Wybory ¿ywieniowe aktywnych zawodowo mężczyzn z populacji

GacekHig
Probl
M, Epidemiol
Chrzanowska
2007,
M. 88(3):
Wybory
327-331
¿ywieniowe aktywnych zawodowo mê¿czyzn z populacji krakowskiej ...
327
Wybory ¿ywieniowe aktywnych zawodowo mê¿czyzn
z populacji krakowskiej w zale¿noœci od wieku
Dietary choices of professionally active men in the population of Cracow in relation to their age
MARIA GACEK 1/, MARIA C HRZANOWSKA 2/
1/
2/
Zak³ad Higieny i Promocji Zdrowia, Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie
Zak³ad Antropologii, Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie
Cel pracy. Poznanie wyborów ¿ywieniowych pracuj¹cych mê¿czyzn
w zale¿noœci od wieku.
Aim. To characterize dietary choices of working men in relation to their
age.
Materia³. Badaniami objêto grupê 1453 mê¿czyzn w wieku 18-65 lat,
zatrudnionych w Hucie T. Sendzimira (HTS) w Krakowie.
Material. The study included 1453 men aged 18-65 working at
T. Sendzimir’s Steelworks in Cracow.
Wyniki i wnioski. Preferencje ¿ywieniowe w odniesieniu do niektórych
grup œrodków spo¿ywczych wraz z wiekiem ulegaj¹ zmianie. Korzystne
z punktu widz enia zdrowego od¿ywiania tendencje dotyczy³y
zmniejszaj¹cej siê z wiekiem preferencji dla mleka t³ustego, miêsa
czerwonego, podrobów, jaj, mas³a, wyrobów cukierniczych i s³odkich
napojów gazowanych, a zwiêkszaj¹cej siê w odniesieniu do kasz
gruboziarnistych.
Results and conclusions. Dietary preferences concerning some groups
of food products change with age. From the point of view of healthy
style of consumption, beneficial changes with age included diminishing
preference towards fatty milk, red meat, offal products, eggs, butter,
confectionery and sweet sparkling beverages and increasing preference
for whole meal cereals.
S³owa kluczowe: wybory ¿ywieniowe, mê¿czyŸni
Key words: dietary choices, men
© Probl Hig Epidemiol 2007, 88(3): 327-331
Adres do korespondencji / Address for correspondence
www.phie.pl
Nades³ano: 10.05.2007
Zakwalifikowano do druku: 24.09.2007
Dr n. kult. fiz. Maria Gacek
Zak³ad Higieny i Promocji Zdrowia, Akademia Wychowania Fizycznego
w Krakowie, Al. Jana Paw³a II 78, 31-571 Kraków
e-mail: [email protected]
Wstêp
Cel pracy
Prawid³owy sposób ¿ywienia opiera siê na poda¿y sk³adników pokarmowych w iloœciach i proporcjach uwzglêdniaj¹cych potrzeby fizjologiczne ustroju [1]. Korzystna modyfikacja sposobu ¿ywienia,
zwi¹zana z ograniczaniem spo¿ycia t³uszczów zwierzêcych, rafinowanych cukrów prostych, soli kuchennej oraz ¿ywnoœci wysoko przetworzonej, przy
jednoczesnym wzroœcie spo¿ycia produktów bogatych w kwasy t³uszczowe nienasycone, b³onnik pokarmowy oraz witaminy antyoksydacyjne, stanowi
o zmniejszaniu zagro¿enia degeneracyjnymi chorobami dietozale¿nymi, w tym choroby niedokrwiennej serca i niektórych nowotworów [2, 3, 4, 5].
Do okreœlenia ogólnego modelu ¿ywienia ró¿nych
grup ludnoœci wykorzystywane s¹ badania preferencji
pokarmowych [6]. Rozpoznanie preferencji uzupe³nia ocenê sposobu ¿ywienia i u³atwia ocenê skutecznych programów racjonalizacji od¿ywiania, co w kontekœcie istotnych powi¹zañ miêdzy ¿ywieniem a zdrowiem nabiera szczególnego znaczenia [7].
Poznanie i charakterystyka wyborów ¿ywieniowych pracuj¹cych mê¿czyzn z populacji wielkomiejskiej w zale¿noœci od wieku.
