docRaport zbiorczy z badań jakościowych i ilościowych zawierający
download 
Reklamacja Transkrypt
Raport zbiorczy z badań jakościowych i ilościowych zawierający
Projekt „Kształcenie w logistyce i transporcie szansą województwa łódzkiego” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Raport zbiorczy z badań jakościowych i ilościowych zawierający wnioski i rekomendacje Kształcenie w logistyce i transporcie szansą województwa łódzkiego Instytucja Pośrednicząca 2stopnia Realizator Projektu Spis treści Wprowadzenie ........................................................................................... 3 1. Branża logistyczna w województwie łódzkim i jej zapotrzebowanie na pracowników ............................................................................................. 7 1.1. Charakterystyka branży logistycznej w województwie łódzkim ............... 7 1.2 Zapotrzebowanie na pracowników w branży logistycznej w województwie łódzkim ............................................................................................... 11 1.3 Perspektywy rozwoju branży logistycznej ........................................... 14 2. Kształcenie zawodowe dla branży logistycznej w województwie łódzkim ..... 18 2.1 Charakterystyka szkolnictwa zawodowego w województwie łódzkim ...... 18 2.2 Kształcenie dla logistyki w szkołach zawodowych województwa łódzkiego .......................................................................................................... 22 2.3 Wybór ścieżki kształcenia ................................................................. 26 2.4 Czynniki wpływające na atrakcyjność szkolnictwa zawodowego ............. 30 3. Współpraca szkół zawodowych z przedsiębiorcami .................................... 33 3.1 Obecny stan współpracy szkół z przedsiębiorcami................................ 33 3.2 Bariery w nawiązywaniu współpracy szkół zawodowych z przedsiębiorcami i sposoby ich zwalczania ........................................................................ 39 Wnioski i rekomendacje ............................................................................ 45 Spis rysunków i tabel ................................................................................ 48 2 Wprowadzenie Niniejszy raport jest opracowaniem prezentującym zbiorczo wyniki badań prowadzonych w ramach projektu „Kształcenie w logistyce i transporcie szansą województwa łódzkiego”. Projekt jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Działanie 9.2. Podniesienie atrakcyjności i jakości szkolnictwa zawodowego. Celem ogólnym projektu jest „dostosowanie oferty szkolnictwa zawodowego w województwie łódzkim do potrzeb regionalnego rynku pracy w branży logistycznej poprzez przeprowadzenie kompleksowych badań, analiz i prognoz oraz opracowanie rekomendacji i Ramowego Programu Rozwojowego”. W ramach projektu przeprowadzone zostały badania ilościowe i jakościowe oraz prognozy i analizy trendów. Z każdego z etapów badań powstał odrębny raport cząstkowy, a wszystkie raporty dostępne są na stronie internetowej projektu: www.ksztalceniewlogistyce.ahe.lodz.pl. Niniejsza publikacja stanowi podsumowanie wszystkich etapów przeprowadzonych badań, zawiera również wnioski i rekomendacje dla szkół zawodowych dotyczące działań i rozwiązań zmierzających do rozwoju oferty ich szkół, aby w jak największym stopniu odpowiadała potrzebom rynku pracy. Jak już wspomniano, w ramach projektu prowadzono badania w kilku etapach. Pierwszym z nich była analiza desk research (analiza danych zastanych). Jest to metoda oparta o badanie informacji pozyskanych ze źródeł (dokumentów, baz danych) już istniejących, nie wymagająca realizacji bezpośrednich badań, a jedynie scalenia i uporządkowania rozproszonego dotąd materiału informacyjnego. Zbierane dane wtórne pochodzą z: baz zawierających dane statystyczne, urzędów statystycznych, raportów rynkowych, raportów branżowych, publikacji prasowych i internetowych, katalogów, biuletynów, informacji na stronach internetowych, ogólnodostępnych informacji o poszczególnych firmach oraz innych źródeł. W analizie przeprowadzonej w ramach projektu „Kształcenie w logistyce i transporcie szansą województwa łódzkiego” opracowano dane związane z gospodarką, rynkiem pracy wraz z bezrobociem w województwie łódzkim oraz sytuacji branży logistycznej na terenie województwa łódzkiego, a także dane dotyczące szkolnictwa 3 zawodowego. Analiza desk research stanowiła część eksploracyjną badań, która pozwoliła na opracowanie koncepcji badań empirycznych. Badania empiryczne stanowiły drugi etap projektu. Przeprowadzono je z wykorzystaniem metod ilościowych i jakościowych. Badania metodą ilościową przeprowadzono w trzech grupach respondentów: przedsiębiorców prowadzących firmy w branży logistycznej (bądź posiadających w swoich firmach dział zajmujący się logistyką/transportem) działających na terenie województwa łódzkiego; dyrektorów szkół zawodowych (zasadniczych szkół zawodowych, techników, liceów profilowanych, szkół policealnych); uczniów 3 klasy gimnazjum. Główne cele badań w poszczególnych grupach przedstawiają się następująco: W grupie przedsiębiorców: uzyskanie pogłębionej wiedzy na temat specyfiki branży logistycznej w województwie łódzkim i jej zapotrzebowania na pracowników oraz możliwości współpracy ze szkołami zawodowymi w zakresie kształcenia specjalistów dla branży logistycznej. W grupie dyrektorów szkół zawodowych: zdiagnozowanie obecnego stanu w zakresie kształcenia zawodowego dla branży logistycznej oraz poznanie opinii dyrektorów szkół zawodowych dotyczących zapotrzebowania na kierunki związane z tą branżą, a także poznanie istniejących relacji między szkołami zawodowymi a potencjalnymi pracodawcami dla ich absolwentów. W grupie gimnazjalistów: ocena poziomu zainteresowania kształceniem zawodowym związanym z logistyką wśród uczniów i uczennic gimnazjów oraz podniesienie wiedzy na temat sposobów zwiększania atrakcyjności kształcenia zawodowego wśród kobiet. Badania w tych trzech grupach prowadzono metodą ilościową. Jest to metoda, która ukierunkowuje badanie na liczbowy opis i wyjaśnianie badanych zjawisk, na ustalenie jak często określone opinie, fakty, czy zachowania występują w badanej zbiorowości. Prowadzenie badania metodą ilościową pozwala na zastosowanie precyzyjnych metod statystycznych na etapie doboru próby i kalkulowania wyników badania. Użycie wystandaryzowanych narzędzi badawczych ujednolica fazę kontaktu z respondentami i gwarantuje, iż wszyscy badani poddani są działaniu bardzo zbliżonych bodźców. Metoda ilościowa ukierunkowuje badanie na rozstrzygające konkluzje badawcze, jednoznaczne 4 i konkretne odpowiedzi na pytania badawcze. Do badania w grupach przedsiębiorców i dyrektorów wykorzystano technikę badawczą, jaką jest wywiad kwestionariuszowy PAPI (Paper and Pencil Interview) prowadzonego przez ankietera na terenie siedziby firmy lub szkoły, bądź w miejscu wybranym przez respondenta. Natomiast do badania w grupie gimnazjalistów użyto narzędzia jakim jest ankieta audytoryjna. Wyboru narzędzi dokonano ze względu na ich specyfikę wpływającą na efektywność w danej grupie docelowej. Kolejnym etapem badań empirycznych były badania metodą jakościową, z wykorzystaniem techniki Zogniskowanego Wywiadu Grupowego (FGI – z ang. Focus Group Interview), prowadzone w grupach składających się z przedsiębiorców z branży logistycznej oraz dyrektorów szkół zawodowych. Metoda jakościowa umożliwiła skoncentrowanie na poznaniu, opisie, wyjaśnianiu różnorodności zjawisk, a nie na diagnozie częstości ich występowania. W badaniach tą metodą możliwe jest wykorzystanie w charakterze informatorów pojedynczych osób podporządkowany lub małych wąskiemu grup zwykle dobranych tematowi w sposób badawczemu. celowy Używa się niewystandaryzowanych narzędzi badawczych ogólnego scenariusza wywiadu, elastycznych reguł dyskusji, indywidualnej obserwacji. Warto podkreślić też, że w badaniach metodą jakościową brak jest standardowych metod analizy i interpretacji wyników. Bazuje się tu na doświadczeniu, kapitale wiedzy, intuicji badaczy. Unika się generalizacji rezultatów badania – formułowania wniosków ogólnych, dotyczących całej populacji. Badanie metodą jakościową w projekcie „Kształcenie w logistyce i transporcie szansą województwa łódzkiego” zastosowano w celu pogłębienia wyników badań prowadzonych metodą ilościową, głębszego zrozumienia i wyjaśnienia badanych problemów, które uzupełniło ich liczbową i opisową analizę. Ostatnim etapem prac badawczych w ramach projektu „Kształcenie w logistyce i transporcie szansą województwa łódzkiego” było opracowanie prognoz i analizy trendów kształtowania się sytuacji kobiet i mężczyzn na rynku edukacyjnym i rynku pracy województwa łódzkiego, związanego z branżą logistyczną. Powstały dwa opracowania w tym zakresie: prognoza i analiza trendu rynku edukacyjnego związanego z branżą logistyczną w województwie łódzkim oraz prognoza i analiza trendu rynku pracy związanego z branżą logistyczną w województwie łódzkim. Metodologia opracowania prognoz 5 uwzględniała znaczenie przewidywanych trendów demograficznych oraz zmian sytuacji gospodarczej w województwie łódzkim i w poszczególnych powiatach. Zastosowano zaawansowane narzędzia statystyczno – ekonometryczne oraz profesjonalne oprogramowanie ekonometryczne STATA. Opracowana metodologia została oparta na Systemie Badań i Prognoz Regionalnych Regionstat. Prognozy mają charakter bazowy, czyli zakładają wydłużenie w czasie istniejących tendencji panujących w gospodarce regionu. Bazowy typ przygotowywanych prognoz oznacza m.in., że prognozowane wartości zmiennych nie uwzględniają nadzwyczajnych, dotychczas nie podejmowanych działań ukierunkowanych na kształtowanie sytuacji ekonomicznej podmiotów. Takie podejście podyktowane jest niedostępnością informacji dotyczących zestawu działań wybranych przez decydentów z rekomendowanej palety możliwych narzędzi, jak również trudnością odpowiednio wiarygodnego, spełniającego standardy naukowe oszacowania ilościowych skutków poszczególnych rozwiązań. Wyniki wszystkich przedstawionych powyżej etapów badań podsumowuje niniejszy raport. Na podstawie wyników badań zaprezentowane zostaną wnioski i rekomendacje działań i rozwiązań zmierzających do rozwoju oferty szkół zawodowych w województwie łódzkim, aby w jak największym stopniu odpowiadała ona potrzebom rynku pracy. 