompozycji, ocieplaniem budynków i likwidacją wystroju
ceglanego i tynkowego, zagospodarowaniem poddaszy i zakłócaniem geometrii
dachów, adaptacjami zabudowy bez opracowań projektowych, montaŜem anten
satelitarnych na fasadach, likwidacją tradycyjnych ogrodzeń i płotów na rzecz
betonowych prefabrykatów czy systemowych rozwiązań metalowych oraz
likwidacja brukowanych nawierzchni podwórzy.
5.2.4. Zabytki ruchome
Zgodnie z definicją zawartą w wzmiankowanej ustawie o ochronie
zabytków i opiece nad zabytkami – zabytek ruchomy – to rzecz ruchoma, jej
część lub zespół rzeczy ruchomych, będących dziełem człowieka lub
związanych z jego działalnością i stanowiących świadectwo minionej epoki
bądź zdarzenia, których zachowanie leŜy w interesie społecznym ze względu
na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową.
29
NA LATA 2009-2013
Do zabytków ruchomych podlegających ochronie i opiece ustawodawca
zaliczył dzieła sztuk plastycznych, rzemiosła artystycznego i sztuki uŜytkowej,
prezentujące minione kierunki artystyczne. Zaliczają się do nich równieŜ inne
obiekty, nie będące w pełni dziełami sztuki. Są nimi przedmioty posiadające
wysoką wartość historyczną i naukową, będące świadectwem poziomu kultury
materialnej, np. wytwory sztuki ludowej i rękodzieła oraz inne obiekty
etnograficzne, instrumenty muzyczne, przedmioty zgromadzone w kolekcjach,
numizmaty, pieczęcie, medale i ordery, militaria, pamiątki historyczne, czy
przedmioty związane z wybitnymi osobistościami lub instytucjami.
Ponadto – oprócz obiektów wchodzących w skład wyposaŜenia budowli
– takŜe wystrój architektoniczny zaliczany jest do zabytku ruchomego. NaleŜą
do niego elementy stałej dekoracji budynków (zewnętrznej i wewnętrznej) oraz
obiekty tzw. małej architektury, ale pod warunkiem, Ŝe posiadają cechy
indywidualnych, niepowtarzalnych wytworów artystycznych. Są to m. in. rzeźby,
płaskorzeźby, malowidła ścienne, mozaiki, sztukaterie i detal architektoniczny
(np. gzymsy, obramowania otworów okiennych i drzwiowych), ale takŜe rzeźby
ogrodowe, fontanny, pomniki, kapliczki przydroŜne, drogowskazy kamienne,
nagrobki itp.
Zdecydowana większość zabytków ruchomych znajdujących się na
terenie gminy Nowogródek Pomorski jest włączona do wojewódzkiej ewidencji
zabytków. Tylko część z nich wpisana jest do rejestru zabytków. Ogółem do
rejestru zabytków ruchomych wpisanych jest siedem obiektów.
5.2.5. Zabytki archeologiczne
Podstawą dotychczasowej wiedzy o najdawniejszej przeszłości okolic
dzisiejszej gminy Nowogródek Pomorski są źródła archeologiczne, na które
natrafiano przypadkowo w trakcie róŜnego rodzaju prac polowych, leśnych,
budowlanych, melioracyjnych czy przy wydobywaniu kruszywa. Pierwsze
materialnie udokumentowane ślady pobytu człowieka na tych terenach
pochodzą z schyłkowego epoki kamienia.
Osadnictwo na terenie dzisiejszej gminy Nowogródek Pomorski
reprezentowane jest przez stanowiska typu: osada, cmentarzysko, punkt lub
ślad osadniczy.
Specyfika ochrony zabytków archeologicznych polega między innymi na
ograniczeniu zbędnych działań inwestycyjnych na terenach zabytkowych.
Zabytki kultury materialnej, jakimi są stanowiska archeologiczne stanowią
nieodłączny składnik krajobrazu, dlatego naleŜy dąŜyć do ich zachowania w
środowisku, w którym powstały i spełniały niegdyś określone funkcje.
Środowisko kulturowe obszaru gminy Nowogródek Pomorski w chwili
obecnej zawiera około 67 zewidencjonowanych stanowisk archeologicznych od
epoki kamienia do średniowiecza.
5.2.6. Zabytki w zbiorach muzealnych i innych
Utworzenie muzeum z całą pewnością przerasta finansowe i
organizacyjne moŜliwości Gminy Nowogródek Pomorski, jednak dla lokalnej
społeczności waŜne jest ustanowienie miejsca, w którym pamiątki związane z
historią najbliŜszą mogłyby znaleźć schronienie. NaleŜałoby rozwaŜyć
moŜliwość utworzenia w lokalnych placówkach kulturalno-oświatowych tzw. izby
muzealnej, która nie tylko gromadziłaby i eksponowała zabytki związane z
30
NA LATA 2009-2013
Nowogródkiem Pomorskim, ale teŜ realizowałaby rozmaite projekty słuŜące
edukacji regionalnej.
Muzeum jest jednym z waŜnych elementów systemu ochrony zabytków,
nie tylko chroni zabytki, ale pełni teŜ istotną rolę w zakresie badań naukowych,
działań popularyzatorskich i edukacyjnych. Muzeum stanowi najwaŜniejszą
formę organizacyjną ochrony i opieki nad zabytkami ruchomymi. Gromadzi
niezastąpiony zbiór materiału źródłowego do badań naszych dziejów i kultury.
Prezentuje nie tylko dzieje, dawną i współczesną kulturę materialną i
artystyczną, ale równieŜ słuŜy budowaniu lokalnej toŜsamości i identyfikacji z
regionem.
5.2.7. Dziedzictwo niematerialne
W 2003 roku na światowej konwencji UNESCO podjęto próbę
zdefiniowania dziedzictwa niematerialnego. Zapisano wówczas, Ŝe są to
zwyczaje, przekaz ustny, wiedza i umiejętności, które są uznane za część
własnego dziedzictwa przez daną wspólnotę, grupę lub jednostki. Ten rodzaj
dziedzictwa jest przekazywany z pokolenia na pokolenie i ustawicznie
odtwarzany przez wspólnoty i grupy w relacji z ich środowiskiem, historią i
stosunkiem do przyrody. Dla danej społeczności dziedzictwo niematerialne jest
źródłem poczucia toŜsamości i ciągłości.
Dziedzictwo niematerialne obejmuje:
1. Tradycje i przekazy ustne, w tym język jako narzędzie przekazu.
2. Spektakle i widowiska.
3. Zwyczaje, obyczaje i obchody świąteczne.
4. Wiedzę o wszechświecie i przyrodzie oraz związane z nią praktyki.
5. Umiejętności związane z tradycyjnym rzemiosłem.
Z uwagi na przeszłość miasta trudno jest mówić o kultywowaniu tradycji,
regionalnego stroju czy obrzędów, bo nasuwa się pytanie: których? Ale
zarazem stwarza to niespotykane gdzieindziej moŜliwości poznawania
dziedzictwa niematerialnego wielu kultur. Z uwagi na jego ulotność konieczne
jest dokumentowanie w celu zachowania i kultywowania jego elementów, takich
jak m. in. pieśni, podania, legendy, tradycje związane z waŜnymi wydarzeniami
rodzinnymi (śluby, pogrzeby), tradycje związane ze świętami, potrawy.
Istotne dla toŜsamości kulturowej tych terenów, mimo przerwania jej
ciągłości w 1945 roku, jest uŜywanie i stosowanie – takŜe w stosunku do nowo
powstających zespołów zabudowy – polskich odpowiedników historycznych
nazw miejscowych, np. ulic, placów. Wskazane jest inicjowanie nowego
nazewnictwa lub zmian w istniejącym nazewnictwie promujących lokalną
historię i lokalne tradycje. Związane jest to m. in. z upamiętnieniem i
utrwaleniem w pamięci mieszkańców, zwłaszcza młodego pokolenia, waŜnych
wydarzeń historycznych, wybitnych postaci związanych z regionem.
Na miejscowy krajobraz kulturowy znaczący wpływ ma religia i przesądy
mieszkańców. W średniowieczu najwaŜniejsza była lokalizacja kościołów, kaplic
i krzyŜy przydroŜnych. Zasięg dźwięku dzwonów kościelnych wyznaczał granice
bezpiecznego obszaru. Natomiast kapliczki i krzyŜe miały bronić ludzi przed
wpływem Złego. W czasie Reformacji zniknęły one z krajobrazu, aby pojawić
się ponownie wraz z nowymi mieszkańcami po 1945 roku. Obecnie pełnią one
juŜ tylko funkcje sakralne i lokowane są przewaŜnie na terenach
przykościelnych.
31
NA LATA 2009-2013
5.3. Zabytki objęte prawnymi formami ochrony
Scharakteryzowanie zasobu zabytków ma na celu określenie, co –
przede wszystkim – naleŜy chronić i czym naleŜy się opiekować, a tym samym
ma pomóc we właściwym rozłoŜeniu najwaŜniejszych akcentów w
przedłoŜonym opracowaniu. Opiece nad zabytkami z terenu gminy Nowogródek
Pomorski podlegają:
a) obiekty wpisane do rejestru zabytków
•
zabytki nieruchome – załącznik nr 1
Wojewódzki Konserwator Zabytków prowadzi rejestr zabytków
wpisanych i wytypowanych do wpisu. Do rejestru wpisuje się zabytek
nieruchomy na podstawie decyzji wydanej przez Wojewódzkiego Konserwatora
Zabytków z urzędu bądź na wniosek właściciela zabytku nieruchomego lub
uŜytkownika wieczystego gruntu, na którym znajduje się zabytek nieruchomy.
W trybie określonym w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami do
rejestru moŜe być równieŜ wpisane otoczenie zabytku wpisanego do rejestru, a
takŜe nazwa geograficzna, historyczna lub tradycyjna tego zabytku. Wpis do
rejestru historycznego układu urbanistycznego, ruralistycznego lub
historycznego zespołu budowlanego nie wyłącza moŜliwość wydania decyzji o
wpisie do rejestru zabytków nieruchomych wchodzących w skład tych układów
lub zespołów. Wpisanie zabytku nieruchomego do rejestru ujawnia się w
księdze wieczystej danej nieruchomości na wniosek Wojewódzkiego
Konserwatora Zabytków, na podstawie decyzji o wpisie do rejestru tego
zabytku.
W odniesieniu do tego typu obiektu ochronie podlega jego forma
architektoniczna we wszystkich jej elementach, w tym: wysokość, forma dachu,
kompozycja elewacji wraz z detalem architektonicznym i stolarką, materiał
budowlany. Ochronie podlega równieŜ funkcja obiektu, której ewentualna
zmiana wymaga zgody Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
Warunkami ochrony są:
- trwałe zachowanie formy architektonicznej i substancji budowlanej obiektu
wpisanego do rejestru zabytków;
- utrzymanie otoczenia obiektu zabytkowego zgodnie z historycznym
zagospodarowaniem, np. cmentarza w otoczeniu kościoła;
- wszelkie zmiany – wewnątrz i na zewnątrz – dotyczące obiektu zabytkowego
wymagają zezwolenia Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
•
zabytki ruchome
Wykaz obiektów wpisanych do rejestru zabytków oraz wojewódzka
ewidencja zabytków ruchomych jest dostępna do wglądu w Wojewódzkim
Urzędzie Ochrony Zabytków w Szczecinie.
Do rejestru zabytków zabytek ruchomy wpisuje się na podstawie decyzji
wydanej przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków na wniosek właściciela
tego zabytku. W przypadku uzasadnionej obawy zniszczenia, uszkodzenia lub
nielegalnego wywiezienia zabytku za granicę Wojewódzki Konserwator
Zabytków moŜe wydać z urzędu decyzję o wpisie zabytku ruchomego do
rejestru.
32
NA LATA 2009-2013
Do rejestru zabytków nie wpisuje się zabytku wpisanego do muzealnej
księgi inwentarzowej lub wchodzącego w skład narodowego zasobu
bibliotecznego. NajwaŜniejszą formą organizacyjną opieki nad zabytkami
ruchomymi stanowi muzeum. Jest to instytucja kultury, która gromadzi,
rejestruje, konserwuje i przechowuje oraz udostępnia publiczności w formie
wystaw dobra i wytwory kultury w zakresie sztuki, wiedzy i przyrody oraz
prowadzi działalność naukową, oświatową i popularyzatorską.
•
zabytki archeologiczne
Tutejszy obszar został przebadany powierzchniowo w ramach
Archeologicznego Zdjęcia Polski (AZP). Wyniki badań są dostępne do wglądu w
Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Szczecinie.
Program Archeologiczne Zdjęcia Polski (AZP) rozpoczęto realizować w
latach 70. XX wieku. Archeolodzy prowadzili na wytyczonych obszarach
terenowe badania powierzchniowe. Ich wyniki stanowią podstawową bazę
informacji o zasobach archeologicznych Nowogródka Pomorskiego i są
punktem wyjścia dla dalszych etapów badań, czyli prac wykopaliskowych.
b) ochrona ustalona w planach zagospodarowania przestrzennego
Kształtowanie i prowadzenie polityki przestrzennej na terenie gminy,
naleŜy do jej zadań własnych (art. 3 ust. ustawy z dnia 27 marca 2003 roku o
planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, Dz. U. z 2003 Nr 80 poz. 717 z
późniejszymi zmianami). Realizacji tego zadania słuŜy „Studium uwarunkowań i
kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy” – podstawowy dokument
planistyczny, nie będący jednak przepisem prawa. Zapisy „Studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy” stają się
prawem lokalnym poprzez ich obligatoryjne uwzględnienie i uszczegółowienie w
ustaleniach miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.
Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego sporządza się w celu
ustalenia
przeznaczenia
terenów
oraz
określenia
sposobów
ich
zagospodarowania i zabudowy (art. 14 ust. 1 wyŜej cytowanej ustawy).
Zachowanie i ochrona ładu przestrzennego oraz zapewnienie zrównowaŜonego
rozwoju stanowi podstawową przesłankę dla ustaleń planu miejscowego.
Analiza zasobu dziedzictwa kulturowego i form ochrony, jakim ono podlega
dowodzi, Ŝe miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego stanowią
podstawowe narzędzie ochrony krajobrazu i dziedzictwa kulturowego. Od formy
i zakresu wytycznych konserwatorskich do planów miejscowych w duŜym
stopniu zaleŜy ochrona krajobrazu kulturowego kraju.
Obowiązujące miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego nie
zawierają zapisów dotyczących ochrony zabytków, poniewaŜ dotyczą funkcji
letniskowych i rekreacyjnych, ustalając zasady obsługi terenów, w tym
komunikacyjnej i infrastruktury technicznej.
Jedynie zmiana miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego
gminy Nowogródek Pomorski w miejscowości GiŜyn (Uchwała nr XIV/96/2008
Rady Gminy w Nowogródku Pomorskim z dnia 25 kwietnia 2008 roku) zawiera
szczegółowe zapisy dotyczące ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków.
Bardzo istotne z punktu widzenia ochrony dóbr kultury jest opracowanie i
uchwalenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla terenu
33
NA LATA 2009-2013
średniowiecznego miasteczka w Nowogródku Pomorskim oraz dla układów
ruralistycznych o metryce średniowiecznej.
c) park kulturowy
Park kulturowy to nowa forma ochrony zabytków, wprowadzona na mocy
cytowanej ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Park kulturowy
powołuje mocą uchwały, po zasięgnięciu opinii wojewódzkiego konserwatora
zabytków, rada gminy (lub rady gmin, jeśli obszar parku znajduje się na terenie
kilku gmin). Utworzenie parku kulturowego ma na celu ochronę krajobrazu
kulturowego oraz zachowanie wyróŜniających się krajobrazowo terenów z
zabytkami nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej tradycji
budowlanej i osadniczej.
Do chwili obecnej na terenie gminy Nowogródek Pomorski nie został
utworzony Ŝaden park kulturowy.
d) pomnik historii
Uznanie zabytku za pomnik historii jest szczególną formą nobilitacji. Do
tego trudnego niezwykle uprzywilejowania moŜna zgłaszać zabytki nieruchome
o znaczeniu ponadregionalnym o duŜych wartościach historycznych,
naukowych i artystycznych, mający znaczenie dla polskiego dziedzictwa
kulturowego, utrwalony w świadomości społecznej i stanowiący źródło inspiracji
dla kolejnych pokoleń.
Do chwili obecnej na terenie gminy nie ma obiektu uznanego za pomnik
historii.
34
NA LATA 2009-2013
5.4. Zabytki w gminnej ewidencji zabytków
Według art. 21 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami
ewidencja zabytków jest podstawą do sporządzania programów opieki nad
zabytkami przez województwa, powiaty i gminy.
Na uwagę konserwatorską zasługują wszystkie obiekty z terenu gminy
Nowogródek Pomorski uwzględnione w opracowaniu „Gminna ewidencja
zabytków” – załącznik nr 2.
Prospekcja terenowa prowadzona wiosną 2009 roku zweryfikowała
dotychczasową ewidencję zabytków, poniewaŜ przeprowadzone w ostatnich
latach prace remontowo-modernizacyjne w znaczący sposób pozbawiły wiele
obiektów walorów zabytkowych – dotyczy to szczególnie budynków
mieszkalnych i gospodarczych.
