wersja polska - Wydział Humanistyczny UPH w Siedlcach

Załącznik 2
AUTOREFERAT
dr Jan Pilżys
Uniwersytet Szczeciński
Wydział Humanistyczny
Katedra Badań nad Konfliktami i Pokojem
ul. Krakowska 71/79
71-017 Szczecin
Szczecin 2015
2
1. Imię i nazwisko
Jan Pilżys
2. Posiadane dyplomy, stopnie naukowe
Tytuł zawodowy:
inżynier-dowódca
– 1980 Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Obrony Przeciwlotniczej w Koszalinie
tytuł pracy dyplomowej: Potrzeby i możliwości rozbudowy fortyfikacyjnej ugrupowania obronnego baterii przeciwlotniczej S-60, promotor: ppłk inż. Roman Kacała
magister wychowania technicznego
– 1995 Wyższa Szkoła Inżynierska w Koszalinie Wydział Mechaniczny,
tytuł pracy dyplomowej: Polskie konstrukcje pojazdów bojowych do 1939 roku, promotor: prof. nadzw. dr hab. Bogusław Polak
stopień doktora nauk humanistycznych w specjalności historia
– 2001 Wojskowy Instytut Historyczny Akademii Obrony Narodowej w Warszawie,
tytuł rozprawy doktorskiej: Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Obrony Przeciwlotniczej
w Koszalinie 1967-1997, promotor: prof. nadzw. dr hab. Bogusław Polak
3. Informacje o dotychczasowym zatrudnieniu
1980 –
1981 –
1981 5. Pułk Przeciwlotniczy 5. DPanc (Gubin)
1990 Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Obrony Przeciwlotniczej (Koszalin)
1990 – 1993 Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Obrony Przeciwlotniczej (Koszalin)
1993 – 1994 Centrum Szkolenia Obrony Przeciwlotniczej (Koszalin)
1995 – 1997 Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Obrony Przeciwlotniczej (Koszalin)
1998 – 2003 Centrum Szkolenia Obrony Przeciwlotniczej (Koszalin)
2002 – 2004 Bałtycka Wyższa Szkoła Humanistyczna (Koszalin)
2003 – 2004 Instytut Politologii i Europeistyki Uniwersytetu
Szczecińskiego
2004 – 2008 Zakład Badań nad Konfliktami i Pokojem Instytutu
Politologii i Europeistyki Uniwersytetu Szczeciński
2007 – 2008 Wyższa Szkoła Integracji Europejskiej (Szczecin)
od 2008
Katedra Badań nad Konfliktami i Pokojem Wydział Humanistyczny Uniwersytetu Szczecińskiego
2010 – 2014 Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP w Warszawie
Wydział zamiejscowy w Człuchowie
dowódca plutonu
dowódca plutonu,
dowódca kompanii
instruktor
starszy instruktor
wykładowca
starszy wykładowca
wykładowca
wykładowca
adiunkt
wykładowca
adiunkt
wykładowca
3
4. Wskazane osiągnięcia wynikające z artykułu 16 ust 2 Ustawy z dnia 14 marca
2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. Nr 65, poz. 595 z późn. zm.); Rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 14.10.2014 r. w sprawie szczegółowego trybu
i warunków przeprowadzenia czynności w przewodzie doktorskim, postępowaniu
habilitacyjnym oraz postępowaniu o nadanie tytułu profesora w paragrafie 12,
ust. 2 pkt 3 (Dz. U. 2014, poz. 1383)
a) tytuł osiągnięcia naukowego:
J. Pilżys, Łączność w systemach zarządzania kryzysowego i ratownictwa w Polsce –
Teoria i praktyka, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin
2015, ss. 364 (ISBN 978-83-7972-008-8)
b) autor/autorzy, tytuł publikacji, nazwa wydawnictwa, miejsce i rok wydania
J. Pilżys, Łączność w systemach zarządzania kryzysowego i ratownictwa w Polsce –
Teoria i praktyka, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin
2015, ss. 364 (ISBN 978-83-7972-008-8)
c) omówienie celu naukowego ww. pracy i osiągniętych wyników wraz z omówieniem
ich ewentualnego wykorzystania
Monografia Łączność w systemach zarządzania kryzysowego i ratownictwa w Polsce –
Teoria i praktyka (Szczecin 2015), stanowi, jak do tej pory, ukoronowanie moich badań w
latach 2005-2015, nad systemem zarządzania kryzowego i ratownictwa w Polsce. Jest wynikiem przemyśleń podczas wieloletniej pracy w Katedrze Badań nad Konfliktami i Pokojem
Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Szczecińskiego oraz rezultatem wymiany doświadczeń podczas licznych spotkań z pracownikami naukowymi oraz służb ratownictwa i
bezpieczeństwa publicznego.
Dokonanie analizy stanu wiedzy zawartej w aktach prawnych i literaturze fachowej, danych uzyskanych na podstawie badań przeprowadzonych przez wyspecjalizowane instytucje,
umożliwiło zdiagnozowanie rzeczywistego stanu badań i poznanie go, w celu udzielenia precyzyjnej odpowiedzi na pytanie, stanowiące jednocześnie problem badawczy: Czy założenia
teoretyczne i rozwiązania praktyczne, stosowane obecnie w sieciach i systemach łączności
zarządzania kryzysowego i ratownictwa, są efektywnie wykorzystywane w rozwiązywaniu
sytuacji kryzysowych?
Według założeń teoretycznych istnieje konieczność nowego spojrzenia menedżerów na
łączność w podsystemach funkcjonalnych systemu bezpieczeństwa narodowego. Jest ona
szczególnym rodzajem zabezpieczenia działań elementów każdego systemu na wszystkich
szczeblach struktur kierowania i dowodzenia. Powinna integrować służby w zdecydowanym
i skutecznym działaniu w każdej sytuacji kryzysowej. Mimo że literatura przedmiotu podejmuje te kwestie, jednak nadal pozostaje problem wykorzystania nagromadzonej wiedzy
w publikacjach czy pracach naukowo-badawczych przez pracowników instytucji stojących na
straży bezpieczeństwa państwa i jego społeczeństwa. W dalszym ciągu istnieją bariery w komunikacji lub też brakuje ogniw, które stworzyłoby most współpracy, porozumienia w odniesieniu do rozwiązywania problemów bezpieczeństwa, w tym łączności cywilno-wojskowej.
Pokonanie zauważonych przez autora barier pozwoliłoby na stworzenie wspólnej platformy
zarządzania wiedzą.
Natomiast istotą założeń praktycznych jest w przede wszystkim wcielanie w życie nagromadzonej wiedzy, koncepcji rozwiązań problemów. Proces ten wymaga zaangażowania
menedżerów-specjalistów, wykazujących umiejętność zmodyfikowania już przyjętych wzorców pracy, użycia sił i środków w działaniu, uwzględniających dynamikę i zmienność zaso-
4
bów oraz realizowania misji celów na korzyść rozwiązań systemowych łączności i ich otoczenia.
Istotnym w całości podjętych rozważań było rozpoznanie i skonkretyzowanie determinant tworzenia i utrzymania bezpieczeństwa informacji oraz systemów łączności i informatyki w krajowym systemie zarządzania kryzysowego i ratowniczo-gaśniczym.
Wyniki przedstawione we wstępie, treściach rozdziałów i zakończeniu publikacji dowodzą, że łączność należy rozpatrywać z punktu widzenia obywateli i państwa. Dotyczy to różnorodności czynników mających negatywny wpływ na jej rozwój, a tym samym osłabienie
ochrony ludności przed zagrożeniami cywilizacyjnymi i naturalnymi.
Ustalenia i wnioski poczynione w pracy mogą przyczynić się do skutecznego przeciwstawiania się zagrożeniom, uporządkowania już istniejącego stanu rzeczy lub wykrycia brakujących elementów i narzędzi w analizowanych systemach łączności. Ich uwzględnienie przez
instytucje antykryzysowe i producentów będzie miało niewątpliwy wpływ na polepszenie
poziomu obsługi kierownictwa i dowództw. W konsekwencji pozwolą na poprawienie stanu
ukompletowania systemu łączności w siły i środki, zsynchronizowanie procesu reagowania
(dowodzenia) jednostkami ratownictwa, w tym poprawę terminowości wykonania jego faz,
etapów oraz zadań. Ponadto, umożliwią zwiększenie nadzoru nad przepływami produktów
i usług dla jednostek ratownictwa i ludności poszkodowanej w sytuacjach kryzysowych, odbiurokratyzują system, choćby poprzez zmniejszenie liczby ogniw pośredniczących
w systemie, a tym samym ograniczenie dokumentów znajdujących się w obiegu oraz czasu na
ich wytworzenie, przesłanie i wykorzystanie.
Efektywne zarządzanie systemami łączności jest ogromnym wyzwaniem kulturowym,
technologicznym, finansowym i polityczno-militarnym. Nowe generacje sprzętu łączności
zwiększają wymagania względem zasobów osobowych, ich wiedzy i doświadczenia. Systemy
łączności są podstawą budowy nowoczesnej infrastruktury komunikacyjnej w całym procesie
realizacji i kontroli działań operacyjnych na szczeblu gminy, powiatu, województwa i państwa. W odniesieniu do struktury jej poszczególnych odbiorców, ważności i wzajemnych powiązań powinna być prosta, czytelna, szybka, dostępna, zyskowna i bezpieczna, umożliwiać
stały kontakt oraz tworzenie zasobów informacyjnych na potrzeby funkcjonowania systemów
zarządzania kryzysowego i ratownictwa, będących źródłem uzyskania przewagi nad zagrożeniami.
