Pobierz dokument

PL
PL
PL
KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH
Bruksela, dnia 10.11.2005
COM(2005)548 koncowy
2005/0221(COD)
.
Wniosek dotyczący
ZALECENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY
w sprawie kluczowych kompetencji w uczeniu się przez całe życie
.
(przedstawiony przez Komisję)
PL
PL
UZASADNIENIE
1. KONTEKST WNIOSKU
· Podstawa i cele wniosku
Podczas szczytu Rady Europejskiej w Lizbonie w marcu 2000 r. uznano, że przed Europą
stoją wyzwania w zakresie przystosowania się do globalizacji i przejścia do modelu
gospodarek opartych na wiedzy. Podkreślono, że „każdy obywatel musi posiadać
umiejętności niezbędne do tego, aby żyć i pracować w nowym społeczeństwie informacyjnym”, a także, że „konieczne są ramy europejskie określające nowe umiejętności podstawowe1, które zapewnić ma uczenie się przez całe życie: umiejętności informatyczne,
znajomość języków obcych, kulturę techniczną, przedsiębiorczość i umiejętności społeczne”.
W 2000 r. uznano bez wątpliwości, że ludzie są najważniejszym zasobem zapewniającym
Europie wzrost gospodarczy i wzrost zatrudnienia; przekonanie to było regularnie wyrażane
również później, ostatnio w uruchomionej ponownie Strategii Lizbońskiej oraz na szczycie
Rady Europejskiej w marcu 2005 r., podczas którego wzywano do zwiększonego inwestowania w edukację i rozwój umiejętności.
Zobowiązanie to zostało powtórnie sformułowane i rozwinięte w programie roboczym
„Edukacja i szkolenie 2010” przyjętym na szczycie Rady w Barcelonie w marcu 2002 r.;
w programie tym wezwano również do dalszych działań w celu „poprawy opanowania
umiejętności podstawowych” oraz wzmocnienia europejskiego wymiaru w edukacji.
Działania te powinny koncentrować się na określeniu umiejętności podstawowych oraz na
tym, w jaki sposób mogą one, wraz ze umiejętnościami tradycyjnymi, być lepiej włączone do
programów nauczania, opanowywane i utrzymywane przez całe życie. Umiejętności
podstawowe powinny być rzeczywiście dostępne wszystkim, również osobom o specjalnych
potrzebach, porzucającym naukę szkolną oraz dorosłym osobom uczącym się. Należy
promować zatwierdzanie umiejętności podstawowych w celu wspierania dalszej nauki
i zdolności do pracy. W komunikacie Komisji w sprawie uczenia się przez całe życie (2001)
oraz w przyjętej następnie rezolucji Rady (czerwiec 2002) również akcentowano potrzebę
zapewnienia wszystkim szans uczenia się przez całe życie, szczególnie jeśli chodzi
o nabywanie umiejętności podstawowych i zapewnianie ich aktualności.
Na podstawie tego zobowiązania politycznego grupa robocza ds. umiejętności podstawowych,
utworzona w 2001 r. w ramach programu roboczego „Edukacja i szkolenia 2010”, opracowała
ramy kluczowych kompetencji2 potrzebnych w społeczeństwie opartym na wiedzy, a także
sformułowała szereg zaleceń dotyczących zapewnienia wszystkim obywatelom możliwości
nabycia tych kompetencji3.
We wspólnym sprawozdaniu okresowym Rady i Komisji z 2004 r. na temat postępów
programu roboczego „Edukacja i szkolenie 2010”4 argumentowano za utworzeniem
wspólnych europejskich zasad i punktów odniesienia w celu wsparcia polityk krajowych oraz
1
2
3
4
PL
Termin „umiejętności podstawowe” jest zasadniczo używany w odniesieniu do umiejętności czytania,
pisania i liczenia; Rada Europejska w Lizbonie zaapelowała o dodanie nowych umiejętności
potrzebnych w społeczeństwie opartym na wiedzy, np. umiejętności informatycznych i przedsiębiorczości.
Grupa robocza preferowała termin „kompetencje”, oznaczający połączenie wiedzy, sprawności
i postaw, oraz termin „kluczowe kompetencje”, oznaczający kompetencje potrzebne wszystkim.
Kluczowe kompetencje obejmują zatem umiejętności podstawowe, ale wykraczają poza ich zakres.
Grupa robocza ds. umiejętności podstawowych – sprawozdania z postępów prac z 2003 i 2004 r.:
http://europa.eu.int/comm/education/policies/2010/objectives_en.html#basic
Wspólne sprawozdanie okresowe, dokument Rady 6905/04 z marca 2004 r.
2
PL
ułatwienia i promowania reform; przyznano również pierwszeństwo ustaleniu ram kluczowych kompetencji.
Zalecenie, którego dotyczy poniższy wniosek, stanowi zatem przedstawienie europejskiego
narzędzia referencyjnego w zakresie kluczowych kompetencji, a także zawiera sugestie,
w jaki sposób można zapewnić wszystkim obywatelom dostęp do tych kompetencji poprzez
uczenie się przez całe życie.
W bardziej konkretnym ujęciu cele zalecenia są następujące:
1)
Określenie i zdefiniowanie kluczowych kompetencji koniecznych do samorealizacji osobistej, spójności społecznej i zdolności do bycia zatrudnionym
w społeczeństwie opartym na wiedzy.
2)
Wspieranie Państw Członkowskich w doprowadzeniu do sytuacji, w której
młodzi ludzie po zakończeniu wstępnej edukacji i szkoleń będą mieli nabyte
kluczowe kompetencje w stopniu przygotowującym ich do dorosłego życia,
a dorośli będą mieli możliwość rozwijania tych kompetencji i zapewniania ich
dostosowania do bieżącej sytuacji przez całe życie.
3)
Dostarczenie twórcom polityki, instytucjom edukacyjnym, pracodawcom oraz
osobom uczącym się narzędzia referencyjnego na poziomie europejskim,
w postaci załączonego dokumentu: Kluczowe kompetencje w uczeniu się
przez całe życie – Europejskie ramy referencyjne5 – w celu ułatwienia
dążenia do wspólnie uzgodnionych celów na szczeblu krajowym i europejskim.
4)
Zapewnienie ram do dalszych działań na poziomie Wspólnoty, zarówno
w kontekście programu roboczego „Edukacja i szkolenia 2010”, jak i w ramach
Programów Edukacji i Szkoleń Wspólnoty.
· Zapotrzebowanie na kompetencje w społeczeństwie opartym na wiedzy
Zgodnie z międzynarodowymi badaniami, termin „kompetencje” jest tu definiowany jako
połączenie wiedzy, umiejętności i postaw odpowiednich do danej sytuacji. „Kluczowe
kompetencje” to takie, które wspierają samorealizację osobistą, integrację społeczną, aktywną
postawę obywatelską oraz możliwość zatrudnienia.
Tworzenie społeczeństwa opartego na wiedzy powoduje coraz większe zapotrzebowanie na
kluczowe kompetencje w sferach osobistych, publicznych i zawodowych. Sposoby
uzyskiwania przez ludzi informacji i usług zmieniają się wraz ze zmianą struktury i składu
społeczeństw. Coraz bardziej widoczna staje się potrzeba spójności społecznej i rozwinięcia
demokratycznych postaw obywatelskich; do tego konieczne jest, aby ludzie byli dobrze
poinformowani, zaangażowani i aktywni. Wskutek tego zmieniają się zakresy potrzebnej
wszystkim wiedzy, umiejętności i postaw.
Proces coraz silniejszego nabierania przez gospodarki międzynarodowego charakteru ma
wpływ na świat pracy, na którym obserwuje się szybkie i częste zmiany, wprowadzanie
nowych technologii oraz nowe podejścia do organizowania firm. Pracownicy muszą zarówno
aktualizować swoje konkretne umiejętności związane z wykonywaną pracą, jak i nabywać
ogólne kompetencje pozwalające im przystosowywać się do zmian. Wiedza, umiejętności
i postawy pracowników są zasadniczym czynnikiem innowacji, wydajności i konkurencyj-
5
PL
Dokument „Kluczowe kompetencje w uczeniu się przez całe życie – Europejskie ramy referencyjne”,
stanowiący załącznik do niniejszego zalecenia, jest zmienioną wersją ram kluczowych kompetencji,
opracowanych przez Grupę Roboczą ds. umiejętności podstawowych.