Gminna ewidencja nie jest dokumentem zamkniętym. Powinna być
uzupełniana i weryfikowana. Jej zmiany nie powodują niewaŜności ustaleń
studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego,
miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz gminnego
programu opieki nad zabytkami. Ponadto winna podlegać okresowej
aktualizacji, polegającej m. in. na wykreśleniu z ewidencji obiektów
nieistniejących oraz gruntownie przebudowanych (np. zmiana bryły budynku,
układu i wielkości otworów okiennych, likwidacja detalu architektonicznego,
otynkowanie ceglanych elewacji). Uzupełnienia wymagają takŜe zmiany stanu
prawnego: wpis do rejestru zabytków czy ustanowienie parku kulturowego.
NaleŜy podkreślić, Ŝe te obiekty zabytkowe, które uwzględnione są w
ewidencji zabytków, a nie figurują w rejestrze zabytków lub nie bierze ich pod
uwagę miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, nie są prawnie
chronione. Uwzględnienie ich wyłącznie w ewidencji ma charakter informacyjny,
pomocny przy określaniu i ocenianiu zasobów zabytkowych na określonym
terenie oraz przy opracowywaniu programów opieki nad zabytkami.
35
NA LATA 2009-2013
5.5. Zabytki o najwyŜszym znaczeniu dla gminy
Krajobraz kulturowy gminy Nowogródek Pomorski jest wynikiem
procesów z róŜnych okresów historycznych.
Największą wartość historyczno-kulturową posiadają następujące
zespoły i obiekty:
• aleja kasztanowców przy drodze Świątki-Nowogródek Pomorski;
• aleja klonowa przy drodze Trzcinna-Karsko;
• GiŜyn, układ ruralistyczny (owalnica/ ulicówka), XIII w.;
• jw., zbór protestancki (magazyn), 1890 r.;
• jw., kościół filialny p. w. PodwyŜszenia KrzyŜa Świętego, 1936 r.;
• jw., park podpałacowy, XVIII w.;
• jw., nieczynny cmentarz wraz kaplicą-mauzoleum rodu von Borcke,
1 poł. XIX w.;
• jw., zespół młyna elektrycznego, 4 ćw. XIX w.;
• jw., kolonia mieszkalna z lat 1926-1930;
• Golin, cmentarz jeńców wojennych, 1939-1945;
• jw., park dworski, ok. 1830-1840;
• Karlin, cmentarz poewangelicki, pocz. XX w.;
• Karsko, układ ruralistyczny (owalnica), XIII w., 1202-1208;
• jw., kościół filialny p. w. św. Antoniego, XIII w., 2 poł. XIX w.;
• jw., zespół dworsko-parkowo-folwarczny, 1624, 1755, 1860-1939;
• jw., gorzelnia, ul. Ogrodowa nr 2, 1 ćw. XX w.;
• jw., zespół d. nadleśnictwa królewskiego, ul. Mieszka I nr 40-42, 1 ćw.
XIX w., 4 ćw. XIX w.;
• jw., budynek mieszkalny, ul. Mieszka I nr 54, poł. XIX w.;
• Kinice, kościół filialny p. w. MB WspomoŜenie Wiernych, 4 ćw. XIX w.;
• jw., zespół leśniczówki, Kinice nr 8, ok. 1910 r.;
• Nowogródek Pomorski, układ urbanistyczno-ruralistyczny, XIII w.,
1298 r.;
• jw., kościół parafialny p. w. MB Królowej Polski, 2 poł. XIII w., 1752 r.;
• jw., zespół dworsko-parkowo-folwarczny, tzw. Folwark Sumiak, ul.
Barlinecka, 1 poł. XIX w. – 1939 r.;
• jw., budynek mieszkalny, ul. Boczna nr 3, 3 ćw. XIX w.;
• jw., budynek mieszkalny, ul. Boczna nr 6, poł. XIX w.;
• jw., budynek mieszkalny, ul. Boczna nr 9, pocz. XX w.;
• jw., budynek mieszkalno-gospodarczy, ul. Boczna nr 12, 3 ćw. XIX w.;
• jw., budynek mieszkalny i budynek gospodarczy, Kolonia Nowogródek
Pomorski nr 6, lata 20-ste XX w.;
• jw., wiatrak wieŜowy typu holenderskiego (ruina), poł. XIX w.;
• Parzeńsko, cmentarz poewangelicki, 1 poł. XIX w.;
• Rokitno, cmentarz poewangelicki, poł. XIX w.;
• jw., budynek mieszkalny, Rokitno nr 17, 1 poł. XIX w., pocz. XX w.;
• Stawno, zespół d. leśniczówki, Stawno nr 2, 4 ćw. XIX w.;
• Sumiak, szkoła z kaplicą, Sumiak nr 2, ok. 1910 r.;
• jw., pomnik ku czci mieszkańców wsi poległych w pierwszej wojnie
światowej, po 1918 r.;
• jw., gospoda, ob. budynek mieszkalny, Sumiak nr 11, 1 ćw. XX w.;
36
NA LATA 2009-2013
•
•
•
•
•
•
•
Świątki, układ ruralistyczny (ulicówka z zespołem folwarcznym),
poł. XIII w.;
jw., zespół pałacowo-parkowo-folwarczny, 1 poł. XIX w., 4 ćw. XIX w.;
jw., stodoła (obora w d. zespole folwarcznym, 1851 r.;
jw., zespół stacji kolejowej, ok. 1912 r.;
Trzcinna, układ ruralistyczny (owalnica), XIII w., 1298 r.;
jw., zbór protestancki, ob. kościół parafialny p. w. św. Józefa, 1898 r.;
jw., szkoła, ob. budynek mieszkalny, Trzcinna nr 84, kon. XIX w.
37
NA LATA 2009-2013
6. OCENA STANU DZIEDZICTWA KULTUROWEGO
G M I N Y . Analiza szans i zagroŜeń
Mocne strony:
• trwała ochrona wybitnych walorów przyrodniczych i krajobrazowych
gminy w otulinie Barlinecko-Gorzowskiego Parku Krajobrazowego;
• bogate walory przyrodniczo-krajobrazowe;
• niskie zanieczyszczenie gleb, wody i powietrza;
• brak uciąŜliwego przemysłu;
• występowanie na terenie gminy Nowogródek Pomorski cennych,
unikalnych obiektów historyczno-kulturowych;
• interesujące układy przestrzenno-architektoniczne:
• wolne, atrakcyjne tereny do inwestowania w mieszkalnictwo i bazę
turystyczno-noclegową;
• istnienie na terenie gminy placówek oświatowych;
• rosnąca liczba obiektów wpisanych do rejestru zabytków;
• dobra współpraca z sąsiednimi gminami;
• bardzo atrakcyjne przyrodniczo i kulturowo tereny dla rozwoju turystyki.
Szanse:
• świadomość bogatej historii gminy jako ośrodka o znaczeniu
regionalnym;
• uwzględnianie zagadnień z zakresu ochrony zabytków w dokumentach
programowych gminy;
• uwzględnianie zagadnień z zakresu ochrony zabytków w planowaniu
przestrzennym;
• wykorzystanie walorów przyrodniczych do celów turystycznych i
rekreacyjnych;
• zmiana świadomości społecznej w wyniku rozwoju edukacyjnej funkcji
środowiska kulturowego;
• budzenie świadomości ekologicznej i kulturowo-historycznej
mieszkańców (budowa ścieŜek edukacyjnych, powstanie punktu
informacji turystycznej, ustawienie tablic informacyjnych przy zabytkach);
• udział funduszy prywatnych w pracach związanych z ochroną zabytków;
• finansowanie ze środków gminy prac konserwatorskich;
• moŜliwości pozyskiwania środków dla regionalnych programów ochrony
zasobów dziedzictwa kulturowego z funduszy strukturalnych Unii
Europejskiej;
• udostępnianie obiektów atrakcyjnych turystycznie.
Słabe strony:
• brak planów zagospodarowania przestrzennego;
• zły i bardzo zły stan techniczny większości obiektów zabytkowych;
• ograniczenia dla inwestowania związane z potrzebą ochrony przyrody i
zabytków;
• zakłócenie pierwotnego układu przestrzennego zabudową z okresu
komunistycznego;
38
NA LATA 2009-2013
•
•
•
•
•
•
degradacja zabytkowych układów osadniczych oraz dawnych zespołów
rezydencjonalnych;
brak archeologicznych i historyczno-architektonicznych programów
badawczych;
brak placówek naukowo-badawczych;
niewystarczająca informacja turystyczna;
nierównomierny układ przestrzenny;
odpływ ludności – szczególnie młodych osób – z uwagi na mało
atrakcyjny rynek pracy i braki w ofercie edukacyjno-kulturalnej.
ZagroŜenia:
• postępująca degradacja walorów przyrodniczych i kulturowych;
• brak zabezpieczeń przeciwpoŜarowych i przeciwwłamaniowych w
zabytkowych obiektach, przede wszystkim w kościołach;
• brak lokalnego muzeum;
• brak punktu informacji turystycznej oraz dostatecznego oznakowania
zabytków;
• niski poziom świadomości społecznej odnośnie walorów obiektów
zabytkowych i ich znaczenia dla rozwoju gminy;
• znaczne nakłady na zachowanie zdegradowanej zabytkowej zabudowy;
• spiętrzenie wydatków związane ze złym i bardzo złym stanem obiektów
zabytkowych zagroŜonych destrukcją;
• utrata wartości przestrzennych i kulturowych zabudowy w przypadku
zaniechania działań naprawczych, co spowodowałoby zmniejszenie
atrakcyjności turystycznej gminy Nowogródek Pomorski;
• wzrost kosztów renowacji i konserwacji obiektów zabytkowych;
• konieczność poniesienia duŜych nakładów na rewitalizację obiektów
zabytkowych;
• niedostatek środków publicznych na prace konserwatorskie;
• brak potencjalnych inwestorów;
• niekontrolowana akcja inwestycyjna: niewłaściwie przeprowadzone pod
względem konserwatorskim remonty i modernizacje budynków oraz
budowa nowych niezgodnych z lokalną tradycją.
39
NA LATA 2009-2013
7.
ZAŁOśENIA PROGRAMOWE
Warunkiem niezbędnym do realizacji celów i zadań zapisanych w
„Gminnym Programie” jest zespolenie oraz koordynacja form i metod ochrony
dziedzictwa kulturowego. MoŜna je osiągnąć poprzez:
• włączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadań
strategicznych,
wynikających
z
koncepcji
przestrzennego
zagospodarowania gminy;
• uwzględnianie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu
kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, łącznie z uwarunkowaniami
ochrony przyrody i równowagi ekologicznej w planach rozwoju gminy;
• przeciwdziałanie tendencjom do rozpraszania zabudowy wsi;
• uwzględnianie – w studiach uwarunkowań i planach zagospodarowania
przestrzennego – problematyki form zabudowy tradycyjnej oraz
egzekwowanie nawiązywania w nowych budynkach do lokalnych form i
materiałów;
• uwzględnianie – w planach zagospodarowania przestrzennego –
ochrony krajobrazu naturalnego związanego przestrzennie z załoŜeniami
urbanistycznymi, ruralistycznymi i architektonicznymi;
• wykorzystywanie nowej formy prawnej ochrony zabytków jaką stanowi
park kulturowy i pomnik historii.
Zmieniająca się rzeczywistość powoduje, Ŝe jedną z najistotniejszych
staje się kwestia stosunku do historycznego dziedzictwa kultury. Tylko
umiejętne i harmonijne jego włączenie w zmiany cywilizacyjne daje gwarancję
jego właściwej ochrony. Ochrona oznaczać powinna takŜe mądre i celowe
zarządzanie zmieniającym się potencjałem i funkcją – dziedzictwo to zarówno
zachowane obiekty zabytkowe, ale takŜe przestrzeń i znaczenie symboliczne
dziedzictwa – tak sfera sacrum, jak i produktu rynkowego. W tych realiach
niezbędne jest konsekwentne łączenie ekonomii z potrzebą umiejętnego
kształtowania świadomości wobec kultury i obiektów. W społecznej
świadomości muszą funkcjonować pojęcia takie jak ochrona i opieka nad
zabytkami, konserwacja, rewitalizacja, itp. Znacząca poprawa stanu w tej
kwestii objąć musi zarówno instrumenty prawne (plany zagospodarowania
przestrzennego, wyznaczone obiekty i obszary chronione), jak i działania
edukacyjne (programy nauczania i samoświadomość społeczna) oraz
planowanie i orientacja marketingowa (informacja turystyczna oraz produkty
rynkowe).
Miarą realizacji „Gminnego Programu” staną się wskaźniki wzrostu
atrakcyjności gminy Nowogródek Pomorski wśród mieszkańców oraz
odwiedzających, a takŜe wzrost liczby zrealizowanych projektów promocyjnych i
podniesienie aktywności obywatelskiej.
40
NA LATA 2009-2013
7.1. C e l e i p r i o r y t e t y p r o g r a m u o p i e k i n a d z a b y t k a m i ,
ich kierunki działań i omówienie zadań
Cel strategiczny I. Ochrona krajobrazu kulturowego gminy Nowogródek
Pomorski
Rozwój gospodarczy i aktywizacja gospodarcza w regionie wymagają
podejmowania działań oraz procedur umoŜliwiających umacnianie walorów
lokalnego krajobrazu przyrodniczego i kulturowego. Spowoduje to utrzymanie
najcenniejszych walorów krajobrazu gminy. Cel ten będzie osiągnięty dzięki
racjonalnemu planowaniu ochrony dziedzictwa poprzez wdroŜenie działań
słuŜących znacznej poprawie jego stanu zachowania. Wysoka jakość
środowiska przyrodniczego i kulturowego winna stanowić przewagę
konkurencyjną Nowogródka Pomorskiego powiązaną z całością polityki rozwoju
społeczno-gospodarczego województwa zachodniopomorskiego, zwłaszcza w
obszarze turystyki i kultury.
Priorytet I.1. Zasoby dziedzictwa kulturowego gminy – ocena zachowania,
badania, weryfikacja, zarządzanie
I.1.1. Badania i studia nad zabytkami gminy Nowogródek Pomorski
• wspieranie badań naukowych nad zabytkami, historią regionu itp.;
• wspieranie badań i opracowań wykonywanych dla potrzeb planowania
przestrzennego, programów ochrony dziedzictwa kulturowego gminy,
obszarów planowanych pod inwestycje;
• upowszechnianie wyników badań naukowych w wydawnictwach, na
konferencjach, seminariach, przez multimedia itp.
I.1.2. Ewidencja i weryfikacja zabytków gminy Nowogródek Pomorski
• aktualizacja kart ewidencyjnych i adresowych, uzupełnienie ewidencji
zabytków, weryfikacja zapisów zawartych w kartach ewidencyjnych i
kartotece adresowej;
• wystąpienie do wojewódzkiego konserwatora zabytków z wnioskiem o
wpisanie do rejestru zabytków cennych obszarów i obiektów
zabytkowych (m.in. układów ruralistycznych);
• odpowiednie zapisy dotyczące zasad ochrony krajobrazu kulturowego,
dziedzictwa kulturowego i zabytków w miejscowych planach
zagospodarowania przestrzennego.
Priorytet I.2. Budowa bazy informacji i zarządzania zabytkami gminy
I.2.1.Budowa bazy informacji o zasobach dziedzictwa kulturowego w
gminie Nowogródek Pomorski
• przeprowadzenie akcji informacyjnej wśród mieszkańców na temat troski
o dziedzictwo kulturowe;
• platformę internetową Urzędu Gminy w Nowogródku Pomorskim uczynić
gminną bazą wszechstronnej informacji o dziedzictwie kulturowym
gminy, aktualizowaną na bieŜąco;
• tworzenie i rozwój portali internetowych poszczególnych miejscowości
czy sołectw jako bazy informacji o lokalnych zasobach dziedzictwa
kulturowego, o stanie jego zachowania, warunkach zagospodarowania
obiektów nieuŜytkowanych, itp.;
• tworzenie systemu monitoringu dla kontroli stanu zachowania,
uŜytkowania i wszelkich prac przy zabytkach, w tym archeologicznych.
41
NA LATA 2009-2013
I.2.2. Budowa systemu zarządzania i marketingu zabytkami
• stosowanie zachęt prawnych i finansowych oraz pomocy publicznej dla
inwestorów, właścicieli i uŜytkowników obiektów zabytkowych;
• przygotowanie kompleksowej informacji o ofercie kulturowej i
turystyczno-kulturowej gminy (np. foldery);
• przygotowanie kompleksowej, łatwo dostępnej informacji o warunkach
zagospodarowania nieuŜytkowanych obiektów zabytkowych i ofertach
gospodarczych uwzględniających opiekę nad zabytkami;
• podjęcie akcji promocyjnej dotyczącej obiektów zabytkowych, np.
opracowanie mapy zabytków gminy, jako atrakcyjnej graficznie formy
promocji, ułatwiającej dotarcie do wszystkich elementów dziedzictwa
kulturowego.
Priorytet I.3. Budowa toŜsamości poprzez ochronę dóbr kultury, edukację
regionalną i turystykę
I.3.1. Eksponowanie walorów kulturowych poprzez turystykę, edukację i
promocję
• utworzenie muzeum lub zorganizowanie w placówkach kulturalnooświatowych tzw. „izb muzealnych” („izb pamięci”);
• ochrona zabytków poprzez odpowiednie zapisy w miejscowych planach
zagospodarowania przestrzennego;
• organizacja i wspieranie realizacji konkursów, wystaw i innych działań
edukacyjnych;
• ustanowienie i przyznawanie nagrody za osiągnięcia w dziedzinie
upowszechniania i ochrony kultury materialnej gminy (w tym prac
magisterskich i dyplomowych).
