pobierz scenariusz - wizjer

II. Wizjer. Odbicia pamięci
Adam Pisarek, Tomasz Kiełkowski
Jedną z gałęzi Wizjera są Odbicia pamięci – warsztaty przeznaczone dla młodzieży.
Uczestnicy pracowali nad stworzeniem wyjątkowej mapy Bytomia łączącej archiwalne
fotografie ze zdjęciami zrobionymi współcześnie. Aby tego dokonać musieli stanąć przed
próbą odpowiedzi na pytanie o znaczenia, jakie przenoszą obrazy, zdobyć wiedzę na temat
podstaw fotografowania, digitalizacji i archiwizacji. Ważnym punktem ich edukacji był
moment odczytywania historii kryjących się w obrazach, nauka przekładania informacji
wizualnej na opowiedzianą słownie historię miasta.
Przebieg warsztatów:
1. Historie w obrazach – wprowadzenie w tematykę, próba odpowiedzi na pytanie o
znaczenia, jakie przenoszą obrazy i praktyki kulturowe z nimi związane;
2. Obrazy jako kreacje – przekazanie wiedzy na temat podstaw sztuki fotografowania;
nauka o fotografii cyfrowej jako narzędziu digitalizacji i archiwizacji;
3. Archiwum obrazów – nauka odczytywania historii kryjących się w obrazach; nauka
przekładania informacji wizualnych na tekstualne; proces opisu i archiwizacji
fotografii; wstęp do tworzenia fotograficznych map Bytomia;
4. Obrazy przestrzeni – zajęcia terenowe; poszukiwanie miejsc kryjących się za
archiwalnymi fotografiami; tworzenie nowego zestawu obrazów miejsc Bytomia –
subiektywnej topografii miasta; praktyka fotograficzna jako praktyka zapamiętywania;
5. Wielkie zamknięcie
–
tworzenie
archiwum;
opisy wykonanych
fotografii;
przygotowanie materiału na wystawę i do mappingu; obrazy jako formy pamiętania i
tworzenia; rejestracja obrazów jako twórczość i sztuka;
Cele i efekty warsztatów:
1) stworzenie mapy miasta określającej miejsca znajdujące się na archiwalnych
fotografiach;
2) stworzenie subiektywnych map miasta pokazujących, jak widzą je dzisiejsi
mieszkańcy;
3) wystawa Odbicia pamięci prezentująca efekty pracy uczestników warsztatów;
4) mapping będący artystyczną interpretacją efektów pracy uczestników warsztatów.
Rezultaty:
To, co udało się stworzyć podczas warsztatów realizowanych w Muzeum Górnośląskim w
Bytomiu, jest dokumentacją poszukiwań ducha miejsc, które uległy działaniu historii, ale
wciąż są żywą tkanką miasta. Jest również prezentacją nowej topografii, stworzeniem nowego
wizualnego archiwum przestrzeni ważnych dla dzisiejszych nastolatków. Bo przecież to, co
istotne dla nich, za kilkadziesiąt lat zamieni się w niezwykle cenny dokument swoich czasów.
Odbicia pamięci zakończyły się wystawą prezentującą zrobione przez młodzież fotografie
wraz z opisami oraz mapy miejsc ważnych dla nastoletniego Hainza Potyki w 1933 roku i
współczesnych nastolatków.
Na stronie internetowej projektu – www.wizjer.muzeum.bytom.pl – znajdą Państwo
opracowane podczas realizacji warsztatów cyfrowe archiwum wraz z pustą kartą
inwentarzową. Udało nam się stworzyć w ten sposób nietypową „kapsułę czasu”, w której to,
co jest prywatną impresją, wkrótce może zmienić się w cenny dokument. Chcieliśmy w ten
sposób udostępnić wzorcowy katalog – pomoc dydaktyczną dla nauczycieli, a jednocześnie
zachęcić młodzież do włączenia się w naszą akcję dokumentowania ważnych dla nich miejsc.
W ramach działań Wizjer w Muzeum Górnośląskim warsztaty zostały połączone z wielką,
społeczną inicjatywą „Bytom – moje miasto”. Podczas Nocy Muzeów od godziny 18:00 do
24:00 każdy mógł przynieść zdjęcie Bytomia i zawiesić je na balustradzie holu
wystawienniczego, tworząc w ten sposób największą w historii „oddolną” wystawę fotografii
miasta. Instalacja obejmowała wszystkie cztery piętra i zwieńczona została wizualizacją.
Warsztaty 1: Historie w obrazach
Cele warsztatów:

przedstawienie idei i planu warsztatów;

sprawdzenie wiedzy uczestników z zakresu fotografii i digitalizacji;

przekazanie i wyjaśnienie podstawowych pojęć potrzebnych do odczytywania
informacji zawartych w archiwalnych fotografiach;

uwypuklenie roli kontekstu fotografii;

zaprezentowanie procedur interpretacyjnych służących zdobywaniu wiedzy na temat
kultury, w której powstało zdjęcie;

przedstawienie miejsca fotografii wśród szerokiego spektrum kulturowych praktyk
dokonywanych z użyciem obrazów i na obrazach;

przedstawienie roli archiwizacji i digitalizacji fotografii;

zainteresowanie uczestników lokalną historią codzienności (z naciskiem położonym
na reprezentacje przestrzeni miejskiej.
Środki dydaktyczne: archiwalne fotografie i materiały filmowe, zdjęcia cyfrowe, 4
fotograficzne aparaty cyfrowe ze statywem, rzutnik, ekran, lampy do doświetlenia sali,
tkaniny w różnych kolorach
1. Wprowadzenie w projekt
Prezentacja / 15 minut
Środki dydaktyczne: rzutnik i ekran
Prowadzący zadają uczestnikom pytania dotyczące rozumienia słów kluczowych dla
koncepcji warsztatów: czym jest dla nich obraz? W jakich sytuacjach mają do czynienia z
obrazami? Jak oni sami w życiu codziennym wykorzystują obrazy? Czy zajmują się
fotografią, malarstwem, filmem? Co wydaje im się warte uwiecznienia? Jakie obrazy lubią
oglądać? Kiedy oglądają obrazy? Co to jest archiwum? Czym jest digitalizacja? Dlaczego
pewne obrazy są uznawane za ważne, a inne za bezwartościowe? Które oni uznają za ważne,
a które za pozbawione znaczenia?
Dzięki usłyszanym odpowiedziom stanie się jasne, jakie wyobrażenia o proponowanych
zagadnieniach mają uczestnicy i dzięki temu możliwa będzie zmiana punktu ciężkości, jeśli
idzie o wiedzę przekazywaną na każdych następnych zajęciach warsztatowych. Jednocześnie
uczestnicy wyznaczą ramy swoich zainteresowań, co powinno dookreślić szczegółowe
rozwiązania w zakresie proponowanej przez prowadzących problematyki.
Na koniec prowadzący przedstawiają ramowy plan zajęć.
2. Integracja: Mówiące zdjęcia
Warsztat / 30 minut
Środki dydaktyczne: cyfrowy aparat fotograficzny, statyw, lampy do doświetlenia sali,
rzutnik, ekran
Warsztat integracyjny powinien wprowadzać w świat praktyk kulturowych związanych z
tworzeniem i przetwarzaniem obrazów. Dlatego sugerujemy następującą zabawę: prosimy
każdego z uczestników, aby podchodził do aparatu fotograficznego ustawionego w środku
koła, w którym siedzą uczestnicy. Po tym, jak dana osoba przedstawi się wszystkim, niech za
pomocą fotografii utrwalającej minę, gest, ułożenie ciała lub przedmiot, spróbuje powiedzieć
coś o sobie – o swoim charakterze, zainteresowaniach i emocjach, jakie właśnie odczuwa. Nie
może przy tym powiedzieć ani jednego słowa.
Następnie, wszyscy wspólnie, na podstawie zdjęć wyświetlonych na ekranie, muszą
zgadywać, co „model” chciał przekazać.
Przy okazji integracji można poruszyć następujące tematy:

Czym różni się „obraz na żywo” od fotograficznego?