3
PL
ności, przyczyniają się do motywacji pracowników i ich satysfakcji z pracy oraz do poprawy
jakości pracy.
Jednakże w listopadzie 2004 r. Grupa Wysokiego Szczebla ds. Strategii Lizbońskiej
stwierdziła jasno, że „dalece niewystarczające są podejmowane obecnie w Europie działania
w celu wyposażenia ludzi w narzędzia potrzebne im do przystosowywania się do zmieniającego się rynku pracy; dotyczy to zarówno stanowisk wymagających wysokich, jak i niskich
kwalifikacji”. Oceniono, że prawie jedną trzecią europejskiej siły roboczej (80 mln osób)
stanowią pracownicy nisko wykwalifikowani. Ponadto sprawozdanie Cedefop z 2004 r.
wskazuje, że do 2010 r. tylko 15 % nowo utworzonych miejsc pracy będzie przeznaczonych
dla osób z podstawowym wykształceniem, natomiast 50 % będzie wymagać pracowników
o wysokich kwalifikacjach.
Międzynarodowe badania, np. IALS (International Adult Literacy Survey – Międzynarodowe
Badanie Umiejętności Czytania i Pisania wśród Dorosłych) wskazują, że w wielu krajach
europejskich znaczna część dorosłej ludności nie opanowała umiejętności czytania i pisania
w stopniu wystarczającym do funkcjonowania w społeczeństwie; w szczególnie niekorzystnej
sytuacji są osoby wcześnie opuszczające szkołę. Choć wskaźniki analfabetyzmu w Europie
wydają się stosunkowo niskie, żadne społeczeństwo nie jest uodpornione na to zjawisko;
istnieją mniejszości, w których analfabetyzm jest znaczącym problemem. Dane z 2005 r. na
temat europejskich poziomów odniesienia, przyjętych przez Radę w maju 2003 r.6, wykazują,
że od 2000 r. nie poczyniono postępu w zmniejszaniu odsetka osób osiągających słabe wyniki
w umiejętności czytania w wieku 15 lat ani w zwiększaniu proporcji osób zdobywających
wyższy poziom wykształcenia średniego. Postęp w kierunku innych poziomów odniesienia
również jest zbyt niski: przy utrzymaniu obecnego tempa odsetek osób wcześnie
opuszczających szkołę spadnie do 2010 r. do poziomu 14 %, podczas gdy poziom odniesienia
wynosi 10 %. Uczestnictwo osób dorosłych w edukacji i szkoleniach rośnie zaledwie
o 0,1-0,2 punktu procentowego rocznie, co nie doprowadzi do 2010 r. do osiągnięcia poziomu
referencyjnego 12,5 %. Ponadto dane wskazują, że prawdopodobieństwo uczestnictwa
w dalszym szkoleniu jest niewielkie wśród osób o niskich umiejętnościach; tym trudniejsze
jest zapewnianie wsparcia osobom, które potrzebują go najbardziej.
· Obecne działania i oferta w zakresie kluczowych kompetencji
Na poziomie europejskim wsparcie dla projektów służących rozwiązaniu problemu braku
podstawowych umiejętności zapewniają programy wspólnotowe, takie jak Leonardo da Vinci
oraz akcja Grundtvig w ramach programu Socrates.
Od czasu przyjęcia programu roboczego Edukacja i Szkolenia 2010 kilka grup roboczych
pracowało nad konkretnymi obszarami, jak umiejętności informatyczne, lub szerszymi
tematami (np. integracja społeczna i aktywne postawy obywatelskie), którym kontekst
zapewniły działania w dziedzinie kluczowych kompetencji, łącząc wszystkie konieczne
składniki w jeden schemat ramowy. Działania te obejmowały również zebranie i rozpowszechnianie dobrych praktyk tworzenia polityki, w tym w dziedzinie rozwijania
kompetencji interdyscyplinarnych w ramach nauczania obowiązkowego, zapewniania dostępu
do kluczowych kompetencji osobom z trudnościami edukacyjnymi oraz rozwijania spójnej
oferty nauczania kluczowych kompetencji dla osób dorosłych.
6
PL
Postęp w kierunku celów lizbońskich w edukacji i szkoleniu; dokument roboczy personelu Komisji,
sprawozdanie 2005, str. 20.
http://europa.eu.int/comm/education/policies/2010/doc/progressreport05.pdf
4
PL
Działania na rzecz kluczowych kompetencji są ściśle powiązane z innymi działaniami
służącymi poprawie systemów edukacji i szkoleń w Europie, do których należy stała praca
nad stworzeniem Europejskich Ram Kwalifikacji, a także z inicjatywami dążącymi do
zwiększenia przejrzystości i uznawalności kwalifikacji i kompetencji (np. zasady zatwierdzania kształcenia niesformalizowanego i nieformalnego oraz systemy transferu punktów).
Praca nad „Wspólnymi europejskimi zasadami dotyczącymi kompetencji i kwalifikacji
nauczycieli” również ma związek z tymi działaniami, ponieważ odnosi się do zmieniającej się
roli szkoły w rozwijaniu kompetencji młodych ludzi.
Na poziomie Państw Członkowskich podejmowane są intensywne działania w obszarze
reformy programów wstępnego kształcenia, które odzwierciedlają przeniesienie akcentu
z przekazywania wiedzy na rozwijanie uniwersalnych kompetencji przygotowujących
młodych ludzi do dorosłego życia i dalszego uczenia się. Wymaga to odmiennych podejść do
organizacji nauczania oraz nowych kompetencji nauczycieli. W związku z tym odbywa się
debata na temat tego, jakie kompetencje powinna rozwinąć w sobie młoda osoba i jaki jest
najlepszy sposób oferowania wsparcia szkołom, np. poprzez opracowanie systemów ich
zarządzania i oceny. Większe znaczenie przypisuje się też społecznym aspektom uczenia się:
trudności edukacyjne wynikają często z połączenia okoliczności osobistych, społecznych,
kulturowych i ekonomicznych, a więc problemy te należy rozwiązywać we współpracy
z innymi sektorami. Szkoły poszukują sposobów na zaangażowanie rodzin i społeczności
lokalnych nie tylko w celu wspierania uczenia się młodych ludzi, ale również w celu
promowania uczenia się przez całe życie w całej społeczności.
Wiele krajów uruchomiło programy nauczania podstawowych umiejętności, np. czytania,
pisania, liczenia i umiejętności informatycznych dla osób dorosłych, często za pośrednictwem
organizacji pozarządowych. Wiele krajów nie ma jeszcze jednak możliwości, aby zapewnić
wszystkim obywatelom nabywanie i aktualizowanie ich podstawowych umiejętności; mimo
że w wielu krajach uznano potrzebę zapewnienia osobom dorosłym szerszych kompetencji,
to jednak brakuje wspólnego rozumienia, co do nich należy, przez co propozycjom nadal
w dużym stopniu brakuje spójności.
Pochodzące z Państw Członkowskich przykłady dobrych praktyk tworzenia polityki
pokazują, że oferta dla osób dorosłych powinna koncentrować się na jasno określonych
priorytetach krajowych, regionalnych i/lub lokalnych. Powinna się ona opierać na tworzeniu
infrastruktury uwzględniającej i zaspokajającej rozmaite potrzeby osób dorosłych,
obejmującej wykwalifikowanych nauczycieli i osoby szkolące, a także na środkach
zapewniających dostęp poprzez działania motywacyjne i poradnictwo. Należy uwzględniać
szczególną sytuację osób uczących się – ich wcześniejsze doświadczenia, potrzeby i aspiracje
edukacyjne, a także szersze kwestie wiążące się z politykami społecznymi i politykami
zatrudnienia oraz wymagające zaangażowania wszystkich partnerów.
Pomimo wielu pozytywnych przykładów dobrych praktyk, oferta nauczania kluczowych
kompetencji rzadko jest dostosowywana do potrzeb edukacyjnych obywateli w każdym
wieku. W tym kontekście niniejszy wniosek charakteryzuje się znaczną dodatkową wartością
przez to, że zawiera narzędzie referencyjne określające kluczowe kompetencje uznane za
konieczne dla wszystkich, a także stanowi pomoc dla Państw Członkowskich w ich staraniach
mających na celu zapewnienie, że oferowanie kształcenia kluczowych kompetencji jest
w pełni włączone w strategie i infrastrukturę uczenia się przez całe życie w tych Państwach.