I.3.2. Edukacja i popularyzacja wiedzy o regionalnym dziedzictwie
kulturowym
• edukacja regionalna – tworzenie programów nauczania regionalnego i
podręczników uwzględniających dziedzictwo kulturowe dla wszystkich
poziomów nauczania, wspieranie projektów edukacyjnych poświęconych
upowszechnianiu historii i dziedzictwa kulturowego;
• organizacja kształcenia nauczycieli i organizatorów Ŝycia kulturalnego w
zakresie opieki nad zabytkami;
• szkolenie osób bezrobotnych w rzemiosłach związanych szczególnie z
tradycyjną sztuką budowlaną;
• wsparcie utrzymywania na rynku pracy zanikających rzemiosł i zawodów;
• opracowanie i organizacja tras oraz ścieŜek edukacyjnych z
wykorzystaniem obiektów i zespołów zabytkowych;
• uaktualnienie istniejących i wykonanie nowych tablic informacyjnych przy
obiektach zabytkowych.
Cel strategiczny II. Włączanie zabytków w procesy gospodarcze
Nowogródek Pomorski jest gminą o waŜnych zasobach dziedzictwa o
znaczeniu regionalnym. Wieloletnie zaniechania determinują konieczność
pilnych działań zmierzających do odnowy i rewaloryzacji najcenniejszych
obiektów. Miarą realizacji celu będzie ilość i wartość wykonanych prac
remontowo-konserwatorskich. Potrzeba pilnego ratowania zasobów dziedzictwa
naleŜy uznać za sprawę priorytetową, poniewaŜ tradycyjny krajobraz kulturowy,
42
NA LATA 2009-2013
m. in. pod wpływem przemian gospodarczych, ulega ciągłej degradacji, tracąc
swoją ukształtowaną historycznie wyjątkową strukturę. NaleŜy jednak pamiętać,
Ŝe wszelkie działania przy zabytkach objętych ochroną prawną naleŜy
konsultować z Wojewódzkim Urzędem Ochrony Zabytków w Szczecinie.
Realizacja poniŜszych projektów jest priorytetowym i dalekosięŜnym
celem dla władz miasta. W praktyce oznaczać będzie kombinację
modernizowania infrastruktury, odnowę obiektów (w tym zabytkowych) i zmiany
funkcjonalne, a jednocześnie tworzenie nowych impulsów funkcjonowania
tutejszych miejscowości.
Za najwaŜniejsze uznaje się znaczące zwiększenie nakładów
finansowych przeznaczanych na prace związane z konserwacją zabytków i
rewitalizacją, w tym wydatków budŜetowych. Miarami realizacji tego celu będą
wskaźniki jakościowe i ilościowe zrealizowanych projektów waloryzujących
jakość krajobrazu kulturowego gminy.
Priorytet II.1. Zagospodarowanie zabytków stanowiących własność Gminy
II.1.1. Zahamowanie procesu degradacji zabytków i doprowadzenie do
poprawy stanu ich zachowania.
• prowadzenie prac remontowo-konserwatorskich przy obiektach
zabytkowych stanowiących własność gminy (w ramach opracowanego
planu remontów);
• podejmowanie starań o uzyskanie środków zewnętrznych na
rewaloryzację zabytków będących własnością gminy;
• dofinansowanie prac rewaloryzacyjnych przy obiektach nie będących
własnością gminy w postaci stosownej uchwały dotyczącej dotacji na
prace remontowo-konserwatorskie przy zabytkach ruchomych i
nieruchomych;
• zabezpieczenie obiektów zabytkowych przed poŜarem, zniszczeniem i
(montaŜ
instalacji
przeciwpoŜarowej
i
alarmowej,
kradzieŜą
zabezpieczeń przeciw włamaniom, znakowanie i ewidencjonowanie
zabytków ruchomych itp.).
II.1.2. Zagospodarowanie zabytków nieuŜytkowanych
• upowszechnianie informacji – za pośrednictwem mediów i przez internet
– dotyczących niezagospodarowanych pałaców i dworów z
wyszczególnieniem palety zachęt – ulg podatkowych, kredytów
preferencyjnych pomocy publicznej itp.;
• zmiana sposobu uŜytkowania lub adaptacja nieuŜytkowanych obiektów
zabytkowych (będących własnością Gminy) do nowych funkcji;
• stosowanie permanentnych działań dyscyplinujących, przy uŜyciu
wszelkich
dopuszczalnych
prawem
(łącznie
z
doniesieniem
prokuratorskim), wobec osób, które kupiły zabytek w złej wierze i nie
wywiązały się z obowiązków właścicieli, powodując zagroŜenie dla
zabytku;
• rewaloryzacja zespołów zabytkowej zieleni (w tym gminnych parków,
cmentarzy, a przede wszystkim nieczynnych cmentarzy).
43
NA LATA 2009-2013
Priorytet II.2. Kształtowanie obszarów zabytkowych i krajobrazu
kulturowego
II.2.1. Rewaloryzacja i rewitalizacja dawnego zespołu urbanistycznego
Nowogródka Pomorskiego
• przeprowadzenie rewaloryzacji Placu św. Floriana w Nowogródku
Pomorskim;
• ochrona konserwatorska miejscowości o dobrze zachowanym
zabytkowym układzie przestrzennym w strefie architektonicznego
krajobrazu wewnętrznego przed nowymi, dysharmonizującymi,
elementami;
• ochrona konserwatorska załoŜenia urbanistycznego Nowogródka
Pomorskiego przed dekompozycją jego panoram i osi widokowych przez
niewłaściwie lokalizowane nowe, wielko powierzchniowe inwestycje;
• wszelkie prace ziemne w obszarze miejscowości muszą mieć nadzór
archeologiczny.
II.2.2. Ochrona i rewaloryzacja krajobrazu kulturowego wsi
• ochrona konserwatorska dobrze zachowanych w układzie przestrzennym
załoŜeń ruralistycznych przez objęcie ich rejestrem zabytków;
• pogłębienie tej ochrony odpowiednimi zapisami w lokalnych planach
• prowadzenie bieŜących prac porządkowych przy zabytkowych zespołach
zieleni: parkach i cmentarzach;
• wykonanie ewidencji i waloryzacji alei drogowych oraz objecie ich
ochroną.
44
NA LATA 2009-2013
8. INSTRUMENTARIUM REALIZACJI GMINNEGO
PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI
Zakłada się, Ŝe zadania określone w "Gminnym Programie" będą
realizowane bezpośrednio przez struktury Urzędu Gminy w Nowogródku
Pomorskim oraz pośrednio poprzez oddziaływanie na inne podmioty władające
obiektami zabytkowymi (w tym gminne jednostki organizacyjne) w wyniku
następujących działań:
• wspólne działanie władz Nowogródka Pomorskiego z Wojewódzkim
Konserwatorem Zabytków w Szczecinie oraz z właścicielami i
uŜytkownikami obiektów zabytkowych, przedstawicielami Kościołów,
organizacjami pozarządowymi i stowarzyszeniami regionalnymi,
ośrodkami naukowymi.
• działania własne władz samorządowych:
prawne – m. in. uchwalanie miejscowych planów zagospodarowania
przestrzennego, wnioskowanie o wpis do rejestru zabytków obiektów,
które powinny być objęte ochroną konserwatorska;
finansowe – naleŜyte utrzymywanie, wykonanie remontów i prac
konserwatorskich przy obiektach zabytkowych będących własnością
gminy oraz dotacje, system ulg finansowych, nagrody, zachęty
podatkowe dla właścicieli i uŜytkowników obiektów zabytkowych;
programowe – realizacja projektów i programów krajowych,
wojewódzkich, regionalnych w zakresie ochrony dziedzictwa
kulturowego;
inne – działania stymulujące, promocyjne, edukacyjne itp.
• działania w ramach programów dofinansowywanych z funduszy Unii
Europejskiej.
W celu realizacji zadań niniejszego „Gminnego Programu” konieczne
będą ze strony władz i mieszkańców inicjatywy oraz konkretne działania na
wielu płaszczyznach aktywności, a przede wszystkim pozyskanie poparcia
społecznego dla działań na rzecz środowiska kulturowego.
45
NA LATA 2009-2013
9. ZASADY OCENY REALIZACJI GMINNEGO
„Gminny Program”, po zaopiniowaniu przez Zachodniopomorskiego
Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, zostanie przedstawiony Radzie
Gminy w Nowogródku Pomorskim, w celu przyjęcia go uchwałą. Program został
opracowany na okres czterech lat i stanowi dokument uzupełniający w stosunku
do innych aktów planowania. Z realizacji zadań „Gminnego Programu” co
dwa lata Wójt Gminy zobowiązany jest do sporządzenia sprawozdań i
przedstawienia ich Radzie. Następnie sprawozdania przekazywane powinny
być do Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Szczecinie. Ich wyniki
powinny być wykorzystywane przy opracowywaniu, aktualizacji i realizacji
wojewódzkiego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami.
Głównym odbiorcą programu jest społeczność lokalna, która
bezpośrednio powinna odczuć efekty jego wdraŜania. Dotyczy to nie tylko
właścicieli i uŜytkowników obszarów i obiektów zabytkowych, ale równieŜ
wszystkich mieszkańców, gdyŜ zachowane i naleŜycie pielęgnowane
dziedzictwo kulturowe wyróŜnia obszar miasta i przesądza o jego atrakcyjności.
Przyjęty przez Radę Gminy w formie uchwały „Gminny program opieki
nad zabytkami” jest elementem polityki samorządowej. Powinien słuŜyć
podejmowaniu planowych działań dotyczących: inicjowania, wspierania,
koordynowania badań i prac z dziedziny ochrony zabytków i krajobrazu
kulturowego oraz upowszechniania i promowania dziedzictwa kulturowego.
Program wykorzystywany moŜe być przez inne jednostki samorządu
terytorialnego, środowiska badawcze i naukowe, właścicieli i posiadaczy
obiektów zabytkowych, a takŜe osoby zainteresowane kulturą i dziedzictwem
kulturowym.
Opracowanie i uchwalenie „Gminnego Programu” nie powinno być
traktowane jedynie jako realizacja przez Gminę ustawowego zadania. Program
słuŜyć ma bowiem rozwojowi Gminy poprzez dąŜenie do poprawy stanu
zachowania zabytków, eksponowania walorów krajobrazu kulturowego,
wykorzystania atrakcyjności zabytków dla potrzeb społecznych, gospodarczych
i edukacyjnych. Inne waŜne cele „Gminnego Programu” wskazane przez
ustawodawcę, jak określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków
eliminujących sytuacje konfliktowe czy tworzenie miejsc pracy związanych z
opieką nad zabytkami, sprawiają, Ŝe program ten moŜe pełnić waŜną rolę
społeczną, a jego konsekwentna realizacja stać się istotnym czynnikiem
rozwoju gminy.
Program powinien pomóc w aktywnym zarządzaniu zasobem
stanowiącym
dziedzictwo
kulturowe
gminy. Współpraca
środowisk
samorządowych, konserwatorskich i lokalnych przy realizacji „Gminnego
Programu” przynieść powinna wszystkim stronom wymierne korzyści:
zachowanie dziedzictwa kulturowego dla przyszłych pokoleń, polepszenie stanu
obiektów zabytkowych, zwiększenie atrakcyjności przestrzeni publicznych,
rozwój społeczno-gospodarczy.
Program jest opracowywany na okres czterech lat. Kolejne sporządzane
programy opieki winny uwzględniać pojawiające się nowe uwarunkowania
prawne i administracyjne, zmieniające się warunki społeczne, gospodarcze i
kulturowe, nowe kryteria oceny i aktualny stan zachowania zasobu oraz
prowadzone okresowo oceny efektów wdraŜania obowiązującego programu.
46
NA LATA 2009-2013
10. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA GMINNEGO
"Gminny Program" jest zbiorem celów i zadań dla gminy jako terytorium
administracyjnego, a nie wyłącznie dla władz samorządowych, takŜe źródła
finansowania nie odnoszą się wyłącznie do środków, którymi dysponować moŜe
samorząd. W sumie moŜliwości pozyskiwania środków finansowych na
realizację zadań wskazanych do realizacji w „Gminnym Programie” są duŜe,
poniewaŜ obejmują zarówno środki, które pozostają w dyspozycji lub w zasięgu
władz samorządowych, jak równieŜ inne źródła (np. prywatne, rządowe):
• środki własne budŜetowe Gminy Nowogródek Pomorski na realizację
zadań własnych;
• dotacje podmiotowe dla instytucji, których organizatorem jest samorząd
gminy;
• środki znajdujące się w gestii Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków –
załącznik nr 3;
• dotacje samorządu województwa dla jednostek samorządu terytorialnego
innych szczebli na realizację zadań z zakresu kultury i sztuki – załącznik
nr 4;
• dotacje, granty, nagrody samorządu województwa dla podmiotów nie
zaliczanych do sektora finansów publicznych;
• dochody własne instytucji kultury;
• środki Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programów
ministerialnych – załącznik nr 5;
• zaciągane przez samorząd gminny kredyty bankowe na realizacje
określonych celów i inwestycji;
• zyski z działalności statutowej i gospodarczej;
• odsetki z kont i rachunków bankowych;
• dotacje i fundusze celowe rządowych i pozarządowych programów
pomocowych;
• składki i zbiórki publiczne;
• środki finansowe osób fizycznych;
• fundusze krajowe i zagraniczne Unii Europejskiej;
• inne środki przewidziane prawem.
Obowiązek dbania o stan zabytków wzmiankowana ustawa o ochronie
zabytków i opiece nad zabytkami nakłada na właścicieli i uŜytkowników
obiektów zabytkowych. Znaczącym wsparciem dla zadań z zakresu ochrony
zabytków są takŜe inne źródła dofinansowania, wśród których istotną rolę pełnią
środki z budŜetu państwa. Są to zarówno środki Ministra Kultury i Dziedzictwa
Narodowego,
jak
i
środki
Wojewody
(będące
w
dyspozycji
Zachodniopomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków). W gestii
Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego znajdują się takŜe środki specjalne,
pochodzące z dochodów płynących z gier losowych, przeznaczone m. in. na
promowanie i wspieranie działań na rzecz ochrony polskiego dziedzictwa
narodowego.
Odnośnie obiektów sakralnych w finansowaniu prac związanych z
remontami i pracami konserwatorskimi, oprócz środków własnych parafii i w/w
środków budŜetu państwa, istnieje dodatkowa moŜliwość wsparcia przez
47
NA LATA 2009-2013
Fundusz Kościelny – funkcjonujący w ramach Ministerstwa Spraw
Wewnętrznych i Administracji. Jednym z celów Funduszu jest
dofinansowywanie remontów i konserwacji zabytkowych obiektów sakralnych, w
tym podstawowe prace zabezpieczające obiekt, a w szczególności remonty
dachów, stropów, ścian i elewacji, osuszanie i odgrzybianie, izolację, remonty i
wymianę zuŜytej stolarki okiennej i drzwiowej, instalacji elektrycznej,
odgromowej, przeciwwłamaniowej. Fundusz natomiast nie finansuje
konserwacji ruchomego wyposaŜenia obiektów sakralnych.
W przypadku wyjątkowych projektów moŜna teŜ pozyskać środki z
Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Dotyczy to
dofinansowania renowacji zabytkowych parków i ogrodów wpisanych do
rejestru zabytków oraz dofinansowania publikacji związanych z ochroną
dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego.
Ponadto istnieją takŜe moŜliwości zdobywania środków finansowych ze
źródeł zewnętrznych
na
zadania
inwestycyjne
i społeczne
do
współfinansowania z funduszy krajowych i zagranicznych Unii Europejskiej.
48
NA LATA 2009-2013
11. REALIZACJA I FINANSOWANIE PRZEZ GMINĘ
ZADAŃ Z ZAKRESU OCHRONY ZABYTKÓW
Jednym z podstawowych działań Rady Gminy w Nowogródku
Pomorskim – w zakresie ochrony zabytków – powinno być coroczne
przyznawanie w uchwale budŜetowej wysokości środków finansowych
przeznaczonych na dotacje celowe dla prac konserwatorskich, restauratorskich
lub robót budowlanych przy zabytkach ruchomych i nieruchomych, wpisanych
do rejestru zabytków, znajdujących się na obszarze gminy – załącznik nr 6.
Celem powyŜszych dotacji ma być wpieranie i uzupełnianie działań
właścicieli lub posiadaczy zabytków dla zapewnienia ochrony oraz konserwacji
wartościowych elementów substancji zabytkowej. O dotacje moŜe ubiegać się
kaŜdy podmiot posiadający tytuł prawny do zabytku wynikający z prawa
własności, uŜytkowania wieczystego, trwałego zarządu, ograniczonego prawa
rzeczowego albo stosunku zobowiązaniowego.