Dlaczego trudniej odczytać intencje ze zdjęcia niż z rzeczywistej sytuacji?

O czym zdjęcie nie mówi, a na jaki temat przekazuje dużo informacji?

Co pomaga w interpretacji fotografii?

Co wpływa na interpretację charakteru, zainteresowań i emocji „modela”?

Jak na ich interpretację wpływa kontekst?

Jakie są inne możliwe zastosowania wykonanej fotografii?
3. W starym kinie
Dyskusja / 30 minut
Środki dydaktyczne: archiwalne fotografie i materiały filmowe, zdjęcia cyfrowe, rzutnik,
ekran
W tej części uczestnicy otrzymują dostęp do archiwum fotografii i filmów Muzeum
Górnośląskiego w Bytomiu (może to być jakiekolwiek inne archiwum zdjęć prezentujących
miejsca i ludzi z przeszłości danej przestrzeni lokalnej). Najpierw poznają zdigitalizowane
zbiory, następnie oryginały. Spośród szerokiego spektrum dostępnych materiałów muszą
wybrać te, które wydają im się najciekawsze i uargumentować swoją decyzję.
Cztery najciekawsze fotografie i film staną się podstawą wspólnego odczytywania
ukrytych w zdjęciach treści dotyczących historii miasta, żyjących w nim ludzi, ale również
autorów zdjęć i ich światoobrazów. W czasie rozmowy należy zwrócić szczególną uwagę na
zagadnienia (część z nich to przeformułowane pytania z warsztatu integracyjnego):

Jakie informacje są zawarte w fotografii?

Co fotografia mówi o mieście?

Co mówi o żyjących w nim ludziach?

Co mówi o czasach, w których została zrobiona?

Czego nie można się dowiedzieć jedynie z fotografii?

W jaki sposób można dowiedzieć się czegoś więcej o zdjęciu?

Na jakie elementy należy zwracać szczególną uwagę?

Co fotografia mówi o autorze zdjęcia?

Do czego fotografia mogła służyć fotografowi, a do czego nam służy?

Czy z wybranych fotografii da się odtworzyć mapę miejsc ważnych dla mieszkańców
Bytomia?

Jak technologia wpływa na fotografię? Co jeszcze może na nią wpływać?

Czym różnią się zdjęcia zdigitalizowane od oryginałów?

Jaka jest rola digitalizacji? Jakie są jej plusy i minusy?

Jaka jest różnica pomiędzy zdjęciem w archiwum, a zdjęciem schowanym w szafie?

Czy warto archiwizować zdjęcia i na co należałoby zwrócić uwagę, żeby ułatwić ich
zrozumienie?

Jak można twórczo wykorzystać wybrane zdjęcia?
4. Historie w obrazach
Warsztat / 45 minut
Środki dydaktyczne: lampy do doświetlenia sali, 4 fotograficzne aparaty cyfrowe, tkaniny w
różnych kolorach;
Warsztatowicze zostają podzieleni na 4 grupy, które otrzymują aparaty fotograficzne,
różnokolorowe tkaniny i koperty z zadaniem. Ich celem będzie opowiedzenie historii
związanej z określonym miejscem za pomocą 10 zdjęć (proponowane przestrzenie: lotnisko,
kino, ulica, restauracja, dom, muzeum, boisko piłkarskie, szkoła, supermarket). Korzystając z
dostępnych materiałów: światła, kompozycji kadru, gestów oraz innych znanym im środków
ekspresji i inscenizacji, muszą stworzyć narrację, a jednocześnie dbać o to, by inne grupy
domyśliły się, gdzie mają miejsce zobrazowane wydarzenia. To przestrzeń będzie
najważniejsza – wszystkie zabiegi w kadrze mają służyć przekazaniu jak największej ilości
wskazówek na temat miejsca, w którym odbywa się dana scenka.
Celem warsztatu jest przełożenie refleksji z wcześniejszej dyskusji na konkretne problemy i
sposoby ich rozwiązania. Uczestnicy mają przekonać się, jak wiele czynników wpływa na
tworzenie się znaczeń zamkniętych w zdjęciu. Znajdując się w pozycji zarówno fotografa, jak
i kreatora przestrzeni odkryją, jak wiele aspektów, których nie brali wcześniej pod uwagę,
komunikuje i dostarcza wskazówek na temat wybranego miejsca. By uwypuklić rolę praktyki
fotografowania jako praktyki kulturowej, warsztatowicze muszą wziąć również pod uwagę to,
kim w danej przestrzeni jest fotograf – co w niej robi, jak się w niej znalazł, po co uwiecznia
dane wydarzenia? Warsztat kończy prezentacja, w czasie której grupy starają się odczytać
historię oraz odkryć, jakie miejsce zostało uwiecznione. Wszystkie fotografie należy
zachować, gdyż będą podstawą pracy trenerów na kolejnym warsztacie – „Obrazy jako
kreacje”.
Warsztaty 2: Obrazy jako kreacje
Cele warsztatów:

przekazanie wiedzy na temat fotografii,

utrwalenie umiejętności związanych z tworzeniem zdjęć architektury,

zwrócenie uwagi na techniczne aspekty fotografii,

przekazanie umiejętności związanych z interpretacją fotografii,

położenie nacisku na praktyczne zastosowanie technik fotograficznych,
Środki dydaktyczne: fotograficzne aparaty cyfrowe, przykładowe zdjęcia obrazujące
zagadnienia fotograficzne, statywy, rzutnik, ekran, zdjęcia uczestników warsztatów.
1. Techniczne aspekty fotografii
Wykład i dyskusja / 90 minut
Środki dydaktyczne: rzutnik, przykładowe zdjęcia
Prowadzący rozpoczyna warsztaty od sprawdzenia wiedzy uczestników: Co lubią
fotografować? Z jakim efektem? Co im sprawia największą trudność? Jakie środki
fotograficzne znają? Z jaką świadomością obsługują własne aparaty?
Następnie przechodzi do krótkiego omówienia historii fotografii od camery obscury i
aparatów wielkoformatowych, przez lustrzanki małoobrazkowe, po fotografię cyfrową i
programy graficzne. Przy każdym z tych punktów wspólnie z grupą zastanawia się nad
możliwościami i ograniczeniami, jakie dawały fotografowi ówczesne aparaty.
Po tym wstępie prowadzący rozpoczyna wykład na temat wartości przysłony, czasu otwarcia
migawki, ogniskowej obiektywu, czułości ISO i kompozycji kadrów. Wspólnie z grupą
próbuje ustalić, na ile i w jaki sposób dana składowa może wpłynąć na jakość zdjęcia.
Prowadzący pokazuje zdjęcia, zadając pytania o ustawienia aparatu, aby uzyskać efekt
zbliżony do prezentowanego.
2. Konstruktywna krytyka
Wykład i dyskusja / 60 minut
Środki dydaktyczne: rzutnik, zdjęcia uczestników
Na wcześniejszych zajęciach należy poprosić uczestników o przyniesienie swoich fotografii.
W zależności od wielkości grupy, mogą to być 2–4 sztuki na osobę. Zasada doboru zdjęć:
mają to być fotografie, które są dobre, ale wyszły przez przypadek i autor nie spodziewał się
efektu. Dopuszczamy również inną sytuację – przyjmujemy zdjęcia, które nie wyszły, mimo
pieczołowicie ustawianych parametrów i kadru.
Wszystkie przyniesione fotografie
są wyświetlane na ekranie. Prowadzący pyta autora
zdjęcia: Co chciał uzyskać? Co nie wyszło? Jak zdjęcie miało wyglądać? Następnie pyta
grupę: W jaki sposób można poprawić fotografię? Jak osiągnąć zamierzony efekt? Dzięki
angażującej dyskusji utrwali się wiedza związana z techniką fotograficzną.
3. Miasto w sekundzie
Warsztat i dyskusja / 120 minut
Środki dydaktyczne: aparaty cyfrowe, statywy, rzutnik
Ta część warsztatów składa się z dwóch odsłon. W pierwszej uczestnicy wychodzą w
przestrzeń miasta na 60 minut. Ich zadaniem jest zinterpretować fotograficznie temat Miasto
w sekundzie. W ciągu godziny powinni przemyśleć zadany temat i wykonać jedną fotografię,
która według nich najlepiej zobrazuje hasło.
Prowadzący jest do dyspozycji uczestników. Powinien na bieżąco konsultować niejasności,
pomagać w kwestiach technicznych.
Po upływie czasu wyznaczonego na wykonanie zadania, zdjęcia są prezentowane całej grupie.
Każdy obraz jest wspólnie analizowany: Jak wygląda miasto? Kim jest fotograf? Jakie
informacje o mieście chciał przekazać?
Ćwiczenie podsumowuje w sposób praktyczny zdobytą wiedzę oraz daje możliwość
natychmiastowego sprawdzenia omawianych wcześniej technik fotograficznych. Ponadto
pozwala na powtórzenie wiedzy z zakresu analizy i interpretacji.
Warsztaty 3: Pamięć miejsca, pamięć obrazu
Cele warsztatów:

uświadomienie
procesów
tworzenia
pamięci
zbiorowej
dzięki
archiwom
fotograficznym,

wytłumaczenie roli archiwizacji starych fotografii oraz procesu digitalizacji,

przekazanie wiedzy z zakresu historii miasta,

wyjaśnienie konwencji rządzących fotografią architektury,

odnalezienie ciągłości pomiędzy historią miejsca a jego współczesnością.
Środki dydaktyczne: archiwalne fotografie i materiały filmowe, zdjęcia cyfrowe, 4
fotograficzne aparaty cyfrowe, statywy, rzutnik, ekran, schematyczne plany miasta.
1. Grzebanie w szufladach
Dyskusja okrągłego stołu / 45 minut
Środki dydaktyczne: archiwalne fotografie i (opcjonalnie) materiały filmowe
Uczestnicy warsztatów powinni zostać poproszeni o przyniesienie z domów zdjęć ze starych
albumów, na których widoczni są nie tylko ludzie, ale również miejsca, w których żyli i na
tle których się fotografowali. Te prywatne archiwa mają stać się pretekstem do partnerskiej
rozmowy z prowadzącymi.
Dyskusja okrągłego stołu ma być poprzedzona krótką opowieścią każdego z uczestników na
temat przyniesionych archiwów. Jakie miejsca znajdują się na fotografii? Jakie osoby? Kiedy
zdjęcie zostało wykonane? Gdzie obecnie się znajduje? Ważne, by czasu było na tyle dużo,
aby każdy mógł spokojnie przyjrzeć się wszystkim zdjęciom, zadać dodatkowe pytania i
dokonać porównań pomiędzy archiwami.
Następnie należy skrystalizować problem, który ma stanowić przedmiot dyskusji. W tym
przypadku proponujemy, aby u podstaw rozmowy stało pytanie o różnice pomiędzy
oryginałem a kopią. W związku z nim można poruszyć następujące zagadnienia:

Czym jest oryginał, a czym kopia?

Co dzieje się z oryginałem w czasach zdjęć cyfrowych?

Dlaczego oryginał ma większą wartość?

Po co digitalizuje się oryginalne zbiory?

Jakie są korzyści digitalizacji, a jakie zagrożenia?

Co powoduje, że niektóre z fotografii stają się częścią archiwum publicznego, a
niektóre nie?

Co o historii miejsca, z którego pochodzimy mówią przyniesione, domowe zbiory?

Gdzie szukać większej ilości informacji o tych zbiorach?
Prowadzący na koniec podsumowują dyskusję zwracając uwagę na stanowiska i postawy
prezentowane w czasie rozmowy.
2. Miasto przeszłości / miasto teraźniejszości
Warsztat / 45 minut
Środki dydaktyczne: przygotowane wcześniej materiały archiwalne, ekran, rzutnik,
reprodukcje fotografii
Prowadzący na potrzeby tego warsztatu powinni przygotować zestaw archiwalnych zdjęć,
które tworzyłyby topografię przestrzeni lokalnej i prezentowały mniej lub bardziej znane
miejsca takimi, jakimi były w przeszłości. Im starsze materiały, tym lepiej. W ramach
Wizjera. Odbić pamięci w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu wykorzystano albumu
fotograficzny nastolatka z 1933 roku. Zestaw ponad 120 zdjęć Bytomia i jego mieszkańców
zrobionych przed II wojną światową pozwolił na niezwykłą konfrontację dwóch mentalnych
map przestrzeni miasta – współczesnej i międzywojennej.
W ramach warsztatu, uczestnicy, pracując na reprodukcjach starych fotografii, mają za
zadanie wybrać te miejsca i te zdjęcia, które uznają za ważne lub interesujące również z ich
punktu widzenia. Pracują w czterech grupach, w których wybierają najbardziej ich
interesujące przestrzenie. Powinni mieć również dostęp do komputera, by móc poszukać
informacji na temat nierozpoznawanych budynków i samodzielnie je zlokalizować.
Następnie każda z grup prezentuje 10 zdjęć, które uznaje za najciekawsze i wybiera z nich 4
najważniejsze. Istotne jest to, by uargumentowali swój wybór i próbowali bardzo wstępnie
naszkicować znaną sobie historię zauważonych przestrzeni.
Jednocześnie ten warsztat jest punktem wyjścia i rozgrzewką do pierwszego projektu
fotograficznego.
3. Odbicia pamięci
Warsztat / 60 minut
Środki dydaktyczne: aparaty fotograficzne, rzutnik, ekran, schematyczne plany miasta, karty
materiałowe
Każda z grup z wybranymi i rozpoznanymi czterema fotografiami ma teraz za zadanie
odnaleźć znajdujące się na nich miejsce. Te poszukiwania powinny zostać zwieńczone
zaznaczeniem fotografowanej przestrzeni na schematycznej mapie oraz wykonaniem zdjęcia
będącego jak najwierniejszą kopią oryginału. W realizacji tego zadania niezbędna jest
oczywiście wiedza z wcześniejszych warsztatów fotograficznych. Prowadzący sugerują, aby
uczestnicy zwrócili przy okazji uwagę na to, co się zmieniło, a co pozostało takie samo.
Po powrocie wszyscy dzielą się swoimi spostrzeżeniami. Opowiadają o losie znalezionych
miejsc, o trudnościach związanych z procesem fotografowania.
Następnie dostają karty materiałowe z określonymi rubrykami: „temat, autor, data wykonania
zdjęcia, miejsce, nazwy zwyczajowe, opis miejsca, komentarz”. Ich zadaniem będzie
sporządzenie opisu fotografii według tego wzoru (na podstawie informacji i uwag, które
wcześniej pojawiły się w czasie prezentacji).
Ostatecznie dzięki temu warsztatowi powstanie materiał, który można wykorzystać do
stworzenia wystawy fotograficznej zestawiającej stare i nowe fotografie. Pokazującej
przeszłość i teraźniejszość danego miejsca. Utrwalającej pamięć o nim i pokazującej jakie
przestrzenie pozostały ważne mimo upływu czasu.
Warsztaty 4: Obrazy przestrzeni
Adam Pisarek
Cele warsztatów:

uświadomienie
skomplikowanych
relacji
łączących
przestrzeń
społecznościami lokalnymi,

nauczenie poprawnego opisu zdjęcia pod kątem jego archiwizacji,
miasta
ze

uświadomienie potrzeby opisu fotografii mającej stać się fragmentem dokumentacji,

wyjaśnienie relacji pomiędzy prywatną i oficjalną mapą miasta oraz odkrycie ich roli
w kształtowaniu pamięci zbiorowej i indywidualnej,

umieszczenie warsztatów fotograficznych w kontekście pracy związanej z
mapowaniem przestrzeni lokalnej,