Materia³ i metody
Badaniami objêto grupê 1453 mê¿czyzn w wieku 18-65 lat, zatrudnionych w Hucie T. Sendzimira
(HTS) w Krakowie. Badani mê¿czyŸni stanowi¹ oko³o
15% wszystkich pracowników HTS i wy³onionych
z niej spó³ek. Z dokonanej charakterystyki socjodemograficznej wynika, i¿ grupê dominuj¹c¹ stanowi¹
pracownicy legitymuj¹cy siê wykszta³ceniem podstawowymi i zasadniczym zawodowym (68%); oko³o
1/4 posiada wykszta³cenie œrednie a oko³o 6% pomaturalne i wy¿sze. Blisko 10% badanych zajmuje stanowiska kierownicze. Badani w wiêkszoœci s¹ ¿onaci
(83%), a 13,5% próby stanowi¹ kawalerowie. Osoby
rozwiedzione i owdowia³e stanowi¹ niewielkie frakcje. Blisko 3/4 ogó³u badanych mieszka w Krakowie,
a pozostali w pobliskich miejscowoœciach. Wiek ba-
328
Probl Hig Epidemiol 2007, 88(3): 327-331
danych kszta³towa³ siê nastêpuj¹co: do 20 roku ¿ycia
(r.¿.) – 33 mê¿czyzn, 20-29 lat – 207, 30-39 lat – 377,
40-49 lat – 519, 50-59 lat – 273, powy¿ej 60 r.¿. – 44.
Oceny wyborów ¿ywieniowych dokonano w oparciu o autorski kwestionariusz ankiety, w którym zastosowano skalê 3-wariantow¹: „preferuje” (w rozumieniu wybiera czêsto), „ogranicza” i „trudno powiedzieæ”, w odniesieniu do podstawowych grup œrodków spo¿ywczych. Rozk³ad wyników przedstawiono
w procentach.
WskaŸniki preferencji dla miêsa bia³ego s¹ wy¿sze
ni¿ dla miêsa czerwonego we wszystkich grupach
wieku. Ten asortyment produktów jest preferowany
przez oko³o 3/4 badanych mê¿czyzn. Podobny rozk³ad wyników uzyskano dla ryb. Wysoki jednak jest
równie¿ poziom preferencji dla podrobów; wynosi
60,6% w grupie mê¿czyzn najm³odszych i 36,4% w
grupie mê¿czyzn po 60. r.¿. (tab. II). Wraz z wiekiem
zmniejsza siê natomiast preferencja dla jaj, wynosz¹c
81,8% w grupie do lat 20., a 34,1% w grupie powy¿ej
60. r.¿. Podobne tendencje opisano dla mas³a (66,7%
vs 31,8%). Wraz z wiekiem zmniejsza siê tak¿e odsetek mê¿czyzn unikaj¹cych olejów roœlinnych
(z 30,3% do 13,6%) (tab. III). Równie¿ z wiekiem
zmniejsza siê skala preferencji wyrobów cukierniczych (84,8% vs 29,5%) (tab. IV). WskaŸnik preferencji dotycz¹cy kasz z wiekiem zwiêksza siê, gdy¿
œrodki te preferuje oko³o 40% u mê¿czyzn do 60. r.¿.,
a u starszych dotyczy 63,6%. Poziom preferencji warzyw i owoców jest wysoki (tab. V). Woda mineralna
oraz soki osi¹gaj¹ najwiêkszy odsetek wskazañ wœród
mê¿czyzn z m³odszych grup wieku. Stwierdzono
ponadto tendencjê wyraŸnego spadku wskaŸnika preferencji dla s³odkich napojów gazowanych wraz
z wiekiem mê¿czyzn; napoje te chêtnie wybiera wiêkszoœæ badanych do 20. r.¿. (81,8%), prawie po³owa
mê¿czyzn do 30. r.¿. (49,3%), 1/4 badanych w wieku
41–50 lat i 4,5% mê¿czyzn po 60. r.¿. (tab. VI).
Wyniki
Preferencje pokarmowe aktywnych zawodowo
mê¿czyzn w wyró¿nionych kategoriach wieku analizowano dla wybranych grup produktów zalecanych
i przeciwwskazanych w racjonalnej diecie. Poziom
preferencji t³ustego mleka i jego przetworów wykazuje tendencjê zni¿kow¹ wraz z wiekiem badanych
(63,6% wskazañ w grupie najm³odszych i 36,4%
w grupie najstarszych mê¿czyzn). Po 50. r.¿. wskaŸnik preferencji dla mleka chudego jest wy¿szy ni¿ dla
mleka o wysokiej zawartoœci t³uszczu (45,1% vs
34,8% i 50,0 vs 36,4% w odpowiednich grupach wieku) (tab. I). Podobnie wyraŸna tendencja spadkowa
wystêpuje w zakresie wskaŸnika preferencji dla miêsa czerwonego; w grupie mê¿czyzn najm³odszych
stwierdza siê 48,5%, a w najstarszej 6,8% wskazañ.