Dotacje mogą obejmować nakłady konieczne na:
• sporządzenie ekspertyz technicznych i konserwatorskich;
• przeprowadzenie badań konserwatorskich, architektonicznych lub
archeologicznych;
• wykonanie dokumentacji konserwatorskiej;
• opracowanie programu prac konserwatorskich i restauratorskich;
• wykonanie projektu budowlanego zgodnie z przepisami prawa
budowlanego;
• sporządzenie projektu odtworzenia kompozycji wnętrz;
• zabezpieczenie, zachowanie i utrwalenie substancji zabytku;
• stabilizację konstrukcyjną części składowych zabytku lub ich odtworzenia
w zakresie niezbędnym dla zachowania tego zabytku;
• odnowienie lub uzupełnienie tynków i detali architektonicznych albo ich
całkowite odtworzenie, z uwzględnieniem charakterystycznej dla tego
budynku kolorystyki;
• odtworzenie zniszczonej przynaleŜności zabytku, jeŜeli odtworzenie to
nie przekracza 50% oryginalnej substancji tej przynaleŜności;
• odnowienie lub całkowite odtworzenie okien, w tym ościeŜnic i okiennic,
zewnętrznych odrzwi i drzwi, więźby dachowej, pokrycia dachowego,
rynien i rur spustowych;
• modernizację instalacji elektrycznej w zabytkach drewnianych lub w
zabytkach, które posiadają oryginalne, wykonane z drewna części
składowe lub przynaleŜności;
• wykonanie izolacji przeciwwilgociowej;
• uzupełnienie narysów ziemnych dzieł architektury obronnej oraz
zabytków archeologicznych nieruchomych o własnych formach
krajobrazowych;
• działania zmierzające do wyeksponowania istniejących, oryginalnych
elementów zabytkowego układu parku lub ogrodu;
• zakup materiałów konserwatorskich i budowlanych, niezbędnych do
wykonania prac i robót przy zabytku wpisanym do rejestru, o których
mowa w pkt. 7 – 15;
• zakup i montaŜ instalacji przeciwwłamaniowej oraz przeciwpoŜarowej i
odgromowej.
49
NA LATA 2009-2013
W corocznie uchwalanych budŜetach Gminy Nowogródek Pomorski
uwzględniane są wydatki na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego – Dział
921, z którego w głównej mierze wydatki idą na świetlice wiejskie (drobne
remonty i uzupełnienie wyposaŜenia), biblioteki oraz imprezy kulturalne.
Zestawienie wydatków z budŜetu Gminy na kulturę i ochronę dziedzictwa
narodowego
Rok
Średnie roczne wydatki
Gminy
Dział 921
2003
5 096 528,00
110 000,00
2004
4 868 520,00
136 000,00
2005
5 203 004,00
146 000,00
2006
7 217 093,64
214 668,95
2007
8 004 166,61
119 294,41
2008
12 777 918,00
1 306 900,00
2009
(plan)
13 635 386,00
(plan)
456 000,00
(plan)
W okresie najbliŜszych czterech lat obowiązywania „Gminnego
Programu” naleŜałoby zaplanować zadania inwestycyjne związane z ochroną
zabytków i wprowadzić je do Wieloletniego Programu Inwestycyjnego (dotyczy
to zabytków będących własnością Gminy).
50
12. CZĘŚĆ GRAFICZNA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI
Cel strategiczny I. Ochrona krajobrazu kulturowego gminy Nowogródek Pomorski
Priorytet I.1. Zasoby dziedzictwa kulturowego gminy – ocena zachowania, badania, weryfikacja, zarządzanie
Kierunek działań
Zadania
•
I.1.1. Badania i studia nad zabytkami
gminy Nowogródek Pomorski
•
•
•
I.1.2. Ewidencja i weryfikacja zabytków
gminy Nowogródek Pomorski
•
•
wspieranie badań naukowych i opracowań badawczych nad zabytkami, historią
regionu itp.;
wspieranie badań i opracowań wykonywanych dla potrzeb planowania
przestrzennego, programów ochrony dziedzictwa kulturowego gminy, obszarów
planowanych pod inwestycje;
upowszechnianie wyników badań naukowych w wydawnictwach, na
konferencjach, seminariach, przez multimedia itp.
aktualizacja kart ewidencyjnych i adresowych, uzupełnienie ewidencji zabytków,
weryfikacja zapisów zawartych w kartach ewidencyjnych i kartotece adresowej;
wystąpienie do wojewódzkiego konserwatora zabytków z wnioskiem o wpisanie
do rejestru zabytków cennych obszarów i obiektów zabytkowych (m.in. układów
ruralistycznych);
odpowiednie zapisy dotyczące zasad ochrony krajobrazu kulturowego,
dziedzictwa kulturowego i zabytków w miejscowych planach zagospodarowania
przestrzennego.
NA LATA 2009-2013
Priorytet I.2. Budowa bazy informacji i zarządzania zabytkami gminy
Kierunek działań
Zadania
•
•
I.2.1.Budowa bazy informacji
o zasobach dziedzictwa kulturowego
w gminie Nowogródek Pomorski
•
•
•
I.2.2. Budowa systemu zarządzania
i marketingu zabytkami
•
•
•
przeprowadzenie akcji informacyjnej wśród mieszkańców na temat troski o
dziedzictwo kulturowe;
platformę internetową Urzędu Gminy w Nowogródku Pomorskim uczynić gminną
bazą wszechstronnej informacji o dziedzictwie kulturowym gminy, aktualizowaną
na bieŜąco;
tworzenie i rozwój portali internetowych poszczególnych miejscowości czy
sołectw jako bazy informacji o lokalnych zasobach dziedzictwa kulturowego, o
stanie
jego
zachowania,
warunkach
zagospodarowania
obiektów
nieuŜytkowanych, itp.;
tworzenie systemu monitoringu dla kontroli stanu zachowania, uŜytkowania i
wszelkich prac przy zabytkach, w tym archeologicznych.
stosowania zachęt prawnych i finansowych oraz pomocy publicznej dla
inwestorów, właścicieli i uŜytkowników obiektów zabytkowych;
przygotowanie kompleksowej informacji o ofercie kulturowej i turystycznokulturowej gminy (np. foldery);
przygotowanie kompleksowej, łatwo dostępnej informacji o warunkach
zagospodarowania nieuŜytkowanych obiektów zabytkowych i ofertach
gospodarczych uwzględniających opiekę nad zabytkami;
podjęcie akcji promocyjnej dotyczącej obiektów zabytkowych, np. opracowanie
mapy zabytków gminy, jako atrakcyjnej graficznie formy promocji, ułatwiającej
dotarcie do wszystkich elementów dziedzictwa kulturowego.
52
NA LATA 2009-2013
Priorytet I.3. Budowa toŜsamości poprzez ochronę dóbr kultury, edukację regionalną i turystykę
Kierunek działań
Zadania
•
•
I.3.1. Eksponowanie walorów kulturowych
poprzez turystykę, edukację i promocję
•
•
•
I.3.2. Edukacja i popularyzacja wiedzy
o regionalnym dziedzictwie kulturowym
•
•
•
•
•
utworzenie muzeum lub zorganizowanie w placówkach kulturalno-oświatowych
tzw. „izb muzealnych” („izb pamięci”);
ochrona zabytków poprzez odpowiednie zapisy w miejscowych planach
organizacja i wspieranie realizacji konkursów, wystaw i innych działań
edukacyjnych;
ustanowienie i przyznawanie nagrody za osiągnięcia w dziedzinie
upowszechniania i ochrony kultury materialnej gminy (w tym prac magisterskich i
dyplomowych).
edukacja regionalna – tworzenie programów nauczania regionalnego i
podręczników uwzględniających dziedzictwo kulturowe dla wszystkich poziomów
nauczania, wspieranie projektów edukacyjnych poświęconych upowszechnianiu
historii i dziedzictwa kulturowego;
organizacja kształcenia nauczycieli i organizatorów Ŝycia kulturalnego w
zakresie opieki nad zabytkami;
szkolenie osób bezrobotnych w rzemiosłach związanych szczególnie z
tradycyjną sztuką budowlaną;
wsparcie utrzymywania na rynku pracy zanikających rzemiosł i zawodów;
opracowanie i organizacja tras oraz ścieŜek edukacyjnych z wykorzystaniem
obiektów i zespołów zabytkowych;
uaktualnienie istniejących i wykonanie nowych tablic informacyjnych przy
obiektach zabytkowych.
53
NA LATA 2009-2013
Priorytet II.1. Zagospodarowanie zabytków stanowiących własność Gminy Nowogródek Pomorski
Kierunek działań
Zadania
•
II.1.1. Zahamowanie procesu degradacji
zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu
ich zachowania.
•
•
•
•
II.1.2. Zagospodarowanie zabytków
nieuŜytkowanych
•
•
•
prowadzenie prac remontowo-konserwatorskich przy obiektach zabytkowych
stanowiących własność gminy (w ramach opracowanego planu remontów);
podejmowanie starań o uzyskanie środków zewnętrznych na rewaloryzację
zabytków będących własnością gminy;
dofinansowanie prac rewaloryzacyjnych przy obiektach nie będących własnością
gminy w postaci stosownej uchwały dotyczącej dotacji na prace remontowokonserwatorskie przy zabytkach ruchomych i nieruchomych;
zabezpieczenie obiektów zabytkowych przed poŜarem, zniszczeniem i kradzieŜą
(montaŜ instalacji przeciwpoŜarowej i alarmowej, zabezpieczeń przeciw
włamaniom, znakowanie i ewidencjonowanie zabytków ruchomych itp.).
upowszechnianie informacji – za pośrednictwem mediów i przez internet –
dotyczących niezagospodarowanych pałaców i dworów z wyszczególnieniem
palety zachęt – ulg podatkowych, kredytów preferencyjnych pomocy publicznej
itp.;
zmiana sposobu uŜytkowania lub adaptacja nieuŜytkowanych obiektów
zabytkowych (będących własnością Gminy) do nowych funkcji;
stosowanie permanentnych działań dyscyplinujących, przy uŜyciu wszelkich
dopuszczalnych prawem (łącznie z doniesieniem prokuratorskim), wobec osób,
które kupiły zabytek w złej wierze i nie wywiązały się z obowiązków właścicieli,
powodując zagroŜenie dla zabytku;
rewaloryzacja zespołów zabytkowej zieleni (w tym gminnych parków, cmentarzy,
a przede wszystkim nieczynnych cmentarzy).
54
NA LATA 2009-2013
Priorytet II.2. Kształtowanie obszarów zabytkowych i krajobrazu kulturowego
Kierunek działań
Zadania
•
•
II.2.1. Rewaloryzacja i rewitalizacja
dawnego zespołu urbanistycznego
Nowogródka Pomorskiego
•
•
•
II.2.2. Ochrona i rewaloryzacja krajobrazu
kulturowego wsi
•
•
•
przeprowadzenie rewaloryzacji Placu św. Floriana w Nowogródku Pomorskim;
ochrona konserwatorska miejscowości o dobrze zachowanym zabytkowym
układzie przestrzennym w strefie architektonicznego krajobrazu wewnętrznego
przed nowymi, dysharmonizującymi, elementami;
ochrona konserwatorska załoŜenia urbanistycznego Nowogródka Pomorskiego
przed dekompozycją jego panoram i osi widokowych przez niewłaściwie
lokalizowane nowe, wielko powierzchniowe inwestycje;
wszelkie prace ziemne w obszarze miejscowości muszą mieć nadzór
archeologiczny.
ochrona konserwatorska dobrze zachowanych w układzie przestrzennym
załoŜeń ruralistycznych przez objęcie ich rejestrem zabytków;
pogłębienie tej ochrony odpowiednimi zapisami w lokalnych planach
prowadzenie bieŜących prac porządkowych przy zabytkowych zespołach zieleni:
parkach i cmentarzach;
wykonanie ewidencji i waloryzacji alei drogowych oraz objecie ich ochroną.
55
NA LATA 2009-2013
Załącznik nr 1 REJESTR ZABYTKÓW NIERUCHOMYCH – WYKAZ
Lp.
Miejscowość
Obiekt
Adres
Rejestr
zabytków
Materiał
ścian
Datowanie
Działka nr ewid.
własność
1.
GIśYN
zbór protestancki,
(Giesenbrügge)
od 1945 r. magazyn
w centrum wsi, wsch.
część XIII-w. nawsia,
nr A-109
kamienne/
ceglane
1890 r.
z 21.12.2002 r.
306
komunalna
od płd. przylega do parku
2.
jw.
3.
KARSKO
park popałacowy
płn. część wsi, na zach. od nr 214
załoŜenia folwarcznego,
z 29.08.1977 r.
pałac nie istnieje
nie dotyczy
kościół filialny p. w.
w centrum wsi,
nr 126
ceglane
św. Antoniego
ul. Mieszka I 20
z 04.07.1956 r.
dwór (1) ruina
płn.-zach. część wsi,
nr 757
płn. kraniec załoŜenia
z 20.04.1974 r.
nr 243
obok kościoła
z 22.10.1957 r.
XVIII w.
296/1
prywatna
XIII w.,
574
2 poł. XIX w.
wyznaniowa
(Karzig)
4.
jw.
5.
dwór (2)
jw.
ceglane
1624 r., XIX w. 520/25
prywatna
ceglane
1775 r.
520/25
prywatna
56
NA LATA 2009-2013
6.
park dworski
płn.-zach. część wsi, po
wsch. stronie folwarku
NOWOGRÓDEK
POMORSKI
nie dotyczy
z 07.02.1978 r.
jw.
7.
nr 239
kościół parafialny p.w. Matki ul. 700-lecia nr 3
BoŜej Królowej Polski
nr 138
kamienne/
ceglane/
z 31.07.1956 r.
(Neuenburg)
XVIII w.,
520/25
pocz. XX w.
prywatna
2 poł. XIIII w., 175
1752 r.
wyznaniowa
ryglowe
57
NA LATA 2009-2013
Załącznik nr 2 GMINNA EWIDENCJA ZABYTKÓW – WYKAZ
Lp.
Miejscowość
Obiekt
Adres
Rejestr
zabytków
Materiał
ścian
Datowanie
Działka nr ewid.
własność
1.
Świątki-Nowogródek aleja kasztanowców
Pomorski
przy drodze ŚwiątkiNowogródek Pomorski
nie dotyczy
kon. XIX w. –
pocz. XX w.
32
powiatowa
2.
Trzcinna-Karsko
aleja klonowa
przy drodze TrzcinnaKarsko
nie dotyczy
kon. XIX w. –
pocz. XX w.
235/2 i 235/3
powiatowa
3.
GIśYN
układ ruralistyczny –
owalnica/ ulicówka
(Giesenbrügge)
4.
jw.
płn.-zach. kraniec gminy,
nie dotyczy
XIII w.
nie dotyczy
kamienne/
ceglane
1890 r.
306
nad jeziorem Sulimierskim
zbór protestancki,
w centrum wsi, wsch.
część XIII-w. nawsia,
od 1945 r. magazyn
nr A-109
z 21.12.2002 r.
komunalna
od płd. przylega do parku
5.
6.
7.
jw.
jw.
jw.
kościół filialny p. w. PodwyŜ- płn.-wsch. część wsi, na
szenia KrzyŜa Świętego
terenie dawnego majatku,
na skraju parku
ceglane
park popałacowy
płn. część wsi, na zach. od nr 214
załoŜenia folwarcznego,
z 29.08.1977 r.
pałac nie istnieje
nie dotyczy
płd.-zach. część wsi, po
wsch. stronie drogi, po płd.
stronie d. cmentarza
nie dotyczy
cmentarz poewangelicki,
ob. komunalny
1936 r.
299
wyznaniowa
XVIII w.
296/1
prywatna
pocz. XX w.
509
komunalna
58
NA LATA 2009-2013
8.
9.
jw.
jw.
cmentarz poewangelicki i
prokatolicki, nieczynny
płd.-zach. część wsi, po
wsch. stronie drogi, na
skraju lasu
kaplica-mauzoleum rodu von płd.-zach. część wsi, na
Borcke
terenie d. cmentarza
nie dotyczy
poł. XIX w.
509
komunalna
typowana do
ceglane
wpisu do rej. zab.
1 poł. XIX w.
509
komunalna
10. jw.
11. jw.
12. jw.
budynek młyna w zespole
młyna elektrycznego
na płn.-zach. od wsi, tzw.
GiŜyn Młyn, po wsch.
stronie szosy
budynek mieszkalno-biurowy GiŜyn nr 72
w zespole młyna
budynek mieszkalny
GiŜyn nr 74
w zespole młyna
13. jw.
droga brukowana
płn.-wsch. część wsi, droga
do Rokitna
zespół młyna
ceglane
typowany do
wpisu do rej. zab.
4 ćw. XIX w.
ceglane
zespół młyna
typowany do
wpisu do rej. zab.
1 ćw. XX w.
zespół młyna
ceglane
typowany do
wpisu do rej. zab.
4 ćw. XIX w.
kostka
granitowa
85/3
prywatna
85/6
prywatna
169
prywatna
XIX w.
408
powiatowa
14. jw.
budynek mieszkalny
GiŜyn nr 4
ceglane
l. 30-ste XX w. 137
prywatna
15. GIśYN
budynek mieszkalnogospodarczy
GiŜyn nr 28
ceglane
1926-1930
470
prywatna
16. jw.
GiŜyn nr 29
ceglane
1926-1930
465
prywatna
17. jw.
budynek mieszkalno-
GiŜyn nr 30A-B
ceglane
1926-1930
432/4 i 433
59
NA LATA 2009-2013
gospodarczy
18. jw.
prywatna
GiŜyn nr 32
ceglane/
drewniane
1926-1930
425
prywatna
19.
GiŜyn nr 39
ceglane
1926-1930
prywatna
jw.
20.
GiŜyn nr 41
ceglane/
drewniane
1926-1930
360
prywatna
jw.
21. jw.
379
GiŜyn nr 42
ceglane
1926-1930
361
prywatna
22. jw.
GiŜyn nr 44
ceglane
1926-1930
366
prywatna
23.
budynek mieszkalny
GiŜyn nr 46
ceglane
lata 20-30-ste 370
XX w.
prywatna
24. jw.
budynek mieszkalny
GiŜyn nr 50
ceglane
lata 20-30-ste 311/1
XX w.
prywatna
25.
budynek mieszkalny
GiŜyn nr 61
ceglane
XIX/XX w.
jw.
292/2
jw.
prywatna
26. jw.
budynek mieszkalny
GiŜyn nr 67
ceglane
XIX/XX w.
