D - Sąd Okręgowy w Siedlcach

Sygn. akt IV U 418/16
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 14 października 2016 r.
Sąd Okręgowy w Siedlcach IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w składzie:
Przewodniczący
SSO Elżbieta Wojtczuk
Protokolant
sekr. sądowy Monika Świątek
po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14 października 2016 r. w S.
odwołania A. G.
od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.
z dnia 27 kwietnia 2016 r. Nr (...)
w sprawie A. G.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.
o prawo do emerytury
zmienia zaskarżoną decyzję i ustala, że ubezpieczonej A. G. przysługuje prawo do emerytury od
dnia 01 kwietnia 2016 roku.
Sygn. akt IV U 418/16
UZASADNIENIE
Decyzją z dnia 27 kwietnia 2016r. Nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S., działając na podstawie
art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U.
z 2015r., poz. 748 ze zm.) oraz przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku
emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983
r. Nr 8 poz. 43 ze zm.), odmówił A. G. prawa do emerytury wskazując, że na dzień 1 stycznia 1999r. ubezpieczona nie
udowodniła łącznie 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych. Do ogólnego stażu pracy nie zaliczono okresu pracy
w gospodarstwie rolnym rodziców od 27.03.1977r. do 01.08.1982r., bowiem od 1.09.1980r. do 1982r. ubezpieczona
uczęszczała do Zawodowego Studium Medycznego oddalonego od miejsca zamieszkania o 60 km, a doraźna pomoc
w wykonywaniu obowiązków domowych nie ma charakteru stałej pracy w gospodarstwie rolnym zaliczanej do stażu
ubezpieczeniowego.
Odwołanie od w/w decyzji złożyła ubezpieczona A. G., wnosząc o zaliczenie okresu pracy w gospodarstwie rolnym
rodziców. Wnioskodawczyni wyjaśniła, że po powrocie ze szkoły pracę w gospodarstwie rolnym rodziców zaczynała
od godziny 15:00 i pracowała aż do godziny 20:00, a często nawet dłużej pomagając rodzicom przy obrządku zwierząt.
Zwróciła uwagę, że w tamtych czasach nie było maszyn, a wszystkie prace wykonywano ręcznie. Nadto wskazała, iż do
szkoły dojeżdżała koleją, bez przesiadek, a podróż trwała godzinę w jedną stronę. Wniosła również o zaliczenie okresu
pracy w gospodarstwie rolnym rodziców w czasie pobierania nauki w Liceum oddalonym od miejsca zamieszkania o 5
km. Okres ten, łącznie z wakacjami, byłby wystarczający do uzyskania prawa do emerytury (odwołanie k. 1 akt sprawy).
W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, powołując argumentację zawartą w zaskarżonej
decyzji. Dodatkowo wskazano, iż nauka w szkole średniej znacznie oddalonej od miejsca zamieszkania nie
pozwalała ubezpieczonej na wykonywanie codziennej pracy w gospodarstwie rolnym rodziców. Z uwagi na czas,
jaki ubezpieczona musiała poświęcić na dojazdy do szkoły, zajęcia lekcyjne, bieżące przygotowanie się do zajęć
oraz sprawdzianów, niemożliwe jest ustalenie, że świadczona przez ubezpieczoną praca w gospodarstwie rolnym
zajmowała aż cztery bądź nawet więcej godzin w ciągu dnia. Zdaniem organu rentowego, ubezpieczona wykonywała
określone prace w gospodarstwie rolnym rodziców, które miały charakter incydentalnej pomocy rodzicom
świadczonej w czasie wolnym od obowiązków szkolnych i nie podlegały zaliczeniu do stażu ubezpieczeniowego
(odpowiedź organu rentowego na odwołanie k. 2-3 akt sprawy).
Sąd ustalił, co następuje:
Ubezpieczona A. G. w dniu (...). ukończyła 55 lat. Dnia 18 kwietnia 2016r. ponownie wystąpiła do Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych Oddział w S. z wnioskiem o ustalenie prawa do emerytury.
