wykład 2

SPOŁECZNE UWARUNKOWANIA
INNOWACYJNOŚCI
dr Jagoda MrzygłockaChojnacka
INNOWACJA-KORZYŚĆ
Przyjęcie się innowacji jest równoznaczne z zmianą w dotychczasowych praktykach
przykład: zamrażarka zmieniła złożony układ działań związanych z jedzeniem (kupowaniem, przechowywaniem
i przyrządzaniem).
Jeśli nowość nie zmienia nic w praktykach danej grupy, nie jest innowacją, a jedynie jej substytutem.
Przymusowe lub narzucanie wdrażanie innowacji jest trudne i wiąże się z wysokimi kosztami →
innowacji nie da się narzucić.
Jeśli ludzie nie chcą lub nie potrafią włączyć innowacji w swoje praktyki, innowacja nie zmieni nic
w systemie ich praktyk → a zatem nie będzie innowacją. Będzie albo użytkowana niezgodnie z jej
właściwymi możliwościami, albo nie będzie użytkowana w ogóle.
przykład: nieudane programy walki z wykluczeniem cyfrowym polegające na zakupie komputerów i podłączeniu ich
do internetu- przez samo to nikt nie stanie się członkiem społeczeństwa wiedzy
INNOWACJE SĄ SPRZĘGNIĘTE
Innowacje = ludzie
innowacja nie ma w sobie mocy zmieniania zbiorowych działań i ich efektów, o ile nie
zostanie w przekonujący sposób:
opowiedziana, objaśniona,
wprowadzona do użytku poprzez odniesienie do potrzeb i korzyści
o ile nie zostaną wytworzone niezbędne do efektywnego wdrożenia innowacji
kompetencje i nawyki.
innowacja potrzebuje rzeczników, grup zainteresowanych wdrożeniem, inteligentnego
zakorzenienia w istniejących potrzebach i nawykach, zapewnienia niezbędnego
treningu.
INNOWACJE SĄ SPRZĘGNIĘTE
innowacje zrodzone
z poszukiwań technologicznych
i naukowych
innowacje zrodzone
ze zrozumienia ludzkich potrzeb
Na ogół się nie przyjmują
mogą przynieść ogromny sukces, jeśli
faktycznie odpowiadają na autentyczną
potrzebę
Nie odpowiadają na potrzeby
samoprzylepne karteczki, rozwiązujące m.in.
problem zaznaczania i komentowania
tekstów bez niszczenia książki, czy kuchenka
mikrofalowa pozwalająca podgrzać
potrawę szybko i bez użycia tłuszczu, a do
tego bez zmywania patelni czy garnka.
INNOWACJA JAKO ZMIANA
Innowacja jest momentem zmiany w procesie
współfunkcjonowania ludzi i przedmiotów.
Innowacja stanowi połączenie wszystkich tych elementów.
Zmiana ta obejmuje nie tylko pojawienie się
nowego przedmiotu lub nowej technologii, lecz
także zmianę praktyk, postaw i kompetencji po
ludzkiej stronie społecznego układu.
Obie te zmiany są zaś ściśle związane z dyskursem
wokół innowacji:
interpretacjami, wiedzą
uzasadnieniami dla nowego sposobu
funkcjonowania
np. na innowację w postaci telefonii komórkowej
składają się zarówno nowe przedmioty
i technologie, jak i nowe kompetencje, postawy
i zachowania indywidualne, nowy dyskurs –
o społeczeństwie sieci, społeczeństwie dostępności
itp., a także nowe instytucje zarówno na poziomie
formalnym (np. regulatorzy, regulacje prawne,
dostawcy itp.), jak i nieformalnym (nowe wzory
zachowań, relacji, komunikowania się)
z technologią społeczną, czyli wzorem
koordynacji współdziałania elementów
systemu.
Każda z wymienionych sfer może też stać się źródłem innowacji.
ŹRÓDŁA INNOWACJI
nauka: laboratoria naukowo- badawcze funkcjonujące na styku czystej nauki (badań
podstawowych) i przemysłu
zdolność innowacyjna przedsiębiorstw
podniesienie innowacyjności przedsiębiorstw za pomocą wzmocnienia znaczenia
innowacji w ich działalności oraz stymulowanie wzrostu nakładów inwestycyjnych
zwiększenie transferu nowoczesnych rozwiązań technologicznych, produktowych
i organizacyjnych
Pomija się elementy związane z procesem
wdrażania innowacji
→ inwestycje w sferę B+R – kadrę i infrastrukturę
→ zapewnienie kapitału na inwestycje innowacyjne
Innowacyjność w wąskim kontekście
gospodarczym
INNOWACJE JAKO CAŁOŚCIOWE PRZEKSZTAŁCENIE
Innowacje jako całościowe przekształcenie złożonego z ludzi i nie-ludzi układu
skoordynowanych działań to:
źródłem innowacji mogą być równie dobrze ludzie, czy raczej – kompetencje, postawy
i nawyki, których są oni nośnikami
Nie chodzi tu tylko o to, że ludzie są zawsze wynalazcami, ale o to, że niektórzy z nich
inaczej się zachowują- wnoszą w zbiorowe praktyki nowe sposoby postępowania
Np.: wiedza prawnicza przeniesiona przez nowego mieszkańca osiedla z kancelarii
prawnej na grunt działania wspólnoty mieszkaniowej może zmienić sposób
funkcjonowania tej wspólnoty: podnieść efektywność produkowania wspólnych dóbr,
bezpieczeństwo itp.
Podobnie jak umiejętność sportowe, np. działania zespołowego, umiejętność
przegrywania, orientacji na wspólny cel, współodpowiedzialności – przeniesione na grunt
samorządu szkolnego mogą znacząco zmienić jego działanie.
TECHNOLOGIA SPOŁECZNA
Technologia społeczna- podstawy koordynacji działań
→ zdolnością układu do współdziałania.
organizacja
Technologia
społeczna
kapitał społeczny
TECHNOLOGIA SPOŁECZNA
organizacja
Technologia
społeczna
organizacja (koordynacja)
działań zorientowanych na
wspólny efekt, przekłada się
na produktywność działań
zbiorowych.
kapitał społeczny
zmiana organizacyjna jako
źródło innowacji ale nie
zmiana struktury a reguł
działania
TECHNOLOGIA SPOŁECZNA
kapitał społeczny
ułatwia negocjacje,
obniża koszty transakcji,
skraca proces inwestycyjny (zmniejsza prawdopodobieństwo
zaskarżania kolejnych decyzji władz administracyjnych),
zmniejsza korupcję,
zwiększa rzetelność kontrahentów,
sprzyja długoterminowym inwestycjom i dyfuzji wiedzy,
zapobiega nadużywaniu dobra wspólnego
zwiększa solidarność międzygrupową,
poprzez rozwój trzeciego sektora sprzyja społecznej kontroli
działania władz.
jest czynnikiem kluczowym dla płynności
i mobilności kapitału ludzkiego, elastycznego,
przenoszenia kompetencji i umiejętności
z jednego podsystemu społecznego do
innych
Należy jednak pamiętać, że
kapitał społeczny to nie tylko
normy i wartości, ale też
zdolność współdziałania,
która jest pewną
kompetencją
ŹRÓDŁA INNOWACJI-DSYKURS
Źródło innowacji → dyskurs – nowa idea, paradygmat, nowe spojrzenie na znane przedmioty.
Innowacja zmienia schemat
nowe rozwiązanie lub podejście do problemu społecznego, które zmienia istniejące zależności, relacje.
Taką nową ideą jest np.:
zatrudnianie niewidomych kobiet do badań palpitacyjnych piersi w diagnostyce raka piersi →
(wykorzystanie nieoczywistych zasobów)
czy nauka programowania i kodowania dla dzieci prowadzona przez osoby z branży IT (Coder Dojo,
otwarcie na nowe grupy społeczne, niebrane wcześniej pod uwagę).
innowacja może się pojawić zarówno w postaci materialnego urządzenia, pod postacią „mutanta”, nowej
idei lub technologii współdziałania (czyli nowego projektu organizacyjnego), lub zmiany we wzajemnych
relacjach między elementami układu.
BARIERY INNOWACJI
Założenie: kluczowym uwarunkowaniem procesu pojawiania się, upowszechniania, przyjmowania
i wdrażania innowacji są takie atrybuty instytucji społecznych, które umożliwiają wprowadzanie zmian.
Zmiany te mają zazwyczaj charakter oddolny: ich źródłem jest kreatywność poszczególnych jednostek lub
grup społecznych.
Społeczeństwo jest w stanie uczyć się z doświadczenia, ale tylko gdy:
→ infrastruktura społeczna (instytucje) umożliwia oddolne generowanie innowacyjnej wiedzy
i umiejętności
→ ludzie mają możliwość wpływu na te instytucje
→ istnieje możliwość przekładania indywidualnego sukcesu na sukces zbiorowy, a współpraca nie niszczy
kapitału społecznego.