123/1
prywatna
60
NA LATA 2009-2013
27. jw.
GiŜyn nr 75
ceglane/
drewniane
1926-1930
198
prywatna
28.
GiŜyn nr 76
ceglane/
drewniane
jw.
29.
1926-1930
GiŜyn nr 81
ceglane
prywatna
1926-1930
GOLIN
224/2
prywatna
jw.
30.
201/3
cmentarz jeńców wojennych na płd.-wsch. od
Nowogródka, po płn.
stronie szosy do Karska
nie dotyczy
park dworski
na płd.-wsch. od
Nowogródka, po płd.
stronie szosy do Karska
nie dotyczy
na wsch. od Nowogródka
Pomorskiego, na płn. od
szosy Nowogródek-Karsko
nie dotyczy
wsch. część gminy,
nie dotyczy
1939-1945
505
prywatna
(Gollin)
31.
jw.
32.
cmentarz poewangelicki
KARLIN
ok. 1830-1840 511/22
prywatna
pocz. XX w.
184
komunalna
(Keller)
33.
owalnica
KARSKO
(Karzig)
34.
jw.
na skraju Puszczy
Gorzowskiej
zbór protestancki, ob. kościół w centrum wsi,
filialny p. w. św. Antoniego
ul. Mieszka I 20
XIII w.,
nie dotyczy
1202-1208
nr 126
z 04.07.1956 r.
ceglane
XIII w.,
574
2 poł. XIX w.
wyznaniowa
61
NA LATA 2009-2013
35.
cmentarz przykościelny
w centrum wsi, teren
przykościelny
nie dotyczy
XIII w.
wyznaniowa
jw.
36.
ogrodzenie kościelne
w centrum wsi, teren
przykościelny
kamienne/
ceglane
2 poł. XIX w.
jw.
38.
płd.-zach. część wsi, zach.
strona ul. Gorzowskiej
jw.
dwór (2)
jw.
park dworski
jw.
695
w centrum wsi, po płd.zach. stronie kościoła
dwór (1) i (2),
nie dotyczy
park wpisane do
rejestru zabytków
1624, 1755 r., 520/25, 520/23,
1860-1939
520/48, 520/47
państwowa/ prywatna
dwór (1) ruina
41.
poł. XIX w.
komunalna
jw.
40.
nie dotyczy
ob. komunalny
zespół dworsko-parkowofolwarczny
39.
574
wyznaniowa
jw.
37.
574
nr 757
płn. kraniec załoŜenia
z 20.04.1974 r.
nr 243
obok kościoła
z 22.10.1957 r.
wsch. stronie folwarku
nr 239
z 07.02.1978 r.
ceglane
1624 r., XIX w. 520/25
prywatna
ceglane
1775 r.
520/25
prywatna
nie dotyczy
XVIII w.,
520/25
pocz. XX w.
prywatna
62
NA LATA 2009-2013
42.
oficyna, ob. budynek
mieszkalny
ceglane
3 ćw. XIX w.
ul. Mieszka I 14
jw.
43.
w zespole folwarcznym,
ogrodzenie z dwiema
bramami
w zespole dworskoparkowo-folwarcznym
prywatna
ceglane
XVIII w.
podwórze folwarczne z
nawierzchnią brukowaną
w centrum wsi, na zach. od
dworów i parku
kamień
narzutowy
1860-1939
droga o nawierzchni
brukowanej
ul. Ogrodowa
kostka
granitowa
XIX w.
aleja drzew liściastych (lipy i ul. Mieszka I
kasztanowce)
nie dotyczy
2 poł. XIX w. – 553
1 poł. XX w.
powiatowa
gorzelnia
ceglane
1 ćw. XX w.
jw.
47.
ul. Ogrodowa nr 2
stodoła
ul. Gorzowska nr 13
ryglowe
2 poł. XIX w.
budynek mieszkalny
jw.
646
prywatna
jw.
49.
657
komunalna
jw.
48.
731
komunalna
jw.
46.
520/48
państwowa
jw.
45.
520/25
prywatna
jw.
44.
520/20
ul. Mieszka I nr 1
ceglane
4 ćw. XIX w.
555/2
prywatna
63
NA LATA 2009-2013
50.
budynek mieszkalny
ul. Mieszka I nr 9
ceglane
XIX/XX w.
prywatna
jw.
51.
budynek mieszkalny
ul. Mieszka I nr 10
ceglane
kon. XIX w.
dom kościelnego, ob.
budynek mieszkalny
ul. Mieszka I nr 19
ceglane
ok. 1890 r.
budynek mieszkalny
ul. Mieszka I nr 29
ceglane
kon. XIX w.
budynek mieszkalny,
jw.
55.
ul. Mieszka I nr 37
ryglowe
4 ćw. XIX w.
tzw. ośmiorak
dwór w d. zespole
nadleśnictwa królewskiego
ul. Mieszka I nr 40
zespół typowany ceglane
do wpisu do rej.
1 ćw. XIX w.
w d. zespole nadleśnictwa, zespół typowany ryglowe/
ul. Mieszka I nr 42
do wpisu do rej. ceglane
4 ćw. XIX w.
539/32
prywatna
jw.
budynek mieszkalny,
jw.
539/32
prywatna
budynek gospodarczy z
częścią mieszkalną
57.
239/13 i 239/16
prywatna
jw.
56.
588/3
prywatna
jw.
54.
520/23
prywatna
jw.
53.
566
prywatna
KARSKO
52.
564/1
ob. poczta
ul. Mieszka I nr 48
ceglane
1 ćw. XX w.
666
państwowa
64
NA LATA 2009-2013
58.
budynek mieszkalny
ul. Mieszka I nr 50
ceglane
3 ćw. XIX w.
prywatna
jw.
59.
budynek mieszkalny
ul. Mieszka I nr 54
jw.
60.
kamienica
ul. Mieszka I nr 57
typowany do
ryglowe/
wpisu do rej. zab.
ceglane
poł. XIX w.
ceglane
XIX/XX w.
ul. Mieszka I nr 60
ceglane
4 ćw. XIX w.
budynek mieszkalny
ul. Mieszka I nr 66
ceglane
4 ćw. XIX w.
budynek mieszkalny
ul. Mieszka I nr 73
ceglane
4 ćw. XIX w.
leśniczówka
ul. Ogrodowa nr 7
ceglane
1915 r.
239/33
państwowa
jw.
budynek mieszkalny
jw.
612
prywatna
jw.
65.
623
prywatna
jw.
64.
638
prywatna
jw.
63.
644
prywatna
budynek mieszkalny
62.
656/1
prywatna
jw.
61.
664/1
ul. Ogrodowa nr 13
ceglane/
kamienne
1884 r.
732
prywatna
65
NA LATA 2009-2013
66.
budynek mieszkalny
ul. Ogrodowa nr 22
ceglane
pocz. XX w.
prywatna
jw.
67. jw.
716
budynek mieszkalny
ul. Ogrodowa nr 23
ceglane
pocz. XX w.
715/1
prywatna
68. jw.
budynek mieszkalny
ul. Pionierów nr 8/1-2
ryglowe/
ceglane
2 poł. XIX w.
752
prywatna
69. jw.
budynek mieszkalny
pl. Jedności Narodowej 16
ceglane
1923 r.
475
prywatna
70. KINICE
kościół filialny p. w. MB
WspomoŜenie Wiernych
płn. część wsi, po zach.
stronie drogi do Ulejna
typowany do
ceglane
wpisu do rej. zab.
4 ćw. XIX w.
(Kienitz)
71. jw.
wyznaniowa
ob. komunalny
72. jw.
68/1
kaplica cmentarna
wsch. część wsi, po płd.
stronie szosy MyślibórzBarlinek
nie dotyczy
na terenie cmentarza
komunalnego
ceglane
poł. XIX w.
181
komunalna
1 ćw. XX w.
181
komunalna
73. jw.
park podworski
płn-wsch. część wsi, wsch.
strona drogi do Ulejna
nie dotyczy
2 ćw. XIX w.
126/2
komunalna
74. jw.
budynek gospodarczy
w dawnym zespole
folwarcznym
ceglane
pocz. XX w.
prywatna
75. jw.
budynek gospodarczy
w centrum wsi,
kamienne
2 poł. XIX w.
128
66
NA LATA 2009-2013
76. jw.
77. jw.
78. jw.
(remiza straŜacka?)
w rozwidleniu dróg
transformator
w centrum wsi, po płn.
stronie drogi wojewódzkiej
droga o nawierzchni
brukowanej
leśniczówka
komunalna
ceglane
płn. część wsi, lokalna
droga przez Ulejno do
Mostkowa
Kinice nr 8
lata 30-ste
79
XX w.
państwowa
kamień polny XIX w.
104
komunalna
typowana do
ceglane
wpisu do rej. zab.
ok. 1910 r.
58/3
państwowa
79.
stodoła
Kinice nr 8
typowana do
ryglowe/
wpisu do rej. zab. ceglane
ok. 1910 r.
58/3
państwowa
80. jw.
szkoła, ob. budynek
mieszkalny
Kinice nr 33
ceglane
4 ćw. XIX w.
68/1
prywatna
81. jw.
budynek mieszkalny
Kinice nr 34
ceglane
pocz. XX w.
66
prywatna
82. NOWOGRÓDEK
POMORSKI
układ urbanistycznoruralistyczny
zach. część gminy, na
wsch. od trasy Gorzów
Wlkp.-Szczecin
nie dotyczy
XIII w., 1298 r. nie dotyczy
kamienne/
ceglane/
2 poł. XIIII w., 175
1752 r.
wyznaniowa
(Neuenburg)
83. jw.
kościół parafialny p.w. Matki ul. 700-lecia nr 3
BoŜej Królowej Polski
nr 138
z 31.07.1956 r.
ryglowe
84. jw.
na działce kościelnej
nie dotyczy
2 poł. XIII w.
175
67
NA LATA 2009-2013
wyznaniowa
85. jw.
ogrodzenie kościelne wraz z na działce kościelnej
murem oporowym
kamienne/
XIII w., XVIII w. 175
ceglane
86. jw.
87. NOWOGRÓDEK
POMORSKI
płd-wsch. część wsi,
ob. komunalny
po wsch. stronie ulicy
Gorzowskiej
kaplica cmentarna
na terenie cmentarza
komunalnego
nie dotyczy
wyznaniowa
pocz. XIX w.
228
komunalna
ceglane
ok. 1930 r.
228
komunalna
88. jw.
zespół dworsko-parkowofolwarczny, tzw. Folwark
Sumiak
na płn.-wsch. od wsi, po
obu stronach szosy do
Barlinka, ul. Barlinecka
nie dotyczy
1 poł. XIX w. – 454/57, 458/14,
1939 r.
454/16, 454/15
prywatna
89. jw.
dwór w dawnym Folwarku
Sumiak
ul. Barlinecka nr 13-14
ceglane
kon. XIX w.
454/17 i 454/57
prywatna
90. jw.
91. jw.
92. jw.
park dworski w dawnym
Folwarku Sumiak
aleja lipowa w dawnym
Folwarku Sumiak
na płn.-wsch. od wsi, płn.zach. strona dworu, płn.
strona szosy do Barlinka
nie dotyczy
na płn.-wsch. od wsi, aleja
łączy d. folwark z drogą
Nowogródek-Karsko
nie dotyczy
stajnia z częścią mieszkalną ul. Barlinecka nr 11-12
w dawnym Folwarku Sumiak
1 poł. XIX w.
454/57
prywatna
kon. XIX w.
458/14
prywatna
kamienne/
ceglane
kon. XIX w.
454/15 i 454/16
prywatna
93. jw.
budynek mieszkalny w d.
ul. Barlinecka nr 9
kamienne/
kon. XIX w.
454/11
68
NA LATA 2009-2013
kolonii robotników folwarku
94. jw.
budynek mieszkalny w d.
kolonii robotników folwarku
ceglane
ul. Barlinecka nr 16
ceglane
mieszkalne
kon. XIX w.
458/7
prywatna
95. jw.
wiatrak wieŜowy typu
holenderskiego (ruina)
na płd.-wsch. od wsi, płd.
strona szosy do Karska
kamienne/
ceglane
poł. XIX w.
361
prywatna
96. jw.
ogrodzenie posesji
pl. św. Floriana nr 3B
kamienne/
ceglane
pocz. XX w.
213
prywatna
97. jw.
budynek mieszkalny
ul. 700-lecia nr 2
ceglane
ok. 1910 r.
171/5
prywatna
98. jw.
budynek mieszkalny
ul. Boczna nr 3
typowany do
ryglowe/
wpisu do rej. zab. ceglane
3 ćw. XIX w.
295
prywatna
99. jw.
budynek mieszkalny
ul. Boczna nr 6
typowany do
ryglowe
wpisu do rej. zab.
poł. XIX w.
292/1
prywatna
100. jw.
budynek mieszkalny
ul. Boczna nr 9
typowany do
ceglane
wpisu do rej. zab.
pocz. XX w.
238
prywatna
101. jw.
ul. Boczna nr 12
typowany do
ceglane
wpisu do rej. zab.
3 ćw. XIX w.
197
prywatna
102. jw.
budynek mieszkalny
ul. Gorzowska nr 19
ceglane
lata 20-ste
306
XX w.
prywatna
69
NA LATA 2009-2013
103. jw.
104. jw.
budynek mieszkalny
budynek inwentarski
ul. Gorzowska nr 21
ul. Gorzowska nr 27
ceglane
ryglowe/
lata 20-ste
305/1
XX w.
prywatna
kon. XIX w.
298/1
ceglane
105. NOWOGRÓDEK
POMORSKI
budynek mieszkalny
Kolonia Nowogródek
Pomorski nr 5
ceglane
prywatna
pocz. XX w.
428
prywatna
106. jw.
107. jw.
108. jw.
109. jw.
110. jw.
budynek mieszkalny
budynek gospodarczy
plebania
budynek gospodarczomagazynowy
budynek mieszkalny
Kolonia Nowogródek
Pomorski nr 6
Kolonia Nowogródek
Pomorski nr 6
ul. Kościelna nr 1
ul. Kościelna nr 1
ul. Krótka nr 3
typowany do
ceglane
wpisu do rej. zab.
typowany do
ceglane
wpisu do rej. zab.
ceglane
ceglane
ceglane
lata 20-ste
412/1
XX w.
prywatna
lata 20-ste
412/1
XX w.
prywatna
lata 20-ste
15
XX w.
wyznaniowa
lata 20-ste
15
XX w.
wyznaniowa
pocz. XX w.
192/8
prywatna
111. jw.
budynek mieszkalny
ul. Krótka nr 6
ceglane
pocz. XX w.
224
prywatna
112. jw.
budynek inwentarski
ul. Mickiewicza nr 9
ceglane
1923 r.
103
70
NA LATA 2009-2013
prywatna
113. jw.
budynek mieszkalny
ceglane
2 poł. XIX w.
14
prywatna
114. jw.
budynek gospodarczy
kamienne/
2 poł. XIX w.
ceglane
115. jw.
willa
ceglane
14
prywatna
1 ćw. XX w.
82/7
prywatna
116. jw.
budynek mieszkalny
ryglowe/
2 poł. XIX w.
ceglane
117. jw.
118. jw.
119. jw.
mieszkalny
budynek mieszkalny (willa), ul. Pocztowa nr 1
ob. poczta
budynek mieszkalny
ul. Pomorska nr 1
ceglane
ceglane
ryglowe/
ceglane
173/1
prywatna
lata 20-ste
176
XX w.
prywatna
lata 20-ste
168
XX w.
państwowa
ok. 1870 r.
178
prywatna
120. PARZEŃSKO
(Wollhaus)
121. ROKITNO
(Arnoldshof, Rockin)
na płd.-wsch. od
Nowogródka, w lesie, na
lekkim wzniesieniu
na płn. skraju wsi, płn.
strona drogi do Rychnowa
typowany do
nie dotyczy
wpisu do rejestru
zabytków
nie dotyczy
1 poł. XIX w.
799
komunalna
poł. XIX w.
63
komunalna
71
NA LATA 2009-2013
122. jw.
123. jw.
transformator
stodoła
na terenie posesji nr 6
Rokitno nr 4
ceglane
ryglowe/
lata 30-ste
94
XX w.
państwowa
1 ćw. XX w.
51
ceglane
124. ROKITNO
budynek mieszkalny
Rokitno nr 6
ceglane
prywatna
1922 r.
95/1
prywatna
125. jw.
stodoła
Rokitno nr 6
kamienne/
ceglane
ok. 1922 r.
95/1
prywatna
126. jw.
stodoła
Rokitno nr 7
ceglane
1 ćw. XX w.
96
prywatna
127. jw.
128. SMOLARY
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
Rokitno nr 17
Smolary nr 3
typowany do
ryglowe
wpisu do rej. zab.
ceglane
1 poł. XIX w.,
pocz. XX w.
prywatna
ok. 1920 r.
348/4
(Schöneberger
Teerofen)
129. jw.
państwowa
budynek mieszkalny
Smolary nr 5
ceglane
ok. 1910 r.
491/9
prywatna
130. STAWNO
leśniczówka, ob. budynek
mieszkalny
Stawno nr 2
ceglane
4 ćw. XIX w.
(Schmiddelbrück)
131. jw.
prywatna
obora w zespole dawnej
Stawno nr 2
kamienne/
1888 r.
72
NA LATA 2009-2013
leśniczówki
132. SUMIAK
szkoła z kaplicą
ceglane
Sumiak nr 2
typowana do
ceglane
wpisu do rej. zab.
państwowa
ok. 1910 r.