Na podstawie przedłożonych dokumentów organ rentowy ustalił, że na dzień 1 stycznia 1999 r. ubezpieczona
udowodniła staż ubezpieczeniowy w wymiarze 16 lat, 5 miesięcy i 5 dni, z czego okresy składkowe wynoszą 15 lat i
6 miesięcy, a okresy nieskładkowe 11 miesięcy i 5 dni. Do stażu pracy w szczególnych warunkach zaliczono okres w
łącznym wymiarze 15 lat i 6 miesięcy. Do ogólnego stażu pracy nie zaliczono okresu pracy w gospodarstwie rolnym
rodziców wnioskodawczyni od 27.03.1977r. do 1.08.1982r., gdyż w okresie od 01.09.1980r. do 1982r. ubezpieczona
uczęszczała do Zawodowego Studium Medycznego oddalonego od miejsca zamieszkania o 60 km, a doraźna pomoc
w wykonywaniu typowych obowiązków domowych nie ma charakteru stałej pracy w gospodarstwie rolnym zaliczanej
do stażu ubezpieczeniowego. Zaskarżoną decyzją z dnia 27 kwietnia 2016r. organ rentowy odmówił ubezpieczonej
prawa do emerytury, ponieważ na dzień 1 stycznia 1999r. nie udowodniła łącznie 20 lat okresów składkowych i
nieskładkowych (decyzja z dnia 27.04.2016r., k. 14 akt emerytalnych za wnioskiem z dnia 18.04.2016r.).
Ubezpieczona A. G. dnia (...). ukończyła 16 lat. Od urodzenia, tj. od 27.03.1961r., do dnia 14.04.2010r. była
zameldowana na pobyt stały w miejscowości G., zaś od dnia 14.04.2010r. jest zameldowana na pobyt stały w G.
(poświadczenie o adresach i okresach zameldowania, k. 17 akt emerytalnych za wnioskiem z dnia 29.06.2015r.). W
dniu 2 czerwca 1980r. ukończyła Liceum Ogólnokształcące w G., a następnie od 1 września 1980r. uczęszczała do
Medycznego Studium Zawodowego nr (...) w W., które ukończyła 15 czerwca 1982r. (kopia świadectwo dojrzałości,
k. 7 akt emerytalnych za wnioskiem z dnia 29.06.2015r.; kopia dyplomu, k. 9 akt emerytalnych za wnioskiem z
dnia 29.06.2015r.). Od dnia 1 sierpnia 1982r. podjęła zatrudnienie w Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki
Zdrowotnej w G. (świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach, k. 18 akt emerytalnych za wnioskiem
z dnia 29.06.2015r.).
Rodzice ubezpieczonej M. i J. G. w okresie od 4.11.1971r. do 1983r. figurowali w ewidencji gruntów jako właściciele
gospodarstwa rolnego o powierzchni 3,48 ha położonego we wsi G., gmina G. (zaświadczenie Starostwa Powiatowego
w G., k. 16 akt emerytalnych za wnioskiem z dnia 29.06.2015r.). Utrzymywali się tylko z pracy w gospodarstwie
rolnym. W spornym okresie hodowali krowy, trzodę chlewną, drób (kury, gęsi, kaczki), jak również posiadali jednego
lub dwa konie. Liceum Ogólnokształcące, do którego uczęszczała A. G., było oddalone od jej miejsca zamieszkania
o około 5 km, które pokonywała autobusem. Ubezpieczona wyjeżdżała do szkoły po godzinie 7:00, zaś wracała do
domu pomiędzy godz. 14:00 a 15:00. Starsze rodzeństwo wnioskodawczyni w spornym okresie prowadziło własne
gospodarstwa domowe i żaden z braci nie pomagał rodzicom, którzy byli już w starszym wieku. Praca w gospodarstwie
rolnym wykonywana przez A. G. po powrocie ze szkoły, a w razie potrzeby także przed zajęciami szkolnymi, zajmowała
jej ponad 4 godziny dziennie i codziennie obejmowała obrządek inwentarza żywego oraz przygotowywanie paszy dla
zwierząt. Ubezpieczona pomagała rodzicom w czasie sianokosów, przy wykopkach, sadzeniu ziemniaków, podczas
żniw. W okresie wakacji nigdzie nie wyjeżdżała i wówczas z uwagi na wzmożony zakres prac rolniczych obowiązki w
gospodarstwie rolnym były przez nią wykonywane od rana do wieczora. W okresie od 1 września 1980r. do 15 czerwca
1982r., kiedy ubezpieczona uczęszczała do Medycznego Studium Zawodowego w W., nadal mieszkała z rodzicami i
pracowała w ich gospodarstwie. Dojazd z G. do W. zajmował 1 godzinę czy też 1 godzinę 20 minut w jedną stronę, a
wnioskodawczyni wracała do domu w podobnych godzinach, co w czasie uczęszczania do Liceum Ogólnokształcącego
w G., tj. w granicach godziny 15:00-16:00. W tym okresie A. G. również pracowała w gospodarstwie rolnym rodziców
w wymiarze ponad 4 godzin dziennie, zaś w wakacje praca wnioskodawczyni obejmowała cały dzień (od rana do
wieczora). Ubezpieczona przejęła gospodarstwo rolne po rodzicach (zeznania świadków E. G. – k. 11v-12 akt sprawy
i K. N. – k. 12-12v akt sprawy; zeznania ubezpieczonej, k. 12v-13 akt sprawy).