Zdaniem autora, podstawą organizacji łączności powinny być rozwiązania wojskowe,
które sprawdziły się w kraju i za granicą. Do tego celu należy stworzyć zespół fachowców,
który będzie prowadził badania, stał na straży prac doświadczalnych ze sprzętem łączności
i nadzorował wprowadzenie go do cywilnego i wojskowego sektora ratownictwa. Takie podejście będzie sprzyjało zwiększeniu wysiłku związanego z budową zintegrowanej sieci informacyjnej na potrzeby prowadzenia wspólnych operacji ratowniczych. Jej budowa umożliwi pełnienie różnorodnych funkcji dowodzenia i kierowania w kilku odrębnych obszarach,
zapewniając współpracę starych i nowych (analogowych i cyfrowych) systemów łączności
satelitarnej, teleinformatycznej, radiowej i krótkofalowej. Zintegrowanie sprzętu na wspólnej
platformie łączności cywilno-wojskowej zapewni ograniczenie ilościowe sił i środków przy
jednoczesnym zwiększeniu jego bezpieczeństwa dostępności i niezawodnego funkcjonowania.
Badania potwierdziły zasadność założonej głównej hipotezy badawczej, czyli, możliwości zarządzania systemami łączności i informatyki nie są w pełni zintegrowane, a tym samym
nie pozwalają na efektywne dowodzenie (kierowanie) siłami i środkami podczas zagrożenia
kryzysowego i prowadzonych akcji ratowniczych.
Wobec tego, autor zaproponował szereg rozwiązań systemowych, a także technicznych
mogących usprawnić te działania. Opowiedział się za szerszym wykorzystaniem rozwiązań
i doświadczeń pozyskiwanych od wojska.
5
Weryfikacji pozytywnej dokonano w większości wobec sprecyzowanych hipotez pomocniczych. Świadczy to o ich poprawności. Uznaję zatem, że cel badań został zrealizowany.
Praca składa się z sześciu rozdziałów, wstępu i zakończenia. Jest uzupełniona materiałem
ikonograficznym, zawiera słownik podstawowych definicji pojęć oraz załączniki dokumentujące treści w poszczególnych rozdziałach.
Opracowana jest na potrzeby Interaktywnego Centrum Komunikacji i Badań Społecznych, w tym Centrum Negocjacji i Edukacji Kryzysowej Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Szczecińskiego. Zamiarem autora publikacji jest trafienie do szerokiego grona specjalistów zarządzania kryzysowego, ratownictwa, ośrodków naukowych, studentów – przyszłych menedżerów bezpieczeństwa narodowego i ukazanie im nieocenionej wartości technicznych środków łączności i informatyki w procesie zarządzania organizacją, a także możliwości zastosowania nowoczesnych technologii.
d) opis pozostałego dorobku i osiągnięć naukowych
Entuzjastą wojska i służby wojskowej byłem od najmłodszych lat. Dlatego też decyzja
o wyborze uczelni wojskowej po złożeniu egzaminu dojrzałości w roku 1976 nie była przypadkowa. Podczas czteroletnich studiów w Wyższej Szkole Oficerskiej Wojsk Obrony Przeciwlotniczej (WSOWOPL) w Koszalinie moje zainteresowania wojskiem rozwijały się i jednocześnie precyzowały. Do dnia dzisiejszego są związane z historią wojskowości stanowiącą
składową historii militarnej. Wiedza z niej zaczerpnięta pozwoliła mi zapoznać się ze zmianami zachodzącymi w organizacji i metodach działania wojsk na przestrzeni dziejów. To właśnie historia wojskowości i wojen motywuje mnie do zgłębiania problematyki bezpieczeństwa
narodowego, traktowanego jako dyscyplina naukowa należąca do obszaru nauk społecznych.
W roku 1992 podjąłem studia II stopnia w Wyższej Szkole Inżynierskiej w Koszalinie.
Temat pracy magisterskiej, Polskie konstrukcje pojazdów bojowych do 1939 r., zainspirował mnie do podjęcia działalności naukowo-badawczej związanej z historią wojskowości.
Praca, napisana pod kierunkiem prof. dr. hab. Bogusława Polaka, dotyczy broni pancernej,
jako jednego z najważniejszych rodzajów wojsk na współczesnym polu walki. Ta broń równocześnie z lotnictwem odegrała decydującą rolę w II wojnie światowej, zmieniając
w zasadniczy sposób jej obraz. W pracy jest ujęty okres od odzyskania niepodległości przez
Polskę w roku 1918 do wybuchu II wojny światowej. W celu zrozumienia roli współczesnej
broni pancernej w części wstępnej jest zawarty rys historyczny tworzenia i rozwijania się
wspomnianego rodzaju broni. Ponadto jest zamieszczona charakterystyka prototypów współczesnych pojazdów pancernych, skonstruowanych w czasach starożytnych. Oprócz tego są
przedstawione w układzie chronologicznym konstrukcje tworzone i modernizowane na przestrzeni wieków aż do 1939 roku.
Główne źródło wiadomości stanowiły przede wszystkim zasoby archiwalne, m.in. Centralnego Archiwum Wojskowego (Warszawa), Wojskowego Instytutu Historycznego (Warszawa) oraz źródła drukowane, opracowania zwarte i artykuły.
Rezultatem sfinalizowania pracy magisterskiej był mój udział, w roku 1995, w III Ogólnopolskiej Konferencji Międzynarodowej nt.: Polska myśl techniczno-wojskowa 1918-1939.
W swoim wystąpieniu, Polska myśl wojskowa w zakresie broni pancernej, podkreśliłem
znaczenie umiejętności korzystania z publikacji ówczesnych teoretyków wojskowości (propozycji rozwiązań) w przewidywaniu charakteru przyszłej wojny, a w tym wypracowywania
zasad prowadzenia walki zbrojnej oraz sposobów użycia poszczególnych rodzajów sił zbrojnych, także broni pancernej na przyszłym polu walki.
Służba wojskowa i praca w środowisku przeciwlotników przyczyniła się do ukierunkowania moich zainteresowań na zagadnienia dotyczące broni przeciwlotniczej i kształcenia
kadr przeciwlotniczych. Jednocześnie życzliwe sugestie środowiska przeciwlotników, praca
6
pod kierunkiem promotora prof. dr. hab. Bogusława Polaka i cenne uwagi oraz słowa zachęty
pracowników Wojskowego Instytutu Historycznego w Warszawie zainspirowały mnie do
podjęcia decyzji o napisaniu monografii na temat uczelni wojskowej, której byłem absolwentem i tam zdobywałem pierwsze doświadczenia w służbie wojskowej na kolejnych stanowiskach
dowodzenia oraz w pracy dydaktycznej.
W roku 1997 podjąłem decyzję o wszczęciu przewodu doktorskiego nt.: Wyższa Szkoła
Oficerska Wojsk Obrony Przeciwlotniczej w Koszalinie 1967-1997. Praca obejmuje dzieje
Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Obrony Przeciwlotniczej (WSOWOPL) w latach 1967-1997, od chwili przekształcenia szkoły oficerskiej w wyższą uczelnię wojskową do jej rozwiązania. W pracy jest zaprezentowany ogromny wkład kadry naukowo-dydaktycznej w rozwój wojsk obrony przeciwlotniczej, wykazany szeroki wachlarz badań naukowych prowadzonych wspólnie z placówkami naukowym w kraju, a także za granicą. Ponadto jest przedstawiony przebieg procesu dydaktyczno-wychowawczego podchorążych. Stanowi ona nie
tylko podsumowanie działalności uczelni, ale także wskazanie kierunków kontynuacji wysiłku przez jej spadkobierców na rzecz rozwoju wojsk obrony przeciwlotniczej Sił Zbrojnych
Rzeczypospolitej Polskiej oraz na potrzeby kontynuacji pięknych tradycji.
Pracę wzbogacił zarys historii szkolnictwa wojsk obrony przeciwlotniczej w latach 1918-1967. Niezaprzeczalnym walorem publikacji jest wnikliwa analiza środków artyleryjskich
znajdujących się w uzbrojeniu jednostek Wojska Polskiego: okresu międzywojennego, Armii
Polskiej we Francji od listopada 1939 r. do czerwca 1940 r., I Korpusu Wojska Polskiego
w Wielkiej Brytanii 1940-1945 r., Armii Polskiej w Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich 1941-1942 r. i 1942-1945 r., na Środkowym Wschodzie 1942-1945 r. oraz po zakończeniu II wojny światowej do 1997 r.
W pracy wykorzystano źródła archiwalne znajdujące się w Centralnym Archiwum Wojskowym (Warszawa), w Wojskowym Instytucie Historycznym (Warszawa), Archiwum Pomorskiego Okręgu Wojskowego (Toruń), Biblioteki Centrum Szkolenia Obrony Przeciwlotniczej (Koszalin) oraz w Muzeum Obrony Przeciwlotniczej (Koszalin). Pomocnymi materiałami były opracowania wewnętrzne uczelni zawarte w kwartalnikach WSOWOPL „Nasza
Szkoła”, Zeszytach Teoretycznych WSOWOPL, Zeszytach Naukowych WSOWOPL oraz
programy szkolenia podchorążych. Niezwykle cenne okazały się relacje i wywiady na temat
działalności i życia wojskowego uczelni przeprowadzone z zastępcami komendanta uczelni i z
dowódcami dywizjonów podchorążych oraz pracownikami cywilnymi.
Pracę doktorską sfinalizowałem w roku 2001 w Wojskowym Instytucie Historycznym.
Promotorem w przewodzie doktorskim był prof. dr hab. Bogusław Polak, pracę recenzowali:
prof. dr hab. Tadeusz Dubicki i prof. dr hab. Henryk Stańczyk.
W celu zaprezentowania dokonań koszalińskiej kolebki przeciwlotników zdecydowałem
się opublikować rozprawę doktorską w formie monografii nt.: Wyższa Szkoła Oficerska
Wojsk Obrony Przeciwlotniczej w Koszalinie 1967-1997 (Koszalin 2002).
Równocześnie z gromadzeniem materiału do pracy doktorskiej, doskonaliłem swój
warsztat dydaktyczny. Efektem tych poczynań było opracowanie i wydanie drukiem, w roku
1996, podręcznika dla podchorążych, Działanie pojedynczego żołnierza na polu walki (Koszalin 1996). Jest to opracowanie metodyczne stanowiące zbiór dokładnie przemyślanych
wskazówek organizacyjno-metodycznych dotyczących przygotowania, organizacji i przeprowadzenia ćwiczenia z żołnierzami przez kierownika ćwiczenia i szkolonych. Służy jako pomoc w doskonaleniu zawodowym oficera i podoficera, umożliwiając im lepsze przygotowanie i przeprowadzenie zajęć. Do opracowania dołączono jedenaście załączników w formie
opisowej i graficznej.