(Kleefeld)
133. jw.
134. jw.
135. ŚWIĄTKI
(Tempelhof)
136. jw.
12/1, 13, 14
prywatna
pomnik ku czci mieszkańców na terenie posesji nr 2,
wsi poległych w pierwszej
przed elewacją frontową
wojnie światowej
szkoły z kaplicą
typowany do
granit
wpisu do rejestru
zabytków
po 1918 r.
gospoda, ob. budynek
mieszkalny
typowana do
ryglowe/
wpisu do rej. zab.
ceglane
1 ćw. XX w.
Sumiak nr 11
12/1, 13, 14
prywatna
176/1
prywatna
ulicówka z zespołem
folwarcznym
zach. skraj gminy, po
wsch. i zach. stronie trasy
Gorzów Wlkp.-Szczecin
nie dotyczy
poł. XIII w.
nie dotyczy
zespół pałacowo-parkowofolwarczny
w centrum wsi, po wsch.
stronie lokalnej drogi
nie dotyczy
1 poł. XIX w.,
rozparcelowany
4 ćw. XIX w.
137. jw.
park popałacowy
po wsch. stronie lokalnej
drogi, wsch. część zespołu
nie dotyczy
1 poł. XIX w.
89/2
komunalna
138. jw.
139. jw.
stodoła (obora) w dawnym
zespole folwarcznym
budynek inwentarski w d.
zespole folwarcznym
Świątki nr 21
Świątki nr 15 i 18
typowana do
kamienne/
wpisu do rej. zab.
ceglane
kamienne/
ceglane
1851 r.
91
państwowa
ok. poł. XIX w. 93
prywatna
140. jw.
transformator
płd.- zach. część wsi, płd.
strona szosy do Trzcinnej
ceglane
lata 30-ste
76
XX w.
państwowa
73
NA LATA 2009-2013
141. jw.
142. ŚWIĄTKI
stacja kolejowa,
Świątki nr 5,
ob. budynek mieszkalny
w zespole stacji kolejowej
budynek gospodarczy
(szalet)
ceglane
ok. 1912 r.
28/3 państwowa/
komunalna/ prywatna
ryglowe/
ok. 1912 r.
28/3 państwowa/
komunalna/ prywatna
ok. 1912 r.
28/3 państwowa/
ceglane
143. jw.
aleja lipowa
nie dotyczy
komunalna/ prywatna
144. jw.
budynek mieszkalny
Świątki nr 3,
ceglane
ok. 1912 r.
145. jw.
budynek mieszkalny
Świątki nr 20
28/6
państwowa/ prywatna
ceglane
1930 r.
45/4
prywatna
146.
jw.
kuźnia, ob. budynek
gospodarczy
Świątki nr 20
ceglane/
drewniane
kon. XIX w.
45/4
prywatna
147.
leśniczówka
Świątki nr 26
ryglowe/
XIX/XX w.
44
jw.
ceglane
148. TRZCINNA
(Schöneberg)
149. jw.
owalnica
płd.-zach. część gminy,
nie dotyczy
państwowa
XIII w., 1298 r. nie dotyczy
po wsch. stronie trasy
Gorzów-Szczecin
zbór protestancki, ob. kościół w centrum wsi, po wsch.
parafialny p. w. św. Józefa stronie drogi, na lekkim
wzniesieniu
typowany do
ceglane
wpisu do rejestru
zabytków
1898 r.
124
wyznaniowa
74
NA LATA 2009-2013
150. jw.
151. jw.
w centrum wsi, na działce
kościelnej, na lekkim
wzniesieniu
nie dotyczy
wsch. część wsi, po wsch.
stronie kościoła
nie dotyczy
XIII w.
124
wyznaniowa
poł. XIX w.
148
komunalna
152. jw.
153. jw.
park podworski
transformator
płn. stronie d. załoŜenia
folwarcznego
nie dotyczy
2 poł. XIX w.
89/2
w centrum wsi, pomiędzy
wsią a d. folwarkiem,
ceglane
lata 20-30-ste 86
XX w.
państwowa
nie dotyczy
pocz. XX w.
komunalna
obok placu zabaw
154. jw.
aleja drzew liściastych (lipy) w centrum wsi, wzdłuŜ
drogi na osi N-S
350/2
powiatowa
155. jw.
budynek mieszkalny
Trzcinna nr 17
ceglane
kon. XIX w.
72/1
prywatna
156. jw.
gospodarczy
Trzcinna nr 20
ceglane
pocz. XX w.
76/1
prywatna
157. jw.
budynek mieszkalny
Trzcinna nr 27
ceglane
2 poł. XIX w.
150/2
prywatna
158. jw.
budynek inwentarskomagazynowy
Trzcinna nr 29
ceglane
2 poł. XIX w.
155
prywatna
75
NA LATA 2009-2013
159. TRZCINNA
stodoła
Trzcinna nr 31
kamienne/
4 ćw. XIX w.
ceglane
160. jw.
stodoła
Trzcinna nr 33A
ceglane
101/2
prywatna
4 ćw. XIX w.
104
prywatna
161. jw.
budynek inwentarskomagazynowy
Trzcinna nr 52
kamienne/
pocz. XX w.
ceglane
162. jw.
budynek mieszkalny
Trzcinna nr 55A-B
kamienne/
ceglane
313
prywatna
2 poł. XIX w.
324/2
prywatna
163. jw.
164. jw.
budynek mieszkalny
gospodarczy
Trzcinna nr 56
Trzcinna nr 57
ceglane
ceglane
lata 30-ste
325/2
XX w.
prywatna
1 ćw. XX w.
326
prywatna
165. jw.
budynek mieszkalny
Trzcinna nr 71
ceglane
4 ćw. XIX w.
140
prywatna
166. jw.
mieszkalny
Trzcinna nr 84
typowana do
ceglane
wpisu do rej. zab.
kon. XIX w.
125
komunalna/ prywatna
76
GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY NOWOGRÓDEK POMORSKI NA LATA 2009-2013
Załącznik nr 3
WNIOSEK do Zachodniopomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków
w Szczecinie
(oznaczenie organu, u którego wnioskodawca ubiega się o dotację)
o udzielenie w roku ..............
dotacji celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane, zwane dalej „pracami", przy
zabytku wpisanym do rejestru zabytków, położonym w województwie zachodniopomorskim
Wnioskodawca:
............................................................................................................................................................
..................
(imię, nazwisko, miejsce zamieszkania i adres wnioskodawcy lub nazwa, adres i siedziba jednostki organizacyjnej
będącej wnioskodawcą)
Nr telefonu, adres e-mail
...............................................................................................................................................................
Forma organizacyjno - prawna
....................................................................................................................................................
Wnioskodawca jest / nie jest1 płatnikiem podatku od towarów i usług VAT
Osoby upowaŜnione do reprezentowania wnioskodawcy, składania oświadczeń woli i zaciągania
w jego imieniu zobowiązań finansowych
....................................................................................................................
....................................................................................................................
Dane o zabytku:
Miejscowość: ..............................
1
Niepotrzebne skreślić
67
Powiat: .......................................... adres starostwa:
.................................................................................................................
Gmina........................................ adres urzędu gminy:
....................................................................................................................
określenie zabytku:
..........................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................
.........................
obiekt został wpisany w księdze rejestru2 ...................... pod numerem: ............................... z dnia
............................................
dokładny adres obiektu:
................................................................................................................................................................................
nieruchomość ujawniona w księdze wieczystej KW nr .................................. w Sądzie Rejonowym w
.........................................
Wskazanie tytułu prawnego wnioskodawcy do zabytku:
.......................................................................................................
Określenie wysokości dotacji, o którą ubiega się wnioskodawca:
ogólny koszt prac objętych wnioskiem.................................. słownie
......................................................................................
kwota dotacji: ....................... zł. słownie:
........................................................................................................................................
wysokość dotacji, o jaką ubiega się wnioskodawca, wyrażona w % w stosunku do ogólnych kosztów prac ..............
%,
2
JeŜeli przedmiotem dotacji mają być prace przy częściach składowych zabytku lub jego przynaleŜnościach - naleŜy podać
numer rejestru, pod jakim zostały wpisane te części lub przynaleŜności.
68
Zakres prac, które mają być objęte dotacją:
........................................................................................................
...................................................................................................................................................................
................
...................................................................................................................................................................
.................
Termin przeprowadzenia prac objętych wnioskiem:
.......................................................................................................
Pozwolenie wojewódzkiego konserwatora zabytków na prowadzenie prac:
.............................................................
.............................................................................................................................................................................
................
Pozwolenie na budowę:
...........................................................................................................................................................
Wykaz prac przeprowadzonych przy zabytku w okresie ostatnich 5 lat,
z podaniem wysokości poniesionych nakładów, w tym ze środków publicznych
rok
zakres przeprowadzonych prac
poniesione
wydatki
dotacje ze środków publicznych
(wysokość, źródło i wskazanie
prac, na które zostały
69
Wnioskodawca ubiega się o dotację na prace objęte wnioskiem u innych podmiotów:
Podmiot, u którego wnioskodawca ubiega się o dotację
tak/nie3
wysokość
wnioskowan
ej dotacji
Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa
narodowego
Wojewódzki konserwator zabytków
Rada powiatu
Rada gminy
ze środków zagranicznych, w tym europejskich:
od sponsorów lub innych podmiotów nie zaliczanych
do sektora finansów publicznych
Wykaz załączników do wniosku4
•
pozwolenie wojewódzkiego konserwatora zabytków na przeprowadzenie prac objętych wnioskiem
•
pozwolenie na budowę
3
JeŜeli wnioskodawca ubiega się o dotację, w rubryce przy nazwie właściwego podmiotu wpisać wyraz „tak", a w
przeciwnym przypadku wpisać wyraz „nie
4
JeŜeli wnioskodawca dołącza do wniosku dany załącznik, w prostokąt przy jego nazwie naleŜy wpisać wyraz „tak", a
w przeciwnym przypadku wyraz „nie".
70
•
dokument potwierdzający posiadanie przez wnioskodawcę tytułu prawnego do zabytku
•
decyzja o wpisie zabytku do rejestru zabytków
•
kosztorys ofertowy prac
•
kosztorys wstępny prac
•
kosztorys powykonawczy prac
•
oryginał rachunków lub faktur za przeprowadzone prace
•
wykaz rachunków lub faktur, ze wskazaniem wystawcy, daty wystawienia i numeru rachunku lub
faktury wraz
z wyszczególnieniem przedmiotu i wysokości wydatków
•
protokół odbioru przez wojewódzkiego konserwatora zabytków wykonanych prac
•
potwierdzony przez wojewódzkiego konserwatora zabytków obmiar przeprowadzonych prac
•
wypis z ewidencji działalności gospodarczej 5
•
harmonogram prac
•
inne informacje
Numer konta bankowego wnioskodawcy
.......................................................................................................
5
W przypadku prowadzenia działalności gospodarczej
71
NA LATA 2009-2013
.................................
(miejscowość, data)
.........................
...................
(podpis)
Oświadczenie wnioskodawcy o posiadanych zasobach rzeczowych i kadrowych.
Oświadczam, iŜ ………………………………………………. posiadam zasoby rzeczowe i kadrowe
niezbędne do realizacji zadania.
................................
(miejscowość, data)
..........................................
(podpis)
72
Załącznik nr 4
Uchwała Nr XV/144/07 Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego
z dnia: 18 grudnia 2007 r.
w sprawie: określenia trybu i zasad udzielania dotacji celowej na prace konserwatorskie,
restauratorskie i roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków kultury
połoŜonym na obszarze województwa zachodniopomorskiego.
Na podstawie art. 18 pkt 20 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz. U.
z 2001 r. Nr 142, poz. 1590 ze zm.) w związku z art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o
ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. nr 162, poz. 1568 ze zm.) Sejmik Województwa
Zachodniopomorskiego uchwala, co następuje:
§1
Niniejsza uchwała określa zasady udzielania dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie i
roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków, połoŜonym na obszarze
województwa zachodniopomorskiego, sposób jej rozliczania i kontroli wykonania zleconego
zadania oraz postępowania z wnioskami o udzielenie dotacji.
§2
1. Z budŜetu Województwa Zachodniopomorskiego mogą być udzielane dotacje celowe na prace
lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków znajdującym się na terenie
województwa zachodniopomorskiego, posiadającym istotne znaczenie historyczne, artystyczne lub
kulturowe oraz znajdującym się w złym stanie technicznym.
2. O dotacje, o których mowa w ust 1, moŜe ubiegać się kaŜdy podmiot posiadający tytuł prawny
do zabytku wynikający z prawa własności, uŜytkowania wieczystego, trwałego zarządu,
ograniczonego
prawa
rzeczowego
albo
stosunku
zobowiązaniowego.
3. Dotacja na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytku moŜe
obejmować nakłady określone w art. 77 ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i
opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 r., Nr 162, poz. 1568, Dz. U. z 2004 r., Nr 96, poz. 959, Dz.
U. z 2004 r., Nr 238, poz. 2390, Dz. U. z 2006 r., Nr 50, poz. 362, Dz. U. z 2006 r., Nr 126, poz.
875) zwanej dalej „ustawą o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami”.
4. Wysokość dotacji, jaka moŜe być udzielona, określa art. 78 z zastrzeŜeniem art. 82 ustawy o
ochronie i opiece nad zabytkami.
5. Dotacja moŜe być udzielana na dofinansowanie nakładów koniecznych na wykonanie prac
konserwatorskich, restauratorskich i prac budowlanych przy zabytkach, które wnioskodawca
zamierza wykonać w roku złoŜenia wniosku.
6. Na zasadach określonych w niniejszej uchwale, wnioskodawca moŜe wystąpić z kilkoma
wnioskami o dotacje dla prac lub robót budowlanych przy więcej niŜ jednym zabytku.
§3
1. Podstawą udzielenia dotacji jest wniosek o przyznanie dotacji złoŜony przez uprawniony
podmiot.
2. Wniosek składa się osobno na kaŜdy zabytek, na który ma być udzielona dotacja.
3. Wniosek o przyznanie dotacji powinien zawierać w szczególności:
1) imię i nazwisko, miejsce zamieszkania i adres wnioskodawcy lub nazwę, siedzibę i adres
wnioskodawcy będącego jednostką organizacyjną;
2) wskazanie zabytku, przy którym maja być prowadzone prace i rodzaju tych prac;
3) kopię decyzji o wpisie zabytku do rejestru zabytków;
4) dokument potwierdzający posiadanie przez wnioskodawcę tytułu prawnego do zabytku wydany
nie wcześniej niŜ 3 miesiące przed datą złoŜenia wniosku;
5) zgodę wszystkich współwłaścicieli jeŜeli zabytek jest w posiadaniu kilku właścicieli;
6) zgodę właściciela jeŜeli o dotację zwraca się uŜytkownik zabytku;
73
7) fotograficzną dokumentację stanu istniejącego zabytku;
8) zalecenia konserwatorskie określające zakres i sposób prowadzenia planowanych przy zabytku
prac lub pozwolenie Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków na przeprowadzenie prac, które
mają być przedmiotem dotacji;
9) kosztorys inwestorski przewidywanych prac lub robót;
jeśli
prace
wymagają
takiego
pozwolenia;
10)
pozwolenie
na
budowę,
11) wnioskowaną kwotę dotacji;
12) harmonogram realizacji zadania i całkowity koszt zadania w tym informację o wysokości
środków własnych;
13) wykaz prac lub robót budowlanych wykonanych przy danym zabytku w okresie 3 lat
poprzedzających dzień złoŜenia wniosku z podaniem łącznej wysokości nakładów, w tym
wysokości i źródeł dofinansowania otrzymanego ze środków publicznych.
4. ZłoŜenie wniosku nie jest równoznaczne z przyznaniem dotacji, nie gwarantuje się równieŜ
przyznania dotacji w wysokości oczekiwanej przez składającego wniosek.
5. Wniosek pozostawiony będzie bez rozpatrzenia, w przypadku:
1) złoŜenia go po terminie,
2) braku danych, o których mowa w ust. 3 pkt 1-13.
6. W przypadku stwierdzenia braków formalnych wnioskodawca moŜe być wezwany do
uzupełnienia lub złoŜenia wyjaśnień.
7. Dotacja nie moŜe być przeznaczona na finansowanie kosztów stałych działalności podmiotu
ubiegającego się o dotację, ani na zakupy i zadania inwestycyjne oraz prace remontowobudowlane nie objęte wnioskiem oraz zawartą umową o udzieleniu dotacji.
§4
1. Sprawy związane z przyjmowaniem wniosków i przyznawaniem dotacji prowadzi komórka
merytoryczna
w
Urzędzie
Marszałkowskim
Województwa
Zachodniopomorskiego.
2. Biuro Dokumentacji Zabytków jako wyspecjalizowana samorządowa instytucja kultury moŜe być
w
prace
związane
z
oceną
merytoryczną
i
formalną
wniosków.
włączone
3. Wnioski o udzielenie dotacji naleŜy składać w terminie 30 dni od dnia podania informacji o
naborze wniosków.
4. Informacja o naborze wniosków będzie podawana do publicznej wiadomości w formie
ogłoszenia
prasowego
oraz
w
Biuletynie
Informacji
Publicznej
Województwa
Zachodniopomorskiego, po zaakceptowaniu treści ogłoszenia przez Zarząd Województwa
Zachodniopomorskiego w drodze uchwały.
5. O dacie złoŜenia wniosku decyduje data wpływu do Urzędu Marszałkowskiego Województwa
6. ZłoŜone wnioski o udzielenie dotacji rozpatruje się na zasadzie otwartego konkursu ofert,
rozumianych jako projekty prac lub robót budowlanych przy zabytku.