poszerzenie świadomości uczestników warsztatów na temat związków pomiędzy ich
tożsamością a miejscem, w którym żyją.
Środki dydaktyczne: zdjęcia cyfrowe miasta i jego mieszkańców, fotograficzne aparaty
cyfrowe, statywy, rzutnik, ekran, schematyczne plany miasta, oryginalne karty materiałowe
Muzeum oraz ich uproszczone na potrzeby warsztatów wersje.
1. Moje miasto – rekonesans
Dyskusja okrągłego stołu / 45 minut
Środki dydaktyczne: schematyczne plany miasta, zdjęcia miasta i jego mieszkańców,
Dyskusja powinna rozpocząć się od prośby o uzupełnienia dwóch niedokończonych
zdań: Lubię moje miasto dlatego, że… i Nie lubię mojego miasta, dlatego, że… Uczestnicy,
debatując nad pozytywnymi i negatywnymi stronami życia w danym miejscu, powinni
argumentować na rzecz swoich opinii. W tym czasie prowadzący zapisuje wszystkie uwagi na
tablicy i porządkuje je według następujących kategorii: miejsca / wydarzenia / ludzie oraz
prywatne / publiczne. W razie konieczności dopytuje o emocje i wrażenia związane z tymi
hasłami wywoławczymi.
Gdy powstanie w miarę szczegółowa lista, czas na drugi etap debaty. Tym razem
pytanie brzmi: Które z tych punktów wpływają najbardziej na wartość miasta? Bez względu
na wyniki dyskusji, która nie ma prowadzić do ustalenia zobiektywizowanych kryteriów
oceny, a jedynie przedstawić sieć czynników warunkujących wizerunek miasta, prowadzący
powinien związać finał dyskusji z kategoriami przestrzeni i miejsca. Tu debata przeradza się
we wspólną próbę dotarcia do poszukiwanych odpowiedzi. Jakie miejsca najbardziej
wpływają na charakter miasta? Gdybyście mieli zrobić przewodnik turystyczny po swoim
mieście, co musiałyby się w nim znaleźć i dlaczego? Czy potraficie zaznaczyć je na mapie?
Tym samym dokonujemy wprowadzenia w zagadnienie tworzenia oficjalnej mapy
miasta zawierającej jego najważniejsze punkty. Finałem powinno być powstanie listy 10
miejsc, dzięki którym miasto może być atrakcyjne. O ich wyborze powinien zadecydować
konsensus pomiędzy wszystkimi uczestnikami warsztatów.
2. Metody tworzenia dokumentacji
Wykład i dyskusja/ 45 minut
Warto wybrać formułę wykładu połączonego z dyskusją. W pierwszej części należy
przedstawić zasady tworzenia profesjonalnych kart materiałowych służących opisowi zdjęć.
W zakres tego zagadnienia wchodzą takie tematy jak: potrzeba zapisywania sygnatur,
dokładny opis fotografii i znajdującego się na nim przedmiotu/miejsca. Konieczność
zapisywania dat, adresów, historycznych szczegółów. Warto przedstawić cały proces
uzupełniania profesjonalnej karty oraz pokazać jak najwięcej przykładów. Najlepiej dokonać
tego na wzorach z pobliskiego muzeum lub skorzystać z przykładów prezentowanych na
stronie internetowej projektu.
Następnie można zaproponować uczestnikom wspólną pracę nad uproszczoną, ale cały czas
wartościową kartą, którą będą wykorzystywać w czasie trwania ostatniego warsztatu.
Sugerujemy taki oto wzór, który należy wspólnie przedyskutować i ustalić ostateczny kształt
narzędzia do zapisywania zarówno ogólnodostępnych informacji o danym obiekcie, jak i
prywatnych spostrzeżeń:
Sygnatura:
Temat:
Autor
np. JK/006 (Jan Kowalski/zdjęcie numer 6)
np. Moje miasto
Jan Kowalski
05.05.2012 r.
Miejsce:
Nazwy zwyczajowe:
Opis miejsca:
Komentarz:
Miejska Biblioteka Publiczna, ul. Jana III Sobieskiego 3, Bytom
Biblioteka, rotunda
Informacje historyczne i architektoniczne
Prywatne odczucia, związki z codziennym życiem
3. Moje miasto – mapowanie przestrzeni
Warsztaty / 45 minut
Środki dydaktyczne: mapa miasta
Mapowanie przestrzeni jest ważnym procesem. Wraz z nim rozpoczyna się ostatnia faza
Odbić pamięci. Tu praca przebiega już indywidualnie. Każdy z uczestników otrzymuje
wydrukowaną mapę swojego miasta. Ma za zadanie, korzystając zarówno z Internetu, jak i
swojej dotychczasowej wiedzy, zaznaczyć te punkty, które wcześniej, w czasie wspólnej
pracy, zostały uznane za najważniejsze. Kolejnym zadaniem jest wymyślenie dodatkowych
10 miejsc – ważnych już nie dla całej społeczności, ale tylko dla niego. Nie ma żadnych
ograniczeń.
Celem jest stworzenie prywatnej mapy miasta, która funkcjonuje równolegle do
oficjalnej (a może się przenikają?). Gdy każdy znajdzie i zaznaczy wybrane przez siebie
punkty, musi przedstawić grupie swoje wybory i wytłumaczyć się z nich. Dlaczego właśnie
te, a nie inne miejsca są istotne, co w nich jest takiego wyjątkowego?
Ostatnim etapem będzie (znów indywidualny – wsparty konsultacjami z osobą
prowadzącą) proces wyboru maksymalnie 10 miejsc spośród wszystkich, które podczas
warsztatów znalazły się na mapie. To one staną się podstawą działań w czasie ostatniego,
projektowego spotkania.
Warsztaty 5: Moje miasto! – wielkie zamknięcie
Cele warsztatów:

stworzenie fotografii i dokumentacji będącej podstawą wystawy Odbicia pamięci oraz
cyfrowego archiwum udostępnionego na stronie internetowej projektu,

utrwalenie wiedzy z zakresu tworzenia, opisu i interpretacji fotografii,

nauczenie procesu tworzenia wartościowych materiałów do cyfrowego archiwum,

poszerzenie kontekstów, w których używa się fotografii o nowe praktyki i cele,

uświadomienie spektrum możliwości związanych z wykorzystaniem materiałów
wizualnych – od archiwum po ekspozycję,

zwiększenie kompetencji związanych ze świadomym uczestnictwem w kulturze
wizualnej.
Środki dydaktyczne: fotograficzne aparaty cyfrowe, statywy, schematyczne plany miasta,
karty materiałowe, stanowiska komputerowe, edytor tekstu, program do obróbki grafiki.
1. Moje miasto! Mapa i fotografia
Projekt / min. 2 godziny
Ostatnie spotkanie powinno opierać się jedynie na pracy projektowej. Uczestnicy wychodzą
w miasto tworzyć fotografie posiłkując się listą miejsc, którą stworzyli w czasie poprzedniego
warsztatu,. Zostają ostatni raz poinstruowaniu, na co powinni zwracać uwagę zarówno od
strony technicznej, jak i merytorycznej.
Po powrocie siadają do stanowisk komputerowych, kopiują zrobione zdjęcia i od razu
przystępują do dalszych prac.
2. Moje miasto! Fotografia i archiwum
Projekt / min. 2 godziny
W finałowej fazie projektu uczestnicy mają czas, by pod okiem prowadzących warsztaty
dokonać podstawowej obróbki technicznej zdjęć. Jednak ich głównym zadaniem jest
stworzenie kart opisu fotografii. Powinni je uzupełniać według ustalonego wcześniej wzoru,
zwracając uwagę na zobiektywizowany opis danej przestrzeni, ale również ujawniając
osobiste przesłanki dokonanych wyborów.
W przypadku Odbić pamięci realizowanych przez Muzeum Górnośląskie w Bytomiu,
zebrany materiał stał się podstawą wystawy fotograficznej, cyfrowego archiwum oraz
wizualizacji wyświetlonej w głównym gmachu w czasie Nocy Muzeów.