· Spójność z innymi politykami i celami Unii
Wniosek przyczynia się do realizacji celów lizbońskich w zakresie wzrostu gospodarczego,
zatrudnienia i spójności społecznej:
PL
5
PL
–
Zintegrowane wytyczne dotyczące polityk zatrudnienia Państw Członkowskich7
uwzględniają duże znaczenie kompetencji dla zatrudnienia (szczególnie w przypadku
grup podatnych na zagrożenia) oraz przystosowywania się do zmian. Powinno to być
ważnym elementem Krajowych Programów Reform Państw Członkowskich przy
wdrażaniu Zintegrowanych wytycznych.
–
Polityka społeczna podkreśla rolę edukacji i szkoleń jako drogi wyjścia z ubóstwa
oraz/lub jako kluczowego czynnika spójności społecznej.
–
Pakt na rzecz Młodzieży8 zawiera apel o zapewnienie dostosowania wiedzy do
potrzeb gospodarki opartej na wiedzy, a w tym celu o promowanie stworzenia wspólnego zestawu najistotniejszych umiejętności.
–
Plan Działań w Dziedzinie Przedsiębiorczości9 uznaje zasadniczą rolę edukacji;
przedsiębiorczość jest uznana za jedną z kluczowych kompetencji.
–
Dokument „Kluczowe kompetencje w uczeniu się przez całe życie – Europejskie
ramy referencyjne” obejmuje wiedzę, umiejętności i postawy sprzyjające
zaangażowaniu ludzi w zrównoważony rozwój i rozwijaniu demokratycznych
postaw obywatelskich.
2. KONSULTACJE Z ZAINTERESOWANYMI STRONAMI ORAZ OCENA WPŁYWU
Podstawą niniejszego wniosku są „Europejskie ramy kluczowych kompetencji”, opracowane
przez grupę roboczą złożoną z ekspertów pochodzących z Państw Członkowskich, krajów
EFTA/EOG, krajów kandydujących (od stycznia 2003 r.) i stowarzyszeń europejskich.
W skład grupy wchodziły osoby posiadające wiedzę i doświadczenie w tworzeniu polityk,
a także w pracy w charakterze nauczycieli i naukowców akademickich, zarówno w dziedzinie
nauczania dorosłych, jak i nauczania obowiązkowego, a także przedstawiciele innych
zaangażowanych podmiotów na poziomie europejskim.
Praca grupy była przedmiotem debat podczas szeregu konferencji i seminariów organizowanych przez zaangażowane podmioty lub organizacje międzynarodowe. Ministrowie
edukacji rozmawiali na temat „europejskiego wymiaru” kluczowych kompetencji podczas
nieformalnego spotkania w Rotterdamie w lipcu 2004 r.; z ich strony wyszła zachęta pod
adresem Komisji do dalszych prac nad inicjatywą.
Wiosną 2005 r. zwołano specjalistyczną grupę pięciu ekspertów (pochodzących z uniwersytetów oraz organów rządowych zajmujących się rozwojem szkolnictwa) w celu dopracowania
ram na podstawie ich wiedzy i doświadczenia oraz informacji zwrotnych zebranych w toku
debat na konferencjach i z innych źródeł oraz przedyskutowania ich wdrożenia.
We wrześniu i październiku 2005 r. odbyto konsultacje z Komitetem Doradczym
ds. Szkolenia Zawodowego.
· Gromadzenie i wykorzystanie wiedzy specjalistycznej
Zaangażowano konsultanta do międzynarodowej pracy związanej z badaniami. W mniejszych
grupach przygotowano konkretne tematy, np. europejski wymiar ram, świadczenia dla osób
7
8
9
PL
Decyzja Rady z dnia 12 lipca 2005 r. w sprawie wytycznych polityk zatrudnienia Państw
Członkowskich. Dz.U. L 205 z 6.8.2005, str. 21.
Europejski Pakt na rzecz Młodzieży, http://ue.eu.int/ueDocs/cms_Data/docs/pressData/en/ec/84335.pdf
http://europa.eu.int/comm/enterprise/entrepreneurship/promoting_entrepreneurship/doc/com_70_en.pdf
6
PL
z trudnościami w nauce oraz przedsiębiorczość, które zostały następnie zatwierdzone przez
większą grupę roboczą10.
Informacje uzyskane z konsultacji i wiedzy fachowej potwierdziły potrzebę inicjatywy
na szczeblu europejskim oraz wykazały, że proponowane podejście jest zgodne z obecnymi
tendencjami i będzie dobrze przyjęte.
· Ocena wpływu
Wniosek będzie stanowił pomoc w opracowywaniu strategii Państw Członkowskich
w zakresie uczenia się przez całe życie oraz systemów edukacji i szkoleń. Ułatwi reformy
programów nauczania i debaty na ich temat oraz zdynamizuje tworzenie spójnej oferty
edukacyjnej i szkoleniowej dla dorosłych. Będzie to miało pozytywny wpływ na życie
osobiste, społeczne i zawodowe poszczególnych osób, a w szerszym zakresie – na realizację
celów lizbońskich w zakresie spójności społecznej oraz konkurencyjności i wzrostu
gospodarczego. Największy wpływ oczekiwany jest w grupach, które mają trudności
edukacyjne i nie nabywają obecnie kluczowych kompetencji.
3. ASPEKTY PRAWNE WNIOSKU
· Krótki opis proponowanych działań
Zalecenie, którego dotyczy wniosek, określa kluczowe kompetencje potrzebne wszystkim
obywatelom w gospodarkach i społeczeństwach opartych na wiedzy. Uwzględnia ono fakt, że
decyzje wykonawcze są najskuteczniej podejmowane na poziomie krajowym, regionalnym
i/lub lokalnym. Wzywa ono Państwa Członkowskie do zapewnienia wszystkim możliwości
nabycia kluczowych kompetencji do czasu zakończenia wstępnej edukacji i szkolenia oraz,
w świetle europejskich poziomów odniesienia, zachęca Państwa Członkowskie do rozwiązywania trudności edukacyjnych. W przypadku osób dorosłych zalecenie wzywa do stworzenia
spójnych infrastruktur wspólnie z wszystkimi odpowiednimi partnerami.
Wniosek wzywa Komisję do wspierania reform na poziomie krajowym poprzez:
–
korzystanie z wzajemnych doświadczeń, wymianę dobrych praktyk oraz przedstawianie postępów w dwuletnich sprawozdaniach w ramach programu „Edukacja
i szkolenia 2010”;
–
wsparcie odpowiednich projektów poprzez Wspólnotowe Programy Edukacji
i Szkoleń;
–
promowanie wspólnego rozumienia kluczowych kompetencji i ich powiązania
z politykami zatrudnienia i politykami społecznymi;
–
promowanie współpracy z partnerami społecznymi i innymi odpowiednimi
organizacjami.
· Podstawa prawna
Zgodnie z art. 149 Traktatu Wspólnota przyczynia się do rozwoju edukacji o wysokiej
jakości, poprzez zachęcanie do współpracy między Państwami Członkowskimi oraz, jeśli jest
to niezbędne, poprzez wspieranie i uzupełnianie ich działalności, w pełni szanując
odpowiedzialność Państw Członkowskich za treść nauczania i organizację systemów edukacyjnych, jak również ich różnorodność kulturową i językową. Celem zalecenia, którego
dotyczy wniosek, jest wsparcie działań Państw Członkowskich w rozwoju systemów wstępnej
edukacji i szkoleń oraz oferty kształcenia i szkoleń dla dorosłych poprzez dostarczenie im
10
PL
Grupa robocza do spraw kluczowych kompetencji; sprawozdanie z postępów prac, 2004 r.
7
PL
narzędzia referencyjnego dotyczącego kluczowych kompetencji, a także zachęcenie ich do
dalszej współpracy w ramach programu Edukacja i Szkolenia 2010. Zgodnie z ust. 2
wspomnianego artykułu proponowane zalecenie ma na celu rozwój wymiany informacji
i doświadczeń w kwestiach wspólnych dotyczących oferty kształcenia kluczowych kompetencji w drodze uczenia się przez całe życie.
Artykuł 150 Traktatu stwierdza, że działania Wspólnoty wspierają i uzupełniają działanie
Państw Członkowskich, a w szczególności, zgodnie z ust. 2 tego artykułu, zmierzają do
poprawy wstępnego kształcenia zawodowego, ułatwienia integracji i reintegracji zawodowej
oraz do rozwoju wymiany informacji i doświadczeń w kwestiach wspólnych. Celem proponowanego zalecenia jest poprawa wszystkich tych aspektów kształcenia i szkolenia
zawodowego poprzez dostarczenie narzędzia referencyjnego w zakresie kluczowych
kompetencji, ułatwiającego Państwom Członkowskim dostosowanie ich systemów
kształcenia i szkolenia zawodowego do zmian na rynku pracy i w społeczeństwie jako ogóle.
· Zasada pomocniczości i zasada proporcjonalności
Proponowane zalecenie przyczynia się do poprawy jakości edukacji i szkolenia poprzez
ułatwienie działań, do których zobowiązały się Państwa Członkowskie w ramach programu
roboczego „Edukacja i szkolenie 2010” oraz poprzez przyjęcie europejskich poziomów
odniesienia podczas szczytu Rady w maju 2003 r. Promuje i wspiera reformy krajowe oraz
wykorzystywanie dobrych praktyk z innych krajów w celu ułatwienia Państwom
Członkowskim stworzenia spójnej oferty kształcenia kluczowych kompetencji w ramach
strategii uczenia się przez całe życie. Z tego względu wniosek jest zgodny z zasadą
pomocniczości. Wniosek ustanawia europejskie ramy referencyjne dotyczące kluczowych
kompetencji, które powinny być nabyte przez wszystkich obywateli, a także tworzy
i wzmacnia polityczne zobowiązanie na rzecz reform, które nie może być osiągnięte
z wykorzystaniem jedynie np. wspólnotowych programów edukacji i kształcenia. Wniosek
jednak pozostawia wdrożenie ram całkowice w kompetencji Państw Członkowskich, a zatem
jest zgodny z zasadą proporcjonalności.
4. WPŁYW NA BUDŻET
Wniosek nie ma wpływu finansowego na budżet Wspólnoty.
PL
8
PL
2005/0221(COD)
Wniosek dotyczący
ZALECENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY
w sprawie kluczowych kompetencji w uczeniu się przez całe życie
PARLAMENT EUROPEJSKI I RADA UNII EUROPEJSKIEJ,
uwzględniając Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, w szczególności jego artykuł
149 ust. 4 i artykuł 150 ust. 4,
uwzględniając wniosek Komisji11,
uwzględniając opinię Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego12,
uwzględniając opinię Komitetu Regionów13,
stanowiąc zgodnie z procedurą określoną w art. 251 Traktatu14,
a także mając na uwadze, co następuje:
(1)
Na szczycie Rady Europejskiej w Lizbonie w 2000 r. ustalono, że konieczne jest
sformułowanie europejskich ram określających nowe umiejętności podstawowe,
co ma być głównym elementem działania Europy w obliczu globalizacji oraz przejścia
do modelu gospodarki opartej na wiedzy. Podkreślono również, że ludzie są głównym
zasobem Europy. Od tego czasu wnioski te były regularnie formułowane ponownie,
m. in. na szczytach Rady Europejskiej w marcu 2003 r. i w marcu 2005 r., a także
w odnowionej strategii lizbońskiej, zatwierdzonej w 2005 r.
(2)
Podczas szczytów w Sztokholmie w 2001 r. i w Barcelonie w 2002 r. Rada Europejska
zaaprobowała konkretne przyszłe cele europejskich systemów edukacji i szkolenia
oraz program roboczy (pod nazwą „Edukacja i Szkolenie 2010”), zakładając ich
realizację do 2010 r. Cele te obejmują rozwijanie umiejętności przydatnych
w społeczeństwie opartym na wiedzy oraz konkretne cele promowania uczenia się
języków, rozwijania ducha przedsiębiorczości, a także uwzględniają ogólną potrzebę
zwiększenia europejskiego wymiaru edukacji.
(3)
W komunikacie Komisji dotyczącym uczenia się przez całe życie15 oraz w przyjętej
następnie rezolucji Rady z 27 czerwca 2002 r. w sprawie uczenia się przez całe życie16
określono „nowe umiejętności podstawowe” o priorytetowym znaczeniu oraz podkreślono, że uczenie się przez całe życie musi obejmować okres od wieku przedszkolnego
do wieku emerytalnego. W Pakcie na rzecz Młodzieży, dołączonym do wniosków ze
szczytu Rady Europejskiej w Brukseli z marca 2005 r., podkreślono, że należy dążyć
do opracowania wspólnego zestawu podstawowych umiejętności.
11
Dz.U. C […] z […], str. […].
Dz.U. C […] z […], str. […].
Dz.U. C […] z […], str. […].
Dz.U. C […] z […], str. […].
COM(2001) 678 wersja ostateczna.
Dz.U. C 163 z 9.7.2002, str. 1.
12
13
14
15
16
PL
9
PL
PL
(4)
W zakresie poprawy sytuacji Wspólnoty w dziedzinie zatrudnienia, na szczytach Rady
Europejskiej w marcu 2003 r. i grudniu 2003 r. podkreślono potrzebę rozwinięcia
uczenia się przez całe życie przy zwróceniu szczególnej uwagi na środki czynne
i zapobiegawcze w odniesieniu do osób bezrobotnych i nieaktywnych. Podstawą było
w tym przypadku sprawozdanie grupy specjalnej ds. zatrudnienia, w którym
podkreślono, jak potrzebna jest ludziom umiejętność przystosowywania się do zmian,
jak istotne jest włączanie ludzi w rynek pracy i jak dużą rolę ma do odegrania uczenie
się przez całe życie.
(5)
W przyjętym w listopadzie 2004 r. sprawozdaniu Rady na temat szerszej roli edukacji
podkreślono, że edukacja przyczynia się do zachowywania i odnawiania wspólnego tła
kulturowego społeczeństwa i jest szczególnie ważna w sytuacji, kiedy wszystkie
Państwa Członkowskie stoją przed wyzwaniem poradzenia sobie z rosnącą
różnorodnością społeczną i kulturową. Ponadto umożliwienie ludziom trwałego
włączenia się w życie zawodowe jest istotną częścią roli, jaką edukacja odgrywa we
wzmacnianiu spójności społecznej.
(6)
W maju 2003 r. Rada przyjęła pięć europejskich poziomów odniesienia, wykazując
zaangażowanie na rzecz mierzalnego wzrostu średnich wyników europejskich.
Poziomy odniesienia dotyczące umiejętności czytania, wczesnego opuszczania szkoły,
uzyskiwania średniego poziomu wyższego wykształcenia oraz uczestnictwa dorosłych
w uczeniu się przez całe życie są ściśle powiązane z rozwijaniem kluczowych
kompetencji.
(7)
Przyjęte przez Komisję w 2005 r. sprawozdanie na temat postępu w kierunku celów
lizbońskich w zakresie edukacji i szkoleń17 pokazało, że nie poczyniono postępu
w zmniejszaniu odsetka osób osiągających słabe wyniki w umiejętności czytania
w wieku 15 lat ani w zwiększaniu proporcji osób zdobywających wyższy poziom
wykształcenia średniego. Widoczny był pewien postęp w zmniejszaniu wskaźnika
wczesnego opuszczania szkoły, jednak przy obecnym tempie niemożliwe jest
osiągnięcie europejskich poziomów odniesienia dla roku 2010, przyjętych przez Radę
w maju 2003 r. Stopień uczestnictwa dorosłych w uczeniu się nie rośnie wystarczająco
szybko, aby osiągnąć poziom odniesienia przewidziany dla 2010 r., a dane wskazują,
że prawdopodobieństwo uczestnictwa w dalszym szkoleniu jest mniejsze wśród osób
o niższych umiejętnościach.