7. Decyzję o udzieleniu lub nie udzieleniu dotacji podejmuje Sejmik Województwa
Zachodniopomorskiego
w
drodze
uchwały
na
wniosek
Zarządu
Województwa
8. Od decyzji Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego nie przysługuje tryb odwoławczy.
9. W uchwale, o której mowa w ust. 7, Sejmik upowaŜnia Zarząd Województwa do zawarcia
umowy, o której mowa w § 5.
§5
1. Przekazanie dotacji następuje na podstawie pisemnej umowy.
2. Umowa, o której mowa w ust 1., określi szczegółowe warunki, sposób przekazania, rozliczenia i
kontroli dotacji.
74
§6
Urząd Marszałkowski prowadzi zestawienie danych o udzielonych dotacjach oraz informuje inne
organy uprawnione do udzielania dotacji na prace konserwatorskie, remontowe i roboty budowlane
przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków o dotacjach udzielonych z budŜetu Województwa
§7
Wykonanie uchwały powierza się Zarządowi Województwa Zachodniopomorskiego.
§8
Uchwała wchodzi w Ŝycie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym
Województwa Zachodniopomorskiego.
Przewodniczący Sejmiku
Województwa Zachodniopomorskiego
Michał Łuczak
75
Załącznik nr 5
Wypełnia Ministerstwo Kultury
i Dziedzictwa Narodowego:
Data wpływu do Departamentu
Decyzja Ministra:
zarządzającego:
Numer rejestru Ministerstwa:
kwota: ............................................
data: ..............................................
rozdział .................... § ..................
................................................................
Lista preferencji wniosków z dnia:
Program: DZIEDZICTWO KULTUROWE
priorytet 1
.................................... poz. ................
.................................................................................................
miejscowość ................................, dnia ......... 200... r.
(pieczęć wnioskodawcy)
Wniosek o udzielenie dotacji na dofinansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich i robót
budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków
w ramach programu DZIEDZICTWO KULTUROWE
priorytet 1 Ochrona zabytków
przedkładany w terminie naboru do dnia ...................................
Instytucja zarządzająca: DEPARTAMENT OCHRONY ZABYTKÓW
I. Nazwa zadania:6
……..........................................................………………………..………………………………………………...
……………………………………………….....................…………………………………………………………...
II. Rodzaj zadania (zakreślić właściwy):
a) planowane do przeprowadzenia w roku udzielenia dotacji niewymagające wyłonienia wykonawcy na podstawie przepisów o
zamówieniach publicznych;
b) planowane do przeprowadzenia w roku udzielenia dotacji wymagające wyłonienia wykonawcy na podstawie przepisów o
zamówieniach publicznych
c) przeprowadzone w okresie trzech lat poprzedzających rok złoŜenia wniosku (tzw. refundacja).
III. Informacje o wnioskodawcy:
6
Nazwa zadania powinna obejmować wskazanie obiektu zabytkowego, którego dotyczy zadanie wraz z miejscem jego
usytuowania.
76
1. Pełna nazwa wnioskodawcy:
………………………..................................…………………………………………………………………………
………………………................................................................…………………………………………………
2. a) Osoby upowaŜnione do reprezentowania wnioskodawcy, składania oświadczeń woli i zaciągania w jego
imieniu zobowiązań finansowych (nr telefonu, fax’u i e-mail):
- ...............................................................................................................................................................
- ...............................................................................................................................................................
b)
Osoba
odpowiedzialna
za
przygotowanie
wniosku
i
kontakty
z
Ministerstwem
Kultury
i Dziedzictwa Narodowego (nr telefonu, fax’u i e-mail):
- ...............................................................................................................................................................
3. Adres wnioskodawcy (województwo, miejscowość, kod pocztowy, ulica, nr telefonu, fax‘u, e-mail):
…....…….................................................……………………………………………………………………………
……….................................................………………………………………………………………………………
4. Nr NIP – obowiązkowo oraz nr Regon:
.................................................................................................
.................................................................................................
Nr NIP
Nr Regon
5. Forma organizacyjno–prawna:
- osoba fizyczna
- jednostka samorządu terytorialnego
- jednostka organizacyjna
jaka? ..................................................................................
np. osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą, kościół lub związek wyznaniowy,
fundacja, stowarzyszenie, przedsiębiorstwo, spółka (podać jaka)
6. Status prawny (właściwe zakreślić, maksymalnie dwa):
- organizacja poŜytku publicznego
- podmiot wpisany do rejestru przedsiębiorców
- podmiot posiadający osobowość prawną
- kościół lub związek wyznaniowy
- osoba fizyczna
77
- inny (jaki ?)
7. Wypełniają tylko jednostki samorządu terytorialnego (jeśli dotyczy)
7.1. Nazwa realizatora zadania, adres oraz nr telefonu, fax’u, e-mail:
.................................................................................................................................................................
7.2. Forma organizacyjno-prawna realizatora zadania oraz związek formalno-prawny z wnioskodawcą
.................................................................................................................................................................
7.3. Wyszczególnienie wszystkich wniosków (nazwa programu lub zadania, nazwa instytucji i kwota wnioskowana)
złoŜonych do ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego przez jednostkę samorządu
terytorialnego o dofinansowanie w bieŜącym roku (jeśli nie złoŜono wpisać „nie dotyczy”).
.................................................................................................................................................................
IV. Zakres zadania i jego charakterystyka
1. Termin i miejsce realizacji zadania
……........................................……………………………………………………………………………………...
…………...…………………….........................……………………………………………………………………...
2. Cele zadania, z uwzględnieniem celów Programu
……..................……………………………………………………………………………………………………...
……………...…...........................................………………………………………………………………………...
…………………………................................………………………………………………………………………...
3. Opis i zasięg zadania
……........................................……………………………………………………………………………………...
………………………………….....................………………………………………………………………………...
………………………………….....................………………………………………………………………………...
4. Dane o zabytku wpisanym do rejestru (adresy muszą zawierać kod pocztowy)
Miejscowość: .....................................................................................
Województwo: ......................................... Adres sejmiku: .............................................................................
78
Powiat: ......................................... Adres rady powiatu: ................................................................................
Gmina: .......................................... Adres rady gminy: ..................................................................................
Określenie zabytku (wg decyzji o wpisie do rejestru zabytków):
……...............................................……………………………………………………………………………….....
………………………………………..........................................................…………………………………….....
Obiekt został wpisany w księdze rejestru (A lub B): ................ pod numerem: ...........................................
Dokładny adres zabytku: ...............................................................................................................................
Nieruchomość ujawniona w księdze wieczystej KW nr .................................................................................
w Sądzie Rejonowym w: ................................................................................................................................
5. Wykaz prac przeprowadzonych przy zabytku w okresie ostatnich 5 lat, z podaniem wysokości poniesionych
nakładów, w tym ze środków publicznych
Rok
7
Poniesione
nakłady
Zakres przeprowadzonych prac
Dotacje ze środków
publicznych (wysokość
dotacji, źródło i wskazanie
prac, na które zostały
przeznaczone)
V. Przewidywane koszty realizacji zadania
8
1. Całkowity przewidywany/poniesiony koszt realizacji zadania (brutto)
.................................. zł
2. Wnioskowana wysokość dofinansowania ze środków pozostających w dyspozycji
ministra właściwego ds. kultury i ochrony dziedzictwa narodowego (brutto)
.................................. zł
3. Deklarowana wysokość finansowych środków własnych
3
wnioskodawcy/Koszty poniesione przez wnioskodawcę (brutto)
.................................. zł
4. Harmonogram i preliminarz całkowitych kosztów zadania (wg wzoru – wypełnić wyłącznie dla zadań
planowanych do przeprowadzenia)
HARMONOGRAM I PRELIMINARZ CAŁKOWITYCH KOSZTÓW ZADANIA
WRAZ ZE ŹRÓDŁAMI FINANSOWANIA
7
Jeśli nie przeprowadzano Ŝadnych prac, naleŜy wpisać „nie dotyczy”.
Środki publiczne to środki np. gminy, powiatu, marszałka województwa, „Funduszu kościelnego”, Unii Europejskiej.
8
Niepotrzebne skreślić.
79
Nazwa
zadania:
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
...........
Termin
przeprowadzenia
prac
(w układzie
chronologicznym)
Rodzaj prac konserwatorskich,
restauratorskich lub robót
budowlanych
Koszt
ogółem (zł
brutto)
Koszty (zł) z podziałem na źródła
finansowania
dotacja
MKiDN
środki
własne
inne
źródła
(brutto)
(brutto)
(brutto)
Razem:
5. Czy zadanie, na które składany jest wniosek jest powiązane z innymi zadaniami, o dofinansowanie, których
ubiega się wnioskodawca w bieŜącym roku ze środków pozostających w dyspozycji ministra w ramach tego
samego bądź innych Programów? JeŜeli tak - proszę podać nazwę zadania, program oraz wnioskowaną kwotę
dofinansowania.
.............................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
6.
Nazwy
zadań
oraz
wysokość
przyznanego
dofinansowania
ze
środków
pozostających
w dyspozycji ministra w ubiegłym roku (naleŜy podać nazwy zadań, kwoty dotacji, numery i daty
umów/porozumień):
.............................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
VI. Inne informacje – waŜne zdaniem wnioskodawcy dla wykazania celowości zadania:
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
......................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
......................
80
VII. Obowiązkowe załączniki (określone szczegółowo w regulaminie priorytetu):
UWAGA! Załączniki (jeśli nie są oryginałami) muszą być poświadczone za zgodność z oryginałem.
Nr
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Ilość
załączników
Treść załącznika
załącznika
Dokument potwierdzający posiadanie przez wnioskodawcę tytułu prawnego do
nieruchomości (podać nazwę dokumentu i datę wydania):
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
Decyzja o wpisie zabytku do rejestru zabytków (podać nazwę dokumentu i datę
wydania):
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
Strona tytułowa kosztorysu planowanych robót z wyszczególnionymi kosztami
realizacji zadania, zweryfikowana i zatwierdzona przez inspektora nadzoru
inwestorskiego oraz podpisana przez przedstawiciela Wnioskodawcy
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
Wykaz wskaźników
Oświadczenie o pomocy de minimis
Dokumentacja fotograficzna obrazująca stan obiektu
VIII. Oświadczenia wnioskodawcy
1. WyraŜam
zgodę
na
przetwarzanie
danych
osobowych
w
zakresie
niezbędnym
dla
oceny
i rozpatrzenia wniosku, zgodnie z ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U.
Nr 133, poz. 883 ze zm.).
2. Oświadczam, iŜ zapoznałem się z treścią regulaminu programu „Dziedzictwo Kulturowe” priorytet 1
„Ochrona zabytków”.
3. Oświadczam, iŜ posiadam / posiadałem(am) zasoby rzeczowe i kadrowe niezbędne do prawidłowej obsługi
realizacji zadania.
4. Oświadczam, iŜ nie zalegam z płatnościami na rzecz podmiotów publiczno-prawnych.
5. Oświadczam, Ŝe wszystkie dane zamieszczone we wniosku są zgodne ze stanem faktycznym.
Imię i nazwisko
Stanowisko/funkcja
Pieczęć imienna
Podpis
81
UWAGA! W przypadku stwierdzenia, Ŝe we wniosku podano nieprawdziwe informacje,
minister właściwy ds. kultury i ochrony dziedzictwa narodowego zastrzega sobie prawo do
odrzucenia wniosku lub do anulowania podjętej decyzji o dofinansowaniu.
82
Załącznik nr 6 Wzór uchwały, wniosku i sprawozdania z wykonanych prac.
Uchwała Nr
/
/
Rady Gminy .......................
z dnia ......................
w sprawie przyjęcia zasad i trybu udzielania dotacji celowej na prace konserwatorskie,
restauratorskie i roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków.
Na podstawie art. 14 ust.1 pkt. 3 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie
województwa (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1590 z późn. zm.9), art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 23
lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 r. Nr 162, poz. 1568 z
późn. zm.10)
Rada Gminy ................. uchwala, co następuje:
§ 1.
1. Z budżetu gminy mogą być udzielane dotacje celowe na dofinansowanie prac
konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytkach ruchomych i
nieruchomych, wpisanych do rejestru zabytków, znajdujących się na obszarze Gminy ...............
2. Celem dotacji jest wspieranie i uzupełnianie działań właścicieli lub posiadaczy zabytków dla
zapewnienia ochrony i konserwacji wartościowych elementów substancji zabytkowej.
§ 2.
1. Dotacja może być udzielona każdemu, kto jest właścicielem lub posiadaczem zabytku, o
którym mowa w § 1 ust. 1 z wyłączeniem zabytków będących w posiadaniu jednostek
organizacyjnych, zaliczanych do sektora finansów publicznych, które są finansowane ze
środków finansowych przyznanych odpowiednio przez dysponentów części budżetowych bądź
jednostki samorządu terytorialnego, którym podlegają te jednostki.
9
Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz.. U. z 2002 r. Nr 23, poz. 220, Nr 62, poz.
558, Nr 153, poz.1271 i Nr 214, poz. 1806, z 2003 r. Nr 162, poz. 1568 oraz z 2004 r. Nr 102, poz.1055, Nr 116, poz.
1206, z 2006 r. Nr 126, poz. 875, Nr 227 i poz. 1658.
10
Zmiany ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2004 r. Nr 96, poz. 959, Nr 238, poz. 2390 oraz z 2006 r. Nr 50, poz.
362, Nr 126, poz. 875).
83
2. Dotacja może być udzielona na dofinansowanie nakładów koniecznych na wykonanie prac
konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytkach określonych w § 1,
ust. 1, ustalonych na podstawie kosztorysu i programu prac zatwierdzonego przez właściwe
służby konserwatorskie.
§ 3.
1. Dotacja na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytkach
wpisanych do rejestru zabytków może obejmować nakłady konieczne na:
1) sporządzenie ekspertyz technicznych i konserwatorskich;
2) przeprowadzenie badań konserwatorskich, architektonicznych lub archeologicznych;
3) wykonanie dokumentacji konserwatorskiej;
4) opracowanie programu prac konserwatorskich i restauratorskich;
5) wykonanie projektu budowlanego zgodnie z przepisami prawa budowlanego;
6) sporządzenie projektu odtworzenia kompozycji wnętrz;
7) zabezpieczenie, zachowanie i utrwalenie substancji zabytku;
8) stabilizację konstrukcyjną części składowych zabytku lub ich odtworzenia w zakresie
niezbędnym dla zachowania tego zabytku;
9) odnowienie lub uzupełnienie tynków i detali architektonicznych albo ich całkowite
odtworzenie, z uwzględnieniem charakterystycznej dla tego budynku kolorystyki;
10) odtworzenie zniszczonej przynależności zabytku, jeżeli odtworzenie to nie przekracza 50%
oryginalnej substancji tej przynależności;
11) odnowienie lub całkowite odtworzenie okien, w tym ościeżnic i okiennic, zewnętrznych
odrzwi i drzwi, więźby dachowej, pokrycia dachowego, rynien i rur spustowych;
12) modernizację instalacji elektrycznej w zabytkach drewnianych lub w zabytkach, które
posiadają oryginalne, wykonane z drewna części składowe lub przynależności;
13) wykonanie izolacji przeciwwilgociowej;
14) uzupełnienie narysów ziemnych dzieł architektury obronnej
archeologicznych nieruchomych o własnych formach krajobrazowych;
oraz
zabytków
15) działania zmierzające do wyeksponowania istniejących, oryginalnych elementów
zabytkowego układu parku lub ogrodu;
84
16) zakup materiałów konserwatorskich i budowlanych, niezbędnych do wykonania prac i
robót przy zabytku wpisanym do rejestru, o których mowa w pkt. 7 – 15;
17) zakup i montaż instalacji przeciwwłamaniowej oraz przeciwpożarowej i odgromowej.
2. Przeprowadzenie prac lub robót, o których mowa w pkt. 1-17, wymaga wyłonienia
ich wykonawcy na podstawie ustawy z dnia 29 stycznia 2004 roku – Prawo zamówień
publicznych (Dz. U. z 2006 roku Nr 164, poz. 1163 z późn. zm.)
3. Prowadzenie prac konserwatorskich lub robót budowlanych przy zabytku wpisanym do
rejestru wymaga pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków na podstawie ustawy z
dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003r. Nr 162,
poz.1568 z późn. zm).
§ 4.
1. Dotacja może być udzielona w wysokości do 50% nakładów koniecznych na wykonanie prac
konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku wpisanym do
rejestru zabytków, w zależności od środków zaplanowanych w budżecie województwa.
2. W szczególnych przypadkach, jeżeli zabytek, o którym mowa w ust. 1, posiada wyjątkową
wartość historyczną, artystyczną lub naukową, albo wymaga
przeprowadzenia złożonych pod względem technologicznym prac konserwatorskich,
restauratorskich lub robót budowlanych, dotacja może być udzielona do wysokości 100%
nakładów na wykonanie tych prac lub robót.
3. W przypadku, jeżeli stan zachowania zabytku, o którym mowa w § 1 ust. 1 wymaga
niezwłocznego podjęcia prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych,
dotacja może być również udzielona do wysokości 100% nakładów na wykonanie tych prac lub
robót.
§ 5.
Łączna kwota dotacji udzielonych ze środków publicznych na dofinansowanie prac
konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku, o którym mowa w §
1, ust. 1, nie może przekraczać 100% nakładów koniecznych na wykonanie tych prac lub robót.
85
§ 6.
1. Udzielenie dotacji może nastąpić po złożeniu przez właściciela lub posiadacza zabytku
wniosku w tej sprawie do Wójta (Burmistrza, Prezydenta) ............ za pośrednictwem Wydziału
.................... Wnioski należy składać w terminie do ......................... każdego roku poprzedzającego
rok realizacji prac lub robót według wzoru stanowiącego załącznik nr 2 do niniejszej uchwały.
2. Termin, o którym mowa w ust. 1, nie ma zastosowania w przypadku ubiegania się o dotację
na prace interwencyjne wynikające z zagrożenia zabytku.
3. Wnioski o przyznanie dotacji opiniuje komisja powołana przez Zarząd Województwa …………..
w formie uchwały.
4. Regulamin pracy komisji, o której mowa w ust. 3, stanowi załącznik Nr 1 do niniejszej
uchwały.
§ 7.
1. Rada Gminy ..........., w miarę posiadanych środków, ustala w budżecie gminy wysokość
wydatków przeznaczonych na dotacje.
2. Rada Gminy ..........., udziela dotacji na przeprowadzenie prac lub robót w drodze uchwały.
§ 8.
Przekazanie dotacji następuje na podstawie umowy określającej w szczególności:
1) zakres planowanych prac lub robót i termin ich realizacji;
2) wysokość udzielonej dotacji oraz termin i tryb jej płatności;
3) tryb kontroli wykonania umowy;
4) sposób i termin rozliczania dotacji;
5) przyczyny, warunki, sposób i termin zwrotu dotacji;
6) zobowiązanie podmiotu dotowanego do stosowania przepisów ustawy z dnia 29 stycznia
2004 roku – Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2006 roku Nr 164, poz. 1163 ze zm);
7) zobowiązanie podmiotu dotowanego do nie zbywania zabytku odnowionego w ramach
przyznanej dotacji, w ciągu 3 lat od daty rozliczenia dotacji.
86
§ 9.
Rozliczenie końcowe realizacji zadania następuje w sposób i w terminach określonych w
umowie, które podmiot dotowany składa w Wydziale .................... według wzoru stanowiącego
załącznik nr 3 do niniejszej uchwały.
§ 10.
87
1. Wydział ................. prowadzi dokumentację udzielonych dotacji oraz informuje o tym inne
organy uprawnione do udzielania dotacji na prace lub roboty przy zabytkach.
2. Wydział ................. ogłasza na tablicy ogłoszeń Urzędu uchwałę o przyznaniu dotacji.
3. Każdemu przysługuje prawo wglądu do dokumentacji, o której mowa w ust. 1, na zasadach
określonych w przepisach dotyczących dostępu do informacji publicznej.
§ 11.
Uchwała wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym
Województwa........................
UZASADNIENIE
Dążąc do poprawy stanu zasobów regionalnego dziedzictwa kulturowego oraz zachowania
krajobrazu kulturowego Rada Gminy ................. Uchwałą Nr
/ / z dnia ...................... roku
przyjęła zasady i tryb udzielania dotacji celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie i
roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków.
Dokument ten powstał celem ochrony, poprawy stanu technicznego oraz zahamowania procesu
niszczenia zasobów dziedzictwa kulturowego gminy. W uzasadnieniu uznano potrzebę pilnego
ratowania zasobów dziedzictwa za sprawę priorytetową, ponieważ tradycyjny krajobraz
kulturowy, m.in. pod wpływem przemian gospodarczych, ulega ciągłej degradacji, tracąc swoją
ukształtowaną historycznie wyjątkową strukturę.
88
89
Załącznik Nr 1 do Uchwały Nr...../
......./....
Rady Gminy ............
z dnia ................................roku
REGULAMIN PRACY KOMISJI
rozpatrującej wnioski o udzielenie dotacji celowych na prace konserwatorskie, restauratorskie
lub roboty budowlane przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytków, położonych na
obszarze Gminy .............., nie stanowiących własności gminy.
§ 1.
Wójt (Burmistrz, Prezydent)........... powołując Komisję określi jej szczegółowe zasady działania
oraz kryteria, jakimi powinna się kierować przy rozpatrywaniu wniosków.
§ 2.
Podstawę pracy Komisji stanowią udokumentowane wnioski podmiotów uprawnionych
złożone w terminie określonym w uchwale. Wnioski złożone po terminie lub niekompletne nie
będą rozpatrywane.
§ 3.
Do zadań Komisji należy:
1/ opiniowanie wniosków o przyznanie dotacji na prowadzone prace konserwatorskie,
restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków,
2/ opiniowanie wniosków o przyznanie dotacji na prace interwencyjne wynikające z
zagrożenia zabytku wpisanego do rejestru zabytków.
90
§ 4.
1. Komisja dokonuje oceny wniosków według następujących kryteriów:
1) dostępność zabytku dla ogółu społeczności lokalnej i turystów oraz rola zabytku w
kształtowaniu przestrzeni publicznej,
2) promowanie kultury oraz historii regionu,
3) ranga zabytkowo-artystyczna obiektu,
4) stan zachowania obiektu,
5) fakt kontynuowania prac,
6) wysokość zaangażowanych środków własnych,
7) ocena realności wykonania planowanych prac w świetle przewidywanych kosztów,
8) zgodność z gminnym programem opieki nad zabytkami.
2. Preferuje się prace kompleksowe, możliwe do realizacji w ciągu jednego roku.
§ 5.
1. Komisja pracuje na posiedzeniach, którym przewodniczy Dyrektor Wydziału ........................,
zwany dalej Przewodniczącym.
2. Posiedzenia Komisji zwołuje Przewodniczący.
§ 6.
1. Komisja podejmuje decyzje w głosowaniu jawnym, przy obecności całego jej składu, zwykłą
większością głosów.
2. Przewodniczący przedkłada Wójtowi (Burmistrzowi, Prezydentowi)........... wykaz zawierający
zestawienie pozytywnie przez nią zaopiniowanych wniosków, na które może być udzielona
dotacja.
3. Protokoły z posiedzeń Komisji oraz wykaz, o którym mowa w ust. 2, podpisuje
Przewodniczący.
91
§ 7.
Obsługę administracyjno-techniczną zapewnia Wydział ......................
92
Załącznik nr 2 do Uchwały Nr...../ ...../....
Rady Gminy..........................
z dnia...........................roku
WNIOSEK O UDZIELENIE DOTACJI NA PRACE KONSERWATORSKIE, RESTAURATORSKIE LUB
ROBOTY BUDOWLANE PRZY ZABYTKU
WPISANYM DO REJESTRU
I. PODSTAWOWE INFORMACJE O ZABYTKU I WNIOSKODAWCY
A. DANE O ZABYTKU:
1. NAZWA ZABYTKU
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
2. DANE O ZABYTKU
nr w rejestrze zabytków:
wpis z dnia:
3. DOKŁADNY ADRES ZABYTKU LUB MIEJSCE JEGO PRZECHOWYWANIA
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
4. UZASADNIENIE istotnego znaczenia historycznego, artystycznego lub naukowego
zabytku dla regionu
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
93
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
B. WNIOSKODAWCA
1. IMIĘ I NAZWISKO / NAZWA
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
2. ADRES / SIEDZIBA/GMINA/POWIAT
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
3. NR NIP:
4. INNE DANE (dot. jednostek organizacyjnych):
1) FORMA PRAWNA
2) NAZWA I NR REJESTRU
DATA WPISU DO REJESTRU / EWIDENCJI
NR REGON:
OSOBY UPOWAŻNIONE DO REPREZENTOWANIA WNIOSKODWCY (zgodnie z danymi
rejestrowymi):
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
BANK (nazwa, adres) i NR KONTA WNIOSKODAWCY:
.............................................................................................................................................
C. TYTUŁ DO WŁADANIA ZABYTKIEM:
(własność, użytkowanie wieczyste, dzierżawa, inne)
94
Dla nieruchomości prowadzona jest przez Sąd Rejonowy
............................................................................
księga wieczysta (w przypadku braku księgi wieczystej) zbiór dokumentów
nr
D. UZYSKANE POZWOLENIA:
1. Pozwolenie na przeprowadzenie prac konserwatorskich, restauratorskich lub
robót budowlanych przy zabytku
wydane przez:
z dnia:
nr zezwolenia:
2. Pozwolenie na budowę
wydane przez:
z dnia:
nr zezwolenia:
3. Zgłoszenie robót budowlanych
do……………………………………………………………………………………
z dnia:
Zgłoszony/nie zgłoszony
nr……………………………..
przez
organ
sprzeciw:
decyzja
95
z dnia…………………..
II. SZCZEGÓŁOWE INFORMACJE O PRACACH LUB ROBOTACH
A. ZAKRES RZECZOWY PRAC LUB ROBÓT I ICH CHARAKTERYSTYKA:
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.................................................................................................................
B. UZASADNIENIE CELOWOŚCI PRAC LUB ROBÓT:
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................
C. TERMIN REALIZACJI: (planowany termin rozpoczęcia zakończenia prac)
..........................................................................................................................................................................
..................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
96
..........................................................................................................................................................................
..
D. PRZEWIDYWANE KOSZTY REALIZACJI PRAC LUB ROBÓT ORAZ ŹRÓDŁA ICH
FINANSOWANIA:
przewidywane koszty realizacji prac zakres rzeczowy kwota
lub
robót
oraz
źródła
ich
sfinansowania
udział w całości
kosztów (w %)
ogółem
przedmiot i kwota wnioskowanego
dofinansowania
finansowe
wnioskodawcy
środki
własne
udział środków pozyskanych z:
budżetu państwa
wojewódzkiego
zabytków
budżetów
jednostek
terytorialnego
konserwatora
samorządu
- innych źródeł (należy wskazać)
E. HARMONOGRAM I PRELIMINARZ CAŁKOWITYCH KOSZTÓW ZADANIA WRAZ ZE
ŹRÓDŁAMI FINANSOWANIA
Termin
Rodzaj
prac Koszt
przeprowa konserwatorski ogółem
dzenia prac ch,
(zł)
restauratorskic
h lub robót
budowlanych
Koszty
z
podziałem
finansowania
Dotacja
samorządu
województ
wa
Środki
własne
na
źródła
Inne źródła
97
III. DODATKOWE INFORMACJE DOTYCZĄCE WNIOSKODAWCY
Wykaz wykonanych przez wnioskodawcę w okresie ostatnich 3 lat prac
konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku
nieruchomym / ruchomym, wpisanym do rejestru zabytków z podaniem wysokości
wydatków poniesionych na ich przeprowadzenie, w tym sfinansowanych ze środków
publicznych
rok
Zakres wykonanych prac
Poniesione
wydatki
Dotacje ze środków publicznych
(wysokość,
źródło
i
przeznaczenie)
IV. WYKAZ DOKUMENTÓW WYMAGANYCH PRZY SKŁADANIU WNIOSKU:
98
1) potwierdzona za zgodność z oryginałem kserokopia decyzji o wpisie do rejestru
zabytków obiektu, którego dotyczą prace lub roboty,
2) dokument potwierdzający tytuł władania zabytkiem (np.: aktualny wypis z rejestru
gruntów lub aktualny odpis z księgi wieczystej, akt notarialny),
3) decyzja właściwego organu ochrony zabytków zezwalająca na przeprowadzenie
prac lub robót oraz projekt i pozwolenie na budowę, gdy wniosek dotyczy prac lub
robót przy zabytku nieruchomym lub program prac przy zabytku ruchomym,
4) pozwolenie na budowę , jeżeli wskazane/planowane prace lub roboty wymagają w
myśl obowiązującego
stanu prawnego uzyskania takiego pozwolenia ewentualnie
zgłoszenie robót budowlanych i informacja o zgłoszonym/nie zgłoszonym przez organ
sprzeciwie
5) fotograficzna dokumentacja zabytku,
6) informacja o wnioskach o udzielenie dotacji skierowanych do innych organów,
7) informacja o zgodności z lokalnym i wojewódzkim programem opieki nad
zabytkami,
8) oświadczenie wnioskodawcy o niezaleganiu z płatnościami na rzecz podmiotów
publiczno-prawnych,
9) w przypadku, gdy wnioskodawcą jest przedsiębiorca, do wniosku o udzielenie
dotacji należy dołączyć informację
o pomocy publicznej otrzymanej przed dniem
złożenia wniosku – sporządzoną w zakresie i według zasad określonych w art. 37
ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 roku o postępowaniu w prawach dotyczących pomocy
publicznej
Dotacje udzielane są na zasadach określonych w uchwale Rady Gminy ........... Nr
..../..../.... z dnia ..................... roku w sprawie przyjęcia zasad i trybu udzielania dotacji
celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytku
wpisanym do rejestru zabytków.
W przypadku stwierdzenia, że we wniosku podano nieprawdziwe dane, Wójt
(Burmistrz, Prezydent) ........ zastrzega sobie prawo do żądania zwrotu przyznanych
środków.
99
V. PODPISY:
W przypadku otrzymania dotacji zobowiązuje się do wydatkowania przyznanych
środków na realizację wskazanego zadania zgodnie z przepisami ustawy z dnia 29
stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2006 roku Nr 164, poz. 1163 ze
zm.), ustawy z dnia 30 czerwca 2005 roku o finansach publicznych (Dz. U. Nr 249, poz.
2104 ze zm.) oraz ustawy z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie
dyscypliny finansów publicznych (Dz. U. z 2005 r. Nr 14, poz. 114 ze zm.)
1. Podpis wnioskodawcy (osób uprawnionych do reprezentowania Wnioskodawcy)
(podpisy)
Miejscowość, dnia...................
(pieczątki)
Oświadczam/my, że:
Wszystkie podane we wniosku informacje są zgodne z aktualnym stanem prawnym
i faktycznym.
....................................................................................................................
(pieczątka i podpisy)
2. Potwierdzenie przyjęcia wniosku wraz z załącznikami
data przyjęcia, osoba przyjmująca wniosek
100
Załącznik nr 3 do Uchwały Nr..../ .... /..
Rady Gminy...................
z dnia....................roku
..............................................................
..............................................................
Wnioskodawca
..............................................................
..............................................................
Adres Wnioskodawcy
..............................................................
Numer telefonu
SPRAWOZDANIE
z wykonania prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku
wpisanym do rejestru zabytków, na które została udzielona dotacja/ zostały przekazane środki
*
Niniejszym przedstawiam sprawozdanie merytoryczne i finansowe z wykonania prac przy
obiekcie zabytkowym objętych Umową Nr......................................................................................................
* niepotrzebne skreślić
101
1. Sprawozdanie merytoryczne (zwięzły opis wykonanych prac z podaniem zakresu realizacji
poszczególnych etapów/zadań).
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
2. Sprawozdanie finansowe.
A. Zestawienie kosztów.
102
Całkowity koszt wykonanych prac
zł (brutto)
W tym koszty pokryte ze środków
własnych
Koszty pokryte z dotacji gminy
zł (brutto)
W tym koszty pokryte ze środków Nazwa
pochodzących z innych źródeł finansowania
(wskazać źródła)
źródła Kwota
zł (brutto)
...................................................... ..........................................
...................................................... ..........................................
...................................................... ..........................................
...................................................... ..........................................
...................................................... ..........................................
...................................................... ..........................................
B. Zestawienie faktur.
L.p. Wystawca
dokumentu
księgowego
Nr
Data
dokumentu
księgowego
Nazwa
Źródła
Kwota
wydatku finansowania (brutto)
w
zł
103
Łącznie
3. Wymagane załączniki do sprawozdania z wykorzystania środków na prace przy obiekcie
zabytkowym **
pozwolenie Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków na prowadzenie prac objętych wnioskiem
***
pozwolenie na budowę ***
obmiar przeprowadzonych prac i robót potwierdzony przez odpowiednie służby,
protokół odbioru przez właściwe służby konserwatorskie i budowlane (jeśli dotyczy)
przeprowadzonych prac i robót,
kserokopie faktur lub rachunków ze wskazaniem nr księgowego, nazwy wydatku oraz jego
kwoty wraz z opisem określającym wysokości środków lub dotacji finansujących dany
rachunek lub fakturę oraz potwierdzenie zapłaty – wyciąg bankowy,
protokół z wyboru wykonawcy sporządzony zgodnie z wymogami ustawy Prawo zamówień
publicznych,
** kserokopie potwierdzone przez Wnioskodawcę za zgodność z oryginałem
*** o ile dokument nie był wymagany jako załącznik do wniosku o udzielenie dotacji lub wystąpiły zmiany
104
oświadczenie o zgodności dołączonych danych ze stanem faktycznym wraz z pouczeniem o
odpowiedzialności z art. 233 Kodeksu karnego,
fotograficzna dokumentacja zabytku po zakończeniu prac.
Miejscowość, data................................
.....................................................
podpis/y, pieczęć
4. Ocena sprawozdania.
Zakres merytoryczny
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
Zakres finansowy
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
105
........................................................................................................................................
106

PDF, 81KB - BIP - Urząd Gminy Nowogródek Pomorski

Transkrypt

Podobne dokumenty

PDF, 26KB - BIP - Urząd Gminy Nowogródek Pomorski

W jt Gminy Nowogr dek Pomorski Nasz znak: RiGMK .6220.3 .20 I 4

do_bip - BIP - Urząd Gminy Nowogródek Pomorski

File0003 - BIP - Urząd Gminy Nowogródek Pomorski

ogA_oszenie - BIP

karta adres 089F6

ZESTAWIENIE UWAGI I WNIOSKÓW DO PROJEKTU PROGRAMU