yskretny - Euro Clean-Air

�yskretny
cz yli rzecz o skutecznej wentylacji
tekst | mgr inż. Łukasz żurawski
foto | Archiwum Firmy
W biurze, sklepie, kinie – wszędzie spotykamy się
z mniej lub bardziej rozbudowanymi systemami
wentylacyjnymi. Są coraz cichsze, bardziej wydajne,
wkomponowane w otoczenie tak, aby z nim
współgrać i niepotrzebnie nie rzucać się w oczy
57
58
� anały
wentylacyjne to
idealne miejsca
dla wszelkiego
rodzaju bakterii,
pleśni, grzybów,
a także kurzu
i pyłu. Te wszystkie
mikroorganizmy
mogą wywoływać
niebezpieczne
choroby
S
ystemy dbają o to, żeby w upalne dni było nam przyjemnie chłodno, a w zimne,
ponure dni – ciepło, żeby nawiewane powietrze miało właściwą wilgotność, a układy
wywiewne „wyciągały” wszystko to co złe i niepotrzebne. Jednym słowem zawsze
zapewniają nam odpowiednie i komfortowe warunki do pracy, relaksu i wykonywania
wielu różnych zadań.
Zagrożenia
Wszyscy bardzo dobrze znamy zalety płynące z posiadania klimatyzacji czy wentylacji,
bądź też przebywania w pomieszczeniach wyposażonych w to dobrodziejstwo techniki.
Jednak niewiele osób zdaje sobie sprawę z zagrożeń i niebezpieczeństw jakie niesie
niewłaściwe eksploatowanie tych systemów. Kanały wentylacyjne to idealne miejsca
dla wszelkiego rodzaju bakterii, pleśni, grzybów, a także kurzu i pyłu. Te wszystkie
mikroorganizmy mogą wywoływać niebezpieczne choroby, a nie zapominajmy,
że każdy z nas ok. 80–90% swojego czasu spędza w pomieszczeniach zamkniętych.
Łzawienie oczu, powracający katar, różnego rodzaju alergie, nieprzyjemny zapach
otoczenia, mogą być sygnałem świadczącym o tym, że powietrze, którym oddychamy
(np. w naszym biurze) nie spełnia wymaganych parametrów. Odpowiedzialność za taki
stan rzeczy spada zawsze na administratorów wentylowanych/klimatyzowanych budynków.
Zanieczyszczony system (poza problemami zdrowotnymi i higienicznymi) to również
zwiększone zużycie energii, ryzyko korozji, zatkanie przepustnic, zagrożenie pożarowe,
a więc perspektywa zwiększonych kosztów.
Komfort użytkowników
Zgodnie z prawem człowieka do zdrowia, każdy z nas ma prawo oddychać czystym
i zdrowym powietrzem wewnętrznym. Jest to jedna z 9 zasad sformułowanych przez
Grupę Roboczą WHO (Światowa Organizacja Zdrowia). Jakość środowiska wewnętrznego
i wpływ, jaki na to środowisko wywierają instalacje znajduje coraz większe zrozumienie
wśród specjalistów w naszym kraju. Prowadzone są prace ukierunkowane na doskonalenie
procesów uzdatniania powietrza w instalacji. Nie jest natomiast uwzględniane, ani
w działalności badawczej, ani w projektowej, wykonawczej i eksploatacyjnej zjawisko
zanieczyszczania się przewodów oraz urządzeń i elementów instalacji wentylacji
i klimatyzacji w czasie eksploatacji systemów. Dotychczas panowało przekonanie,
że zjawisku temu można przeciwdziałać stosując odpowiednio efektywny system filtracji
powietrza, który wyeliminuje osadzanie się zanieczyszczeń wewnątrz instalacji.
W praktyce pogląd ten okazał się całkowicie niesłuszny.
Po co tak naprawdę czyścić instalacje wentylacyjne i klimatyzacyjne? Należałoby
wymienić przynajmniej cztery podstawowe powody:
zagwarantowanie w pomieszczeniach odpowiednich warunków,
uzyskanie założonych przez projektanta parametrów pracy systemu wentylacyjnego,
wykluczenie bądź ograniczenie zagrożenia pożarem i wybuchem,
działanie zgodnie z obowiązującym prawem.
Nie należy również zapominać o zwiększonym zużyciu energii, a także ryzyku
pojawienia się korozji.
59
Czyszczenie i dezynfekcja
Jedną z najskuteczniejszych metod czyszczenia kanałów wentylacyjnych jest metoda
mechanicznego szczotkowania powierzchni wewnętrznej kanałów wraz z jednoczesnym
podciśnieniowym usuwaniem zanieczyszczeń. Metoda ta zapewnia zachowanie wysokiego
poziomu jakości usługi przy jednoczesnym skróceniu czasu jej wykonywania. Do
szczotkowania powierzchni kanałów wykorzystywane są maszyny o różnym napędzie
(elektryczny, hydrauliczny bądź pneumatyczny) i o różnym zasięgu (od 10 do nawet 40 m).
W zależności od wielkości kanału, a także przekroju dobierane są odpowiednie szczotki
czyszczące, różniące się między sobą średnicą i materiałem z jakiego wykonane jest
włosie. W przypadku kanałów o przekroju prostokątnym stosuje się specjalne przekładnie,
pozwalające na jednoczesne zamocowanie dwóch szczotek pod różnymi kątami względem
siebie co umożliwia czyszczenie wszystkich ścian kanału wentylacyjnego. Często, aby
w lepszym stopniu móc kontrolować obracające się szczotki, wewnątrz przewodów
wentylacyjnych stosuję się nakładki centrujące. Urządzenia czyszczące mogą być
wyposażone w kamery przekazujące obraz z wnętrza kanałów bezpośrednio operatorowi.
Urządzenia wytwarzające podciśnienie i wyciągające zanieczyszczenia z reguły są
odrębnymi, niezależnymi maszynami, natomiast mogą być również zintegrowane z wałkami
napędowymi maszyn czyszczących.
system inspekcji pionowej
system inspekcji poziomej
maszyna czyszcząca SC 30
maszyna czyszcząca
Hydmaster
urządzenie podciśnieniowe
p Schemat
technologii
czyszczenia
� rządzenia
czyszczące mogą
być wyposażone
w kamery
przekazujące obraz
z wnętrza kanałów
bezpośrednio
operatorowi.
W zależności
od wielkości kanału,
a także przekroju
(kwadratowy, bądź
okrągły) dobierane
są odpowiednie
szczotki czyszczące
60
�o dezynfekcji
i odczekaniu
odpowiedniego
czasu pobierane
są próbki podłoża
kanału, a także
przepływającego
w nim powietrza
i badane pod kątem
mikrobiologicznym
Proces czyszczenia systemu wentylacyjnego należałoby podzielić na kilka etapów.
Pierwszym bardzo ważnym, a jednocześnie najbardziej pracochłonnym etapem jest
przygotowanie frontu prac. Sprowadza się on przede wszystkim do odpowiedniego
zabezpieczenia wyposażenia pomieszczeń, w których pracuje ekipa czyszcząca,
porównania istniejącej sieci kanałów z projektem systemu wentylacyjnego,
zabezpieczenia elementów systemu przeciwpożarowego, wyboru miejsc, w których
zamontowane zostaną klapy rewizyjne umożliwiające dostanie się do wnętrza
kanałów i wycięcie otworów rewizyjnych, monitoringu kanałów wentylacyjnych,
przeprowadzanego za pomocą zdalnie sterowanego robota inspekcyjnego i zapisu
materiału na nośniku, demontażu kratek wentylacyjnych i szpuntowaniu otworów
pozostałych po zdjętych kratkach.
Po wykonaniu tych czynności można przystąpić do czyszczenia systemu, który
w zależności od stopnia skomplikowania dzielony jest na odcinki o długości od kilku
do kilkudziesięciu metrów, początek i koniec odcinka wyznaczają specjalne balony
powietrzne, oddzielające od siebie poszczególne odcinki systemu. Na końcach
odcinka przez otwory rewizyjne z jednej strony podłączony zostaje wąż urządzenia
wytwarzającego podciśnienie i wyciągającego nieczystości, natomiast z przeciwnego
końca wprowadzana jest obracająca się na giętkim wałku szczotka. Dzielenie systemu
na odcinki, montaż balonów powietrznych, a także szpuntowanie wszelkich otworów
w kanale ma na celu wytworzenie jak największego podciśnienia w jego wnętrzu,
które umożliwi skuteczne usunięcie nieczystości. Przenośne urządzenia podciśnieniowe
wyposażone w potrójny system filtracji, na który składa się m.in. filtr HEPA zdolne są,
przy mocy 4 kW, wymusić przepływ powietrza do 6200 m3/h. Ekipa czyszcząca na
bieżąco monitoruje stan zanieczyszczeń wewnątrz przewodu wentylacyjnego.
Po przeprowadzeniu czyszczenia ponownie wykonuję się monitoring kanału.
Elementy systemu wentylacyjnego, których nie da się wyczyścić mechanicznie
czyszczone są ręcznie, chodzi m.in. o centrale wentylacyjne, tłumiki, kratki wentylacyjne,
lamele nagrzewnic etc. Większość prac ręcznych wykonywana jest przy użyciu
certyfikowanych środków chemicznych i sprężonego powietrza.
Po zakończeniu wszelkich prac związanych bezpośrednio z czyszczeniem systemu,
po zamontowaniu oczyszczonych elementów systemu takich jak chociażby kratki
wentylacyjne, po wymianie filtrów i montażu dekli rewizyjnych przeprowadzany jest
próbny rozruch systemu. Po rozruchu przystępuje się do dezynfekcji całej instalacji.
Dezynfekcja przeprowadzana jest z wykorzystaniem specjalnych zamgławiaczy
i odpowiednich środków dezynfekujących. „Mgiełka” wprowadzana jest do systemu
za pomocą odpowiednich dysz i rozprowadzana przez powietrze przepływające
w kanale. Czynność ta przeprowadzana jest zawsze zgodnie z ruchem powietrza,
a więc w przypadku systemów wywiewnych, pracownik przeprowadzający dezynfekcję
zaczyna pracę przy ostatnim anemostacie i porusza się w kierunku centrali,
w przypadku systemu nawiewnego – odwrotnie.
Po dezynfekcji i odczekaniu odpowiedniego czasu pobierane są próbki
podłoża kanału, a także przepływającego w nim powietrza i badane pod kątem
mikrobiologicznym.
61
Obowiązujące w Polsce przepisy prawne i normy
§154, ust. 5. W przypadku pomieszczeń o specjalnych wymaganiach
Prawo budowlane (Dz. U. 2000 nr 106 poz. 1126) [19], normuje zagadnienia
higienicznych należy stosować centrale wentylacyjne i klimatyzacyjne
związane z projektowaniem, budową, utrzymaniem i rozbiórką obiektów
umożliwiające utrzymanie podwyższonej czystości wewnątrz obudowy,
budowlanych oraz określa zasady działania organów administracji publicznej
wyposażone w oświetlenie wewnętrzne i wzierniki do kontroli stanu
w tych dziedzinach.
centrali z zewnątrz.
Prawo budowlane stanowi m.in., że:
§154, ust. 6. Urządzenia wentylacji mechanicznej i klimatyzacyjnej powinny
Art. 62.1. Obiekty budowlane powinny być w czasie ich użytkowania poddawane
być zabezpieczone przed zanieczyszczeniami znajdującymi się w powietrzu
przez właściciela lub zarządcę:
zewnętrznym, a w szczególnych przypadkach w powietrzu obiegowym
1)okresowej kontroli, co najmniej raz w roku, polegającej na sprawdzeniu
(recyrkulacyjnym), za pomocą filtrów:
technicznej sprawności:
1.nagrzewnice, chłodnice i urządzenia do odzyskiwania ciepła
– co najmniej klasy G4,
a.elementów budynków, budowli i instalacji narażonych na szkodliwe wpływy
atmosferyczne i niszczące działania czynników występujących podczas
2.nawilżacze – co najmniej klasy F6, określonych w Polskiej Normie
dotyczącej klasyfikacji filtrów powietrza.
użytkowania obiektu,
b. instalacji i urządzeń służących ochronie środowiska,
c.instalacji gazowych oraz przewodów kominowych (dymowych, spalinowych
w Dz. U. 75/2002 przepisu §153, ust. 6 dotyczącego konieczności wykonania
i wentylacyjnych),
2)okresowej kontroli, co najmniej raz na 5 lat, polegającej na sprawdzeniu stanu
Szczegółowe wymagania, stanowiące techniczne rozwinięcie zawartego
otworów rewizyjnych w instalacjach wentylacyjnych i klimatyzacyjnych, zostały
zawarte w zeszycie 5 zatytułowanym "Warunki techniczne wykonania i odbioru
sprawności technicznej i wartości użytkowej całego obiektu budowlanego,
instalacji wentylacyjnych", który ukazał się we wrześniu 2002 roku w ramach
estetyki obiektu oraz jego otoczenia (...).
wydanej przez wydawnictwo COBRTI INSTAL serii „Wymagania techniczne
Przez obiekt budowlany rozumie się (art. 3.1.):
COBRTI INSTAL”. Wydawnictwo to, choć niestanowiące przepisu prawnego,
a)budynek wraz z instalacjami i urządzeniami technicznymi,
jest zalecane przez Ministerstwo Infrastruktury i odzwierciedla aktualny stan
b)budowlę stanowiącą całość techniczno-użytkową wraz z instalacjami
wiedzy i wymagań w zakresie instalacji wentylacji zawarte w obowiązujących
i urządzeniami,
c)obiekt małej architektury.
normach europejskich lub ich projektach.
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji
z 16 czerwca 2003 roku w sprawie ochrony przeciwpożarowejów,
VI Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 roku w sprawie
innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. 2003n121, poz. 1138).
warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki
rozdziale 7 pt. „Instalacje i urządzenia techniczne” stwierdza się, że:
i ich usytuowanie (Dz. U. nr 75 z 15 czerwca 2002 roku, poz. 690) [26]:
§ 30.1. W obiektach, w których odbywa się proces spalania paliwa stałego, ciekłego
§147, ust. 1. Wentylacja i klimatyzacja powinny zapewniać odpowiednią jakość
lub gazowego, usuwa się zanieczyszczenia z przewodów dymowych i spalinowych:
środowiska wewnętrznego, w tym wielkość wymiany powietrza, jego czystość,
1.od palenisk zakładów zbiorowego żywienia i usług gastronomicznych
temperaturę, wilgotność względną, prędkość ruchu w pomieszczeniu, przy
zachowaniu przepisów odrębnych i wymagań Polskich Norm dotyczących
– co najmniej raz w miesiącu jeżeli przepisy miejscowe nie stanowią inaczej,
2.w obiektach, o których mowa w ust. 1. należy usuwać zanieczyszczenia
wentylacji, a także warunków bezpieczeństwa pożarowego i wymagań
z przewodów wentylacyjnych co najmniej raz w roku, jeżeli większa
akustycznych określonych w rozporządzeniu.
częstotliwość nie wynika z warunków użytkowych.
§153, ust. 6. Przewody powinny być wyposażone w otwory rewizyjne
umożliwiające oczyszczenie wnętrza tych przewodów, a także innych urządzeń
i elementów instalacji, o ile konstrukcja nie pozwala na czyszczenie w inny sposób
niż przez te otwory, przy czym nie należy ich sytuować w pomieszczeniach
o podwyższonych wymaganiach higienicznych.
§154, ust. 3. Urządzenia wentylacji mechanicznej i klimatyzacji, takie jak centrale,
klimakonwektory wentylatorowe, klimatyzatory, aparaty ogrzewcze i chłodzącowentylacyjne, powinny być instalowane tak, aby była zapewniona możliwość
ich okresowej kontroli, konserwacji, naprawy lub wymiany.
Warto przyjrzeć się ostatniemu przytoczonemu rozporządzeniu,
w którym wprost mówi się o obowiązku czyszczenia przewodów
dymowych od palenisk zakładów zbiorowego żywienia i usług
gastronomicznych, czyli m.in. odciągów tłuszczowych z okapów
kuchennych, które bardzo często spotykane są w barach lub
restauracjach również w obiektach basenowych. Odciągi tłuszczowe
należy czyścić co najmniej raz w miesiącu, natomiast systemy
wentylacyjne w tych pomieszczeniach raz do roku.
62
�rzyjmuje się,
że wyczyszczenie
odcinka kanału
wentylacyjnego
o długości około
100–150 mb
zajmuje sprawnej
ekipie nie więcej
niż 10–12 godzin.
Całkowity czas
czyszczenia
związany jest
z długością sieci
wentylacyjnej,
a także z jej
dostępnością
Wentylacja w obiekcie basenowym
Instalacja wentylacji w obiekcie basenowym musi być przede wszystkim odpowiednio
dostosowana do specyficznych warunków panujących w jego wnętrzu (chodzi przede
wszystkim o wilgotny klimat basenu). System musi zapewniać odpowiednie parametry takie
jak wilgotność i temperatura, gwarantując komfort osobom przebywającym we wnętrzu
obiektu chroniąc jednocześnie jego konstrukcję przed zawilgoceniem (temperatura
elementów stanowiących konstrukcję obiektu basenowego powinna być wyższa od
punktu rosy) i uniemożliwiając migrację wilgotnego powietrza do przyległych pomieszczeń
(podciśnienie w hali basenowej). Patrząc na obiekt basenowy z punktu widzenia czyszczenia
kanałów wentylacyjnych, trudno wskazać różnice i utrudnienia, które w specyficzny sposób
odróżniałyby go od innych budynków użyteczności publicznej. Należy zwrócić uwagę
jedynie na sposób rozprowadzenia kanałów wyciągowych w hali basenowej. Dosyć często
zdarza się, że sieć kanałów wyciągowych przebiega bezpośrednio nad niecką basenową,
co sprawia, że czyszczenie wnętrza przewodów należałoby przeprowadzić w chwili, gdy
w basenie nie znajduję się woda. Oznaczałoby to, że prace związane z czyszczeniem mogą
być przeprowadzane tylko podczas przerw technologicznych. Zdarza się jednak, że prace
są wykonywane mimo pełnego stanu wody w niecce basenowej. Wymaga to oczywiście
odpowiedniego przykrycia i osłonięcia tafli wody, w sposób, który zabezpieczy wodę przed
jej zabrudzeniem. Czasami przerwy technologiczne są bardzo krótkie i z reguły pracuje wiele
ekip przeprowadzających czynności remontowe i konserwacyjne. Aby ekipy nie wchodziły
sobie w drogę warto zastanowić się nad podzieleniem prac związanych z czyszczeniem
systemu wentylacyjnego na etapy. Systemy obsługujące zaplecze techniczne, szatnie,
stołówki, podbasenie, hall główny można przeprowadzić w zasadzie w dogodnym momencie
w ciągu roku. Ponad 90% zleceń wykonywanych jest w weekendy i w nocy tak, aby nie
zakłócać funkcjonowania obiektu. Prace wymagające opróżnienia z wody niecki basenowej
można zaplanować na czas przerwy technologicznej.
Jaki koszt?
Kolejnym nurtującym zagadnieniem jest czasochłonność czyszczenia przewodów
wentylacyjnych, a także koszt i częstotliwość przeprowadzania tej czynności. Przyjmuje się,
że wyczyszczenie odcinka kanału wentylacyjnego o długości około 100–150 mb zajmuje
sprawnej ekipie nie więcej niż 10–12 godzin. Całkowity czas czyszczenia związany jest
z długością sieci wentylacyjnej, a także z jej dostępnością.
Określenie częstotliwości czyszczenia systemu jest o wiele trudniejsze. Związane
jest przede wszystkim z miejscem w jakim znajduje się obiekt, liczbą użytkowników
korzystających z basenu, a także dbałością o system. Z reguły systemy funkcjonujące
w centrach dużych miast szybciej wymagają oczyszczenia, aniżeli obiekty funkcjonujące
poza dużymi aglomeracjami. Wynika to z różnego zapylenia i zanieczyszczenia powietrza
atmosferycznego. Duże znaczenie ma częstotliwość wymiany filtrów, a także ich jakość.
Filtry spełniające teoretycznie te same normy, ale pochodzące od różnych producentów
różnią się jakością. Filtry należy kontrolować regularnie i zmieniać zawsze gdy zachodzi
taka potrzeba. Niestety zdarzają się przypadki, że filtry nie były kontrolowane
i zmieniane przez kilka lat.
63
Większa liczba użytkowników, to oczywiście krótszy odstęp pomiędzy kolejnymi
czyszczeniami. Miejscem, które z reguły wykazuje największe zanieczyszczenie w obiektach
basenowych, ograniczające niekiedy przekrój kanału o ponad 50% są przebieralnie.
Są to pomieszczenia, w których występuje duża migracja ludzi – pyły powstające na skutek
zdejmowania bądź zakładania ubrań, używania ręczników, czesania i suszenia włosów,
unoszą się w powietrzu i dostają do wnętrza kanałów. Minimalny okres po jakim należałoby
kolejny raz przeprowadzić usługę czyszczenia i dezynfekcji powinien wynieść nie mniej
niż 24 miesiące. Przed podjęciem decyzji o czyszczeniu należy przeprowadzić monitoring
powierzchni kanałów, który pozwoli odpowiedzieć na pytanie czy nadszedł czas na kolejną
konserwację systemu. Podczas takiej kontroli warto pobrać próbki i przeprowadzić badania
mikrobiologiczne. Kontrolę czystości powierzchni wewnętrznej systemu wentylacyjnego
warto przeprowadzić przynajmniej raz do roku.
Koszt wykonania usługi czyszczenia i dezynfekcji przewodów wentylacyjnych zależy
od samego systemu, jego wielkości, a także dostępności. W każdym przypadku wykonuje
się indywidualne wyceny na podstawie dokumentacji technicznej i wizji lokalnej. Minimalny
koszt czyszczenia i dezynfekcji najmniejszych obiektów basenowych to wydatek rzędu
kilku tysięcy złotych. W przypadku bardzo dużych obiektów, z mocno rozbudowaną siecią
przewodów wentylacyjnych to wydatek, który może przekroczyć nawet 100 000 złotych.
� godnie
z prawem człowieka
do zdrowia,
każdy ma prawo
oddychać czystym
powietrzem
wewnętrznym.
Jest to jedna
z 9 zasad WHO
Podsumowanie
Nowe obiekty basenowe powstają w całym kraju, wszystkie z nich wyposażone są w mniej lub bardziej rozbudowane systemy wentylacji. Bardzo ważne jest, aby inspektorzy
budowlani odbierający systemy od wykonawców sprawdzali czy te wyposażone
są zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 roku
„w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich
usytuowanie” w klapy rewizyjne umożliwiające kontrolę stanu kanałów wentylacyjnych
oraz ich czyszczenie, a także, aby ocenili stan powierzchni kanałów wentylacyjnych.
Ponad 50% zanieczyszczeń, które są napotykane podczas pierwszego czyszczenia systemu
wentylacyjnego to zanieczyszczenia wynikające głównie z niechlujnego wykonania
instalacji i jej nieodpowiedniego zabezpieczenia w chwili, gdy w nowopowstającym
obiekcie wykonywane są inne prace budowlane. Instalacje wentylacyjne są jednymi
z pierwszych, które pojawiają się w budynkach . Inspektor budowlany może nie odebrać
zanieczyszczonej instalacji i nakazać jej czyszczenie na koszt firmy montującej system.
Sieć wentylacyjna powinna być czysta i w pełni wartościowa. Nie może od samego
początku kwalifikować się do czyszczenia. Czyste przewody wentylacyjne gwarantują
komfort, a także prawidłowe funkcjonowanie systemu wentylacyjnego, ograniczają ryzyko
infekcji, korozji i zwiększenia kosztów eksploatacji systemu, redukują ryzyko pożaru
i sprawiają, że działamy zgodnie z obowiązującym prawem.
Łukasz Żurawski – Prezes Zarządu
Euroair Sp. z o.o. Firma Euroair
świadczy wyspecjalizowane usługi
w zakresie czyszczenia systemów
wentylacyjnych i klimatyzacyjnych.
Od chwili powstania firmy w 2005 roku
jej misją stało się dostarczenie klientom
najwyższej jakości usług. Pracując
z największymi i wymagającymi
kontrahentami firma zdobyła cenne
doświadczenie, tworząc szeroką paletę
kompleksowych, wystandaryzowanych
usług zapewniających profesjonalny
produkt.