Ubezpieczona jako członek otwartego funduszu emerytalnego złożyła wniosek o przekazanie środków zgromadzonych
na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa (wniosek
zawarty we wniosku o emeryturę, k. 2 akt emerytalnych za wnioskiem z dnia 18.04.2016r. oraz k. 3 akt emerytalnych
za wnioskiem z dnia 29.06.2015r.).
Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o zeznania świadków E. G. (k. 11v-12 akt sprawy) i K. N. (k. 12-12v akt
sprawy), jak również w oparciu o zeznania ubezpieczonej A. G. (k. 12v-13 akt sprawy), które oceniono jako spójne i
w całości wiarygodne. Ponadto ustalenia faktyczne poczyniono na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach
organu rentowego.
Sąd zważył, co następuje:
Odwołanie ubezpieczonej A. G. zasługiwało na uwzględnienie.
Zgodnie z art. 184 ust.1 i 2 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS ubezpieczonym urodzonym po
dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego przewidzianego w art. 32, jeżeli
w dniu wejścia w życie ustawy, tj. w dniu 1 stycznia 1999 r. osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach
lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku
niższym niż 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn oraz osiągnęli okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa
w art. 27 ustawy, a także nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie
środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody
budżetu państwa. W myśl przywołanego wyżej art. 32 ust. 1 i 4 ustawy pracownikom zatrudnionym w szczególnych
warunkach lub w szczególnym charakterze przysługuje emerytura w wieku 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn, a
w myśl przywołanego wyżej art. 27 ustawy wymagany okres składkowy i nieskładkowy wynosi co najmniej 20 lat dla
kobiet i 25 lat dla mężczyzn. Zgodnie z § 4 ust.1 pkt 3 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. pracownik,
który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A załącznika do rozporządzenia, nabywa
prawo do emerytury w w/w wieku jeżeli ma wymagany okres zatrudnienia (co najmniej 20 lat kobieta), w tym
co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Ponadto zgodnie z § 2 ust.1 przedmiotowego rozporządzenia
okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których
praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu
pracy obowiązującym na danym stanowisku.
Zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych, przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się w niezbędnym
zakresie również przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu
16 roku życia, traktując je, z zastrzeżeniem art. 56, jak okresy składkowe, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe,
ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury.
Rozstrzygnięcie niniejszej sprawy wymagało ustalenia, czy na dzień 1 stycznia 1999r. ubezpieczona legitymuje się co
najmniej 20-letnim okresem składkowym i nieskładkowym. Okolicznością bezsporną było, iż w dniu 27 marca 2016r.
ubezpieczona ukończyła 55-ty rok życia, wykazała staż pracy w szczególnych warunkach w wymiarze 15 lat i 6 miesięcy,
a także jako członek otwartego funduszu emerytalnego złożyła wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na
rachunku w OFE, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.
Na podstawie przedłożonych dokumentów Zakład Ubezpieczeń Społecznych uznał ubezpieczonej 16 lat, 5 miesięcy
i 5 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Do tego okresu nie zaliczono na podstawie art. 10 ustawy o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych pracy A. G. w gospodarstwie rolnym rodziców jako
okresu uzupełniającego od 27 marca 1977r. do 1 sierpnia 1982r., wskazując, że uczęszczanie do Zawodowego Studium
Medycznego oddalonego od miejsca zamieszkania o 60 km uniemożliwia uznanie, iż praca w gospodarstwie rolnym
rodziców miała charakter pracy stałej. W odwołaniu od decyzji ubezpieczona wniosła o uwzględnienie okresów pracy
w gospodarstwie rolnym rodziców po ukończeniu 16-tego roku życia i przypadających przed dniem 1 stycznia 1983r.