(8)
„Ramy działań na rzecz rozwijania kompetencji i kwalifikacji przez całe życie”,
przyjęte przez europejskich partnerów społecznych w marcu 2002 r., podkreślają
konieczność coraz szybszego przystosowywania przez przedsiębiorstwa swoich
struktur dla utrzymania konkurencyjności. Praca zespołowa, zmniejszenie hierarchiczności, decentralizacja odpowiedzialności i większa potrzeba wielozadaniowości
prowadzą do rozwoju instytucji edukacyjnych. W tym kontekście zdolność organizacji
do określania kompetencji, do mobilizacji i uznawania ich oraz do zachęcania
wszystkich pracowników do ich rozwijania stanowi podstawę nowych strategii na
rzecz konkurencyjności.
(9)
Badanie z Maastricht dotyczące kształcenia i szkolenia zawodowego ujawnia znaczną
lukę pomiędzy poziomami wykształcenia wymaganymi w nowych miejscach pracy
a poziomami osiąganymi przez europejskich pracowników. Ponad jedną trzecią
pracowników w Europie (80 mln ludzi) stanowią osoby o niskich umiejętnościach,
tymczasem według szacunków do 2010 r. prawie 50 % nowych miejsc pracy będzie
17
SEC(2005) 419.
10
PL
wymagało wykształcenia wyższego, niewiele poniżej 40 % – wykształcenia średniego
na poziomie wyższym, zaś tylko 15 % będzie odpowiednie dla osób z wykształceniem
podstawowym.
PL
(10)
Potrzeba wyposażenia młodych ludzi w niezbędne kluczowe kompetencje oraz
poprawa poziomów osiągnięć edukacyjnych to zasadnicze części Zintegrowanych
Wytycznych na rzecz Wzrostu Gospodarczego i Zatrudnienia na lata 2005-2008,
przyjętych przez Radę Europejską w czerwcu 2005 r. W szczególności w wytycznych
dotyczących zatrudnienia apeluje się o przystosowanie systemów edukacji i szkolenia
do nowych wymagań co do kompetencji poprzez lepsze określanie potrzeb
zawodowych i kluczowych kompetencji w ramach programów reform Państw
Członkowskich.
(11)
W sprawozdaniu Grupy Wysokiego Szczebla ds. Strategii Lizbońskiej w 2004 r.
stwierdzono jasno, że dalece niewystarczające są podejmowane obecnie w Europie
działania w celu wyposażenia ludzi w narzędzia potrzebne im do przystosowywania
się do zmieniającego się rynku pracy, co dotyczy zarówno stanowisk wymagających
wysokich, jak i niskich kwalifikacji, zarówno sektora produkcji, jak i usług.
(12)
We wspólnym sprawozdaniu Rady i Komisji na temat programu roboczego „Edukacja
i Szkolenia 2010” zaakcentowano potrzebę zapewnienia wszystkim obywatelom
możliwości nabycia potrzebnych im kompetencji w ramach strategii Państw
Członkowskich w dziedzinie uczenia się przez całe życie. W celu promowania
i ułatwienia reform sprawozdanie proponuje opracowanie wspólnych europejskich
punktów odniesienia i zasad oraz przyznaje priorytet Ramom Kluczowych Kompetencji.
(13)
Celem niniejszego Zalecenia jest przyczynienie się do rozwoju edukacji o wysokiej
jakości, poprzez wspieranie i uzupełnianie działań Państw Członkowskich
w tworzeniu systemów wstępnej edukacji i szkolenia zapewniających wszystkim
młodym ludziom środki do rozwinięcia kluczowych kompetencji na poziomie
przygotowującym ich do dalszej nauki oraz dorosłego życia, a także zapewniających
dorosłym możliwość rozwijania i aktualizowania zdobytych kluczowych kompetencji
poprzez korzystanie ze spójnej i kompleksowej oferty nauczania przez całe życie.
Zawiera ono wspólne europejskie ramy referencyjne kluczowych kompetencji,
przeznaczone dla twórców polityki, instytucji oferujących edukację i szkolenia,
pracodawców oraz samych osób uczących się, mające ułatwić reformy krajowe oraz
wymianę informacji między Państwami Członkowskimi a Komisją w ramach
programu roboczego „Edukacja i Szkolenia 2010” w celu osiągnięcia uzgodnionych
europejskich poziomów referencyjnych. Ponadto zalecenie stanowi wsparcie dla
innych powiązanych polityk, np. w dziedzinie zatrudnienia i spraw społecznych oraz
innych polityk dotyczących spraw młodzieży.
(14)
Niniejsze zalecenie jest zgodne z zasadą pomocniczości, o której mowa w art. 5
Traktatu, w tym sensie, że jego celem jest wsparcie i uzupełnienie działań Państw
Członkowskich poprzez ustanowienie wspólnego punktu odniesienia, promującego
i ułatwiającego reformy krajowe i dalszą współpracę z Państwami Członkowskimi.
Niniejsze zalecenie jest zgodne z zasadą proporcjonalności, o której mowa w tym
samym artykule, ponieważ pozostawiając wykonanie zalecenia Państwom
Członkowskim nie wykracza poza to, co jest niezbędne dla osiągnięcia realizowanych
celów.
11
PL
NINIEJSZYM ZALECAJĄ PAŃSTWOM CZŁONKOWSKIM, CO NASTĘPUJE:
1.
Zapewnienie, że wstępna edukacja i szkolenie oferuje wszystkim młodym ludziom
środki rozwijania kluczowych kompetencji na poziomie dającym im odpowiednie
przygotowanie do dorosłego życia oraz stanowiącym podstawę dalszego uczenia się
i funkcjonowania zawodowego;
2.
Zapewnienie właściwej oferty dla tych młodych ludzi, którzy z powodu trudności
edukacyjnych wynikających z okoliczności osobistych, społecznych, kulturowych
lub ekonomicznych potrzebują szczególnego wsparcia dla realizacji swojego
potencjału edukacyjnego;
3.
Zapewnienie osobom dorosłym możliwości rozwijania i aktualizowania kluczowych
kompetencji przez całe życie, a także szczególnej koncentracji na grupach określonych jako priorytetowe w kontekście krajowym, regionalnym i/lub lokalnym;
4.
Zapewnienie istnienia odpowiedniej infrastruktury dla kontynuowania edukacji
i szkoleń przez osoby dorosłe, w tym obecności nauczycieli i osób szkolących,
środków zapewniających dostęp oraz wsparcia dla osób uczących, w sposób
uwzględniający różnorodne potrzeby osób dorosłych;
5.
Zapewnienie spójności oferty edukacyjnej i szkoleniowej przeznaczonej dla osób
dorosłych dla poszczególnych obywateli poprzez ścisłe powiązanie z politykami
zatrudnienia, politykami społecznymi i innymi politykami dotyczącymi młodzieży,
a także poprzez współpracę z partnerami społecznymi i innymi zaangażowanymi
stronami;
6.
Wykorzystanie dokumentu „Kluczowe kompetencje w uczeniu się przez całe życie –
Europejskie ramy referencyjne”, znajdującego się w Załączniku, jako narzędzia
odniesienia w rozwijaniu oferty kluczowych kompetencji dla wszystkich w ramach
strategii uczenia się przez całe życie poszczególnych Państw Członkowskich.
PRZYJMUJĄ DO WIADOMOŚCI ZAMIAR KOMISJI PODJĘCIA NASTĘPUJĄCYCH
DZIAŁAŃ:
PL
1.
Pomoc w działaniach Państw Członkowskich na rzecz rozwijania ich systemów
edukacji i szkolenia oraz na rzecz wdrożenia niniejszego zalecenia, m. in. poprzez
wykorzystanie dokumentu „Kluczowe kompetencje w uczeniu się przez całe życie –
Europejskie ramy referencyjne” jako punktu odniesienia dla ułatwienia wymiany
doświadczeń i dobrych praktyk, a także poprzez śledzenie rozwoju i informowanie
o postępach w dwuletnich sprawozdaniach na temat programu roboczego „Edukacja
i Szkolenia 2010”;
2.
Wykorzystanie dokumentu „Kluczowe kompetencje w uczeniu się przez całe życie –
Europejskie ramy referencyjne” jako odniesienia we wdrażaniu wspólnotowych
programów edukacji i szkolenia oraz zapewnianie, że promują one nabywanie
kluczowych kompetencji;
3.
Promowanie szerszego wykorzystywania dokumentu „Kluczowe kompetencje
w uczeniu się przez całe życie – Europejskie ramy referencyjne” w powiązanych
politykach Wspólnoty, a szczególnie we wdrażaniu polityki zatrudnienia, polityki ds.
młodzieży i polityki społecznej, oraz tworzenie dalszych powiązań z partnerami
społecznymi i innymi organizacjami działającymi w tym obszarze;
4.
Przeanalizowanie skutków wykorzystywania dokumentu „Kluczowe kompetencje
w uczeniu się przez całe życie – Europejskie ramy referencyjne” w ramach programu
roboczego „Edukacja i Szkolenia 2010” oraz sporządzenie, po upływie czterech lat
12
PL
od przyjęcia niniejszego zalecenia, sprawozdania do Parlamentu Europejskiego
i Rady na temat uzyskanych doświadczeń oraz konsekwencji na przyszłość.
Sporządzono w Brukseli,
W imieniu Parlamentu Europejskiego
Przewodniczący
PL
W imieniu Rady
Przewodniczący
13
PL
ZAŁĄCZNIK
Kluczowe kompetencje w uczeniu się przez całe życie
– Europejskie ramy referencyjne
Wstęp
W niniejszych Ramach ustanowiono osiem kluczowych kompetencji:
1.
Porozumiewanie się w języku ojczystym
2.
Porozumiewanie się w językach obcych
3.
Kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne
4.
Kompetencje informatyczne
5.
Zdolność uczenia się
6.
Kompetencje interpersonalne, międzykulturowe i społeczne oraz kompetencje
obywatelskie
7.
Przedsiębiorczość oraz
8.
Ekspresja kulturalna.
Kompetencje są zdefiniowane w niniejszym dokumencie jako połączenie wiedzy,
umiejętności i postaw odpowiednich do kontekstu. Kluczowe kompetencje to te, których
wszystkie osoby potrzebują do samorealizacji i rozwoju osobistego, przyjmowania aktywnej
postawy obywatelskiej, osiągania integracji społecznej i zatrudnienia. Na końcu wstępnej
edukacji i szkolenia młodzi ludzie powinni posiadać kluczowe kompetencje w stopniu
przygotowującym ich do dorosłego życia; kluczowe kompetencje powinny być dalej
rozwijane, utrzymywane i aktualizowane w toku uczenia się przez całe życie.
Zakresy wielu spośród tych kompetencji częściowo się pokrywają i są powiązane: aspekty
niezbędne w jednej dziedzinie wspierają kompetencje w innej. Dobre opanowanie
podstawowych umiejętności językowych, czytania, pisania, liczenia i umiejętności
informatycznych jest niezbędną podstawą uczenia się; zdolność uczenia się sprzyja wszelkim
innym działaniom kształceniowym. Niektóre zagadnienia mają zastosowanie we wszystkich
elementach Ram – krytyczne myślenie, twórczość, podejmowanie inicjatyw, rozwiązywanie
problemów, ocena ryzyka i konstruktywne kierowanie emocjami są istotne we wszystkich
ośmiu kompetencjach.
Kluczowe kompetencje
1. Porozumiewanie się w języku ojczystym18
Definicja: Porozumiewanie się w języku ojczystym to zdolność wyrażania i interpretowania
myśli, uczuć i faktów w mowie i piśmie (słuchanie, mowa, czytanie i pisanie) oraz językowej
interakcji w odpowiedniej formie w pełnym zakresie kontekstów społecznych i kulturowych –
w edukacji i szkoleniu, pracy, domu i czasie wolnym.
18
PL
Uznaje się, że język ojczysty nie we wszystkich przypadkach musi być językiem urzędowym Państwa
Członkowskiego oraz że umiejętność porozumiewania się w języku urzędowym jest warunkiem
wstępnym zapewnienia pełnego uczestnictwa jednostki w społeczeństwie. Środki rozwiązywania tego
rodzaju spraw należą do kompetencji poszczególnych Państw Członkowskich i są uzależnione od ich
specyficznych potrzeb i okoliczności.
14
PL
Niezbędna wiedza, umiejętności i postawy powiązane z tą kompetencją
Porozumiewanie się w języku ojczystym wymaga od osoby znajomości podstawowego
słownictwa, gramatyki funkcjonalnej i funkcji języka. Obejmuje ona świadomość głównych
typów interakcji słownej, znajomość pewnego zakresu tekstów literackich i innych, głównych
cech rozmaitych stylów i rejestrów języka oraz świadomość zmienności języka i sposobów
porozumiewania się w różnych kontekstach.
Osoby powinny mieć umiejętność porozumiewania się w mowie i piśmie w różnych
sytuacjach komunikacyjnych, a także obserwowania swojego sposobu porozumiewania się
i przystosowywania go do wymogów sytuacji. Kompetencja ta obejmuje również
umiejętności pisania i czytania różnych typów tekstów, poszukiwania, gromadzenia i
przetwarzania informacji, wykorzystywania pomocy oraz formułowania i wyrażania własnych
argumentów w przekonujący sposób, odpowiednio do kontekstu.
Pozytywna postawa w stosunku do porozumiewania się w ojczystym języku obejmuje
skłonność do krytycznego i konstruktywnego dialogu, wrażliwość na walory estetyczne oraz
chęć ich urzeczywistniania oraz zainteresowanie kontaktami z innymi ludźmi.
2. Porozumiewanie się w językach obcych
Definicja: Porozumiewanie się w obcych językach opiera się w dużej części na tych samych
wymiarach umiejętności, co porozumiewanie się w języku ojczystym – na zdolności do
rozumienia, wyrażania i interpretowania myśli, uczuć i faktów w mowie i piśmie (słuchanie,
mowa, czytanie i pisanie) w odpowiednim zakresie kontekstów społecznych – w pracy, domu,
czasie wolnym, edukacji i szkoleniu – w zależności od chęci lub potrzeb danej osoby.
Porozumiewanie się w obcych językach wymaga również takich umiejętności, jak mediacja
i rozumienie różnic kulturowych. Stopień opanowania języka przez daną osobę różni się pod
czterema względami – stosowanego języka oraz kontekstu osobistego, otoczenia oraz potrzeb
i zainteresowań danej osoby.
Niezbędna wiedza, umiejętności i postawy powiązane z tą kompetencją
Kompetencja porozumiewania się w dodatkowych lub obcych językach wymaga znajomości
słownictwa i gramatyki funkcjonalnej oraz świadomości głównych typów interakcji słownej
i rejestrów języka. Istotna jest również znajomość konwencji społecznych oraz aspektu
kulturowego i zmienności języków.
Na niezbędne umiejętności składa się zdolność rozumienia komunikatów słownych,
inicjowania, podtrzymywania i kończenia rozmowy oraz czytania i rozumienia tekstów,
odpowiednio do potrzeb danej osoby. Osoby powinny także być w stanie właściwie korzystać
z pomocy oraz uczyć się języków również w nieformalny sposób w ramach uczenia się przez
całe życie.
Pozytywna postawa obejmuje świadomość różnic i różnorodności kulturowej, a także
zainteresowanie i ciekawość języków i komunikacji międzykulturowej.
3. Kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne
Definicja:
A. Kompetencje matematyczne obejmują umiejętność wykonywania działań dodawania,
odejmowania, mnożenia, dzielenia oraz obliczania proporcji w pamięci i na piśmie w celu
rozwiązywania problemów wynikających z codziennych sytuacji. Istotne są zarówno proces
PL
15
PL
i czynność, jak i wiedza. Kompetencje matematyczne obejmują – w różnym stopniu –
zdolność i chęć wykorzystywania matematycznych sposobów myślenia (myślenie logiczne
i przestrzenne) oraz prezentacji (wzory, modele, konstrukty, wykresy).
B. Kompetencje naukowe odnoszą się do zdolności i chęci wykorzystywania istniejącego
zasobu wiedzy i metodologii do wyjaśniania świata, w celu formułowania pytań i wyciągania
wniosków opartych na dowodach. Za kompetencje techniczne uznaje się stosowanie tej
wiedzy i metodologii w odpowiedzi na postrzegane potrzeby ludzi. Oba obszary tej
kompetencji obejmują rozumienie zmian powodowanych przez działalność ludzką oraz
odpowiedzialność poszczególnych obywateli.
Niezbędna wiedza, umiejętności i postawy powiązane z tą kompetencją
A. Niezbędna wiedza w dziedzinie matematyki obejmuje solidną znajomość liczb, miar
i struktur, głównych operacji i sposobów prezentacji matematycznej, rozumienie terminów
i pojęć matematycznych, a także znajomość pytań, na które matematyka może dać
odpowiedź.
Osoba powinna posiadać umiejętności stosowania głównych zasad i procesów
matematycznych w codziennych sytuacjach prywatnych i zawodowych, a także śledzenia
i oceniania ciągów argumentów. Powinna być w stanie rozumować w matematyczny sposób,
rozumieć dowód matematyczny i komunikować się językiem matematycznym oraz korzystać
z odpowiednich pomocy.
Pozytywna postawa w matematyce opiera się na szacunku do prawdy i chęci szukania
przyczyn i oceniania ich zasadności.
B. W przypadku nauki i techniki, konieczna wiedza obejmuje główne zasady rządzące
naturą, podstawowe pojęcia naukowe, zasady i metody, technikę oraz produkty i procesy
techniczne. Osoby powinny rozumieć korzyści, ograniczenia i zagrożenia wynikające z teorii
i zastosowań naukowych oraz techniki w społeczeństwach w sensie ogólnym (w powiązaniu
z podejmowaniem decyzji, wartościami, zagadnieniami moralnymi, kulturą itp.) oraz
w konkretnych dziedzinach nauki, np. w medycynie, a także rozumieć wpływ nauki i techniki
na świat.
Umiejętności obejmują zdolność do wykorzystywania i posługiwania się narzędziami
i urządzeniami technicznymi oraz danymi naukowymi do osiągnięcia celu bądź podjęcia
decyzji lub wyciągnięcia wniosku na podstawie dowodów. Osoby powinny również być w
stanie rozpoznać niezbędne cechy postępowania naukowego oraz posiadać zdolność
wyrażania wniosków i sposobów rozumowania, które do tych wniosków doprowadziły.
Kompetencje w tym obszarze obejmują postawy krytycznego rozumienia i ciekawości,
zainteresowanie kwestiami etycznymi oraz poszanowanie zarówno bezpieczeństwa, jak
i trwałości i równowagi, w szczególności w odniesieniu do postępu naukowego i technicznego w kontekście danej osoby, jej rodziny i społeczności oraz zagadnień globalnych.
4. Kompetencje informatyczne
Definicja: Kompetencje informatyczne obejmują umiejętne i krytyczne wykorzystywanie
technologii społeczeństwa informacyjnego (IST) w pracy, rozrywce i porozumiewaniu się.
Opierają się one na podstawowych umiejętnościach informatycznych: wykorzystywania
komputerów do uzyskiwania, oceny, przechowywania, tworzenia, prezentowania i wymiany
informacji oraz do do porozumiewania się i uczestnictwa w sieciach współpracy za
pośrednictwem Internetu.
PL
16
PL
Niezbędna wiedza, umiejętności i postawy powiązane z tą kompetencją
Kompetencje informatyczne wymagają solidnego rozumienia i znajomości natury, roli i szans
IST w codziennych kontekstach w życiu osobistym i społecznym, a także w pracy. Obejmuje
to główne aplikacje komputerowe – edytory tekstu, arkusze kalkulacyjne, bazy danych,
przechowywanie informacji i zarządzanie nimi – oraz rozumienie możliwości związanych
z Internetem i komunikacją za pośrednictwem mediów elektronicznych (poczta elektroniczna,
narzędzia sieciowe) do celów rozrywki, wymiany informacji i udziału w sieciach współpracy,
a także do celów uczenia się i badań. Osoby powinny także rozumieć, w jaki sposób IST
mogą wspierać kreatywność i innowacje, a także być świadome zagadnień dotyczących
prawdziwości i rzetelności dostępnych informacji oraz zasad etycznych w interaktywnym
korzystaniu z IST.
Konieczne umiejętności obejmują: umiejętność poszukiwania, gromadzenia i przetwarzania
informacji oraz jej wykorzystywania w krytyczny i systematyczny sposób, przy jednoczesnej
ocenie ich odpowiedniości, z rozróżnieniem elementów rzeczywistych od wirtualnych przy
rozpoznawaniu połączeń. Osoby powinny posiadać umiejętności wykorzystywania narzędzi
do tworzenia, prezentowania i rozumienia złożonych informacji, a także zdolność docierania
do usług oferowanych w Internecie, wyszukiwania ich i korzystania z nich; powinny również
być w stanie stosować IST jako wsparcie krytycznego myślenia, kreatywności i innowacji.
Korzystanie z IST wymaga krytycznej i refleksyjnej postawy w stosunku do dostępnych
informacji oraz odpowiedzialnego wykorzystywania mediów interaktywnych; rozwijaniu
kompetencji sprzyja również zainteresowanie udziałem w społecznościach i sieciach w celach
kulturalnych, społecznych i/lub zawodowych.
5. Zdolność uczenia się
Definicja: „Zdolność uczenia się” to umiejętność konsekwentnego i wytrwałego uczenia się.
Osoby powinny być w stanie organizować własny proces uczenia się, m. in. poprzez
efektywne zarządzanie czasem i informacjami, zarówno indywidualnie, jak i w grupach.
Kompetencja ta obejmuje świadomość własnego procesu uczenia się i potrzeb w tym
zakresie, identyfikowanie dostępnych możliwości oraz zdolność pokonywania przeszkód w
celu osiągnięcia powodzenia w uczeniu się. Termin ten oznacza nabywanie, przetwarzanie
i przyswajanie nowej wiedzy i umiejętności, a także poszukiwanie i korzystanie ze wskazówek. Uczenie się, jak się uczyć, pozwala osobom nabyć umiejętność korzystania
z wcześniejszych doświadczeń w uczeniu się i ogólnych doświadczeń życiowych w celu
wykorzystywania i stosowania wiedzy i umiejętności w różnorodnych kontekstach – w domu,
w pracy, a także w edukacji i szkoleniu. Kluczowymi czynnikami w rozwinięciu tej
kompetencji u danej osoby są motywacja i pewność siebie.
Niezbędna wiedza, umiejętności i postawy powiązane z tą kompetencją
W sytuacji, kiedy szkolenie skierowane jest na osiągnięcie konkretnych celów pracy lub
kariery, osoba powinna mieć znajomość wymaganych kompetencji, wiedzy, umiejętności
i kwalifikacji. We wszystkich przypadkach umiejętność uczenia się wymaga od osoby
znajomości i rozumienia własnych strategii uczenia się, silnych i słabych stron własnych
umiejętności i kwalifikacji, a także zdolności poszukiwania możliwości kształcenia
i szkolenia się oraz dostępnej pomocy i wsparcia.
Umiejętności w zakresie uczenia się wymagają po pierwsze nabycia podstawowych
umiejętności czytania, pisania, liczenia i umiejętności informatycznych koniecznych
do dalszego uczenia się. Na tej podstawie osoba powinna być w stanie docierać do nowej
PL
17
PL
wiedzy i umiejętności oraz zdobywać, przetwarzać i przyswajać je. Wymaga to od danej
osoby efektywnego zarządzania własnymi wzorcami uczenia się, kształtowania kariery
i pracy, a szczególnie wytrwałości w uczeniu się, koncentracji na dłuższych okresach oraz
krytycznej refleksji na temat celów uczenia się. Osoby powinny być w stanie poświęcać czas
na samodzielną naukę charakteryzującą się samodyscypliną, ale również na wspólną pracę
w ramach procesu uczenia się, czerpać korzyści z różnorodności grupy oraz dzielić się nabytą
wiedzą i umiejętnościami. Powinny one być w stanie ocenić swoją pracę oraz w razie
potrzeby szukać rady, informacji i wsparcia.
Pozytywna postawa obejmuje motywację i pewność siebie w uczeniu się i osiąganiu
sukcesów w tym procesie przez całe życie. Nastawienie na rozwiązywanie problemów sprzyja
zarówno uczeniu się, jak i zdolności osoby do pokonywania przeszkód i zmieniania się. Chęć
wykorzystywania doświadczeń z życia i uczenia się, a także ciekawość w poszukiwaniu
możliwości uczenia się i wykorzystywania tego procesu w różnorodnych sytuacjach
życiowych to niezbędne elementy pozytywnej postawy.…..
6. Kompetencje interpersonalne, międzykulturowe i społeczne oraz kompetencje
obywatelskie
Definicja: Kompetencje te obejmują pełny zakres zachowań przygotowujących osoby do
skutecznego i konstruktywnego uczestnictwa w życiu społecznym i zawodowym, szczególnie
w społeczeństwach charakteryzujących się coraz większą różnorodnością, a także
rozwiązywania konfliktów w razie potrzeby. Kompetencje obywatelskie przygotowują osoby
do pełnego uczestnictwa w życiu obywatelskim na podstawie znajomości pojęć i struktur
społecznych i politycznych oraz poczuwania się do aktywnego i demokratycznego
uczestnictwa.
Niezbędna wiedza, umiejętności i postawy powiązane z tą kompetencją
A. Dobro osobiste i społeczne wymaga świadomości, w jaki sposób można zapewnić sobie
optymalny poziom zdrowia fizycznego i psychicznego, rozumianego również jako zasób
danej osoby i jej rodziny, a także wiedzy, w jaki sposób może się do tego przyczynić
odpowiedni styl życia. Dla powodzenia w kontaktach interpersonalnych i uczestnictwie
społecznym niezbędne jest rozumienie zasad postępowania i reguł zachowania ogólnie
przyjętych w różnych społeczeństwach i środowiskach (np. w pracy) oraz świadomości
podstawowych pojęć dotyczących osób, grup, organizacji zawodowych, równości płci,
społeczeństwa i kultury. Konieczne jest rozumienie wielokulturowych i społecznoekonomicznych wymiarów społeczeństw europejskich, a także wzajemnego wpływu
narodowej tożsamości kulturowej i tożsamości europejskiej.
Zasadniczym elementem tej kompetencji są umiejętności konstruktywnego porozumiewania
się w różnych środowiskach, wyrażania i rozumienia różnych punktów widzenia, negocjowania z umiejętnością tworzenia klimatu zaufania, a także zdolność do empatii. Osoby
powinny być w stanie radzić sobie ze stresem i frustracją, wyrażać je w konstruktywny
sposób, a także dokonywać rozróżnienia na sfery osobistą i zawodową.
W zakresie postaw, kompetencja ta opiera się na współpracy, asertywności i prawości. Osoby
powinny interesować się rozwojem społeczno-gospodarczym, komunikacją międzykulturową,
cenić różnorodność i szanować innych ludzi, a także być przygotowane na pokonywanie
uprzedzeń i osiąganie kompromisu.
B. Kompetencje obywatelskie opierają się na znajomości pojęć demokracji, obywatelstwa
i praw obywatelskich, łącznie z ich sformułowaniem w Karcie Praw Podstawowych Unii
Europejskiej i międzynarodowych deklaracjach oraz ich stosowaniem przez różne instytucje
na poziomach lokalnym, regionalnym, krajowym, europejskim i międzynarodowym.
PL
18
PL
Konieczna jest znajomość głównych wydarzeń, tendencji oraz osób i podmiotów będących
sprawcami zmian w historii i teraźniejszości kraju, Europy i świata, ze szczególnym
uwzględnieniem różnorodności Europy, a także znajomość celów, wartości i polityk, jakimi
kierują się ruchy społeczne i polityczne.
Umiejętności obejmują zdolność do efektywnego zaangażowania, wraz z innymi ludźmi,
w działania publiczne, wykazywania solidarności i zainteresowania rozwiązywaniem problemów stojących przed lokalnymi i szerszymi społecznościami. Do umiejętności tych należy
krytyczna i twórcza refleksja oraz konstruktywne uczestnictwo w działaniach społeczności
lokalnych i procesach podejmowania decyzji na wszystkich poziomach, od lokalnego,
poprzez krajowy, po europejski, szczególnie w drodze głosowania.
Pełne poszanowanie praw człowieka, w tym równości, jako podstawy demokracji, uznanie
i zrozumienie różnic w systemach wartości różnych religii i grup etnicznych, to fundamenty
pozytywnej postawy. Obejmuje ona również wykazywanie poczucia przynależności do własnego otoczenia, kraju, Unii Europejskiej i Europy jako całości oraz danej części świata,
a także gotowość do uczestnictwa w demokratycznym podejmowaniu decyzji na wszystkich
poziomach. Konstruktywne uczestnictwo obejmuje również działalność obywatelską,
wspieranie różnorodności i spójności społecznej i zrównoważonego rozwoju oraz gotowość
poszanowania wartości i prywatności innych osób.
7. Przedsiębiorczość
Definicja: Przedsiębiorczość oznacza zdolność osoby do wcielania pomysłów w czyn.
Obejmuje ona twórczość, innowacyjność i podejmowanie ryzyka, a także zdolność do
planowania przedsięwzięć i prowadzenia ich dla osiągnięcia zamierzonych celów. Stanowi
ona wsparcie dla wszystkich w codziennym życiu prywatnym i społecznym, zaś
pracownikom pomaga uzyskać świadomość kontekstu ich pracy i zdolność wykorzystywania
szans; jest podstawą bardziej konkretnych umiejętności i wiedzy potrzebnych osobom
podejmującym przedsięwzięcia o charakterze społecznym lub komercyjnym.
Niezbędna wiedza, umiejętności i postawy powiązane z tą kompetencją
Konieczna wiedza obejmuje dostępne możliwości działalności osobistej, zawodowej i/lub
gospodarczej, w tym szersze zagadnienia stanowiące kontekst pracy i życia ludzi, np. ogólne
rozumienie zasad działania gospodarki, a także szanse i wyzwania stojące przed
pracodawcami i organizacjami. Osoby powinny również być świadome zagadnień etycznych
związanych z przedsiębiorstwami oraz tego, w jaki sposób mogą one wywoływać pozytywne
zmiany, np. poprzez sprawiedliwy handel lub przedsiębiorstwa społeczne.
Umiejętności odnoszą się do proaktywnego zarządzania projektami (co obejmuje takie
umiejętności, jak planowanie, organizowanie, zarządzanie, kierowanie i zlecanie zadań,
analizowanie, komunikowanie, ocena i sprawozdawczość) oraz zdolność zarówno pracy
indywidualnej, jak i współpracy w zespole. Niezbędna jest umiejętność oceny własnych
silnych i słabych stron, a także oceny ryzyka i podejmowania go w uzasadnionych
przypadkach.
Postawa przedsiębiorcza charakteryzuje się inicjatywą, aktywnością, niezależnością
i innowacyjnością zarówno w życiu osobistym i społecznym, jak i w pracy. Obejmuje
również motywację i determinację w kierunku wypełniania celów, czy to osobistych, czy
wspólnych, prywatnych i służbowych.
8. Ekspresja kulturalna
PL
19
PL
Definicja: Docenianie znaczenia twórczego wyrażania idei, doświadczeń i uczuć za
pośrednictwem szeregu środków wyrazu, w tym muzyki, sztuk teatralnych, literatury i sztuk
wizualnych.
Niezbędna wiedza, umiejętności i postawy powiązane z tą kompetencją
Wiedza kulturalna obejmuje podstawową znajomość najważniejszych dzieł kultury, w tym
współczesnej kultury popularnej, jako ważnej części historii ludzkości w kontekście
narodowego i europejskiego dziedzictwa kulturowego oraz ich miejsca w świecie. Niezbędne
jest rozumienie kulturowej i językowej różnorodności Europy (i krajów europejskich) oraz
konieczności jej zachowania, a także świadomość kształtowania się ogólnych gustów oraz
istotności czynników estetycznych w życiu codziennym.
Umiejętności obejmują zarówno wrażliwość, jak i ekspresję: wyrażanie siebie poprzez
różnorodne środki z wykorzystaniem wrodzonych umiejętności jednostki oraz wrażliwość
i przyjemność z odbioru dzieł sztuki i widowisk. Umiejętności obejmują również zdolność do
odniesienia własnych punktów widzenia w zakresie twórczości i ekspresji do opinii innych
oraz rozpoznawania i wykorzystywania szans ekonomicznych w działalności kulturalnej.
Podstawą szacunku i otwartej postawy wobec różnorodności ekspresji kulturalnej jest silne
poczucie tożsamości. Pozytywna postawa obejmuje również twórczość oraz chęć rozwijania
zdolności estetycznych poprzez wyrażanie siebie środkami artystycznymi i zainteresowanie
życiem kulturalnym.
PL
20
PL