BARIERY INNOWACJI
Hipoteza →
Polacy indywidualnie i grupowo są niezwykle innowacyjni ?
procesy przyswajania innowacji są jednak blokowane na dwa sposoby:
1. większość rozważań na temat innowacyjności skupia się na technicznym aspekcie wytwarzania oraz
samej istoty innowacji. Prowadzi to do uproszczonego myślenia o możliwościach i sposobach ich
wprowadzania.
tymczasem nie sposób rozdzielić technicznego i społecznego wymiaru innowacji.
2. przeszkodą są istniejące technologie społeczne w postaci instytucji publicznych, które nie są zdolne do
przyswajania innowacji.
LECZENIE INSTYTUCJI
zdolność do krytycznej refleksji
syndrom pchaj mocniej”, czyli w odpowiedzi na pojawiające się trudności następuje zwiększanie
zasobów inwestowanych w to samo działanie
instytucje nie uczą się z doświadczenia
myślenie i planowanie w kategoriach uruchamiania pewnych społecznie zakotwiczonych procesów
i mechanizmów
społeczeństwo traktowane jest jako zbiór jednostek, których zbiorowe działania można dowolnie
modelować.
nie uwzględnia się istnienia układów społecznych, zakorzenienia jednostek w grupach
i społecznościach, co sprawia, że nie są one doskonale mobilne i elastyczne.
LECZENIE INSTYTUCJI
zwiększenie zdolności do dostrzegania i wykorzystania rozmaitych nieoczywistych,
kreatywnych rozwiązań
wszystkie zjawiska, które nie mieszczą się w typowych schematach, mogą być źródłem
innowacji – o ile będziemy w stanie przyjrzeć się im bez uprzedzeń i zadać sobie pytanie,
co można na nich zbudować.
ich istnienie jest świadectwem potrzeb społecznych, które zaspokajane są ,,chałupniczo”
oraz kompetencji, na których są zbudowane.
TEDx- Keith Richardson, Dlaczego szkoła zabija kreatywność
LECZENIE INSTYTUCJI
zwiększenie zdolności absorpcji oddolnych innowacji społecznych
powszechnie podkreśla się, że sukces ,,azjatyckich tygrysów” wynikał z ich zdolności do
dostrzeżenia luk na globalnym rynku (elektronika), w połączeniu z trafną identyfikacją
lokalnych zasobów.
wskazuje się też, że sukces Finlandii wiąże się z podjęciem i konsekwentnym wdrażaniem
strategii zmiany podstaw innowacyjności – czyli systemu edukacji.
innowacje są często niezauważane przez instytucje, bo patrzymy w stronę technologii i
przełomowych innowacji
LECZENIE INSTYTUCJI
T. Geodecki, G. Gorzelak, J. Górniak, J. Hausner, S. Mazur, J. Szlachta, J. Zaleski, Kurs na
innowacje. Jak wyprowadzić Polskę z rozwojowego dryfu?, Fundacja GAP, 2012.
Raport opisujące i diagnozujący stan innowacyjności w Polsce.
innowacyjność w PL jest na niskim poziomie. Dlaczego?
niskiej jakości instytucji publicznych
braku dobrego otoczenia organizacyjno-instytucjonalnego
→ innowacyjność na poziomie makro, a co z mikro poziomem
PRZYCZYNY POZIOMU MIKRO
Same czynniki instytucjonalne nie tłumaczą, czemu Polacy nie zachowują się kreatywnie
i innowacyjnie.
Otoczenie instytucjonalne ma naczenie dla wynalazczości, ale innowacyjność, która w dużej
mierze opiera się na skłonności i gotowości do przyjmowania i wdrażania innowacji, często nie
wymaga dobrego klimatu instytucjonalnego, ale odpowiednich postaw jednostkowych.
Odpowiedzi na pytanie, dlaczego Polacy mimo swojego wykształcenia są relatywnie mniej
chętni do adaptowania nowości niż inne narody, należy szukać gdzie indziej. W niniejszym
artykule postaram się pokazać, że istotnym powodem niskiej innowacyjności w Polsce są
niedostatki kapitału społecznego, a jego defi cyt staje się coraz poważniejszą barierą
rozwojową. Co więcej, jak pokazuje Czapiński159, może spowodować zahamowanie wzrostu
wraz z wyczerpaniem się innych źródeł rozwoju przede wszystkim opartych o kapitał ludzki
i niskie koszty pracy. Zanim jednak przejdziemy do zagadnień kapitału społecznego, warto
nieco precyzyjniej przyjrzeć się samej innowacyjności, przyjmując perspektywę mikro,
odmiennie niż większość prac na ten temat.