Rok wcześniej, tj. przed opublikowaniem rozprawy doktorskiej, wydałem podręcznik
przeznaczony kadrze zawodowej, nt.: Batalion zmechanizowany w działaniach taktycznych (Koszalin 2001). Publikacja uwzględnia nowe sojusznicze procedury do szkolenia słu-
7
chaczy, m.in. propozycję szkoleniowego wariantu organizacji batalionu brygady zmechanizowanej i pancernej, dostosowanego do struktur organizacyjnych i zasad taktycznego działania jednostek wojskowych będących w strukturach NATO. Zamiarem autora było zapoznanie
słuchaczy z możliwościami bojowymi środków bojowych, a także z przebiegiem procesu dowodzenia, zwłaszcza z planowaniem działań, podejmowaniem decyzji, stawianiem zadań
i kontroli ich wykonania.
Po uzyskaniu stopnia doktora nauk humanistycznych, specjalność historia, moje zainteresowania badawcze skoncentrowały się na następujących obszarach wiedzy:
– szkolnictwo wojskowe,
– historia wojskowości okresu międzywojennego oraz po drugiej wojnie światowej,
– instytucje centralne MSWojsk. (Departament Piechoty),
– bezpieczeństwo, w tym zarządzanie kryzysowe,
– edukacja dla bezpieczeństwa.
W latach 2001-2003 uczestniczyłem w czterech konferencjach międzynarodowych. Wygłoszone przeze mnie referaty drukiem ukazały się w materiałach pokonferencyjnych.
Pierwszy z czterech artykułów, dotyczący Wpływu procesu dydaktyczno-wychowawczego na sylwetkę przyszłego dowódcy pododdziału przeciwlotniczego (Koszalin
2001), prezentuje ważniejsze składniki, mające decydujący wpływ na ukształtowanie cech
osobowościowo-zawodowych podchorążego – przyszłego dowódcy plutonu przeciwlotniczego. Autor podkreśla, że ukształtowanie osobowości, w tym postaw społecznych, walorów
intelektualnych oraz charakteru wychowanków zależy od uwarunkowań wewnętrznych
i zewnętrznych szkoły. One w przyszłości będą wyzwalały u absolwentów patriotyczne motywacje do wzorowej służby i działania dla dobra Ojczyzny. W szczególności działalność
kadry szkoły będzie miała wpływ na postawy zawodowe: zdyscyplinowanie, koleżeńskość,
poczucie odpowiedzialności i wymagalność. To przyczyni się do lepszej przyswajalności
wiedzy ogólnej, kierunkowej i specjalistycznej – tak bardzo potrzebnej dowódcy plutonu do
dowodzenia pododdziałami przeciwlotniczymi.
W kolejnym artykule nt. Treści, formy i metody szkolenia podoficerów zawodowych
przygotowywanych do dowodzenia w nowych uwarunkowaniach kadrowych i strukturalnych (Koszalin 2001), autor proponuje wprowadzenie zmian ilościowych i jakościowych
w przyszłościowym kształceniu podoficerów na potrzeby armii, a także zastosowanie optymalnych rozwiązań w działalności edukacyjnej, m.in. stworzenie lepszej spójności szkolnictwa wojskowego z cywilnym. Zdaniem autora, ta zmiana przyczyni się do stworzenia nauczycielom wojskowym dogodniejszych warunków i możliwości rozwijania i kształtowania postaw zawodowych absolwentów podoficerskich szkół zawodowych. Poza tym wskazuje przyszłościową drogę awansu podoficera zawodowego w systemie wojskowego szkolnictwa zawodowego. Odpowiada na pytania: kogo uczyć, jak uczyć w nowych warunkach społeczno-politycznych i militarnych, i co się z tym wiąże, jak konstruować nowoczesne programy
szkolenia.
Celem następnego artykułu, Dorobek dydaktyczno-wychowawczy i naukowy Wyższej
Szkoły oficerskiej Wojsk Obrony Przeciwlotniczej w latach 1967-1997 (Koszalin 2003),
było przypomnienie dorobku dydaktyczno-naukowego koszalińskiej uczelni wojskowej,
a tym samym uchronienie od zapomnienia wysiłku jej kadry, zwłaszcza naukowej. Aby pokolenia tych, którzy w jej murach pobierali naukę, dzisiaj zajmujący wysokie stanowiska kierownicze w wojskach obrony przeciwlotniczej, dowodzący dywizjonami i pułkami przeciwlotniczymi, korzystali z przebogatej skarbnicy wiedzy zgromadzonej w archiwach oraz
w Centrum Szkolenia Sił Powietrznych. Natomiast artykuł: Wybrane aspekty zagrożenia
toksycznymi środkami przemysłowymi (Koszalin 2003), dotyczy szeroko rozumianego
bezpieczeństwa wewnętrznego, związanego m.in. z przeciwdziałaniem skutkom awarii
w zakładach produkujących toksyczne środki przemysłowe oraz uwolnienia ich w czasie
8
transportu, np. kolizji drogowej. Autor zwraca uwagę na coraz szybszy rozwój przemysłu
chemicznego stosującego duże ilości związków chemicznych do produkcji artykułów codziennego użytku. Ze względu na ich toksyczność przestrzega administrację publiczną oraz
producentów przed rozmieszczaniem zakładów chemicznych w rejonach o dużym zagęszczeniu ludności. W artykule jest omówiony stan prawny międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych. Ponadto są poddane ocenie możliwości transportu tych środków przez terytorium Polski, wyszczególnione powody awarii w zakładach chemicznych
i kolizji w ruchu drogowym, zasady wykorzystania sił i środków Chemicznych i Radiacyjnych Zespołów Awaryjnych, będących w strukturach organizacyjnych wojska, zakładowych
jednostek ratownictwa chemicznego.
Po zakończeniu służby wojskowej w roku 2004, zostałem zatrudniony na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Szczecińskiego w Instytucie Politologii i Europeistyki na stanowisku adiunkta. Historia wojskowości nadal znajdowała się w kręgu moich zainteresowań.
Pogłębiając wiedzę nt. historii Wojsk Obrony Przeciwlotniczej, uwagę skierowałem na polską
piechotę okresu międzywojennego, która w tym czasie była najliczniejszym rodzajem wojsk.
Na niej spoczywał główny ciężar walki z przeciwnikiem. Ponieważ nurtowały mnie pewne
wątpliwości, nasuwały się liczne pytania, m.in., dlaczego piechota walczyła w osamotnieniu
z przeważającymi siłami przeciwnika, bez wsparcia lotniczego i pancernego, kto odpowiadał
za przygotowanie piechoty do wojny, wnikliwie analizowałem materiały archiwalne i bibliografię, próbując znaleźć odpowiedź na powyższe pytania.
Analiza bibliografii utwierdziła mnie w przekonaniu, że w literaturze brakuje opracowania
na temat Departamentu Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych i to zdecydowało o napisaniu monografii nt.: Departament Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych w latach
1921-1939.
Po przeprowadzeniu szczegółowego badania i analizy dokumentów archiwalnych oraz krytycznej oceny literatury przedmiotu ustaliłem, że Departament Piechoty odgrywał decydującą
rolę w organizacji piechoty, jej uzbrojeniu, wyszkoleniu i wychowaniu. Do jego kompetencji
należało wszechstronne rozwiązywanie problemów piechoty. Na pytanie, czy Departament
Piechoty uczynił wszystko na rzecz dozbrojenia i wyszkolenia piechoty, odpowiedź nie jest
jednoznaczna. Materiał zawarty w zespole akt Departamentu Piechoty Ministerstwa Spraw
Wojskowych Centralnego Archiwum Wojskowego w Warszawie pozwolił na określenie negatywnych czynników, wpływających na działalność i funkcjonowanie tej instytucji, do których
należały: zbyt częste zmiany restrukturyzacyjne w Ministerstwie Spraw Wojskowych i zmiany podporządkowania Departamentu Piechoty, błędne umiejscowienie Departamentu Piechoty w Ministerstwie Spraw Wojskowych, pozbawienie szefa Departamentu Piechoty możliwości decyzyjnych w rozwiązywaniu spraw piechoty oraz skromna obsada etatowa jego wydziałów i referatów.
Niewątpliwie Departament Piechoty przy tak licznych i niesprzyjających okolicznościach
uczynił wiele na rzecz dozbrojenia piechoty, m.in. bronią przeciwpancerną i przeciwlotniczą
własnej produkcji oraz jej wyszkolenia. Ze swoich zadań wywiązywał się na miarę bardziej
możliwości niż potrzeb. Celem mojej pracy nie było osądzanie departamentu, lecz ocena jego
działań, uzyskanych efektów oraz wykazanie niedostatków, z zasadniczym celem maksymalnego zbliżenia się do prawdy. Powyższa ocena była uwieńczona opublikowaniem monografii
w 2012 r.
Dwa lata później opublikowałem monografię Wojska obrony przeciwlotniczej 1918-2013. Zasady działań taktycznych (Szczecin 2014). Stanowi ona rezultat moich kilkuletnich studiów i dociekań, jednocześnie jest rozwinięciem monografii Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Obrony Przeciwlotniczej w Koszalinie. Ze względu na wagę podejmowanego
problemu, podjąłem próbę przeprowadzenia analizy i oceny środowiska, w którym działali
przeciwlotnicy, tzn. od odzyskania przez Polskę niepodległości do chwili obecnej. Pozwoliło
9
to na opracowanie w sposób syntetyczny najistotniejszych zagadnień dotyczących obrony
przeciwlotniczej w systemie obrony powietrznej poprzez pryzmat zasad organizacji i prowadzenia działań taktycznych w latach 1918-2013. W opracowaniu jest ukazana rola wojsk
obrony przeciwlotniczej i ich wpływ na całokształt przygotowania jednostek operacyjnych
wojsk lądowych do walki z przeciwnikiem naziemnym i powietrznym. Zweryfikowano także
przydatność środków artyleryjskich i rakietowych w różnych okresach ich istnienia, przedstawiono struktury organizacyjne, uzbrojenie i możliwości bojowe i manewrowe pododdziałów przeciwlotniczych oraz zasady ich użycia w działaniach taktycznych.
Praca ma konstrukcję problemowo-chronologiczną, co pozwala na przejrzystą prezentację zachodzących zmian w stosowaniu zasad użycia jednostek przeciwlotniczych na przyszłym polu walki. Składa się z pięciu rozdziałów, wstępu i zakończenia. Jest także uzupełniona indeksem osobowym i geograficznym oraz materiałem ikonograficznym i bibliografią.
Zawarte w niniejszej pracy podstawowe ustalenia, dotyczące zasad taktycznego działania
wojsk przeciwlotniczych w działaniach taktycznych w latach 1918-1939, 1939-1945, 1945-1989, 1989-1999, 1999-2013 zostały oparte na krajowych zasobach archiwalnych. Do szczególnie ważnych należą materiały przechowywane w Centralnym Archiwum Wojskowym
w Warszawie oraz w Archiwum Centrum Szkolenia Sił Powietrznych w Koszalinie.
Ważnym uzupełnieniem materiałów archiwalnych są źródła opublikowane w: Dziennikach Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych, Dziennikach Praw Państwa Polskiego,
Dziennikach Ustaw i Rozporządzeń Rzeczypospolitej Polskiej.
Niezwykle cenne były opracowania wykładowców oficerów Wyższej Szkoły Oficerskiej
Wojsk Obrony Przeciwlotniczej. Niezbędne w pracy okazały się programy szkolenia i regulaminy działań Wojsk OPL oraz artykuły zamieszczane w czasopiśmie „Nasza Szkoła” oraz
w „Zeszytach Naukowych” wydawanych przez Wyższą Szkołę Oficerską Wojsk Obrony
Przeciwlotniczej.
Opracowany materiał dostarczył kilku refleksji dotyczących wykorzystania wybranych
zasad działań taktycznych w organizowaniu obrony przeciwlotniczej ogólnowojskowego
związku taktycznego. Mogą one stanowić przyczynek do studiowania literatury przedmiotu
oraz do praktycznego wykorzystania tych zasad w procesach decyzyjnych, głównie w okresie
przygotowania, planowania, organizowania oraz prowadzenia walki ze środkami napadu powietrznego. Wyniki uzyskane w trakcie opracowywania publikacji upoważniają do stwierdzenia, że zastosowanie zasad działań taktycznych jest zależne od celu obrony przeciwlotniczej
oraz przewidywanej sytuacji naziemnej i powietrznej. Przyjęte zasady powinny ułatwić dowódcom wojsk obrony przeciwlotniczej wypracowanie optymalnej decyzji do zwalczania
celów powietrznych i naziemnych przeciwnika.
Moja praca dydaktyczno-naukowa, związana z bezpieczeństwem narodowym, obligowała
do opracowywania materiałów na potrzeby służb ratownictwa i bezpieczeństwa publicznego
oraz studentów. W związku z tym w latach 2006-2015 opracowałem i opublikowałem poniżej
omówione pozycje.
Zarządzanie kryzysowe (Szczecin 2007) – praca stanowi pomoc dydaktyczną do zajęć
ze słuchaczami wyższych uczelni z przedmiotu zarządzanie kryzysowe. Prezentowane w tym
materiale zagadnienia mogą być istotnym elementem wiedzy przydatnej menedżerom zarządzania kryzysowego. Autor ma nadzieję, że treści zawarte w siedmiu rozdziałach publikacji
zainspirują potencjalnych czytelników do głębszej analizy omawianych zagadnień, będą też
pomocne w opracowywaniu tematów prac licencjackich i magisterskich.
Leksykon bezpieczeństwa ekonomicznego (Szczecin 2011), przybliża czytelnikom elementarne pojęcia odnoszące się do szeroko pojmowanego bezpieczeństwa ekonomicznego,
wyrażającego się w zdolności gospodarki do niezależnego przezwyciężania skutków wynikających z ekspansji napięć w międzynarodowych stosunkach ekonomicznych. We wstępie są
wyeksponowane ogromne zmiany ilościowe i jakościowe w gospodarce światowej. Jednym
10
państwom sprzyjające w rozwoju powszechnego dobrobytu, innym niosące zagrożenie integracyjności gospodarek, liberalizację handlu, upadek rodzimej produkcji, redukcję zatrudnienia, utratę miejsc pracy, obniżenie płac, zadłużenie ludności oraz słabych finansowo zakładów, instytucji, przedsiębiorstw. Autor sugeruje, że taka sytuacja może się przyczynić do powstawania patologii życia społeczno-gospodarczego. W rezultacie może doprowadzić do niezadowolenia społecznego, objawiającego się częstymi strajkami robotników przeciwko polityce rządu czy władz lokalnych. Autor zadaje pytanie, jak przeciwdziałać powyższym zagrożeniom. Jest to trudne pytanie, związane z odwiecznym problemem zaspokojenia coraz większych potrzeb ludzkości na dobra materialne i usługi przy ograniczonych zasobach naturalnych. W celu poznania ogólnego tła bezpieczeństwa ekonomicznego materiał został zgromadzony w formie uporządkowanych haseł w postaci słownikowej. Leksykon zawiera wybrane
pojęcia z zakresu nauk pokrewnych z ekonomią: socjologii, prawa, prakseologii i psychologii.
Obejmuje około 400 haseł, zestawionych w porządku alfabetycznym. Podczas opracowywania i gromadzenia haseł uwzględniono istniejące na rynku wydawnictwa, podejmujące tematy: bezpieczeństwa, wywiadu gospodarczego, wojny ekonomicznej i informacyjnej, konkurencji, zwalczania zagrożeń gospodarczych. Leksykon jest stworzony z myślą o studentach
uczelni cywilnych i wojskowych oraz o uczniach gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych.
Zdefiniowane pojęcia mogą być pomocne w przyswajaniu wiedzy przekazywanej podczas
zajęć programowych oraz interpretacji zdarzeń polityczno-ekonomicznych mających miejsce
w Polsce i na świecie. Zgromadzona bibliografia w niniejszej publikacji ułatwi zainteresowanym poruszanie się w temacie bezpieczeństwa ekonomicznego.
Planowanie w zarządzaniu kryzysowym (Szczecin 2012), jest nowym ujęciem i konfiguracją planowania działań antykryzysowych na wszystkich szczeblach administracji publicznej, zwłaszcza wykorzystania zasobów gminy, powiatu, województwa i kraju do likwidacji zagrożeń. Zdaniem autora, opracowanie będzie pomocne w stworzeniu ramowych założeń do doktryny, technologii i szkolenia strażaków, policjantów, żołnierzy oraz innych specjalistów, znajdujących się w strukturach podsystemów funkcjonalnych systemu bezpieczeństwa
narodowego.
We wspomnianym okresie mojej pracy zawodowej byłem współredaktorem naukowym
trzech opracowań zbiorowych:
– Zarządzanie logistyczne w sytuacjach kryzysowych. Historia-TeraźniejszośćPrzyszłość (Szczecin 2013). W pracy jest zawarta dogłębna analiza zagadnień logistycznych i
zarządzania kryzysowego na podstawie obowiązujących dokumentów i materiałów. Szczególne miejsce w prezentowanych artykułach zajmuje ochrona i zabezpieczenie logistyczne
społeczeństwa w sytuacjach kryzysowych,
– Służby państwowe, organizacje rządowe i samorządowe wobec zagrożeń współczesnego świata (Szczecin 2014). Opracowanie w szczególny sposób dokonuje charakterystyki zagrożeń przestępczością i terroryzmem, wskazuje przyczyny ich powstawania oraz
sposoby przeciwdziałania im,
– Wielonarodowy charakter współczesnego bezpieczeństwa (Szczecin 2015) dotyczy
determinantów: bezpieczeństwa narodowego, militarnego, energetycznego, społecznego, teleinformatycznego i ekologicznego; zarządzania kryzysowego i ratownictwa w systemie bezpieczeństwa powszechnego; komunikacji i komunikowania się w społeczeństwie dotkniętym
zagrożeniami, psychologicznych aspektów terroryzmu i walki z korupcją.
Ponadto, do swojego dorobku naukowego, poza wydanymi opracowaniami zwartymi (4
monografii, 4 podręczników, 1 leksykonu) oraz trzech redakcji naukowych zaliczam opracowanie rozdziału w monografii nt. Polityka obronna i Siły Zbrojne Polski w latach „Zimnej wojny” (1945-1989), wydanej pod red. nauk. Cezariusza Skuzy i Wiesława Wróblewskiego przez „Print Group” w Szczecin 2006 r., w rozdziale nt. Rola i udział wojska w kryzysach społeczno-politycznych do 1989 roku, scharakteryzowałem udział wojska w kryzy-
11
sie wewnętrznym w latach 1967-1968, w interwencji zbrojnej w Czechosłowacji oraz w wydarzeniach grudniowych na Wybrzeżu w 1970 roku.
Ponadto w latach 2006-2015 opublikowałem kilkadziesiąt artykułów dotyczących bezpieczeństwa narodowego i historii wojskowości.
Artykuły na temat bezpieczeństwa narodowego zawierają cztery główne zagadnienia.
Pierwsze dotyczy zagrożeń bezpieczeństwa państw, w tym Polski w XXI wieku, m.in. w artykułach:
– Transnarodowe zagrożenia bezpieczeństwa narodowego RP (Toruń 2006) i Globalne zagrożenia bezpieczeństwa XXI wieku (Poznań 2010), autor zwraca uwagę, że
oprócz groźby użycia broni atomowej, pojawiły się nowe czynniki, wpływające na zmianę
środowiska bezpieczeństwa narodowego (międzynarodowego), m.in. zagrożenia, sojusze militarne, wspólna walka z zagrożeniami. W artykułach jest zamieszczona charakterystyka zagrożeń występujących globalnie, m.in. zagrożenia ekonomiczne, wojny, czystki etniczne, terroryzm, prześladowania religijne i plemienne, przestępczość zorganizowana, bezrobocie,
głód, ubóstwo, patologie społeczne, choroby cywilizacyjne, handel ludźmi i narkotykami.
Ponadto są określone miejsca oraz przyczyny powstawania zagrożeń i ich skutki, które w różny sposób destabilizują bezpieczeństwo państwa lub regionu. Zdaniem autora, naruszają one
prawne oraz społeczno-polityczne, ekonomiczne normy na płaszczyźnie państwowej
i międzynarodowej;
– Schengen – obszar wolności bezpieczeństwa i prawa (Poznań 2009). W celu stworzenia skutecznego bezpieczeństwa państw i ich obywateli autor sugeruje zredukowanie socjologicznych zagrożeń poprzez: prowadzenie wspólnych polityk w każdej dziedzinie życia,
tzn. polityki azylowej, imigracyjnej, handlowej i zatrudniania, określenie przez państwo (państwa) skutecznych ram działania (systemów) do walki z własnymi, a niekiedy wspólnymi
zagrożeniami, zgodnych z narodowymi uregulowaniami, stosownymi przepisami prawa międzynarodowego oraz dokumentami organów międzynarodowych, w tym Rady Bezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych. Autor konkludując dostrzega, że współcześnie do zagwarantowania minimalnych potrzeb ludzi jest konieczny wysiłek całego świata, jego potencjału
ludnościowego, rzeczowo-surowcowego i moralno-politycznego, skierowany m.in. na budowanie zaufania, tolerancję, empatię międzynarodową, ochronę praw człowieka i obywatela,
sprawiedliwy podział globalnych surowców energetycznych, dzielenie się nowymi technologiami;
– Wpływ migracji na bezpieczeństwo i porządek publiczny państwa (Szczecin
2012), autor poszukuje odpowiedzi na pytania: Czy jesteśmy w stanie chronić siebie
i najbliższych przed zachowaniem jednostek lub grup społecznych sprzecznych z wartościami
kultury – akceptowanych przez społeczeństwo? Co w decydującym stopniu ma wpływ na
powstawanie patologii społecznych godzących w bezpieczeństwo społeczne i porządek publiczny? Które z zagrożeń powinny stanowić newralgiczne punkty aktywności państwa w
obszarze zapewnienia bezpieczeństwa obywateli? Według autora, jednym z zagrożeń – i chyba jednym z najgroźniejszych – jest brak pracy i związane z tym migracje, które przyczyniają
się do niszczenia infrastruktury społecznej. Potęgują już istniejący kryzys polityczny, ekonomiczny, kulturowy i społeczny. Osłabiają rządy i niszczą porządek społeczny. Powodują osłabienie instytucji powołanych do walki nie tylko z patologiami społecznymi, ale także z coraz
groźniejszą przestępczością zorganizowaną i terroryzmem.
Kolejne podjęte zagadnienie dotyczy zaangażowania elit politycznych oraz społeczeństwa w realizację podstawowych potrzeb życia człowieka i istnienia państwa. W artykułach
nt.:
– System bezpieczeństwa zabytków i dziedzictwa narodowego RP (Krosno 2006) autor wyjaśnia istotę podstawowego pojęcia – bezpieczeństwo kulturowe. Jest ono związane z
ochroną i obroną tożsamości kulturowej, zabytków i dziedzictwa narodowego przed zagroże-
12
niami, to także otwarcie się na Europę i świat – dzielenie się wspólnymi doświadczeniami i
osiągnięciami umożliwiającymi rozwój kultury. Autor ma świadomość, że poruszony problem jest niezmiernie delikatny. Dlatego trudno wskazać osoby i instytucje odpowiedzialne za
proces kształtowania świadomości narodowej, zwłaszcza patriotyczno-obronnej oraz ochrony
dziedzictwa narodowego;
– Oddziaływanie elit politycznych na środowisko społeczne (Toruń 2008), autor
utrzymuje, że istnieje potrzeba skupienia wszystkich sił do ochrony i pomnażania dobra całego społeczeństwa – interesu zbiorowego, który powoduje, że ludzie jednoczą się i czują się
bezpieczni. Za urzeczywistnienie powyższego zadania jest odpowiedzialna m.in. władza polityczna – jej kierownictwo, które poprzez przymus fizyczny, bodźce materialne i moralne, zabiegi perswazyjno-ideologiczne, regulację i kontrolę informacji, wpływa na zachowania innych w celu spowodowania pożądanych zachowań. Stąd też ranga przywództwa politycznego
jest niezwykle ważna. Autor próbuje odpowiedzieć na pytania, w jaki sposób członkowie grupy zostają kierownikami i zajmują najwyższą pozycję w hierarchii władzy, jakimi cechami
powinien odznaczać się polityk, jakie zadania ma do wykonania. Autor podkreśla, że osiąganie celów zbiorowych nie sprowadza się tylko do wysiłku instytucji państwa – polityków. Jest
to także niewymuszona aktywność obywatelska, uznawana coraz częściej za przejaw istnienia
społeczeństwa obywatelskiego. Ludzi powinna cechować m.in.: prawda, niezależność myślenia, sumienie, odwaga cywilna, dobrowolna współpraca, spontaniczność, pluralizm, tolerancja, czy świadoma dyscyplina;
– Rodzina i szkoła w systemie bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej (Gdańsk 2009). Autor wskazuje najczęściej pojawiające się zagrożenia w polskim społeczeństwie. Przypomina, że odpowiedzialność za całokształt bezpieczeństwa narodowego
ponoszą władze publiczne z rządem i parlamentem na czele. Próbuje określić miejsce i rolę
rodziny i szkoły, wychowawców-nauczycieli. Stwierdza, że celem rodziny jest nie tylko zapewnienie ciągłości biologicznej społeczeństwa, lecz także przekazanie dziedzictwa kulturowego następnym pokoleniom. Rodzina jest zasadniczym elementem w budowaniu podstaw
bytu narodowego. Naród bez zdrowej rodziny nie przetrwa. Stąd też istnieje pilna potrzeba
stworzenia bezpiecznego środowiska człowieka i jego rodziny, zwłaszcza odpowiedniego
systemu edukacji szkolnej, przygotowującego młodych ludzi do efektywnego i odpowiedzialnego obywatelstwa. To rodzina i szkoła powinna pobudzać i rozwijać świadomość o obowiązkach młodych ludzi na rzecz bezpieczeństwa i obronności. W tym też celu w szkołach
gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych w nowej podstawie programowej wprowadzono od roku szkolnego 2009/2010 przedmiot edukacja dla bezpieczeństwa. Ze względu na ważność
przedmiotu edukacja dla bezpieczeństwa, autor wziął udział w trzech konferencjach, nt.:
– Świadomość narodowa i jej znaczenie dla bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej (Poznań 2010). W artykule jest zdefiniowana świadomość narodowa, jako
zasadniczy element więzi narodowej, historycznie ukształtowanej na podłożu wspólnoty losów dziejowych danego narodu. Są wyróżnione etapy jej kształtowania oraz czynniki mające
wpływ na osłabienie więzi człowieka, danej grupy społecznej z własnym narodem, jego tradycją, językiem, religią, historią, instytucjami. Autor wskazuje konsekwencje ich osłabienia
dowodząc, że w coraz większym stopniu tracimy zdolność rozwijania, kształtowania głębszych uczuć, najważniejszych wartości dla narodu, tj. honoru, patriotyzmu, wolności. Stąd też
widzi potrzebę stworzenia świadomości narodowej i nowoczesnego narodu, który w dobie
kryzysu politycznego, ekonomicznego i społecznego nie zatraci poczucia świadomości i tożsamości narodowej, co z kolei jest jednym z warunków bezpieczeństwa kulturowego w wymiarze narodowym;
– Perspektywy przedmiotu edukacja dla bezpieczeństwa w polskim systemie edukacji społecznej (Poznań 2011) oraz w artykule Gimnazjum w procesie edukacji młodzieży dla bezpieczeństwa w XXI wieku (Gdynia 2011) zostały wykazane sposoby osiągania
13
celów nowego przedmiotu „dla bezpieczeństwa” przez dyrektorów gimnazjów oraz przedsięwzięcia mające na celu wzbogacenie form działalności dydaktycznej i wychowawczej. Proponuje się m.in. opracowanie przez Ministerstwo Edukacji Narodowej rozporządzenia uruchamiającego powołanie zespołów specjalistów, które na podstawie opracowanego programu
ogólnego i szczegółowego przedmiotu, przygotowałyby opisy instytucji wraz z ich potencjałem ludzkim i rzeczowym, opracowywałyby zasady współpracy dyrektora z instytucjami,
wyznaczyłyby osoby odpowiedzialne oraz wykazały i przygotowały miejsca i harmonogramy
realizacji pokazów i ćwiczeń. W takim przypadku dyrektor gimnazjum nie byłby osamotniony
w swoich działaniach organizatorskich, a uczniowie zyskaliby na atrakcyjności zajęć.
Trzecie zagadnienie, dotyczy współpracy politycznej i militarnej państw Unii Europejskiej z USA oraz współpracy gospodarczej z państwami regionu wschodnioeuropejskiego, jest zawarte w artykułach:
– Strategiczne przesłanki bezpieczeństwa euroatlantyckiego (Unia EuropejskaNATO-USA) (Bydgoszcz 2010). Autor sugeruje jak najszybsze uaktualnienie strategii Unii
Europejskiej, NATO i USA w celu zapewnienia bezpieczeństwa w nowych warunkach, tzn.
bezpieczeństwa opartego nie tylko na dialogu czy mediacjach, lecz także na niesieniu pomocy
militarnej, finansowej i ekonomicznej;
– Współpraca gospodarcza i handlowa Polski z wybranymi państwami regionu
wschodnioeuropejskiego (Szczecin 2007), jest zawarte charakterystyka położenia geograficznego wybranych państw regionu wschodnioeuropejskiego, z uwzględnieniem ukształtowania terenu, rozmieszczenia potencjału surowcowo-rzeczowego i środowiska przyrodniczego. Ponadto wyszczególnione zostały potencjalne możliwości wymiany towarowej i usług w
sektorze rolnictwa i przemysłu;
– Znaczenie Gruzji w tranzycie surowców energetycznych do państw Europy
Środkowej (Toruń 2009), ukazano problemy społeczno-polityczne i militarne Gruzji oraz
znaczenie dogodnego położenia tego państwa w transporcie ropy i gazu. W ogólnym zarysie
jest przedstawiona walka pomiędzy Rosją, USA i UE o budowę nowych i przejęcie już istniejących szlaków energetycznych (ropy i gazu) w tym regionie.
Czwarte zagadnienie związane z bezpieczeństwem narodowym, dotyczy systemów zarządzania kryzysowego i ratownictwa w Polsce, wyeksponowane zostało w artykułach:
– Rola i zadania systemu zarządzania kryzysowego w systemie bezpieczeństwa narodowego (Szczecin 2009), autor wyróżnia najistotniejsze podmioty zarządzania kryzysowego, ich więzi z systemem, misję, skład i zadania. Scharakteryzował zagrożenia oraz ryzyko
wystąpienia każdego z nich. Udzielił odpowiedzi, jak należy zarządzać ryzykiem. Ponadto
opisał podstawy i procedury udziału służb ratownictwa i bezpieczeństwa publicznego w walce z zagrożeniami. W rozdziale zaakcentował znaczenie zaangażowania społeczeństwa w
samoobronę;
– Zarządzanie ochroną informacji w systemach zarządzania kryzysowego (Siedlce 2011), odnosi się do ochrony informacji niejawnych i danych osobowych. Omawia akty
prawne (europejskie i krajowe), określające podstawowe zasady gromadzenia, przetwarzania i przekazywania informacji i danych osobowych oraz ich ochrony przed nieuprawni onym dostępem. Są one gwarantem bezpieczeństwa i obronności państwa oraz ochrony
prywatności i intymności człowieka. Zdaniem autora, każda instytucja mająca do czynienia
z informacjami niejawnymi, powinna poznać ewentualne zagrożenia. W artykule są one
wyeksponowane i scharakteryzowane z zaakcentowaniem sposobów przeciwdziałania im.
W związku z tym, że specyfika sytuacji kryzysowych wymaga tworzenia systemu o otwartej strukturze ściśle powiązanej z Internetem, istnieje potrzeba posiadania bezpieczniejszych technik i technologii elektronicznych znacznie ograniczających zagrożenia. W tym
też względzie autor postuluje opracowanie odpowiedniej polityki bezpieczeństwa inform acji, która powinna zdefiniować zasady dostępu do zasobów gromadzonych i przetwarz a-
14
nych przez system teleinformatyczny, wskazać sposoby ich wyegzekwowania oraz osoby
kompetentne i odpowiedzialne za ich bezpieczeństwo;
– Stan obecnych rozwiązań prawnych dotyczących realizacji zadań obronnych
przez organy administracji publicznej w Polsce (Szczecin 2013), w artykule poczyniono
próbę oceny kilkunastu aktów prawnych, ustaw i rozporządzeń pod kątem skuteczności zadań
i proponowanych działań obronnych organów państwa i ochrony jego obywateli i infrastruktury krytycznej w czasie pokoju, kryzysu i wojny;
– Łączność jako zasadniczy element systemu zarządzania kryzysowego (Szczecin
2013). Jest w nim scharakteryzowana łączność teleinformatyczna, radiowa, przewodowa
i bezprzewodowa. Połączone wymienione elementy lub oddzielnie zapewniają dowodzenie
jednostkami ratownictwa. Aby zagwarantować wysoką jakość łączności, muszą być spełnione
określone wymagania. Autor wymienia je i charakteryzuje. Ukazuje optymalne rozwiązania
jej użycia w czasie pokoju, kryzysu i wojny;
– Jakość produktów logistycznych w zarządzaniu logistycznym (Szczecin 2013). Na
podstawie wybranych aktów prawnych i polskich norm autor wyjaśnia pojęcie jakości produktów i usług. Przytacza przykłady jej pomiaru i oceny. Określa elementy systemu zarządzania jakością. Wymienia zadania pełnomocnika ds. jakości odpowiedzialnego za monitorowanie postaw menedżerów i działań pracowników w logistycznych łańcuchach dostaw oraz
odczuć klientów co do dostarczanych przez nie produktów,
– Komunikacja – kluczowy element systemu bezpieczeństwa powszechnego (Szczecin 2015) oraz Kryteria doboru aktorów i sposobów komunikowania się w sytuacjach
kryzysowych (Koszalin 2015). W pierwszym artykule zdefiniowano organizację, znaczenie
struktury oraz więzi organizacyjnych i sieci komunikacyjnych, istniejących pomiędzy jej elementami. Z życia organizacji wynika, że wiele informacji jest przekazywanych podczas komunikowania się formalnego i nieformalnego. Stąd też zaistniała po-trzeba zdefiniowania
pojęcia komunikacji, jej istoty, funkcji oraz formy. Zaprezentowano umiejętności indywidualne i organizacyjne osób odpowiedzialnych za należytą jakość komunikowania się, w tym za
współpracę służb ratownictwa i bezpieczeństwa publicznego z mass mediami i społeczeństwem w sytuacjach kryzysowych. Zdaniem autora artykułu jednym ważniejszych zadań komunikacji, jest dotarcie z informacją na czas, która wpłynie pozytywnie na zmianę zachowań
społeczeństwa (instytucji) w sytuacjach kryzysowych. Wykonalność tego zadania będzie wynikać z kwalifikacji menedżerskich i ich zdolności, a wiedza, fachowość i twórcza osobowość
powinna stać się wyznacznikiem profesjonalizmu w podejmowaniu trafnych decyzji, gwarantujących uzyskanie przez obywatela pożądanych informacji, względnie trwałych zachowań w
sytuacjach potencjalnych zagrożeń. Z powyższego wynika, że komunikacja w zarządzaniu
zmianami powinna być zaplanowana i stanowić integralną część systemu bezpieczeństwa
powszechnego, będącego jednym z elementów systemy bezpieczeństwa narodowego. W drugim artykule jest podjęta kwestia doboru osób odpowiedzialnych za planowanie działań antykryzysowych w podmiotach/instytucjach należących do systemu bezpieczeństwa powszechnego. Ukazano: wysiłek i zaangażowanie menedżerów w stworzenie odpowiedniego zespołu,
relacje ze stronami zainteresowanymi, w celu rozwiązania wspólnego problemu, sposoby
współpracy i komunikacji ze społeczeństwem w sytuacjach kryzysowych.
Artykuły z historii wojskowości dotyczące okresu międzywojennego oraz po drugiej
wojnie światowej do 2015 r.
Przypomnijmy, że moje zainteresowania wojskiem rozwijały się od najmłodszych lat.
Nadal są związane z historią wojskowości stanowiącą składową historii militarnej. Zaczerpnięta z niej wiedza pozwoliła mi zapoznać się ze zmianami zachodzącymi w organizacji i
metodach działania wojsk na przestrzeni dziejów. To właśnie historia wojskowości i wojen
zainspirowała mnie do podjęcia problematyki bezpieczeństwa narodowego, traktowanego
obecnie jako jedna z dyscyplin naukowych wchodzących w skład obszaru nauk społecznych.
15
Artykuły obejmujące lata 1918-1939
Artykuły nt. okresu międzywojennego były opracowywane w czasie gromadzenia materiałów do napisania monografii nt. Departament Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych 1918-1939. Prace nad artykułami dotyczącymi ww. okresu kontynuowałem także po
opublikowaniu monografii.
W czasie analizowania materiałów archiwalnych i publikacji, nurtowały mnie pewne
wątpliwości, nasuwały się liczne pytania, m.in., dlaczego piechota walczyła w osamotnieniu
z przeważającymi siłami przeciwnika, bez wsparcia pancernego, lotniczego, przeciwpancernego i przeciwlotniczego. Swoimi spostrzeżeniami dzieliłem się z czytelnikami na łamach
czasopism naukowych oraz materiałów pokonferencyjnych, próbując w ten sposób znaleźć
odpowiedź na powyższe pytania.
W artykule nt.: Broń pancerna Polski, Niemiec i Związku Radzieckiego w latach trzydziestych XX wieku. Porównania i ocena (Koszalin 2009), przytoczone liczby pozwalają na
stwierdzenie, że przewaga przeciwnika w sprzęcie pancernym była miażdżąca. Przeciwstawienie się silnym ugrupowaniom piechoty, artylerii i czołgów było wielkim wyzwaniem dla
polskich żołnierzy. Zwłaszcza ugrupowania czołgów były nie do pokonania. Przyspieszały
one działania zaczepne przeciwnika. Uderzenie takich sił było niemożliwe do zatrzymania
przez Wojsko Polskie, skazane wyłącznie na działania obronne i utratę inicjatywy. Polski
front w wielu miejscach został szybko przerwany i rozdzielony na oddzielne grupy walczące,
które pod naporem niemieckich kolumn pancernych i zmotoryzowanych zaczęły się wycofywać, tracąc przy tym możliwości manewrowe. Stąd nasuwa się wniosek: w sytuacji braku
środków pieniężnych na produkcję czołgów, należało produkować tańsze, a zarazem skuteczne środki przeciwpancerne. Czy pododdziały i oddziały związków taktycznych dysponowały
taką bronią we wrześniu 1939 r.? Na to pytanie staram się odpowiedzieć w artykułach: Planowanie i dysponowanie środkami finansowymi przez Ministerstwo Spraw Wojskowych
w latach 1921-1939 (Kraków 2011), Obrona przeciwpancerna wojsk na podstawie publikacji na łamach „Przeglądu Piechoty” w latach 1935-1939 (Szczecin 2010), Szkolenie
przeciwpancerne w pułkach piechoty Wojska Polskiego w latach 1935-1939 (Toruń
2011).
W pierwszym artykule są ukazane zniszczenia okupacyjne, spowodowane działaniami
podczas pierwszej wojny światowej oraz koszty związane z prowadzeniem wojny przez Polskę z Rosją Radziecką. W tym czasie istniały różne pomysły znalezienia pieniędzy na modernizację i rozbudowę przemysłu zbrojeniowego i sił zbrojnych, m.in. poprzez: emisję banknotów bez pokrycia, rozpisywanie pożyczek wewnętrznych i zaciąganie kredytów zagranicznych. Alarmujący był udział obcego kapitału w poszczególnych gałęziach przemysłu, zwłaszcza niemieckiego godzącego w żywotne interesy państwa polskiego. Wydatki Polski na siły
zbrojne w porównaniu z państwami sąsiednimi, tj. Niemcami i Rosją, były znikome. Autor
artykułu stwierdza, że błędem było utrzymywanie wysokiego stanu piechoty (30 dywizji)
w czasie pokojowym. Ze środków przydzielanych na ten rodzaj broni korzystniejsze było
utrzymanie 20 dywizji piechoty, lepiej uzbrojonych i wyposażonych, z racji wysokich kosztów wegetacyjnych. Z uwagi na duże koszty wystawiania nowych oddziałów oraz zakupu
niektórych rodzajów uzbrojenia należało zaoszczędzone środki finansowe skierować na rozbudowę lotnictwa oraz na wyposażenie wojsk odpowiednią ilością środków przeciwpancernych i przeciwlotniczych. Takie działania pozwoliłyby na zahamowanie eksportu broni za
granicę i skierowanie jej na wyposażenie i wzmocnienie, m.in. piechoty i kawalerii.
W kolejnym artykule autor odpowiada na główne pytanie, czy polskie związki taktyczne
miały broń przeciwpancerną. Odpowiedź jest twierdząca. W przededniu wojny w sierpniu
1939 r. Wojsko Polskie posiadało: 7,92 mm karabiny przeciwpancerne wz. 35 – około 3500
egzemplarzy – mogących przebijać pancerz czołgu o grubości od 15 do 20 mm oraz 37 mm
armaty przeciwpancerne w uzbrojeniu każdego pułku piechoty, brygady kawalerii zmotory-
16
zowanej i pułku kawalerii – ogółem 1200 sztuk. Jednak wykazana liczba przytoczonej broni
przeciwpancernej w odniesieniu do potrzeb była śladowa. Batalion piechoty w swoim wyposażeniu miał 3 armaty, pułk piechoty – 9, a dywizja – 27 armat. Ze względu na szerokość pasa
obrony dywizji piechoty były to niewystarczające w stosunku do jej potrzeb.
W artykule dotyczącym szkolenia przeciwpancernego w pułkach piechoty Wojska
Polskiego autor po przeanalizowaniu instrukcji i regulaminów zwalczania broni pancernej
(1935-1939) zapoznaje czytelnika z formami i metodami szkolenia kadry zawodowej i kanonierów. Ukazuje struktury plutonów i kompanii przeciwpancernych oraz zasady ich wykorzystania w działaniach taktycznych. Zdaniem autora, model teoretyczny do szkolenia, zawarty
w instrukcjach i regulaminach, w dużym stopniu odbiegał od praktycznego szkolenia na placach ćwiczeń. Powodem był brak sprzętu.
Podobnie przedstawiała się sytuacja w sprzęcie przeciwlotniczym oraz wyposażeniu polskiej lądowej i morskiej obrony wybrzeża, tzn. w jego ilości i jakości w odniesieniu do potrzeb. Ten problem jest omówiony w artykułach: Obrona przeciwlotnicza pododdziałów
piechoty Wojska Polskiego w latach 1921-1939 (Szczecin 2011), Proces budowania
Marynarki Wojennej i obrony wybrzeża w niepodległej Polsce (Gdynia 2014).
W kolejnym artykule: Piechota polska w dwudziestoleciu międzywojennym 1918-1939.
Wybrane problemy organizacji, uzbrojenia i szkolenia (Kraków 2014), autor ocenia i porównuje organizację i uzbrojenie polskiej piechoty z niemiecką. Szczególną uwagę zwraca na
dobre wyszkolenie i bardzo dobre wychowanie kadry i żołnierzy piechoty. Oprócz tego ukazuje wady polskiej doktryny wojennej – przestarzałej i nieodpowiadającej potrzebom ówczesnej wojny. Zalicza do nich: koncepcję szybkiego manewru, generalnie słuszną w polskich
warunkach, lecz niewykonalną, jako że podstawowy rodzaj wojsk – niezmotoryzowana piechota – była niezdolna do takiego manewru. Bez wsparcia broni pancernej i lotnictwa nie stanowiła siły przełamania i nie mogła wykorzystać czynnika zaskoczenia; uznanie kawalerii za
siłę rozstrzygającą na polu bitwy (na szczeblu operacyjnym). W tej roli nie miała szans w
starciu z opancerzonym przeciwnikiem. Próby jej reformowania (reorganizacji) i motoryzacji
były zbyt powolne, aby wypełniła jej przypisaną doktryną rolę; niedocenianie technicznych
rodzajów wojsk (lotnictwa i wojsk pancernych), tym samym niewyznaczanie im roli wsparcia
i zabezpieczenia działań głównych rodzajów wojsk; niedocenianie wagi materiałowego przygotowania do wojny całego kraju; nieodpowiedni system dowodzenia, który w owym czasie
nie odpowiadał wymogom pola walki. Inspektorzy armii nie mieli możliwości dowodzenia
armią (zgrywania sztabów i służb); nadmierną centralizację dowodzenia związkami operacyjnymi przyszłego Naczelnego Wodza, która nie uwzględniała ogniw dowódczych szczebla:
front-korpus. To utrudniało swobodę decyzji i skuteczne reagowanie na działania przeciwnika; niedoskonałość ograniczonych środków łączności we wszystkich ogniwach dowódczych.
Artkuł wzbogacają tabele, wykresy oraz liczne zdjęcia uzbrojenia.
Oprócz wyposażenia i uzbrojenia, podmiotem moich dociekań były sprawy obowiązującej doktryny wojennej i osób odpowiedzialnych za jej stworzenie. W artykule: Wojna i
doktryna wojenna w myśli wojskowej lat 1921-1939 (Wrocław 2012), autor wyjaśnia istotę
prowadzenia wojen, przyczyny oraz okoliczności, które do nich doprowadziły. Podejmuje próbę
oceny słuszności przyjętej doktryny wojennej i prowadzenia wojny przez Polskę. Odtworzenie
ważniejszych poglądów o istocie wojny, o przygotowaniach, prowadzeniu i jej konsekwencjach pozwoli współczesnym zrozumieć, czym była i może być wojna. Pomoże dotrzeć do
młodego pokolenia, które zna wojnę z opowiadań i filmów. Ludzie zajęci swoimi troskami
życia codziennego przestali zwracać uwagę na własne bezpieczeństwo i innych. Dotyczy to
zwłaszcza polityków i wojskowych walczących o władzę, zabiegających o stanowiska od
17
wyborów do wyborów oraz elit uśpionych przynależnością do Sojuszu Północnoatlantyckiego
i Unii Europejskiej, którzy nie pamiętają o ponadczasowej normie: należy liczyć przede
wszystkim na własne siły, a nie tylko na sojuszników. Trzeba pamiętać, że niezbywalne bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne państwa tworzy się nie w jeden dzień, lecz przez wiele
lat. To z kolei wymaga cierpliwości, wytrwałości i odpowiedzialności w realizacji podjętych
decyzji polityczno--militarnych, zgodnych z oczekiwaniami społeczeństwa bezpiecznego od
wszelkich zagrożeń, zwłaszcza kryzysu i wojny.
W kolejnym artykule, Policja w systemie obronnym państwa w latach 1918-1939
(Szczecin 2012), autor ukazuje działania ówczesnych polskich władz, dotyczące uporządkowania
problemu bezpieczeństwa wewnętrznego i utrzymania przez Policję porządku publicznego
w czasie pokoju, kryzysu i wojny. W roku 1928 nałożono na tę formację obowiązki z zakresu
obronności państwa, tj. walki ze szpiegostwem, dywersją, działalnością antypaństwową, ochroną
ważnych linii kolejowych i obiektów komunikacyjnych, rozsyłaniem przechowywanych kart mobilizacyjnych. Autor akcentuje współpracę Policji z wojskiem. Daje temu wyraz w artykule nt.:
Bezpieczeństwo i porządek wojskowy na terenie Okręgów Korpusów w 1939 roku
(Wrocław 2012). Wspólna działalność wojska i Policji była związana z przeciwdziałaniem
wszelkiego rodzaju zagrożeniom, zarówno wewnętrznym jak i zewnętrznym, w celu osł abienia działań wrogich państwu polskiemu. Szczególnej ochronie i obronie podlegały ważne obiekty wojskowe i użyteczności publicznej. Współpraca wojska z władzami cywilnymi
sprowadzała się do służbowego obowiązku wymiany informacji o zagrożeniach oraz d ostarczania sobie, w zależności od potrzeb, sił i środków. Była to dobrze zorganizowana
i współpracująca sieć wspomagania w wykrywaniu i neutralizowaniu zagrożeń godzących
w żywotne interesy państwa polskiego.
W związku z tym, że w dużej mierze przygotowanie systemu obronnego państwa było zależne od władz cywilnych i wojskowych, autor w artykułach: Miejsce i rola Józefa Piłsudskiego w życiu politycznym i wojska w latach 1918-1935 (Toruń 2011), Sojusze polityczno-wojskowe Polski w latach 1918-1939 i ich konsekwencje (Koszalin 2011), prześledził
wydarzenia polityczno-wojskowe w ówczesnej Polsce oraz wykazał przyczyny słabości państwa: niestałość rządów parlamentarnych, uporczywe utrzymywanie neutralności Polski pomiędzy Niemcami i Rosją. Sojusze z Francją, Rumunią i Anglią były kruche, brak jednoznacznych ustaleń odpowiedzialności za politykę zagraniczną. Późno zauważono, że w coraz
mniejszym stopniu można liczyć na bezpieczeństwo zbiorowe. W dużym stopniu te czynniki
powodowały osłabienie potencjału obronnego kraju, a także siły moralnej zwartości narodu.
Jedno jest jednak pewne – nie zawinił jeden człowiek ani naród polski, który pokazał heroizm. Winni są ci, którzy w ówczesnym czasie byli u steru władzy.
Aby określić wpływ powyższej sytuacji na instytucje zajmujące się przygotowaniem broni
i rodzajów wojsk na czas pokoju i wojny, autor w artykule nt. Zbiorowy portret szefów
Departamentu Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych w latach 1921-1939 (Przemyśl 2010), na podstawie jednej spośród instytucji zajmujących się sprawami piechoty,
ukazuje ogólną charakterystykę piechoty, strukturę i zadania oraz obsadę personalną departamentu i kadrę pracującą w tej instytucji. Część zasadniczą stanowi dogłębna analiza struktury
demograficzno-społecznej i zawodowej szefów departamentu na podstawie danych o miejscu
urodzenia, wykształceniu cywilnym, udziale w organizacjach paramilitarnych, w I wojnie światowej i polsko-bolszewickiej. Część końcowa zawiera ocenę kadrową szefów Departamentu
Piechoty, pełniących służbę w Wojsku Polskim po 1918 r. Dane na temat kadry zawodowej
pełniącej służbę w Departamencie Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych w latach 19211926 dowodzą, że był to korpus niejednolity. Sytuacja ta zmieniła się po roku 1926, kiedy do
szeregów wojska zaczęła napływać młoda kadra, tzn. absolwenci szkół oficerskich. Kadra
wywodziła się ze sfer inteligenckich i drobnomieszczańskich. Synowie chłopscy i robotników
stanowili nikły procent. Narodowość absolwentów szkół wojskowych w latach 1936-1939
18
była niemal wyłącznie polska. Elitę korpusu oficerskiego tworzyli oficerowie dyplomowani,
absolwenci Wyższej Szkoły Wojennej, nazywani do 1928 r. oficerami Sztabu Generalnego.
Ta sytuacja przyczyniła się do ujednolicenia pod względem narodowościowym kadry, wyeliminowania pewnych nierówności w starszeństwie i w stopniach, usprawnienia działalności
wojska w czasie pokoju oraz do zlikwidowania nadmiernie rozbudowanej podczas wojny administracji oraz ujednolicenia korpusu oficerskiego. Przede wszystkim wykształcono fachowe
kadry oficerskie, w których upatrywano przyszłość armii polskiej.
Artykuły obejmujące lata 1939-1945
Opracowany artykuł nt.: Szkolenie kadr przeciwlotniczych w Wojsku Polskim po II
wojnie światowej (Chełm-Toruń-Koszalin 1944-1997) (Krosno 2006), dotyczy oceny przygotowywania kadr wojskowych na potrzeby sił zbrojnych. Autor opisuje plany rozwojowe
szkolnictwa wojsk obrony przeciwlotniczej w końcowym etapie II wojny światowej i po jej
zakończeniu do roku 1997, tj. do rozwiązania Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Obrony
Przeciwlotniczej.
Artykuł, Organizacja i działania polskiej artylerii przeciwlotniczej na froncie niemiecko-radzieckim w latach 1941-1945 (Toruń 2011), ukazuje wysiłek żołnierzy-przeciwlotników podczas drugiej wojny światowej na terenach Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. Przeciwlotnicy na wschodzie, oprócz samodzielnych baterii, dywizjonów
artylerii przeciwlotniczej i pułków artylerii przeciwlotniczej, dysponowali dywizjami artylerii
przeciwlotniczej. W jednym i drugim przypadku prowadzili działania stosując taktykę tych
państw, w których funkcjonowały. W nowo powstających oddziałach i pododdziałach artylerii
przeciwlotniczej przeciwlotnicy uczyli się obsługi nowego sprzętu, współdziałania oraz sposobów i zasad walki z lotnictwem przeciwnika. Stąd też w artykule jest zawarta charakterystyka
sił i środków przeciwlotniczych oraz próba oceny struktur organizacyjnych i ich możliwości
osłony wojsk i obiektów w różnych rodzajach działań taktycznych.
Artykuły obejmujące lata 1945-2015
Artykuł, Komendanci i kadra dydaktyczno-dowódcza Wyższej Szkoły Oficerskiej
Wojsk Obrony Przeciwlotniczej w Koszalinie w latach 1967-1997, zamieszczonym w monografii zatytułowanej Generałowie i wybrani dowódcy Wojska Polskiego związani z Pomorzem Zachodnim (Szczecin 2009), jest przedstawione miejsce i rola Pomorza Zachodniego w systemie obrony kraju oraz są zaprezentowane wybrane elementy charakterystyki biograficzno-zawodowej komendantów uczelni koszalińskiej w latach 1967-1997. Analiza dostępnego materiału pozwoliła autorowi na sformułowanie następujących uwag: WSOWOPL w
okresie 30 lat odgrywała znaczącą rolę w kształceniu kadr na potrzeby wojsk OPL, a także w życiu społeczności Pomorza i Koszalina; podniesienie funkcjonującej do roku 1967 Oficerskiej
Szkoły Wojsk Obrony Przeciwlotniczej do rangi wyższej uczelni było podyktowane przezbrajaniem Wojska Polskiego w sprzęt nowej generacji, którego eksploatacja wymagała inżynierskich
kwalifikacji; o poziomie kształcenia i wychowania podchorążych decydowała kadra dydaktyczno-naukowa i dowódcza, jej wiedza i umiejętności metodyczne. Uczelnia pod kierunkiem komendantów stwarzała kadrze dogodne warunki naukowego rozwoju w trybie stacjonarnym lub
zaocznym; doborowi kadry dydaktycznej sprzyjała racjonalna polityka kadrowa komendantów-rektorów, którzy byli uprawnieni do pozyskiwania kadry perspektywicznej i eliminowania nieprzydatnej w szkoleniu; sześciu zaprezentowanych sylwetek komendantów-rektorów bardzo korzystnie zapisało się w historii uczelni. Ich wysokie kwalifikacje zawodowe i praktyka dowódcza
sprzyjały rozwojowi uczelni. Każdy z nich prezentował postulowane cechy osobowości oficera-dowódcy; najwyższe sukcesy uczelnia odnotowała w okresie sprawowania funkcji komendanta-rektora gen. bryg. Witolda Niedka, który kierował nią nieprzerwanie przez 17 lat. Za jego kadencji uczelnię 6-krotnie wyróżniono medalem „Za osiągnięcia w służbie wojskowej” w roku 1978,
1979, 1981, 1983, 1984, 1988; dokonania uczelni opisano w dwóch monografiach: Józef Głośny,
Jan Zasadziński, Wyższa Szkoła oficerska Wojsk Obrony Przeciwlotniczej im. por. Mieczysława
19
Kalinowskiego, Wyd. MON, Warszawa 1983, Jan Pilżys, Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Obrony
Przeciwlotniczej w Koszalinie w latach 1967-1997, Wyd. Z.P. „Polimer”, Koszalin 2002 oraz
licznych artykułach i opracowaniach przyczynkarskich.
W tym czasie kiedy powstawał artykuł, do pełnego opracowania całokształtu działalności
uczelni brakowało odpowiedzi na pytanie:
– Jaki udział miała kadra dydaktyczno-naukowa i dowódcza w tworzeniu szeroko rozumianej myśli teoretycznej na temat obrony przeciwlotniczej wojsk?
– Jak przebiegały kariery zawodowe absolwentów WSOWOPL pod względem skuteczności kształcenia?
Na pierwsze pytanie autor udzielił odpowiedzi w monografii : Wojska Obrony Przeciwlotniczej 1918-2013. Zasady działań Taktycznych, Szczecin 2014.
Na drugie pytanie zamierzam odpowiedzieć po zebraniu materiałów i dokonaniu ich analizy.
W artykule, nt. Zasady użycia polskiej artylerii przeciwlotniczej w działaniach bojowych
w latach 1945-1989 (Toruń 2014), autor zauważa, że wraz rozwojem wojsk OPL ilość i treść
zasad ich bojowego użycia zmieniała się. Ulegały one ciągłym przewartościowaniom, stosownie
do warunków pola walki i rodzaju używanych środków i sprzętu przeciwlotniczego. Były zaleceniami i przestrogami dotyczącymi przygotowania, organizacji i prowadzenia marszów i walki
z przeciwnikiem. Umożliwiały określenie przyszłych działań, przewidywanie ich skutków, kontrolowanie sytuacji i rozwiązywanie problemów. Miały decydujący wpływ o powodzeniu oddziałów i pododdziałów przeciwlotniczych w walce z przeciwnikiem powietrznym. Według autora,
zasady są istotnymi, ale nie jedynymi czynnikami wykorzystywanymi w procesie podejmowania
decyzji. Znajomość zasad sprawnego działania przez dowódców jest niezbędna przynajmniej
z trzech powodów: do zdobycia zasobu wiedzy, do ogólnej orientacji o sposobach działania przed
zastosowaniem jednego z nich, do potwierdzenia zasadności podejmowanych decyzji i działań.
Znajomość zasad walki przez dowódców nie stanowi panaceum na osiągnięcie zamierzonego
celu. Umiejętne ich zastosowanie może zapewnić skuteczną osłonę wojsk i innych obiektów przy
minimalnych stratach własnych.
Wymiernym wynikiem mojej dotychczasowej pracy naukowo-badawczej są publikacje obejmujące:
– 7 monografii (w tym: 4 – autor, 3 – redaktor naukowy)
– 1 leksykon
– 4 podręczniki
– 49 artykułów
– udział w 33 konferencjach oraz
– uczestnictwo w 11 konferencjach w formie przesłania artykułu
– 2 recenzje publikacji
– 1 recenzję wydawniczą artykułu
– 1 sprawozdanie z przeprowadzonej konferencji
……………………..