6 1. Branża logistyczna w województwie łódzkim i jej zapotrzebowanie na pracowników 1.1. Charakterystyka branży logistycznej w województwie łódzkim Województwo łódzkie znajduje się na 9 miejscu w skali kraju pod względem powierzchni (zajmuje 5,8% terytorium kraju), oraz na 6 miejscu pod względem liczebności populacji (6,7% populacji Polski). Profil gospodarczy województwa można określić jako przemysłowo – rolniczy, a za najważniejsze branże uznawany jest: przemysł energetyczny, farmaceutyczny, ceramiczny, tekstylny i elektromaszynowy. Centralne położenie regionu łódzkiego sprzyja też rozwojowi usług logistycznych, spedycyjnych i składowych. Już obecnie działają na terenie województwa duże firmy z tej branży oferujące nowoczesne parki logistyczne z magazynami i nowoczesnymi halami. Centralne położenie regionu oraz powstawanie nowoczesnych obiektów logistycznych na jego terenie jest uznane w „Strategii Rozwoju Województwa Łódzkiego na lata 2007 – 2020” za jego silną stronę. Według opinii ekspertów z Agencji Jartom branża logistyczna ma przed sobą bardzo dobre perspektywy rozwojowe: znaczący wzrost popytu na powierzchnie magazynowe oraz ich obsługę. Opinię tą poddano weryfikacji w toku badań prowadzonych w ramach projektu. Na potrzeby projektu „Kształcenie w logistyce i transporcie szansą województwa łódzkiego” przyjęto definicję branży logistycznej, według której firmy tworzące tą branżę to „firmy skatalogowane w Sekcji H PKD 2007 Transport i gospodarka magazynowa: Dział 49. Transport lądowy oraz transport rurociągowy, Dział 50. Transport wodny, Dział 51. Transport lotniczy, Dział 52. Magazynowanie i działalność usługowa wspomagająca transport, Dział 53. Działalność pocztowa i kurierska, zarejestrowane w bazie REGON na terenie województwa łódzkiego”. Analiza desk research przeprowadzona w ramach projektu wykazała, że w 2010 roku nastąpił 7 wzrost liczby firm z branży logistycznej w województwie łódzkim o 233 firmy (1,6%) w stosunku do roku 2009. Szczegółowe dane dotyczące liczby firm z branży logistycznej w województwie łódzkim z podziałem na poszczególne działy według PKD 2007 przedstawia poniższa tabela. Tabela 1. Firmy zarejestrowane w bazie REGON w 2009 i 2010 roku w województwie łódzkim w poszczególnych działach Sekcji H Transport i gospodarka magazynowa 2009 DZIAŁ 2010 N % N % 13637 92,95 13745 92,22 Transport wodny 5 0,03 7 0,05 Transport lotniczy 3 0,02 4 0,03 Magazynowanie i działalność usługowa wspomagająca transport 794 5,41 857 5,75 Działalność pocztowa i kurierska 233 1,59 292 1,96 14 672 100 14 905 100 Transport lądowy oraz transport rurociągowy Razem Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Zdecydowana większość firm działających w branży logistycznej w województwie łódzkim to firmy zarejestrowane jest w Dziale 49. Transport lądowy oraz transport rurociągowy – stanowiły one w 2010 roku aż 92% wszystkich firm z tej sekcji. W roku 2010 odnotowano wzrost liczby firm z tego działu w porównaniu z rokiem poprzednim (z 13637 do 13745, czyli o 0,8%), jednak udział liczby firm z tego działu w stosunku do liczby firm ogółem nieznacznie zmalał. Na pozostałe działy tworzące branżę logistyczną składa się znacznie mniej firm. W każdym dziale w roku 2010 nastąpił wzrost liczby firm w porównaniu z rokiem poprzednim. Stosunkowo największy przyrost liczby firm w roku 2010 w porównaniu z rokiem 2009 nastąpił w Dziale 50. – o 40%. Wzrosły również udziały liczby firm z poszczególnych działów od 50. do 53. w ogóle firm z branży logistycznej. W badaniu ilościowym wśród przedsiębiorców przebadano 200 respondentów, którzy reprezentowali firmy z branży logistycznej. Najwięcej firm (81,5%), których przedstawiciele wzięli udział w badaniu prowadzi działalność sklasyfikowaną w Dziale 49. Transport lądowy i rurociągowy. Wśród tych firm znalazły się firmy prowadzące transport lądowy pasażerski, transport drogowy 8 towarów oraz działalność usługową związaną z przeprowadzkami, a także transport kolejowy towarów. 14% przebadanych firm prowadzi działalność sklasyfikowaną wspomagająca w Dziale 52. transport. Magazynowanie Wśród nich znalazły i działalność się firmy usługowa zajmujące się magazynowaniem i przechowywaniem towarów oraz prowadzące działalność usługową wspomagającą transport. Pozostałe 6% badanych firm to przedsiębiorstwa prowadzące działalność sklasyfikowaną w Dziale 53. Działalność pocztowa i kurierska. obowiązkiem Firmy świadczenia te usług prowadzą działalność powszechnych oraz pocztową pozostałą objętą działalność pocztową i kurierską. Wszystkie badane firmy posiadają siedzibę lub oddział na terenie województwa łódzkiego. Najwięcej z nich zlokalizowanych jest w powiecie miejskim łódzkim. Tylko co piąta firma, której przedstawiciel wziął udział w badaniu ilościowym, ma swoją siedzibę na terenach wiejskich. Pozostałe 80% firm zlokalizowanych jest w miastach, w tym 35% w Łodzi. Zdecydowana większość badanych firm (91%) to mikrofirmy, zatrudniające do 9 pracowników, a ich roczny obrót netto nie przekracza 2 mln euro. Badane firmy z branży logistycznej dość długo działają już na rynku. Tylko 3% z nich prowadzi działalność krócej niż rok, za to aż 15% badanych firm działa na rynku powyżej 20 lat. Większość badanych firm prowadzi działalność o zasięgu lokalnym, na terenie powiatu, w którym się znajdują, bądź na terenie województwa łódzkiego. Co czwarty badany przedsiębiorca deklaruje, że jego firma ma krajowy zasięg działalności, a 16% Podsumowując prowadzi krótko działalność charakterystykę na rynku firm z międzynarodowym. branży logistycznej w województwie łódzkim, których przedstawiciele wzięli udział w badaniu ilościowym można stwierdzić, że przeciętna firma z tej branży to mikrofirma, zlokalizowana w Łodzi, działająca w sektorze transportu lądowego pasażerskiego lub towarowego, mająca doświadczenie na rynku i obejmująca swoją działalnością terytorium województwa łódzkiego. Taka charakterystyka typowej dla branży logistycznej firmy znalazła potwierdzenie w badaniach jakościowych. Respondenci uznali firmy transportowe i spedycyjne za najbardziej typowe dla branży organizacje, reprezentowane zarówno przez duże międzynarodowe koncerny, jak i mniejsze lokalne firmy. Do branży logistycznej zaliczyli również firmy zajmujące się obsługą organizacji transportowych i spedycyjnych, czyli np. odpowiedzialne za przygotowanie systemów informatycznych dla logistyki, czy też produkujące niezbędne 9 narzędzia pracy. Zdaniem uczestników grup focusowych mówiąc o branży logistycznej nie można też zapominać o firmach z innych gałęzi gospodarki, posiadających rozbudowane działy logistyki. Najczęściej wymienianymi organizacjami w tej grupie były hipermarkety, jednak badani podkreślali, że wiele przedsiębiorstw i instytucji posiada działy logistyczne (np. wojsko). W firmach z branży logistycznej zatrudnieni są fachowcy różnych profesji. Przedsiębiorcy biorący udział w badaniu ilościowym poproszeni o wymienienie 3 najliczniej reprezentowanych w ich firmach zawodów, najczęściej wymieniali kierowcę (85,1% wskazań), mechanika samochodowego (27,3%) oraz magazyniera (4,6%) i spedytora (4,1%). Zawody te nie wymagają posiadania wykształcenia wyższego, jednak niezbędne wydaje się wykształcenie zawodowe. Wniosek ten znajduje potwierdzenie w wynikach badania przedstawiających strukturę pracowników firm logistycznych pod względem wykształcenia, co obrazuje poniższy wykres. Rysunek 1. Struktura wykształcenia (N=200) pracowników firm z branży logistycznej według Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania ilościowego w grupie przedsiębiorców W firmach z branży logistycznej najczęściej pracują osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym (średnio 38% zatrudnionych legitymuje się takim wykształceniem) z wykształceniem oraz średnim średnim zawodowym ogólnokształcącym (średnio stanowią 35%). średnio Osoby 16% zatrudnionych w badanych firmach. Pracownicy z wykształceniem wyższym to 10 tylko średnio 8% wszystkich zatrudnionych. Najmniej jest pracowników z wykształceniem podstawowym – średnio 2%. Aby pracować w firmach z branży logistycznej nie koniecznie trzeba legitymować się wykształceniem wyższym. Aż 78,5% badanych firm nie zatrudnia nikogo z wykształceniem wyższym. Wyniki badania pokazują także, że wykształcenie podstawowe jest tu niewystarczające. 92,5% firm nie zatrudnia nikogo z wykształceniem podstawowym. Zatem można stwierdzić, że w firmach z branży logistycznej w regionie łódzkim najczęściej zatrudnienie znajdują osoby z wykształceniem zawodowym – na poziomie zasadniczej szkoły zawodowej lub szkoły średniej. 1.2 Zapotrzebowanie na pracowników w branży logistycznej w województwie łódzkim W badaniu ilościowym w grupie przedsiębiorców poruszono kwestie związane z rekrutacją i zapotrzebowaniem na pracowników. Okazuje się, że tylko 8% badanych planuje zwiększenie zatrudnienia Wyniki badania pokazują, że większość przedsiębiorców uważa, że obecnie na lokalnym rynku pracy trudno jest znaleźć pracownika, który spełniałby wymogi pracodawcy. Według wyników badania im bardziej wykwalifikowany pracownik jest poszukiwany, tym trudniej jest go znaleźć. Najłatwiej według badanych byłoby zrekrutować pracowników na stanowiska niewymagające wykształcenia kierunkowego. Natomiast najtrudniejszym zadaniem w opinii przedsiębiorców jest znalezienie pracowników w wykształceniem kierunkowym na poziomie wyższym – studiów licencjackich lub magisterskich. Poniższy wykres przedstawia średnie z ocen na skali od 1 (bardzo trudno) do 5 (bardzo łatwo), którą posługiwali się respondenci oceniając trudność zrekrutowania pracownika z konkretnym poziomem wykształcenia. Średnie poniżej 3 oznaczają, że większość badanych wskazywała odpowiedzi „bardzo trudno” lub „trudno”. 11 Rysunek 2. Ocena stopnia trudności zrekrutowania pracowników z konkretnym poziomem wykształcenia; średnie z ocen na skali od 1 do 5 (N=200) Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania ilościowego w grupie przedsiębiorców Zdaniem przedsiębiorców z branży logistycznej biorących udział w badaniu ilościowym, najbardziej poszukiwanymi zawodami w branży są: kierowcy (40%), mechanicy samochodowi (23%) oraz logistycy (14,1%). Na kolejnych miejscach w rankingu znalazły się takie zawody jak: magazynier (7,5%), spedytor (4,5%) i informatyk (3,0%). Są to zatem zawody, które można zdobyć w toku kształcenia na poziomie zasadniczej lub średniej szkoły zawodowej. Warto wspomnieć, że dość duża grupa badanych (41,7%) nie potrafiła odpowiedzieć na pytanie o najbardziej poszukiwane zawody w branży logistycznej. Prawie wszyscy badani (94%) mieli również problem ze wskazaniem zawodów najmniej poszukiwanych na rynku pracy w branży logistycznej, zawodów nadwyżkowych. Świadczy to o tym, że duża część przedsiębiorców nie ma wiedzy na temat rynku pracy w swojej branży. Można przypuszczać, że wiedzę taką zyskują w momencie prowadzenia rekrutacji i dotyczy ona tylko poszukiwanych zawodów. Wyniki przeprowadzonych w ramach projektu badań pokazują, że pracę w firmie z branży logistycznej mogą najłatwiej znaleźć kierowcy, mechanicy samochodowi i logistycy. Jednak samo posiadanie wykształcenia kierunkowego jest zdaniem badanych przedsiębiorców niewystarczające, aby uzyskać 12 zatrudnienie. Respondenci biorący udział w badaniu ilościowym jako najważniejszą cechę kandydata do pracy w ich firmie najczęściej wskazywali doświadczenie zawodowe (40% wskazań). Na drugim miejscu znalazły się kwalifikacje formalne potwierdzone dokumentami, a zatem wykształcenie formalne, a także ukończone kursy czy szkolenia potwierdzone certyfikatem (34%). Na trzecim miejscu względem wskazań badanych uplasowała się motywacja do pracy (32%). O tym, że doświadczenie zawodowe jest dla pracodawców bardzo istotne przy wyborze kandydata do pracy w ich firmach świadczą również odpowiedzi badanych dotyczące zatrudniania absolwentów szkół zawodowych. Tylko nieliczni badani przedsiębiorcy (4%) zatrudnili w ciągu ostatnich 2 lat absolwentów szkół zawodowych tuż po ukończeniu przez nich szkoły. Natomiast aż 96% respondentów w badaniu ilościowym odpowiedziało, że nie zatrudnili żadnego absolwenta w ciągu ostatnich 2 lat. Wprawdzie najczęściej podawaną przyczyną takiego stanu rzeczy jest nieprowadzenie naboru do pracy w tym okresie, jednak brak doświadczenia zawodowego absolwentów był jedną z trzech najczęściej wskazywanych przyczyn niezatrudniania absolwentów. Pozostałe to: brak zgłoszeń kandydatur absolwentów do pracy, zbyt wysokie wymagania finansowe absolwentów. Wyniki badań jakościowych pokazują z kolei, że pomimo dużego zapotrzebowania na kadrę średnią techniczną, pracodawcy niezmiennie faworyzują kandydatów z wykształceniem przekonanie, iż wyższym. osobom z Wśród przedsiębiorców wykształceniem średnim pokutuje również technicznym można zaproponować mniejsze wynagrodzenie i generalnie gorsze warunki pracy. Zatrudnienie absolwentów średnich szkół zawodowych zdaniem uczestników grup focusowych jest obecnie dla pracodawców wyborem negatywnym – decydują się na nich w przypadku braku kandydatów z wykształceniem wyższym lub w sytuacji ograniczonych możliwości finansowych. Mniejsze zainteresowanie pracodawców absolwentami szkół średnich zawodowych może także wynikać zdaniem respondentów z ograniczonej wiedzy o ich kwalifikacjach. Przedsiębiorcy często posługują się innymi nazwami zawodów niż szkoły, nie wiedzą także, jakie konkretne umiejętności związane są z danym zawodem. Według respondentów pewnym rozwiązaniem tych problemów mogłyby być certyfikaty umiejętności wydawane absolwentom średnich szkół technicznych, które dokładnie przedstawiałyby pracodawcom kwalifikacje danego kandydata do pracy. Ponadto część przedstawicieli przedsiębiorców biorących udział w badaniu jakościowym 13 wyrażała wątpliwości względem możliwości przygotowania kandydata do pracy na stanowisku logistyka w zawodowej szkole średniej. Wskazanie im konkretnych korzyści związanych z zatrudnianiem techników mogłoby zwiększyć szanse absolwentów klas logistycznych na rynku pracy. 1.3 Perspektywy rozwoju branży logistycznej Analizy rynku pracy, różne artykuły branżowe oraz dokumenty strategiczne dotyczące województwa łódzkiego przekonują o tym, że branża logistyczna w regionie ma bardzo dobre perspektywy rozwoju. Według danych GUS liczba firm z branży rośnie (por. podrozdział 1.1). Przeprowadzone w ramach projektu prognozy dotyczące liczby pracowników branży logistycznej pokazują wprawdzie, że ich liczba będzie nieznacznie spadać, ale jest to odzwierciedleniem ogólnej tendencji spadkowej w liczbie osób aktywnych zawodowo i pracujących. Prognozy przeprowadzono w horyzoncie czasowym do roku 2035. Opracowano predykcje liczby pracujących w branży logistycznej z uwzględnieniem podziału na grupy profesji oraz w podziale na płeć, w powiatach województwa łódzkiego. Wyróżnione grupy zawodowe tworzą: kierownicy wewnętrznych jednostek organizacyjnych, działalności podstawowej w gospodarce magazynowej, transporcie i łączności; kierownicy działów zaopatrzenia i dystrybucji; kierownicy małych przedsiębiorstw w gospodarce magazynowej, transporcie i łączności; inżynierowie i im pokrewni, gdzie indziej niesklasyfikowani; specjaliści do spraw ekonomicznych i zarządzania, gdzie indziej niesklasyfikowani; spedytorzy i im pokrewni. Wyniki prognoz – przeprowadzonych na lata 2011–2035 – wskazują, że liczba pracowników tych poszczególnych profesji w powiatach województwa łódzkiego będzie stopniowo zmniejszać się lub oscylować będzie na podobnym poziomie, 14 w porównaniu z 2009 rokiem. W większości powiatów na początku okresu predykcji zauważyć będzie można niewielki wzrost liczby pracowników branży logistycznej. Tendencja ta ulegnie zmianie w perspektywie dalszych lat, dla których obserwować będzie można stopniowy spadek wspomnianej kategorii. Liczba pracujących w zawodach branży logistycznej będzie zmniejszać się o ok. 0,31% w przypadku kierowników, 0,23% dla inżynierów, 0,38% dla specjalistów ds. ekonomicznych i zarządzania oraz 0,28% jeżeli chodzi o spedytorów. W większości zawodów nadal w gronie zatrudnionych dominować będą mężczyźni. Wyjątek stanowić będą specjaliści. Średni udział kobiet w tej grupie zawodowej wyniesie 59,06%. W przypadku pozostałych grup zawodów kobiety będą w mniejszości. Prognozy wskazują na stopniowe zmniejszanie się liczby osób aktywnych zawodowo. Spadki te widoczne są również w przypadku pracowników branży logistycznej. Malejący trend w liczbie pracujących – jaki obserwować będzie można w perspektywie długookresowej prognoz – wynika w głównej mierze z niekorzystnych predykcji demograficznych. Zmniejszająca się liczba osób zdolnych do pracy może stać się w przyszłości czynnikiem ograniczającym rozwój branży logistycznej. Problematyka perspektyw rozwoju branży logistycznej w regionie łódzkim została również poruszona w badaniach empirycznych – ilościowym i jakościowym. Przedsiębiorcy biorący udział w badaniu ilościowym prezentowali w większości pesymistyczne poglądy dotyczące perspektyw rozwoju branży logistycznej. Tylko 1% badanych uważa, że perspektywy rozwoju branży są bardzo dobre. 28% jest zdania, że są one dobre. Jednakże aż 37% respondentów uznało, że perspektywy rozwoju branży logistycznej są złe, w tym 4% uznało je za bardzo złe. Zupełnie inaczej przedstawia się rozkład odpowiedzi na to pytanie w grupie dyrektorów szkół zawodowych. Większość badanych dyrektorów jest przekonana o dobrych perspektywach branży logistycznej w województwie łódzkim. Co piąty dyrektor biorący udział w badaniu ilościowym jest zdania, że branża logistyczna ma bardzo dobre perspektywy, a 46% uważa, że perspektywy stojące przed branżą logistyczną w województwie łódzkim są dobre. Co dziesiąty dyrektor szkoły zawodowej ocenił te perspektywy neutralnie – uznał, że nie są ani dobre ani złe, natomiast tylko 2% respondentów oceniła perspektywy branży logistycznej w województwie łódzkim jako złe. 15 Rysunek 3. Ocena perspektyw rozwoju branży logistycznej w województwie łódzkim przez przedsiębiorców (N=200) i dyrektorów szkół zawodowych (N=250) 1,0% Bardzo dobre 20,0% 28,0% Dobre 46,4% 22,5% Ani dobre, ani złe 10,4% 33,0% Złe 0,8% 3,5% 0,8% Bardzo złe Trudno powiedzieć, nie wiem 12,0% 0,0% 0% 10% Przedsiębiorcy 20% 30% 40% 50% Dyrektorzy Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania ilościowego w grupie przedsiębiorców Przyczyny takich rozbieżności w poglądach przedsiębiorców i dyrektorów zostały ukazane w toku badań jakościowych. Respondenci biorący udział w focusach, wypowiadając się o kondycji branży logistycznej w województwie łódzkim, zwracali uwagę na różnice pomiędzy jej powszechnym postrzeganiem, a faktycznym funkcjonowaniem. W ogólnym odczuciu województwo łódzkie ma ogromny potencjał rozwoju w zakresie logistyki i transportu. Centralne położenie w kraju i Europie sprawia, że Łódź może stać się wygodnym punktem tranzytowym. Ponadto planowana rozbudowa sieci autostrad w okolicach Strykowa ułatwi dostęp do województwa i miasta. Badani twierdzili, że informacje te są szeroko rozpowszechnione wśród mieszkańców województwa, którzy przekazują je sobie wzajemnie, tworząc „lokalny mit”. Według deklaracji badanych część tych przekonań znajduje potwierdzenie w rzeczywistości. Okolice Strykowa rozwijają się pod względem logistycznym. Część przedsiębiorstw decyduje się tam przenieść ze względu na wygodę i/lub niższe koszty utrzymania (zwłaszcza względem Warszawy, czy Łodzi). Respondenci zauważyli jednak, że przekonania o niezwykle szybkim rozwoju branży logistycznej w regionie są 16 przesadzone. Ich zdaniem branża logistyczna funkcjonuje obecnie lepiej w innych miastach polskich, jako przykład podawano tutaj: Warszawę, Poznań, Katowice, Wrocław, czy Kraków. Poza tym zdaniem badanych Łódź bywa często omijana przez przedsiębiorców ze względu na bliskość Warszawy. Generalnie jednak w badaniu jakościowym zarówno dyrektorzy, jak i przedsiębiorcy wyrażali większy optymizm w przewidywaniach perspektyw rozwojowych branży logistycznej niż respondenci biorący udział w badaniu ilościowym. Uczestnicy focusów byli przekonani o dalszym rozwoju logistyki, który miałby ich zdaniem przejawiać się zwiększeniem liczby firm związanych z branżą logistyczną oraz zwiększeniem zatrudnienia w firmach transportowych i spedycyjnych (zarówno dużych, jak i małych). Przewidywali także zwiększenie stopnia specjalizacji firm oraz dalsze unowocześnianie ich działania (przewagę tutaj mogą mieć duże firmy międzynarodowe, których możliwości w tym zakresie są znacznie większe). Respondenci twierdzili jednak, że rozwój branży zależy od szeregu czynników: kondycji gospodarki lokalnej i krajowej, rozwoju przemysłu lokalnego (działanie firm transportowych i spedycyjnych uzależnione jest od produkcji towarów, które miałyby być przewożone), rozwoju usług informatycznych i telekomunikacyjnych skierowanych do firm logistycznych, rozwoju sieci dróg – respondenci duże nadzieje wiązali z rozbudową sieci dróg i autostrad w regionie. 17 2. Kształcenie zawodowe w województwie łódzkim dla branży logistycznej 2.1 Charakterystyka szkolnictwa zawodowego w województwie łódzkim Region łódzki stanowi specyficzny obszar ze względu na historyczną monokulturowość przemysłową. Centralny ośrodek miejski jakim jest Łódź od początku swojego rozwoju bazował na przemyśle lekkim, a to wpłynęło na charakter gospodarczy całego regionu. Tak ukształtowany profil gospodarczy regionu silnie oddziaływał na wszystkie dziedziny życia w tym na edukację. Przemysł lekki generował zapotrzebowanie na dużą liczbę wykwalifikowanych pracowników co przekładało się na ofertę edukacji zawodowej. Po przemianie ustrojowej w 1989 roku przemysł lekki zaczął podupadać co wpłynęło bezpośrednio na spadek zainteresowania szkolnictwem zawodowym zwłaszcza na poziomie zasadniczej szkoły zawodowej. Od początku lat 90. zasadnicze szkoły zawodowe zaczęto likwidować, m.in. ze względu na upadek lub restrukturyzację zakładów prowadzących szkoły aspiracji edukacyjnych młodzieży. szkolnictwa zawodowego nie przyzakładowe, oraz Znacznemu towarzyszyła zdecydowany ilościowemu praca nad jego wzrost ograniczeniu modernizacją i tworzeniem nowych mechanizmów powiązania z gospodarką. W efekcie szkolnictwo na poziomie zawodowym jest niedopasowane do potrzeb rynku pracy, cierpi na brak wparcia finansowego oraz na brak zainteresowania młodzieży. W edukacji zawodowej w województwie łódzkim od 2001 roku przeważała tendencja spadkowa. W przypadku zasadniczych szkół zawodowych spadek liczby placówek obserwowano do roku 2006, kiedy to nastąpiło zatrzymanie tej tendencji, a w kolejnych latach zauważyć można było niewielki wzrost liczby tego typu szkół. W okresie 2001–2010 liczba uczniów zasadniczych szkół zawodowych zmniejszyła się o odnotowano 2003 w blisko 1/3 (32,9%). Znaczącą zmianę roku kiedy to wzrosła o 2 liczby uczniów tysiące. najprawdopodobniej związek z przeprowadzoną w 1999 roku Miało to reformą oświaty. W tym okresie nakładały się na siebie dwa rodzaje systemów szkolnych, stary i nowy z podziałem na szkołę podstawową i gimnazjum. Po tym chwilowym 18 wzroście nastąpił okres względnej stabilizacji, a liczba uczniów szkół zawodowych od 2004 roku oscyluje w granicach 12 tysięcy. Sytuacja techników w województwie łódzkim nie jest lepsza od sytuacji zasadniczych szkół zawodowych. Reforma z 1999 roku miała prowadzić do wzrostu zainteresowania kształceniem średnim i wyższym ale jej efektem ubocznym stał się spadek zainteresowania kształceniem średnim zawodowym. W efekcie niedoceniane są możliwości jakie daje technikum, co odbija się na liczbie uczniów tego typu placówek, a co za tym idzie i na ich liczbie. Liczba uczniów techników w okresie od 2001 do 2010 roku zmniejszyła się o ponad połowę. Natomiast liczba szkół spadała ponad czterokrotnie. Licea profilowane zaczęły powstawać od 2002 roku. W województwie łódzkim w pierwszym roku utworzono ich aż 91, jednak po krótkotrwałej tendencji wzrostowej nastąpił systematyczny spadek ich liczby do 49 w roku 2010. Liczba uczniów liceów profilowanych, podobnie jak samych placówek, po początkowym okresie wzrostu zaczęła systematycznie spadać, by osiągnąć poziom niższy niż w pierwszym roku funkcjonowania tego typu szkół. Powołanie szkół typu licea profilowane wynikało z konieczności wyjścia naprzeciw współczesnym wyzwaniom rynku pracy, jakim jest konieczność wielokrotnej zmiany kwalifikacji zawodowych pracowników w trakcie ich życia. W tym właśnie celu, aby wykształcić pracownika zdolnego do ciągłego doskonalenia swoich umiejętności oraz zmiany kwalifikacji powołano ten typ szkoły. Licea profilowane nie cieszą się jednak takim zainteresowaniem jakiego się spodziewano. Najlepsza, w porównaniu z innymi, jest sytuacja szkół policealnych – nie odnotowano drastycznego spadku ich liczby, a w stosunku do 2001 roku czyli początku analizowanego okresu, ich ilość wzrosła z 188 do 206. Generalnie na podstawie danych dotyczących liczby szkół policealnych można stwierdzić, że ich sytuacja jest dość stabilna i nie podlega takim zmianom jak pozostałych typów szkół zawodowych. Najprawdopodobniej wynika to z faktu, że najbardziej popularnym typem szkoły ponadgimnazjalnej jest liceum ogólnokształcące, które nie daje absolwentom wykształcenia zawodowego, a stanowi jedynie przepustkę do kształcenia na poziomie wyższym. Nie wszyscy absolwenci liceów ogólnokształcących są skłonni inwestować 3 lub więcej lat w dalszą naukę dlatego chętnie wybierają szkoły policealne gwarantujące zdobycie zawodu w krótszym okresie. Liczba uczniów szkół policealnych systematycznie rosła do 19 2009 roku, pomimo spadku samej liczby tego typu placówek. Oznacza to, że szkoły policealne stanowią korzystną alternatywę dla studiów wyższych, pozwalając na stosunkowo szybkie zdobycie zawodu. W 2010 roku zanotowano zmniejszenie liczby uczniów, co może stanowić początek tendencji spadkowej związanej między innymi z niżem demograficznym. Dane dotyczące liczby szkół zawodowych w województwie łódzkim w podziale na typ w latach 2001 – 2010 przedstawia poniższa tabela. Tabela 2. Liczba szkół zawodowych w województwie łódzkim w latach 2001 – 2010 ZSZ Technika Licea profilowane Szkoły policealne 2001/2002 129 66357 - 12989 2002/2003 106 41010 91 15429 2003/2004 110 38821 98 17735 2004/2005 108 32346 100 19909 2005/2006 104 29901 92 22017 2006/2007 104 29534 85 23581 2007/2008 105 29669 76 22907 2008/2009 109 30286 66 24995 49 20230 Rok szkolny 2009/2010 109 30745 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Uczniowie szkół zawodowych to w większości mężczyźni. Łącznie stanowią oni 58% słuchaczy wszystkich szkół zawodowych w województwie łódzkim. Znaczną przewagę uczniów płci męskiej widać zwłaszcza w przypadku zasadniczych szkół zawodowych (mężczyźni stanowią ¾ wszystkich uczniów tych szkół). Uczniowie techników to również w większości mężczyźni – kobiety stanowią 38% słuchaczy tych szkół uzupełniających). W przypadku liceów (31% w przypadku techników profilowanych to kobiety stanowią dominującą grupę (63% uczniów), podobnie jak w przypadku szkół policealnych (55%) choć tu przewaga nie jest już tak wielka. Generalnie można stwierdzić, ze kobiety rzadziej niż mężczyźni decydują się na naukę w szkołach zawodowych. 20 Rysunek 4. Liczba uczniów przypadająca na poszczególne zawodowych z podziałem na płeć w województwie łódzkim w 2010 typy szkół 19007 20000 18000 16000 14000 11489 12000 10000 11062 9177 8298 8000 6000 2981 4000 1477 2000 122 0 Zasadnicza szkoła zawodowa Technika 2506 55 Technika uzupełniające mężczyźni Licea profilowane Szkoły policealne kobiety Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Respondenci biorący udział w badaniu jakościowym raczej negatywnie ocenili kondycję kształcenia zawodowego w województwie łódzkim. Ich zdaniem boryka się ono z szeregiem trudności: tendencją władz do gorszego traktowania kształcenia zawodowego (względem kształcenia ogólnego), większymi potrzebami finansowymi kształcenia zawodowego wynikającymi m.in. z potrzeby zakupienia specjalistycznego wyposażenia, brakiem zainteresowania mediów kształceniem zawodowym, co znacznie utrudnia jego promowanie wśród potencjalnych uczniów, negatywnymi stereotypami związanymi z kształceniem zawodowym zarówno wśród uczniów, jak i rodziców, konkurencją liceów ogólnokształcących, subiektywną niską atrakcyjnością części zawodów, w których kształcą łódzkie szkoły zawodowe. Badani zwrócili jednak uwagę na szanse, jakie stoją przed średnim kształceniem zawodowym: 21 zmiana mentalności i przekonań pracodawców prowadziłaby do większej konkurencyjności na rynku pracy osób posiadających wykształcenie średnie techniczne; Absolwenci techników posiadają umiejętności twarde, które umożliwiają im szybsze wdrożenie się w obowiązki w miejscu pracy (np. obsługa urządzeń biurowych); Wartością dodaną wykształcenia średniego technicznego mogłyby być certyfikaty umiejętności zdobywane podczas regularnego kształcenia i/lub dodatkowych kursów. 2.2 Kształcenie dla logistyki w szkołach zawodowych województwa łódzkiego W ostatnich latach nastąpił wzrost zainteresowania logistyką, czego efektem było zwrócenie uwagi szkół na możliwość kształcenia w zawodach z nią związanych. Mogły one wprowadzić kształcenie w zakresie logistyki dzięki decyzjom, jakie podjęło Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu. Wprowadziło ono zmiany w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 8 maja 2004 roku w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego, wpisując do niego dwa nowe zawody: technik logistyk (30.12.2004), technik spedytor (20.07.2005). Oprócz tych dwóch zawodów w Klasyfikacji Zawodów Szkolnictwa Zawodowego występują jeszcze takie zawody związane z branżą logistyczną jak: technik transportu kolejowego, technik automatyk sterowania ruchem kolejowym, technik elektroenergetyk transportu szynowego, technik transportu drogowego, mechanik maszyn i urządzeń drogowych operatorzy pojazdów wolnobieżnych i pokrewni. Oprócz tych zawodów, które bezpośrednio związane z branżą włókienniczą, zatrudnienie w branży mogą znaleźć również przedstawiciele innych zawodów, 22 jak np. technik informatyk, technik mechanik, czy operator maszyn i urządzeń mechanicznych. W klasyfikacji, pomimo istnienia grupy zawodów „kierowcy i operatorzy pojazdów” nie ma zawodu „kierowca”. Do tej grupy należą jedynie zawody takie jak „mechanik maszyn i urządzeń drogowych” oraz „operatorzy pojazdów wolnobieżnych i pokrewni”. W badaniu ilościowym w grupie dyrektorów szkół zawodowych wzięło udział 250 respondentów, z czego 49 (19%) reprezentowało szkoły, w których prowadzone jest kształcenie na kierunkach związanych z branżą logistyczną. Najczęściej były to klasy kształcące w zawodzie logistyka i spedytora. Dane pochodzące z Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Łodzi informują o liczbie uczniów tych dwóch najpopularniejszych profili klas ze szkół policealnych i techników, którzy przystępowali do egzaminu zawodowego i o liczbie uczniów, którzy ten egzamin zdali. Z danych tych, które prezentuje poniższa tabela wynika, że liczby te z roku na rok rosną (dane za rok 2010 uwzględniają tylko technika, nie ma danych dla szkól policealnych – stąd liczba uczniów w zawodzie spedytora jest nieznacznie mniejsza). Tabela 3. Liczba uczniów techników i szkół policealnych zgłoszonych do egzaminu zawodowego w zawodzie technika logistyka i technika spedytora oraz liczba wydanych dyplomów w latach 2008-2011 w województwie łódzkim 2008 Zawód 2009 Zgłoszonych Wydanych dyplomów Logistyk 334 Spedytor 67 2010 Zgłoszonych Wydanych dyplomów Zgłoszonych Wydanych dyplomów 190 426 299 804 493 28 102 59 93 36 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych OKE w Łodzi Z powyższych danych widać nie tylko to, że zainteresowanie kształceniem w zawodach logistyka i spedytora rośnie. Widać również, że egzamin zawodowy zdaje tylko nieco ponad połowa przystępujących do niego osób. Zatem można przypuszczać, że egzamin ten jest dość trudny. O tym, że zainteresowanie uczniów klasami o profilach związanych z logistyką jest duże, świadczą również wyniki zarówno badań ilościowych, jak i badań jakościowych. Co trzeci dyrektor biorący udział w badaniu ilościowym uznał, że klasy o profilach związanych z branżą logistyczną cieszyły się podczas ostatniego naboru do szkoły takim samym zainteresowaniem jak klasy o innych profilach. Łącznie 38% badanych przedstawicieli szkół zawodowych kształcących uczniów 23 w zawodach związanych z branżą logistyczną stwierdziło, że podczas ostatniego naboru do szkoły klasy o profilach związanych z branżą logistyczną cieszyły się większym zainteresowaniem niż klasy o innych profilach. Przeciwnego zdania było łącznie 19% pytanych dyrektorów. Uznali oni, że podczas ostatniego naboru do szkoły klasy o profilach związanych z branżą logistyczną cieszyły się mniejszym zainteresowaniem, niż klasy o innych profilach. Natomiast 8,5% badanych nie potrafiło odpowiedzieć na to pytanie. Respondenci biorący udział w badaniu jakościowym uznali, że klasy logistyczne cieszą się dużym zainteresowaniem młodych ludzi kończących gimnazjum. Dzięki temu często trafia do nich zdolniejsza młodzież. Zauważyć można nie tylko znaczne zainteresowanie rozpoczęciem kształcenia w tym kierunku, ale także szybko zwiększającą się liczbę jego absolwentów. Na tak duże zainteresowanie uczniów szybko reagują placówki edukacyjne – według badanych coraz więcej szkół decyduje się na rozpoczęcie kształcenia w logistyce i transporcie. Badani biorący udział w focusach wskazali, że klasy w zawodowych szkołach średnich związane z logistyką i transportem mogą przygotowywać do dwóch różnych zawodów: logistyka i spedytora. Zwrócili również uwagę na różnice w przygotowaniu do ich wykonywania. Zdaniem badanych zdobywane wykształcenie w zawodzie logistyka jest szersze niż w przypadku spedytora, przygotowuje do wykonywania większej ilości obowiązków. W przypadku kształcenia w zawodzie logistyka program nauczania jest trudniejszy niż w klasach przygotowujących do zawodu spedytora. Logistyk jest odpowiedzialny za całość procesów związanych z logistyką i transportem, natomiast spedytor tylko za ich część. Co ciekawe, zdaniem respondentów zainteresowanie uczniów tymi zawodami jest inne w różnych regionach i szkołach. Badani nie byli w stanie wskazać przyczyn tych różnic – pośrednio wskazywali na modę, pierwsze skojarzenia uczniów z zawodem. W wypowiedziach respondentów dominowało jednak przekonanie o braku możliwości przewidzenia zainteresowania uczniów tymi zawodami. Dlatego ważnym wydaje się przekazanie rodzicom i uczniom informacji o specyfice każdego z zawodów i możliwościach, jakie daje na rynku pracy. Można przypuszczać, iż dawałoby to placówkom edukacyjnym większą możliwość pokierowania wyborami uczniów, a także zwiększenia liczby potencjalnych słuchaczy. 24 Zarówno przedstawiciele przedsiębiorstw regionu, jak i dyrektorzy szkół stwierdzili, że nauczanie logistyki jest niezwykle trudne. Pracodawcy mówili nawet, iż dobre przygotowanie do wykonywania tego zawodu jest praktycznie niemożliwe, gdyż szkoły nie są w stanie nadążyć za tempem zmian, jakie zachodzą w logistyce. Co ciekawe, zdaniem przedsiębiorców również uczelnie wyższe nie są w stanie dobrze wykształcić logistyków. Przekonanie takie wyrażały także osoby, które skończyły studia wyższe z zakresu logistyki. Opowiadając o procesie nauczania w klasach logistycznych, badani wskazywali na potrzebę przekazywania umiejętności praktycznych, które mogą być wykorzystane przez techników logistyki zaraz po otrzymaniu zatrudnienia. Z drugiej strony respondenci wskazali na dominującą ich zdaniem trudność w kształceniu w kształceniu w zakresie logistyki i transportu – pozyskanie odpowiedniej kadry. Pomimo chęci zatrudniania specjalistów bez wykształcenia pedagogicznego, dyrektorzy zawodowych szkół średnich często nie byli w stanie pozyskać osób o odpowiednich kwalifikacjach. Do nauczania w szkole zniechęcały ich brak czasu oraz niewystarczająca gratyfikacja finansowa. Przedstawiciele przedsiębiorstw i placówek edukacyjnych biorący udział w badaniu jakościowym wskazywali na nieco odmienne sposoby polepszenia procesu nauczania logistyki w szkołach policealnych. Przedsiębiorcy twierdzili, że należy: kłaść w kształceniu większy nacisk na przekazanie praktycznej, często bardzo podstawowej wiedzy (np. długość naczepy, wymiar czasu pracy kierowców), przekazać uczniom wiedzę o ogólnym funkcjonowaniu przedsiębiorstw, stworzyć specjalizacje, dzięki którym uczeń lepiej pozna określony obszar logistyki, np. logistykę transportu, logistykę produkcji, logistykę magazynowania, logistykę zaopatrzenia, logistykę dystrybucji. Bardzo atrakcyjnym dla przedsiębiorców okazało się także uzyskiwanie przez słuchaczy certyfikatów umiejętności, które są w ich przekonaniu bardziej wiarygodnym potwierdzeniem wiedzy niż świadectwo ukończenia szkoły, a także wskazują na znajomość bardziej praktycznych zagadnień. Zdaniem jednego z respondentów niektóre certyfikaty są obowiązkowe dla logistyków – jeżeli absolwent, kończąc szkołę, posiada taki certyfikat, pozwala to pracodawcy zaoszczędzić czas i pieniądze. 25 Przedstawiciele placówek edukacyjnych wskazywali inne sposoby polepszenia jakości kształcenia w logistyce. Ich zdaniem można je osiągnąć jedynie poprzez zwiększenie kontaktu słuchacza z pracodawcą, gdyż szkoły nie są w stanie zapewnić uczniom takiego wyposażenia jak przedsiębiorcy, tylko poprzez zakład pracy uczeń ma kontakt z najnowszymi rozwiązaniami technologicznymi. Ponadto w zakładzie pracy możliwe jest także poznanie oprogramowania, które jest wykorzystywane przez logistyków. Dyrektorzy twierdzili, że optymalne dla jakości kształcenia logistyków byłoby podzielenie go między szkoły i przedsiębiorców. Placówki edukacyjne powinny być ich zdaniem odpowiedzialne za przygotowanie teoretyczne, natomiast w zakładach pracy powinno odbywać się przekazywanie wiedzy i umiejętności praktycznych. Potrzeba współpracy z pracodawcami w zakresie kształcenia logistyków była dla dyrektorów na tyle ważna, że w sytuacji braku satysfakcjonującego rozwiązania w ogóle rezygnowali oni z otwarcia kierunku. 2.3 Wybór ścieżki kształcenia Wybór szkoły ponadgimnazjalnej to praktycznie pierwsza świadoma decyzja dotycząca procesu kształcenia jaką mogą podjąć młodzi ludzie. Jest to sytuacja w której po raz pierwszy uczniowie mogą zarówno wybrać typ szkoły jak i kierunek kształcenia. Dla ucznia jest to niejednokrotnie bardzo trudna decyzja, wybór szkoły obarczony jest dużą odpowiedzialnością ponieważ od niego zależy dalsza ścieżka kształcenia, a co za tym idzie, przyszłość gimnazjalisty. Z przeprowadzonych w ramach projektu badań w grupie uczniów 3 klas gimnazjów wynika, że blisko połowa gimnazjalistów zamierza wybrać liceum ogólnokształcące – jest to zdecydowanie najpopularniejszy typ szkoły do jakiej zamierzają uczęszczać badani. Na drugim miejscu pod względem popularności znalazło się technikum – ten rodzaj szkoły zamierza wybrać 34,5% badanych. W zasadniczej szkole zawodowej pragnie uczyć się 9% gimnazjalistów, natomiast najmniej liczną grupę stanowili uczniowie zamierzający uczęszczać do liceum profilowanego (7%). Mężczyźni znacznie częściej niż kobiety decydują się na kształcenie w zasadniczej szkole zawodowej i technikum niż kobiety. Stanowili oni 67% osób wybierających zasadniczą szkołę zawodową i 58% uczniów 26 wybierających technikum. Liceum ogólnokształcące oraz liceum profilowane częściej wybierają kobiety. Stanowiły one 61% uczniów zdecydowanych na liceum profilowane i 63% uczniów wybierających liceum ogólnokształcące. Wybór szkoły zależy w dużej mierze od zawodu jaki planują w przyszłości uprawiać młodzi ludzie i od tego, czy do zdobycia tego zawodu wymagane jest ukończenie studiów wyższych. Wyniki badania ilościowego w grupie gimnazjalistów pokazują, że uczniowie, którzy chcieliby wykonywać zawody, które wymagają ukończenia studiów najczęściej wybierają licea ogólnokształcące. Natomiast pozostali uczniowie częściej decydują się na technikum, bądź szkołę zawodową. Wniosek ten zyskał potwierdzenie po analizie odpowiedzi na pytanie dotyczące przyczyn wyboru określonego typu szkoły. Uczniowie, którzy zamierzają pójść do liceum ogólnokształcącego najczęściej uzasadniali swój wybór tym, że chcą iść na studia po jego ukończeniu. Taka przyczyna została wskazana przez 33% osób wybierających ten typ szkoły. W przypadku technikum najczęściej wskazywaną odpowiedzią była chęć zdobycia zawodu, tytułu zawodowego (40% wskazań). Osoby wybierające liceum profilowane, jako najczęstszą przyczynę wskazywały swoje zainteresowania (34% wskazań). Osoby wybierające zasadniczą szkołę zawodową, zapytane dlaczego wybrały taki typ szkoły najczęściej wskazywały na swoje słabe oceny (27%) jako na przyczynę takiego wyboru. Analizy przeprowadzone w ramach projektu pokazały, że nieco ponad połowa badanych uczniów zamierza wybrać jedną ze szkół zawodowych. Największym zainteresowaniem cieszą się technika, a najmniejszym licea profilowane. Ogólnie można uznać, że istnieje zainteresowanie szkolnictwem zawodowym, choć niestety zaobserwować można selekcję negatywną w przypadku tego typu szkół. Większość badanych uczniów (79%) uważa, że warto kształcić się w szkole zawodowej. Takie zdanie mają nieco częściej mężczyźni niż kobiety. Pogląd ten nieco częściej podzielają mieszkańcy wsi, niż ich koledzy pochodzący z miast. Zasadnicze szkoły zawodowe są postrzegane przez badanych jako szkoły dla uczniów z gorszymi wynikami w nauce, pragnących nauczyć się zawodu i szybko podjąć pracę. Jeśli zaś chodzi o technika, to uczniowie nie wyrażają wprost negatywnych opinii na ich temat, choć z analizy danych wynika, że traktują je jako gorszą alternatywę dla liceów ogólnokształcących. Są zdania, że poziom nauczania przedmiotów ogólnych jest 27 niższy w technikum niż w liceum. Większość uczniów gimnazjów nie podziela stereotypowych opinii odnośnie płci uczniów techników (że jest to raczej szkoła dla mężczyzn niż dla kobiet), ani też nie uważa, że nauka w tego typu szkole to strata roku. Sukces w propagowaniu kształcenia w zakresie logistyki można jedynie osiągnąć w sytuacji, w której młodzież wie, czym ona jest i jakie zawody w jej ramach można uprawiać. Brak podstawowej wiedzy wyklucza z wyboru tę dziedzinę i pozbawia młodzież możliwości wyboru ścieżki kształcenia związanej z logistyką. Wiedza na temat logistyki wśród uczniów III klas gimnazjów nie jest zbyt rozległa. Według wyników badania ilościowego wśród gimnazjalistów, tylko co trzeci badany zna znaczenie terminu logistyka. Oznacza to, że aż 67% uczniów nie ma pojęcia czym jest logistyka. Być może znają oni ze słyszenia to określenie, pewne jest natomiast to, że nie potrafią oni powiedzieć, co ono oznacza. Grupa uczniów przyznających, że termin logistyka jest im znany, poproszona o odpowiedź na pytanie, z czym im się on kojarzy najczęściej odpowiadała, że z dostawą towarów i transportem. Takiego wyjaśnienia udzieliło 27% badanych gimnazjalistów z grupy, która deklarowała rozumienie znaczenia słowa logistyka. Drugim, co do częstości pojawiania się wyjaśnieniem tego słowa było „zarządzeniem transportem”, które uzyskało 13% wskazań. Dyrektorzy szkół zawodowych mają świadomość tego, że uczniowie gimnazjów wybierając szkołę ponadgimnazjalną i kierunek kształcenia związany z logistyką nie do końca robią to świadomie. Respondenci biorący udział w badaniu jakościowym mówili, że młodzież wybierająca klasy logistyczne często dokładnie nie wie, czego będzie się uczyć. Wśród potencjalnych uczniów zamiennie i nie do końca świadomie stosowane są takie pojęcia jak: transport, spedycja, logistyka. Może to zdaniem respondentów prowadzić do niezadowolenia uczniów w momencie, kiedy nauka już się rozpocznie. Badani argumentowali, że część uczniów decydując się na logistykę nie zdaje sobie sprawy z zakresu wiedzy i kompetencji, jakie będą musieli przyswoić. Jak pokazały analizy wyników badania ilościowego wśród uczniów III klas gimnazjów istnieje niewielka grupa osób marząca o pracy w zawodzie logistyka. Łącznie deklarujących takie plany i marzenia było 1,4% badanych. Osoby, które na pytanie o wymarzony zawód wymieniały inne profesje związane z branżą logistyczną lub transportem stanowiły jeszcze mniejszy odsetek badanych. 28 Kierowcą chciałoby zostać 16 badanych, a spedytorem 8 osób. Uczniowie zapytano o to, czy skłonni byliby kształcić się w wybranych zawodach związanych z branżą logistyczną w sytuacji w której mieliby zapewnioną pracę w wyuczonym zawodzie w większości udzielali negatywnej odpowiedzi. Badani w oceniając swoje zainteresowanie poszczególnymi zawodami z branży logistycznej posługiwali się skalą od 1 (brak zainteresowania danym zawodem) do 5 (bardzo duże zainteresowanie danym zawodem). Średnie z tych ocen w przypadku wszystkich wymienionych zawodów nie przekraczają 3, co oznacza, że większość badanych zaznaczała odpowiedzi 1 lub 2 oznaczające brak zainteresowania kształceniem w zawodach związanych z branżą logistyczną. Rysunek 5. Średnia z ocen wyrażonych na 5 stopniowej skali (1 brak zainteresowania; 5 bardzo duże zainteresowanie) skłonności do kształcenia się w następujących zawodach związanych z logistyką: Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania ilościowego w grupie gimnazjalistów Szczegółowa analiza odpowiedzi na powyższe pytanie z uwzględnieniem płci respondentów wykazała nieco większe zainteresowanie zawodami związanymi z branżą logistyczną wśród mężczyzn niż wśród kobiet. Najbardziej jest to widoczne w przypadku zawodu kierowcy. Tymczasem respondenci biorący udział w badaniach jakościowych wrażali przekonanie, że zainteresowanie uczniów kształceniem, a następnie pracą w zawodzie związanym z logistyką jest duże i to zarówno wśród mężczyzn, jak i wśród kobiet. Zdaniem respondentów biorących udział w badaniu jakościowym 29 istnieje wiele czynników, które zachęcają do takiego wyboru, m.in. przekonanie o wysokich zarobkach logistyków oraz o łatwości znalezienia zatrudnienia w zawodzie. Badani zauważyli jednak, że czynniki te mają charakter jedynie przekonań uczniów, a niekoniecznie pokrywają się z rzeczywistością. 2.4 Czynniki wpływające na atrakcyjność szkolnictwa zawodowego Obserwowaną zainteresowania tendencją w kształceniem Polsce w ogólnym ostatnich przy latach był jednoczesnym wzrost spadku zainteresowania kształceniem zawodowym zarówno na poziomie średnim jak i zasadniczym. Można zatem mówić o spadku atrakcyjności kształcenia zawodowego na rzecz kształcenia ogólnego. Analizując problem atrakcyjności kształcenia zawodowego należy zwrócić uwagę na czynniki, które mogą mieć na nią wpływ. Jednym z nich jest na pewno opinia o szkołach zawodowych wyrażana przez bliskie potencjalnym kandydatom osoby. Wyniki badania ilościowego wśród gimnazjalistów pokazały, że największe znaczenie dla młodych uczniów ma opinia rodziców lub opiekunów. Nieco większe znaczenie ma ona w przypadku dziewcząt, niż chłopców. Dla gimnazjalistów ważna jest również opinia dziadków, dziewczyny/chłopaka, czy przyjaciela oraz starszego rodzeństwa czy nauczyciela. Doradca zawodowy znalazł się dopiero na 5 miejscu w rankingu osób, których opinia ma dla gimnazjalistów największe znaczenie. Można zatem stwierdzić, że dobra opinia na temat kształcenia zawodowego wśród rodziców, czy starszego rodzeństwa lub przyjaciół będzie skutkowała większym zainteresowaniem młodzieży tego typu kształceniem. Kolejną ważną kwestią mogącą mieć znaczny wpływ na wybór szkoły oraz sposób postrzegania poszczególnych placówek edukacyjnych (w tym zawodowych) jest oferta konkretnej szkoły. Najważniejszy w szkole, jaką zamierzają wybrać uczniowie jest interesujący profil kształcenia. Ta cecha znalazła się na szczycie rankingu ważności. Na drugim miejscu znalazła się kadra dydaktyczna. Większość uczniów biorących udział w badaniu uznała, że dobrzy nauczyciele to ważny czynnik wyboru szkoły ponadgimnazjalnej. Na trzecim miejscu znalazła się przyjazna atmosfera, a na czwartym bezpieczeństwo w szkole. Najmniej ważne dla gimnazjalistów są takie elementy oferty szkoły jak: 30 dobre wyposażenie klas, szkoły; wysoki poziom nauczania; fakt posiadania przez szkołę internatu oraz duża liczba oferowanych zajęć pozalekcyjnych. Kolejną kwestią mającą znaczenie przy wyborze szkoły ponadgimnazjalnej jest wiedza na temat szkół oraz poznawanie ich poprzez wizyty w różnych placówkach edukacyjnych. Wyniki badania wśród gimnazjalistów pokazują, że większość z nich deklaruje bardzo dobrą wiedzę na temat szkół ponadgimnazjalnych. Może to być spowodowane tym, że większość gimnazjów organizuje swoim uczniom wycieczki do szkół ponadgimnazjalnych. Dodatkowo część osób samodzielnie organizowała sobie wycieczki do okolicznych szkół ponadgimnazjalnych. Wiele osób wybierając szkołę ponadgimnazjalną kieruje się też uwarunkowaniami przestrzennymi. Odległość od miejsca zamieszkania jest ważnym kryterium wyboru szkoły dla ponad połowy badanych gimnazjalistów. Ponadto, większość uczniów jest świadoma znaczenia jakie ma zapotrzebowanie rynku pracy na konkretne zawody i specjalności. Ponad połowa respondentów zdecydowanie zgadza się ze stwierdzeniem, że wybierając zawód trzeba się kierować zapotrzebowaniem rynku pracy. Taki sam odsetek badanych twierdzi, że ważna jest również pozycja szkoły w rankingu szkół. Badanie czynników mających wpływ na zainteresowanie poszczególnymi typami kształcenia w tym kształceniem zawodowym wymaga również analizy czynników wewnętrznych jakimi kierują się młodzi ludzie wybierając ścieżkę edukacyjną. Bardzo dużą rolę odgrywają zainteresowania, jednak najistotniejszą kwestią wydają się być zdolności i predyspozycje jednostki. Dokonane analizy wyraźnie wykazały istnienie zależności pomiędzy średnimi ocenami uczniów, a wyborem szkoły ponadgimnazjalnej. Im wyższe oceny mają uczniowie tym częściej wybierają liceum ogólnokształcące. Przedstawione analizy wykazały, że w przypadku wyboru zasadniczej szkoły zawodowej lub technikum następuje selekcja negatywna – zamierzają się w nich kształcić głównie uczniowie z średnimi i słabymi wynikami w nauce, udział gimnazjalistów z wysoką średnią ocen w grupie osób wybierających technikum nie jest duży (30% wybierających się do technikum ma średnią 4 lub wyższą). Przeprowadzone analizy dają podstawy do twierdzenia, że głównym problemem tego typu kształcenia jest opinia o niskim poziomie nauczania 31 w szkołach zawodowych. Szczególnie czułe na ten problem są kobiety gdyż należą one do grupy o wyższych aspiracjach niż mężczyźni. Poziom szkolnictwa średniego powinien być taki sam bez względu na jego typ, a okazuje się, że zwłaszcza technika są gorzej oceniane niż licea ogólnokształcące. Uczniowie nie wyrażają wprost negatywnych opinii na temat techników choć z analizy danych wynika, że traktują je jako gorszą alternatywę dla liceów ogólnokształcących. Są zdania, że poziom nauczania przedmiotów ogólnych jest niższy w technikum niż w liceum. Należałoby się skupić na poprawie opinii średniego szkolnictwa zawodowego, jej utrata nastąpiła po reformie i nie wykluczone że wielokrotnie uczniowie mają rację twierdząc, że w zawodowych szkołach średnich poziom nauczania jest niższy. Dla uczniów gimnazjum najważniejszy jest profil szkoły do jakiej zamierzają uczęszczać. Badani nie wybierają szkoły tylko konkretną klasę z konkretnym profilem – wykorzystując tą wiedzę w propagowaniu kształcenia zawodowego można by zwiększyć procent uczniów wybierających szkoły zawodowe. Jednocześnie należy podkreślać wysoki poziom nauczania oraz dobrą kadrę dydaktyczną ponieważ, jak wynika z badań, są to ważne czynniki wpływające na wybór placówki edukacyjnej. W celu propagowania konkretnych szkół i programów nauczania należy również wykorzystać wycieczki organizowane przez gimnazja do różnych placówek edukacyjnych. Dobrym pomysłem wydaje się też zabieganie o takie wizyty lub nawet tworzenie programów zajęć dodatkowych w szkołach ponadgimnazjalnych dla uczniów gimnazjów. Zwiększanie atrakcyjności kształcenia w zasadniczych szkołach zawodowych wymaga podkreślania szans na pewną i stabilną pracę (jeśli oczywiście prognozy dają taką pewność) zaraz po ukończeniu szkoły, gdyż badania pokazały, że są to najważniejsze czynniki wyboru szkoły w przypadku edukacji na tym poziomie. 32 3. Współpraca szkół zawodowych z przedsiębiorcami 3.1 Obecny stan współpracy szkół z przedsiębiorcami Diagnoza relacji między szkołami zawodowymi a potencjalnymi pracodawcami z terenu województwa łódzkiego stanowiła ważny element przeprowadzonych w ramach projektu „Kształcenie w logistyce i transporcie” badań. Dobra komunikacja i trwałe fundamenty współpracy pozwalają na realizację potrzeb jakie zgłasza rynek pracy. Badania rynku pracy w Polsce potwierdzają rosnące zapotrzebowanie na wykwalifikowanych pracowników. Powszechnie wiadomo, że problem deficytu niektórych zawodów i specjalności to wynik niedopasowania oferty edukacyjnej do potrzeb stale zmieniającego się rynku pracy. Ministerstwo edukacji zapobiega takiemu niedopasowaniu na poziomie studiów wyższych poprzez realizację programu kierunków zamawianych. Przedsiębiorcy rozpoczęli też współpracę z uczelniami wyższymi aby pozyskiwać dobrze wykształconych pracowników. Podobna sytuacja mogłaby mieć miejsce w przypadku szkolnictwa zawodowego na poziomie ponadgimnazjalnym i policealnym. Istotna wydaje się przede wszystkim współpraca z lokalnymi pracodawcami gdyż pozwoliłaby ona na naturalne, regulowane przez rynek dopasowanie oferty szkół do potrzeb lokalnego rynku pracy. Współpraca szkół zawodowych z przedsiębiorcami może przybierać różne formy. Nie zawsze są to tylko praktyki zawodowe, które uczniowie szkół odbywają w firmach działających w regionie. W toku badań weryfikacji poddano następujące formy współpracy: Organizacja praktyk zawodowych dla uczniów; Realizacja w przedsiębiorstwie teoretycznych przedmiotów; Wycieczki przedmiotowe; Sponsoring materialny i finansowy; Zasięganie opinii pracodawców w tworzeniu nowych kierunków kształcenia; Udostępnianie szkole kadry specjalistów (pracownicy przedsiębiorstwa jako nauczyciele przedmiotów zawodowych); 33 Umożliwianie nauczycielom odbywania staży i kursów organizowanych w i przez przedsiębiorstwa; Porozumienia/umowy formalne z zakładami pracy (np. dotyczące zatrudniania absolwentów); Funkcjonowanie w szkole klasy patronackiej; Organizacja w szkole pokazów technologii, sprzętu i/lub materiałów, prowadzonych przez przedstawicieli przedsiębiorstw; Uczestnictwo w wydarzeniach z życia szkoły. Według wyników badania ilościowego w grupie dyrektorów szkół zawodowych, 96% szkół współpracuje z jakimś przedsiębiorstwem. Najczęściej pojawiającą się formą współpracy pomiędzy przedsiębiorcami a szkołami zawodowymi jest organizacja praktyk zawodowych w przedsiębiorstwie (87%). ¾ badanych dyrektorów wskazało na wycieczki przedmiotowe jako na jedną z najczęstszych form współpracy. 44% pytanych dyrektorów wymieniło też uczestnictwo przedsiębiorców w wydarzeniach z życia szkoły, a 36% badanych zasięga opinii przedsiębiorców w trakcie tworzenia nowych kierunków. Sponsoring materialny i finansowy stanowi jedną z form współpracy w przypadku 32% szkół. Przedsiębiorcy współpracują również ze szkołami organizując pokazy nowych technologii, sprzętu i/lub materiałów, które są prowadzone przez przedstawicieli przedsiębiorstw (28%). Co piąty badany dyrektor ma porozumienie lub formalne umowy z zakładami pracy np. dotyczące zatrudniania absolwentów. 15% respondentów wymieniło jako formę współpracy realizację w przedsiębiorstwie teoretycznych przedmiotów, 12% wskazało na udostępnianie szkole kadry nauczycielom specjalistów, odbywania a stażu 11% i współpracuje kursów poprzez organizowanych umożliwianie w i przez przedsiębiorstwa. Co dziesiąty badany współpracuje z przedsiębiorcami poprzez utworzoną w szkole klasę patronacką. Współpracy z przedsiębiorcami w jednej z form nie odnotowano w przypadku 4% badanych szkół. 34 Rysunek 6. Formy współpracy szkół odpowiedzi dyrektorów szkół (N=250) zawodowych z przedsiębiorcami Organizacja praktyk zawodowych w przedsiębiorstwie – 86,8% Wycieczki przedmiotowe 75,6% Uczestnictwo w wydarzeniach z życia szkoły 44,0% Zasięganie opinii pracodawców w tworzeniu nowych kierunków 35,6% Sponsoring materialny i finansowy 32,0% Organizacja w szkole pokazów technologii, sprzętu i/lub 28,0% Porozumienia/umowy formalne z zakładami pracy (np. dotycz 19,6% Realizacja w przedsiębiorstwie teoretycznych przedmiotów 15,2% Udostępnianie szkole kadry specjalistów 11,6% Umożliwianie nauczycielom odbywania stażu i kursów organi 11,2% Funkcjonowanie w szkole klasy patronackiej 9,6% Żadne z powyższych 4,0% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania ilościowego w grupie dyrektorów szkół Z inicjatywą nawiązania współpracy zdecydowanie częściej wychodziły szkoły niż przedsiębiorcy. Według odpowiedzi respondentów, którzy współpracują z przedsiębiorcami, w 50% przypadkach z inicjatywą współpracy wychodziła zawsze szkoła, a w kolejnych 48% była to częściej szkoła niż przedsiębiorca. Tylko 2% badanych odpowiedziało, że to przedsiębiorcy byli częstszymi inicjatorami nawiązania współpracy pomiędzy szkołą a przedsiębiorstwami. 35 Zdecydowana większość dyrektorów (71%) nie spotkała się z sytuacją, w której pracodawcy zgłaszaliby się do szkoły z pomysłami dotyczącymi dostosowania programów praktyk zawodowych do warunków zakładu pracy oraz zmieniających się potrzeb rynku. 7% respondentów przyznało, że spotkało się z taką inicjatywą, jednak pomysły pracodawców nie były realne i placówka nie mogła ich wdrożyć. Blisko 22% dyrektorów przyznało, że spotkało się z sytuacją w której pracodawcy zgłaszaliby się do szkoły z pomysłami dotyczącymi dostosowania programów praktyk zawodowych do warunków zakładu pracy oraz zmieniających się potrzeb rynku, a pomysły to były realne i możliwe do wdrożenia przez placówkę. stwierdziła także, że nie Zdecydowana większość było sytuacji, w których badanych dyrektorów sugestie, propozycje przedsiębiorców wpłynęłyby na zmianę oferty edukacyjnej prowadzonej przez nich szkoły. Tylko 30% badanych dyrektorów przyznało, że zdarzały się sytuacje, w których sugestie, propozycje przedsiębiorców wpłynęłyby na zmianę oferty edukacyjnej ich placówki. Ciekawą kwestią jest to, że przedsiębiorcy zapytani o współpracę ich firm ze szkołami zawodowymi w zdecydowanej większości odpowiedzieli, że taka współpraca nie ma miejsca. Okazało się, że tylko 7 z 200 badanych firm (3,5%) współpracuje ze szkołą zawodową. Pozostałe 193 firmy (96,5%) nie podjęły żadnej formy współpracy z żadną szkołą. 3% badanych firm współpracuje ze szkołą zawodową w formie organizacji praktyk zawodowych dla uczniów. 1 respondent odpowiedział, że jego firma organizuje wycieczki przedmiotowe dla uczniów. Również 1 respondent odpowiedział, że jego firma uczestniczy w wydarzeniach z życia szkoły. 36 Rysunek 7. Formy współpracy szkół odpowiedzi przedsiębiorców (N=200) Organizacja praktyk zawodowych zawodowych z przedsiębiorcami – 3,0% Wycieczki przedmiotowe 0,5% Uczestnictwo w wydarzeniach z życia szkoły 0,5% Firma nie współpracuje ze szkołami w żadnej formie 96,5% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania ilościowego w grupie przedsiębiorców Ze szkołami zawodowymi współpracują firmy posiadające duże rynki zbytu – krajowy i międzynarodowy. Są to firmy mikro i małe, żadna z badanych średnich firm nie współpracuje ze szkołą zawodową. Wszystkie firmy, które podjęły współpracę ze szkołami zawodowymi prowadzą działalność w zakresie transportu lądowego. Tak duże rozbieżności w odpowiedziach dyrektorów szkół i przedsiębiorców mogą wskazywać na to, że tylko nieliczne firmy z branży logistycznej podjęły współpracę ze szkołami zawodowymi. Szkoły mogą współpracować z firmami z innej branży. Możliwa jest też sytuacja, że jedna firma współpracuje z kilkoma szkołami, co sprawia, że rzeczywista liczba firm współpracujących ze szkołami jest mniejsza niż liczba szkół, które taką współpracę nawiązały. Przedsiębiorców, którzy odpowiedzieli, że ich firma nie współpracuje z żadną szkołą zawodową zapytano o to, dlaczego. Badania odpowiadali najczęściej, że nie mają takiej potrzeby (58%) oraz, że nie mają możliwości nawiązania współpracy ze szkołą zawodową (23%). 37 Rysunek 8. Powody braku współpracy pomiędzy badanymi firmami a szkołami zawodowymi (N=197) Brak potrzeby 58,1% Brak możliwości 23,0% Brak zainteresowania szkół 5,2% Koszty 4,2% Brak szkół, brak profili 2,6% Biurokracja 2,6% Kłopot 2,1% Brak informacji o możliwościach 2,1% Brak czasu 1,6% Mały zakres działania firmy 1,6% Mała liczba zawodów 1,0% Małe korzyści 1,0% Brak doświadczenia uczniów 1,0% Zła sytuacja firmy 0,5% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania ilościowego w grupie przedsiębiorców Wyniki badań jakościowych potwierdzają to, co zostało ustalone w toku badań ilościowych. Respondenci biorący udział w focusach wymienili kilka obszarów współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami i szkołami zawodowymi (zarówno zasadniczymi, jak i średnimi zawodowymi): wpływanie na ofertę edukacyjną szkół poprzez tworzenie klas patronackich i wspieranie określonych specjalizacji; organizacja zajęć praktycznych w zakładach pracy; przyjmowanie uczniów szkół zawodowych na praktyki. We wszystkich 3 grupach focusowych respondenci jako najbardziej rozpowszechnioną formę współpracy szkół z przedsiębiorcami wymieniali praktyki zawodowe dla uczniów organizowane w firmach. Respondenci zgodnie twierdzili również, że współpraca szkół i przedsiębiorców niesie ze sobą wiele korzyści dla obu stron. Najczęściej wymieniane to: 38 słuchacze mają możliwość poznania środowiska pracy i nabycia umiejętności praktycznych w kilku zakładach; przedsiębiorcy zyskują wykwalifikowane wsparcie, które znacznie ułatwia im codzienne funkcjonowanie; przedsiębiorcy mają szansę znalezienia cennego pracownika; przedsiębiorcy mogą podczas praktyk przygotować słuchacza do konkretnej pracy w ich zakładzie; współpraca pozwala na lepsze dopasowanie zakresu kształcenia do potrzeb przedsiębiorców, klasy patronackie są zwykle wspierane finansowo i/lub w zakresie wyposażenia przez przedsiębiorców, a ich absolwenci często znajdują zatrudnienie w przedsiębiorstwie, z którym współpracuje szkoła możliwy jest kontakt uczniów z najnowszymi technologiami, czego szkoła prawdopodobnie nie mogłaby im zapewnić samodzielnie. Badani biorący udział w focusach mieli jednak świadomość tego, że w obecnym kształcie współpraca przedsiębiorców i szkół zawodowych nie jest zbyt mocno rozwinięta i wymaga rozszerzenia i umocnienia. 3.2 Bariery w nawiązywaniu współpracy szkół zawodowych szkołami zawodowymi, z przedsiębiorcami i sposoby ich zwalczania Nawiązywanie współpracy pomiędzy a przedsiębiorcami jest trudne i wymagające wysiłku z obu stron. Dyrektorzy szkół, którzy wzięli udział w badaniu ilościowym uznali, że największą barierą w tym zakresie jest brak informacji o możliwościach nawiązania współpracy pomiędzy szkołą a pracodawcą (53,8% wskazań). Równie często dyrektorzy wskazywali na brak zainteresowania współpracą ze strony przedsiębiorstw – 53%. Przeszkody organizacyjne, biurokratyczne lub prawne stanowią przeszkodę według 41% badanych, a brak wymiernych korzyści płynących z takiej współpracy wskazało 24% dyrektorów. Bardzo rzadko respondenci wskazywali na brak zainteresowania współpracą ze strony szkoły (1,6%) jako na powód braku współpracy firm ze szkołami zawodowymi. Tylko 3% dyrektorów uważało, że nie ma żadnych utrudnień w nawiązaniu współpracy firm ze szkołami zawodowymi. 39 Rysunek 9. Bariery przeszkadzające w nawiązywaniu współpracy pomiędzy szkołami zawodowymi, a przedsiębiorcami w opinii dyrektorów szkół (N=250) Brak informacji o możliwościach podjęcia takiej współprac 53,8% Brak zainteresowania współpracą ze strony przedsiębiorców 53,0% Przeszkody organizacyjne, biurokratyczne, prawne 41,0% Brak wymiernych korzyści płynących z takiej współpracy 24,1% Uważam, że nie ma żadnych utrudnień w nawiązywaniu współprac 3,2% Brak zainteresowania współpracą ze strony szkół 1,6% Frekwencja młodzieży 0,4% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania ilościowego w grupie dyrektorów szkół Bardzo poważną barierą, które utrudnia, a nawet uniemożliwia nawiązywanie współpracy szkół z przedsiębiorcami jest to, że przedsiębiorcy nie widzą żadnych korzyści z tego płynących i dlatego nie wchodzą we współpracę. Pogląd taki wyraziło 65% przedsiębiorców biorących udział w badaniu ilościowym. Odpowiadając na bezpośrednie pytania dotyczące utrudnień w nawiązywaniu współpracy ze szkołami zawodowymi, przedsiębiorcy w większości (56%) przyznawali, że jest to brak zainteresowania taką współpracą z ich strony. 17% ankietowanych uznało, że czynnikiem utrudniającym nawiązywanie współpracy jest brak informacji o możliwościach jej podjęcia. Taka sama grupa badanych (17%) wskazała na przeszkody organizacyjne, biurokratyczne. 12% przedsiębiorców uważa, że to szkoły nie są zainteresowane współpracą z firmami, a co dziesiąty badany twierdzi, że przedsiębiorcy nie nawiązują współpracy za szkołami, gdyż nie widzą wymiernych korzyści z tego płynących. 6% 40 respondentów uważa, że nie ma żadnych trudności w nawiązywaniu współpracy szkół z firmami. Rysunek 10. Czynniki utrudniające nawiązywanie współpracy firm ze szkołami zawodowymi w opinii przedsiębiorców (N=200) Brak zainteresowania współpracą ze strony przedsiębiorców 56,0% Brak informacji o możliwościach podjęcia takiej współpracy 17,0% Przeszkody organizacyjne, biurokratyczne, prawne 17,0% Brak zainteresowania współpracą ze strony szkół 12,0% Brak wymiernych korzyści płynących z takiej współpracy Koszty 9,5% 0,5% Uważam, że nie ma żadnych utrudnień w nawiązywaniu współpracy 6,0% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania ilościowego w grupie przedsiębiorców Badanych przedsiębiorców zapytano o to, co ich zdaniem mogłoby zachęcić ich do nawiązywania współpracy ze szkołami zawodowymi. Najczęściej odpowiadano, że mogłyby to być: ulgi podatkowe dla firm, które współpracują ze szkołami (34%), dofinansowania lub dotacje dla takich firm (18%), a także więcej informacji na temat możliwości nawiązywania współpracy (13%). 37% badanych jest zdania, że kampania informacyjno – promocyjna prezentująca zalety współpracy ze szkołami, mogłaby ich zachęcić do nawiązania takiej współpracy. Przeciwnego zdania jest 41% respondentów. Współpraca między szkołami zawodowymi a przedsiębiorcami podczas badań jakościowych rozpatrywana była głównie w aspekcie odbywania przez uczniów praktyk. Zagadnienie to okazało się trudne dla obu zainteresowanych stron. Przedstawiciele placówek edukacyjnych przyznawali, że współpraca szkół i przedsiębiorstw jest bardzo trudna. Problemy zaczynają się już na etapie 41 nawiązywania kontaktu z firmą – przedsiębiorcy bardzo niechętnie przyjmują do siebie praktykantów, a uzyskanie ich zgody często wymaga nawiązania kontaktu niemalże prywatnego. Wiele zależy tutaj od kontaktów i działania nauczycieli i dyrekcji. Z kolei dla przedsiębiorców przyjęcie praktykanta wiązało się jedynie z dodatkowym obciążeniem. Praktykant ich zdaniem wymaga poświęcenia mu uwagi i czasu, odrywa od codziennych obowiązków. W wypowiedziach badanych pojawiały się takie emocje jak zniecierpliwienie i irytacja. Przedstawiciele przedsiębiorców nie potrafili także wskazać żadnych wymiernych korzyści związanych z obecnością praktykanta w organizacji. Może on być ich zdaniem wykorzystany jedynie do najprostszych prac. Jeden z przedsiębiorców deklarował, że nie przyjąłby do siebie praktykantów, inny twierdził, że zrobiłby to jedynie „z litości”. W innej dyskusji wymieniono szereg trudności związanych z organizacją praktyk w przedsiębiorstwie: pracodawcy postrzegają organizację praktyk jako konieczność odsunięcia od obowiązków swoich pracowników lub znaczne zmniejszenie efektywności ich pracy, co powoduje dla nich straty; sami pracownicy niechętnie poświęcają czas praktykantom, gdyż utrudnia im to wypełnianie ich własnych obowiązków; przepisy związane z organizacją praktyk często wzbudzają obawy wśród przedsiębiorców – np. te dotyczące kwalifikacji pedagogicznych opiekuna praktyk; utrudniony jest także kontakt z pracodawcami, którzy często spodziewają się ze strony szkoły prośby o darowiznę; również sami praktykanci czasami nie wykazują większego zainteresowania przebiegiem praktyk – zależy im jedynie na uzyskaniu podpisu pracodawcy w dzienniku praktyk. Również przebieg praktyk nie wygląda tak, jak chcieliby tego przedstawiciele placówek edukacyjnych. Uczniowie są często wykorzystywani do prostych prac lub ich obowiązki obejmują jedynie wąski zakres działania firmy. Często zadania, które wykonują, nie są związane z ich kierunkiem kształcenia. Na szczególne trudności napotyka organizacja praktyk dla uczniów klas logistycznych. Respondenci twierdzili, że kontakt z firmami typowo logistycznymi jest zwykle ograniczony do telefonu, gdyż ich centrale znajdują się poza województwem łódzkim. Dotarcie przez to do osób decyzyjnych jest bardzo trudne. Dlatego 42 większość praktyk dla uczniów klas logistycznych organizowana jest w firmach o innym profilu, ale posiadających dział lub komórkę odpowiedzialną za logistykę. Respondenci wymieniali szereg barier typowych dla organizacji praktyk ewentualne pomyłki zawodowych dla uczniów klas związanych z logistyką: praca logistyka popełnione przez jest bardzo odpowiedzialna, niedoświadczoną osobę mogą okazać się bardzo kosztowne dla organizacji; praca logistyka jest bardzo skomplikowana, praktykant nie posiada wystarczającej wiedzy, by móc w niej uczestniczyć; w opinii przedsiębiorców poziom przygotowania praktykantów jest bardzo niski; szybkie tempo pracy logistyków nie pozwala im opiekować się praktykantem; specyfika pracy logistyka utrudnia włączenie w nią praktykanta, opiera się ona często na indywidualnym działaniu (rozmowa przez telefon, praca przy komputerze). Zdaniem przedsiębiorców biorących udział w focusach jedynymi okolicznościami, które nadawały obecności praktykanta w firmie sens, byłyby: sytuacja wakatu w organizacji – praktykant wykorzystuje okres praktyk do wdrożenia się w obowiązki; po praktykach zostaje zatrudniony w firmie na stałe; praktyki są dofinansowywane – dodatkowe środki niwelują niedogodności związane z obecnością praktykanta; połączenie praktyk z programem stypendialnym – przedłużenie czas praktyk (do co najmniej 1 roku) i wypłacanie praktykantowi wynagrodzenia ze stypendium. Także dyrektorzy szkół mieli pomysły na to, jak powinny wyglądać praktyki i na jakich warunkach powinny się odbywać. Według tych pomysłów, praktyki powinny obejmować pełen zakres prac na danym stanowisku (w przypadku logistyki praktykant poznawałby działania związane m.in. z magazynowaniem, koncentracją, spedycją). Pracodawcy powinni otrzymywać program praktyk, który wskazywałby, jakie czynności powinien poznać praktykant. Praktykant powinien odbywać praktyki w dziale związanym z kierunkiem jego kształcenia. 43 Warunkiem chyba najtrudniejszym do spełnienia jest przypisanie do jednego praktykanta jednego opiekuna, co zdaniem respondentów pozwoliłoby uniknąć zamieszania w firmie, a także zwiększyłoby efektywność samych praktyk. Przedstawiciele placówek edukacyjnych przyznali jednak, że osiągnięcie tego ideału jest obecnie bardzo trudne, a nawet niemożliwe. Jego wprowadzenie wymagałoby rozwiązań systemowych, na szczeblu centralnym. Prawdopodobnie wiązałoby się także z koniecznością dofinansowywania praktyk. 44 Wnioski i rekomendacje Lp. Obserwacja/wniosek/problem Rekomendacja Zdecydowana większość firm z branży logistycznej to firmy W ofercie szkół zawodowych kształcących na potrzeby branży 1. prowadzące działalność transportową w zakresie transportu logistycznej powinny dominować kierunki i profile kształcenia lądowego towarów lub osób. związane z transportem lądowym. Wśród pracowników firm z branży logistycznej dominują Należy uświadamiać uczniom gimnazjów dokonującym wyboru szkoły osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym lub ponadgimnazjalnej, że już po ukończeniu tego typu szkoły, (pod 2. średnim zawodowym. Firmy z branży logistycznej rzadko warunkiem, że będzie to szkoła zawodowa, a nie ogólnokształcąca) zatrudniają osoby z wykształceniem podstawowym, średnim mogą znaleźć pracę w branży logistycznej. Nie jest do tego niezbędne ogólnokształcącym i wyższym. ukończenie studiów wyższych. Najliczniej reprezentowane zawody w firmach z branży Rekomendacja j.w. logistycznej to kierowca, mechanik samochodowy i logistyk. Ponadto w ofercie szkół zawodowych mogłyby się znaleźć kursy 3. Kwalifikacje do wykonywania tych zawodów można zdobyć przygotowujące do egzaminów na prawo jazdy zawodowe kategorii C, na poziomie zasadniczej szkoły zawodowej lub technikum D i/lub C+E. W procesie rekrutacji do firm z branży logistycznej bardzo Należy kłaść duży nacisk na kształtowanie umiejętności praktycznych duże znaczenie ma doświadczenie zawodowe kandydata. W u uczniów szkół zawodowych i umożliwić nabywanie przez nich 4. przypadku absolwenta szkoły zawodowej warunek posiadania doświadczenia zawodowego już w trakcie nauki, np. poprzez bardziej bogatego doświadczenia zawodowego jest niemożliwy do rozbudowany system praktyk zawodowych. spełnienia. Pracodawcy często wolą zatrudniać osoby z wykształceniem wyższym, nawet niezwiązanym bezpośrednio z profilem Rozwiązaniem tych problemów mogłyby być certyfikaty umiejętności działalności firmy, niż absolwentów policealnych, średnich wydawane absolwentom średnich szkół technicznych, które dokładnie 5. czy zasadniczych szkół zawodowych. Często wynika to z przedstawiałyby pracodawcom kwalifikacje danego kandydata do faktu, iż przedsiębiorcy często posługują się innymi nazwami pracy. zawodów niż szkoły. Nie mają także wiedzy na temat tego, jakie konkretne umiejętności związane są z danym zawodem. Szkoły zawodowe, które chcą utrzymać się na rynku edukacyjnym Liczba szkół zawodowych w województwie łódzkim, z muszą konkurować między sobą, ale także muszą konkurować ze wyjątkiem szkół policealnych, zmniejsza się z roku na rok. szkołami ogólnokształcącymi. Należy zatem promować szkoły 6. Podobnie wyglądają zmiany w liczbie uczniów tych szkół. Jest zawodowe, m.in. przedstawiając zalety kształcenia zawodowego, jak to spowodowane w dużej mierze niżem demograficznym i chociażby to, że osoby z takim wykształceniem mają większe szanse zmniejszającą się liczbą młodzieży w wieku szkolnym. na rynku pracy niż osoby z wykształceniem ogólnym. Jednocześnie 45 7. 8. 9. 10. należy systematycznie podnosić jakość kształcenia w szkołach zawodowych, aby były one atrakcyjną alternatywą dla osób, które chcą zdobyć wykształcenie zawodowe, ale niekoniecznie na poziomie wyższym. Należy szerzej informować pracodawców o tym jakie umiejętności i Przedsiębiorcy w większości, nie mają wiedzy na temat kwalifikacje można zdobyć kształcąc się w zawodzie logistyka czy specyfiki zawodu logistyka czy spedytora, nie wiedzą co spedytora, np. poprzez wydawanie broszur informacyjnych, czy obejmuje program nauczania i jakie umiejętności można poszerzanie zakresu informatora o szkołach ponadgimnazjalnych o zdobyć kształcąc się w tym zawodzie w szkole średniej lub takie informacje. Można również pokusić się o stworzenie specjalnych policealnej. suplementów do dyplomu, informujących o tym, jakie uczeń posiada kwalifikacje. Do klas o profilach związanych z logistyką można wprowadzić Przedsiębiorcy zwrócili uwagę na to, że kształcenie w specjalizacje, dzięki którym uczeń lepiej pozna określony obszar zawodach logistyka czy spedytora może być zbyt ogólne. logistyki, np. logistykę transportu, logistykę produkcji, logistykę magazynowania, logistykę zaopatrzenia, logistykę dystrybucji. Czynnikiem zachęcającym do zatrudniania absolwentów, a jednocześnie przekonującym pracodawców o ich umiejętnościach mogłoby być uzyskiwanie przez uczniów certyfikatów umiejętności Świadectwo ukończenia szkoły zawodowej w zawodzie zawodowych. Niektóre z takich certyfikatów (np. Certyfikat związanym z logistyką może być dla przedsiębiorców Kompetencji Zawodowych w Krajowym/Międzynarodowym Przewozie niewystarczającym argumentem do zatrudnienia absolwenta Osób/Rzeczy) są obowiązkowe dla osób, które chcą prowadzić takiej szkoły, szczególnie jeśli nie posiada on doświadczenia działalność związaną z logistyką czy transportem. Posiadanie przez zawodowego. absolwenta takich certyfikatów byłoby korzystne dla pracodawców, gdyż pozwalałoby zaoszczędzić czas i pieniądze na szkolenie pracownika. Szkoły zawodowe mogłyby przygotowywać uczniów do uzyskania takich certyfikatów. Należy szerzej informować młodych ludzi o specyfice zawodów z Młodzi ludzie kończący gimnazjum i wybierający profil branży logistycznej oraz o tym, czego będą musieli się uczyć w dalszego kształcenia nie do końca robią to świadomie, gdyż ramach konkretnych zawodów, np. poprzez rozszerzenie informacji nie zdają sobie sprawy z zakresu wiedzy zawartych w informatorach o szkołach ponadgimnazjalnych lub i kompetencji, jakie będą musieli przyswoić. podczas promocji szkół na targach edukacyjnych. Większość uczniów kończących gimnazjum stara się poznać 11. miejsce w którym potencjalnie podejmie dalszą naukę, odwiedzają szkołę, do której zamierzają aplikować. Szkoły powinny wykorzystać tą szansę, aby przekonać młodych ludzi to swojego programu i profilu kształcenia. Podczas takich spotkań można ponadto wyjaśnić jakie są perspektywy pracy po ukończeniu danej szkoły i zdobyciu konkretnego zawodu. 46 Atrakcyjność szkolnictwa zawodowego w oczach młodzieży 12. zależy od wielu czynników, m.in. od opinii rodziców, czy starszego rodzeństwa. 13. 14. 15. 16. 17. Informacje na temat szkoły, jej oferty należy zatem kierować nie tylko do gimnazjalistów, ale także do ich rodziców i innych osób mających wypływ na decyzję potencjalnych kandydatów. Należy stale monitorować jakość kształcenia w szkołach zawodowych Głównym problemem dotyczącym atrakcyjności kształcenia i systematycznie ją podnosić, nie tylko w zakresie zajęć zawodowego jest opinia o niskim poziomie nauczania w praktycznych, ale także w zakresie przedmiotów ogólnych. Ponadto w szkołach zawodowych. Szczególnie czułe na ten problem są działaniach promocyjnych szkół, szczególnie techników należy kobiety, gdyż należą one do grupy o wyższych aspiracjach zwracać uwagę na to, że ich ukończenie nie tylko daje zawód, ale niż mężczyźni. Dla kobiet kształcenie zawodowe jest mniej również umożliwia pójście na studia, gdyż zdaje się tam maturę. atrakcyjne z tego względu, że najczęściej chcą one pójść na Zwiększanie atrakcyjności kształcenia w zasadniczych szkołach studia i są przekonane, że liceum ogólnokształcące zawodowych wymaga podkreślania szans na pewną przygotuje je do tego lepiej. i stabilną pracę (jeśli oczywiście prognozy dają taką pewność) zaraz po ukończeniu szkoły. Należy zintensyfikować współpracę szkół zawodowych z Mimo to, że obecnie prawie wszystkie badane szkoły przedsiębiorcami w zakresie zasięgania opinii pracodawców przy zawodowe współpracują z przedsiębiorcami, współpraca ta tworzeniu oferty kształcenia, gdyż tylko taka forma współpracy ogranicza się głównie do organizacji praktyk zawodowych w pozwoli na jak najlepsze dostosowanie oferty szkół do potrzeb firmach i wycieczek przedmiotowych do firm. pracodawców. Większość przedsiębiorców uważa, że nie ma żadnych Należy zmieniać ten pogląd, np. w formie kampanii informacyjno – korzyści płynących ze współpracy firm ze szkołami promocyjnej, która dla części badanych byłaby elementem zawodowymi. zachęcającym do nawiązania współpracy ze szkołą zawodową. Można zastanowić się nad rozwiązaniem polegającym na tym, że szkoła wraz z grupą praktykantów wysyła do firmy jednego ze swoich pracowników, który by się nimi opiekował. Pracownik ten powinien Organizacja praktyk zawodowych w przedsiębiorstwach jest być najpierw przeszkolony przez firmę, która organizuje praktyki. W kłopotliwa dla pracodawców. Często dezorganizuje pracę i ten sposób firma uniknęłaby „straty” jednego ze swoich pracowników wymaga oddelegowania jednego z pracowników do funkcji i nie musiałaby zatrudniać kogoś z kwalifikacjami pedagogicznymi. opiekuna praktyk. Dodatkowym utrudnieniem jest wymóg Ponadto program praktyk powinien być ustalany przez obie strony – posiadania kwalifikacji pedagogicznych przez tą osobę. zarówno szkoły, jak i przedsiębiorców, aby uniknąć dezorganizacji pracy w firmie i aby dyrektorzy mieli pewność, że uczniowie podczas praktyk zajmują się tym, czym powinni. Dyrektorzy szkół, szczególnie tych podobnych ze względu na profil Proponowane przez dyrektorów szkół zmiany w systemie kształcenia, powinni zawierać porozumienia i wspólnie lobbować na organizacji praktyk często wymagają wprowadzenia nowych rzecz zmian na szczeblu centralnym. Tworząc grupę mieliby też rozwiązań systemowych, na szczeblu centralnym oraz większą szansę na pozyskanie dofinasowania praktyk, bądź zwiększenia nakładów finansowych na praktyki. nawiązanie współpracy z jakimś dużym przedsiębiorstwem. 47 Spis rysunków i tabel Rysunek 1. Struktura pracowników firm z branży logistycznej według wykształcenia (N=200) ................................................................................................................. 10 Rysunek 2. Ocena stopnia trudności zrekrutowania pracowników z konkretnym poziomem wykształcenia; średnie z ocen na skali od 1 do 5 (N=200) ............................................ 12 Rysunek 3. Ocena perspektyw rozwoju branży logistycznej w województwie łódzkim przez przedsiębiorców (N=200) i dyrektorów szkół zawodowych (N=250) ............................... 16 Rysunek 4. Liczba uczniów przypadająca na poszczególne typy szkół zawodowych z podziałem na płeć w województwie łódzkim w 2010 ..................................................... 21 Rysunek 5. Średnia z ocen wyrażonych na 5 stopniowej skali (1 brak zainteresowania; 5 bardzo duże zainteresowanie) skłonności do kształcenia się w następujących zawodach związanych z logistyką: ............................................................................................ 29 Rysunek 6. Formy współpracy szkół zawodowych z przedsiębiorcami – odpowiedzi dyrektorów szkół (N=250) ........................................................................................ 35 Rysunek 7. Formy współpracy szkół zawodowych z przedsiębiorcami – odpowiedzi przedsiębiorców (N=200) ......................................................................................... 37 Rysunek 8. Powody braku współpracy pomiędzy badanymi firmami a szkołami zawodowymi (N=197) ................................................................................................................. 38 Rysunek 9. Bariery przeszkadzające w nawiązywaniu współpracy pomiędzy szkołami zawodowymi, a przedsiębiorcami w opinii dyrektorów szkół (N=250) ............................. 40 Rysunek 10. Czynniki utrudniające nawiązywanie współpracy firm ze szkołami zawodowymi w opinii przedsiębiorców (N=200) .............................................................................. 41 Tabela 1. Firmy zarejestrowane w bazie REGON w 2009 i 2010 roku w województwie łódzkim w poszczególnych działach Sekcji H Transport i gospodarka magazynowa ............ 8 Tabela 2. Liczba szkół zawodowych w województwie łódzkim w latach 2001 – 2010 ......... 20 Tabela 3. Liczba uczniów techników i szkół policealnych zgłoszonych do egzaminu zawodowego w zawodzie technika logistyka i technika spedytora oraz liczba wydanych dyplomów w latach 2008-2011 w województwie łódzkim .............................................. 23 48