Jak wskazuje się w orzecznictwie i doktrynie, aby można było zaliczyć okresy pracy w gospodarstwie rolnym po
ukończeniu 16 roku życia traktując je jako okresy składkowe osoba ubezpieczona musi wykazać, iż pracowała w
gospodarstwie rolnym co najmniej 4 godziny dziennie. Na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego,
Sąd ustalił, że A. G. w okresie od 27 marca 1977r. (kiedy to ukończyła 16 lat) do 2 czerwca 1980r. była uczennicą Liceum
Ogólnokształcącego w G., a następnie po zakończeniu okresu wakacji szkolnych uczęszczała do Medycznego Studium
Zawodowego w W. od 1 września 1980 r. do 15 czerwca 1982r. W okresie od 16 czerwca 1982r. do podjęcia pracy w
Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej w G., co nastąpiło w dniu 1 sierpnia 1982r., pozostawała bez
zatrudnienia, stale zamieszkując w domu rodzinnym. Z zeznań świadków wynika, że z G. do G. jest około 5 km, a
dojazd odbywał się autobusem. Ubezpieczona wyjeżdżała do szkoły po godzinie 7:00, zaś wracała do domu pomiędzy
godz. 14:00 a 15:00. Starsze rodzeństwo wnioskodawczyni w spornym okresie prowadziło własne gospodarstwa
domowe i żaden z braci nie pomagał rodzicom, którzy byli już w starszym wieku. Nie budzi zatem wątpliwości, iż w
gospodarstwie rolnym rodziców wnioskodawczyni istniało zapotrzebowanie na jej pracę, która miała istotne znaczenie
dla prowadzonej działalności rolniczej, stanowiącej źródło utrzymania rodziny. Ubezpieczona codziennie zajmowała
się obrządkiem inwentarza żywego, przygotowywaniem paszy oraz wykonywała wszelkie niezbędne prace polowe i
gospodarskie. Przy rozstrzygnięciu niniejszej sprawy należało mieć również na uwadze realia pracy w gospodarstwie
rolnym w spornym okresie, kiedy to prace wykonywane były ręcznie lub przy użyciu konia, gdyż gospodarstwa nie były
wówczas zmechanizowane. Niewątpliwie wykonywanie prac ręcznie znacznie wydłużało czas realizacji obowiązków
gospodarskich. W tych okolicznościach Sąd – za dowodami z zeznań świadków i ubezpieczonej - uznał, że A. G.
pracowała w gospodarstwie rolnym rodziców w wymiarze co najmniej 4 godzin dziennie, a w okresie wakacji szkolnych
znacznie dłużej, gdyż był to okres wzmożonych prac rolniczych, kiedy prace trwały od rana do wieczora. Co za tym
idzie, okres od ukończenia przez ubezpieczoną 16 lat, tj. od 27 marca 1977r., do dnia 31 sierpnia 1980r. (czyli 3 lata,
5 miesięcy i 4 dni) należało w całości zaliczyć do stażu ubezpieczeniowego na podstawie art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Następnie od dnia 1 września 1980r. do 15 czerwca
1982r. wnioskodawczyni kontynuowała naukę w Medycznym Studium Zawodowym w W., do którego dojeżdżała z
miejscowości G., gdzie cały czas mieszkała w gospodarstwie rodziców. Dojazd pociągiem zajmował jej ponad 1 godzinę,
a do domu wracała w podobnych godzinach jak w okresie nauki w Liceum Ogólnokształcącym w G., tj. w granicach
godz. 15:00-16:00. Mając na uwadze, iż nadal mieszkała sama z rodzicami, to musiała stale pomagać im w pracach
rolniczych. W ocenie Sądu, także w okresie pobierania nauki w Medycznym Studium Zawodowym w W. prace w
gospodarstwie rolnym rodziców zajmowały jej ponad 4 godziny dziennie.
Do wymaganych co najmniej 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych ubezpieczonej brakowało 3 lat, 6 miesięcy
i 25 dni, bowiem organ rentowy uwzględnił dotychczas staż ubezpieczeniowy w wymiarze 16 lat, 5 miesięcy i 5 dni.
Po zaliczeniu okresu pracy ubezpieczonej w gospodarstwie rolnym rodziców w trakcie uczęszczania do liceum, czyli
3 lat, 5 miesięcy i 4 dni, A. G. brakowało zaledwie 1 miesiąca i 21 dni do wymaganych przepisami co najmniej 20 lat
okresów składkowych i nieskładkowych. Wobec tego samo uwzględnienie okresów wakacji w czasie pobierania nauki
w Medycznym Studium Zawodowym w W. – a nie budzi wątpliwości, że wówczas ubezpieczona nigdzie nie wyjeżdżała
i całe dnie pracowała w gospodarstwie rolnym rodziców – w wymiarze 2 miesięcy w 1981r. i okresu od 16 czerwca
1982r. do 31 lipca 1982r. jest wystarczające, aby uzupełnić okres składkowy i nieskładkowy do wymaganych 20 lat na
datę 1 stycznia 1999r. Niewątpliwie zatem po uzupełnieniu okresu uznanego dotychczas przez organ rentowy okresem
pracy w gospodarstwie rolnym rodziców wnioskodawczyni po ukończeniu przez nią 16 lat życia i przypadających
przed dniem 1 stycznia 1983r., A. G. spełnia wszystkie przesłanki do uzyskania prawa do emerytury w szczególnych
warunkach na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. z
przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników
zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.
Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 47714 § 2 kpc, Sąd zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił ubezpieczonej
prawo do emerytury od dnia 1 kwietnia 2016r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę.