IB_01-2008 [PL_1]_paginy.qxd - Acta Bio

IB_01-2008 [PL_1]_paginy.qxd
2008-03-09
12:19
Page 47
Hyperbaric oxygen therapy as a supplement to surgical treatment
of diabetic foot syndrome
Grzegorz Knefel1, Marek Kawecki1, Bożena Szymańska1, Mariusz Nowak1, Justyna Glik1,
Grzegorz Cieślar2, Aleksander Sieroń1, 2
1
2
Centrum Leczenia Oparzeń, ul. Jana Pawła II 2, 41-100 Siemianowice Śląskie, tel. +48 (0) 32 735 74 44,
e-mail: [email protected]
Oddział Kliniczny Chorób Wewnętrznych, Angiologii i Medycyny Fizykalnej, Katedry Chorób Wewnętrznych w Bytomiu,
Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, ul. Batorego 15, 41-902 Bytom
Streszczenie
W pracy przedstawiono wyniki skojarzonego leczenia obejmującego farmakoterapię, postępowanie chirurgiczne oraz
hiperbaryczną terapię tlenową HBO u chorych z zespołem
stopy cukrzycowej. Materiał stanowiło 24 pacjentów ­ 11
kobiet i 13 mężczyzn ­ w średnim wieku 48 lat, chorujących na cukrzycę od 3 do 32 lat. Procedura terapeutyczna
polegała na wyrównaniu poziomu glikemii i zaburzeń metabolicznych, chirurgicznym opracowaniu rany (debridement) oraz hiperbarii tlenowej (od 2 do 60 trwających
70 minut ekspozycji na działanie tlenu pod ciśnieniem
2,5 ATA). U 13 pacjentów uzyskano całkowite ustąpienie
lub znaczne zmniejszenie zmian miejscowych, a u 5 chorych leczenie zapobiegło planowanej amputacji stopy. Amputacje wykonano jedynie u 4 pacjentów. 7 chorych zrezygnowało z kontynuacji leczenia w trakcie cyklu terapeutycznego, pomimo uzyskanej poprawy stanu miejscowego.
Uzyskane wyniki potwierdzają, że zastosowanie HBO jako
leczenia uzupełniającego w terapii stopy cukrzycowej jest
skuteczną metodą, pozwalającą na znaczne ograniczenie
rozległości uszkodzeń tkanek powstałych w przebiegu cukrzycy. HBO przyczynia się do redukcji powikłań związanych z wystąpieniem infekcji tkanek miękkich i kości oraz
umożliwia samoistne zagojenie się ran.
Słowa kluczowe: stopa cukrzycowa, hiperbaryczna terapia
tlenowa, leczenie skojarzone
Abstract
The results of a combined treatment of patients with diabetic foot syndrome including pharmacotherapy, surgical
procedures, as well as hyperbaric oxygen therapy (HBO)
are presenetd. 24 patients (11 women and 13 men) with
mean age of 48 years, suffering from diabetes within a period of 3 to 32 years, were included in the trial. Therapeutic procedures consisted of the compensation of glycemia
and metabolic disorders, surgical debridement of wound,
as well as hyperbaric oxygen therapy (2 to 60 exposures to
hyperbaric oxygen at a pressure of 2,5 ATA, within 70 minutes). In case of 13 patients total subsidence or significant
improvement of local lesions was achieved and in 5 patients the combined treatment enabled to avoid foot amputation, which was previously anticipated. The necessity of
amputation procedure occurred in case of 4 patients, only.
Seven patients discontinued therapeutic cycle, despite the
improvement of the local status. The obtained results confirm that application of HBO as supplementary method in
the treatment of diabetic foot syndrome is an efficient form
of therapy enabling limitation of extensiveness of tissue lesions caused by diabetes, reduction of complications related to infection in soft tissues and bones, as well as it stimulates self-originated healing of wounds.
Acta Bio-Optica et Informatica Medica 1/2008, vol. 14
Key words: diabetic foot syndrome, hiperbaric oxygen therapy, combined treatment
Wstęp
Stopa cukrzycowa (zespół stopy cukrzycowej) to zespół przewlekłych objawów występujących u chorych na cukrzycę,
związany z uszkodzeniami w obrębie układu naczyniowego
i nerwowego stopy. Zmiany te, związane z długotrwałą chorobą, stanowią poważny problem leczniczy. Upośledzają
ukrwienie tkanek, zaburzają procesy metaboliczne, zwiększając podatność tkanek na infekcje i na rozwój zgorzeli [1, 2].
Najbardziej podatni są zazwyczaj chorzy z cukrzycą po przekroczeniu 50. roku życia. Z powodu upośledzenia ukrwienia
tkanek i zmian metabolicznych niebezpieczeństwo zgorzeli
wzrasta 50-krotnie. Odczuwanie bólu i zmian temperatury
jest też znacznie upośledzone, stąd wynika późne zauważenie
zmian troficznych przez chorego [3].
Zmiany pierwotne pojawiają się najczęściej na paluchu, pod
postacią czarnobłękitnego zabarwienia opuszki (okres przedzgorzelinowy). Zgorzel może mieć charakter wilgotny lub suchy [4]. W zgorzeli wilgotnej tkanki martwicze są pokryte
ciemną wydzieliną z pęcherzami na obwodzie zmiany. Infekcja rozprzestrzenia się wzdłuż przestrzeni tkankowych i pochewek ścięgnistych. Granice zmian nie są wyraźnie widoczne. Zgorzel sucha powoduje wyraźną mumifikację tkanek.
Dodatkowo stan często pogarsza współistniejąca miażdżyca
dużych naczyń. Rozpoznanie przyczyny zgorzeli opiera się na
podstawie wywiadu, badania klinicznego, badaniach laboratoryjnych i naczyniowych. Stopa cukrzycowa na tle zmian naczyniowych zazwyczaj jest prawidłowo ucieplona, z dobrze
wyczuwalnym tętnem na obwodzie. Dolegliwości bólowe są
umiarkowane, zmiany troficzne narastają powoli. Objawy
rozwiniętej infekcji występują późno, będąc sygnałem trudnej
do opanowania, rozkojarzonej cukrzycy [5].
Cukrzyca występuje u ponad 190 milionów ludzi na świecie (dane z 2003 r.).W Polsce liczbę chorych ocenia się na
1,5-2 miliony. Prawdopodobieństwo amputacji w zakresie
kończyny dolnej u chorych na cukrzycę jest ok. 25 razy
większe niż u pacjentów zagrożonych amputacją z przyczyn
naczyniowych. Na 6 amputacji wykonywanych z powodu
zaburzeń ukrwienia kończyn dolnych aż 5 dotyczy chorych
z cukrzycą [6].
Przyczyny wystąpienia stopy cukrzycowej [7, 8, 9, 10]:
długotrwały przebieg choroby, urazy mechaniczne, nieprawidłowe obuwie oraz zła pielęgnacja pojawiających się
zmian,
zmiany w naczyniach stopy, głównie w obrębie mikrokrążenia (mikroangiopatia cukrzycowa),
ograniczenie produkcji tkankowego tlenku azotu (NO),
zmiany w zakresie nerwów obwodowych stopy (neuropatia obwodowa autonomiczna i somatyczna),
deformacja struktur kostnych,
47
medycyna fizykalna / physical medicine
Hiperbaryczna terapia tlenowa jako uzupełnienie
chirurgicznego leczenia zespołu stopy cukrzycowej