Tabela I. Wybory ¿ywieniowe mê¿czyzn dotycz¹ce mleka i przetworów mlecznych (w %)
Table I. Dietary choices of men concerning milk and milk products (%)
Produkty
Wybory
Wiek badanych mê¿czyzn (w latach) / Age (years)
Products
Choices
<20
20–29
30–39
40–49
50–59
³60
Mleko (sery) t³uste
Fat milk (cheese)
preferuje / prefers
ogranicza / limits
brak zdania / no opinion
63,6
18,2
18,2
55,6
21,7
22,7
47,5
20,2
32,3
42,0
19,1
38,9
34,8
24,9
40,3
36,4
29,5
34,1
Mleko (sery) chude
Skim milk (cheese)
preferuje / prefers
ogranicza / limits
brak zdania / no opinion
66,7
30,3
3,0
52,2
21,3
26,5
48,0
18,0
34,0
43,3
16,6
40,1
45,1
12,8
42,1
50,0
15,9
34,1
Tabela II. Wybory ¿ywieniowe mê¿czyzn dotycz¹ce miêsa i jego przetworów oraz ryb (w %)
Table II. Dietary choices of men concerning meat and meat products and fish (%)
Produkty
Wybory
Products
Choices
<20
20–29
Wiek badanych mê¿czyzn (w latach) / Age (years)
30–39
40–49
50–59
³60
Miêso czerwone
Red meat
preferuje / prefers
ogranicza / limits
brak zdania / no opinion
48,5
42,4
9,1
30,0
44,9
25,1
26,5
34,8
38,7
22,5
32,2
45,3
21,6
35,5
42,9
6,8
47,7
45,5
Miêso bia³e
White meat
preferuje / prefers
ogranicza /limits
brak zdania /no opinion
75,7
6,1
18,2
75,4
6,2
18,4
77,4
2,4
20,2
70,3
2,3
27,4
71,8
4,0
24,2
84,1
0,0
15,9
Podroby
Offal products
preferuje / prefers
ogranicza / limits
brak zdania / no opinion
60,6
27,3
12,1
56,0
17,4
26,6
51,7
16,7
31,6
42,8
17,0
40,2
40,7
17,6
41,7
27,2
36,4
36,4
Ryby
Fish
preferuje / prefers
ogranicza / limits
brak zdania / no opinion
78,8
15, 1
6,1
75,4
7,7
16,9
77,2
4,8
18,0
72,1
3,3
24,6
73,3
4,4
22,3
77,3
0,0
22,7
Gacek M, Chrzanowska M. Wybory ¿ywieniowe aktywnych zawodowo mê¿czyzn z populacji krakowskiej ...
329
Tabela III. Wybory ¿ywieniowe mê¿czyzn dotycz¹ce t³uszczów oraz jaj (w %)
Table III. Dietary choices of men concerning fats and eggs (%)
Produkty
Wybory
Wiek badanych mê¿czyzn (w latach) / Age (years)
Products
Choices
<20
20–29
30–39
40–49
50–59
³60
Mas³o
Butter
preferuje / prefers
ogranicza / limits
brak zdania / no opinion
66,7
21,2
12,1
53,2
21,7
25,1
47,0
22,5
30,5
38,8
21,4
39,8
36,6
25,3
38,1
31,8
36,4
31,8
Margaryna
Margarine
preferuje / prefers
ogranicza / limits
brak zdania / no opinion
66,7
27,3
6,0
42,5
30,9
26,6
38,5
22,8
38,7
32,8
21,9
45,3
34,8
17,9
47,3
40,9
20,5
38,6
Oleje roœlinne
Vegetable oil
preferuje prefers
ogranicza limits
brak zdania / no opinion
57,6
30,3
12,1
46,9
24,1
29,0
44,6
18,3
37,1
46,1
11,9
42,0
48,0
12,4
39,6
56,8
13,6
29,6
Jaja
Eggs
preferuje / prefers
ogranicza / limits
brak zdania / no opinion
81,8
9,1
9,1
78,8
5,3
15,9
68,4
9,3
22,3
55,1
11,6
33,3
49,8
17,2
33,0
34,1
25,0
40,9
50-59
³60
Tabela IV. Wybory ¿ywieniowe mê¿czyzn dotycz¹ce wyrobów cukierniczych (w %)
Table IV. Dietary choices of men concerning confectionery (%)
Wybory
Wiek badanych mê¿czyzn (w latach) / Age (years)
Choices
<20
20-29
30-39
40-49
Preferuje / prefers
84,9
56,0
46,2
35,8
29,7
29,6
Ogranicza / limits
12,1
22,7
20,4
22,2
24,9
40,9
3,0
21,3
33,4
42,0
45,4
29,5
Brak zdania / no opinion
Tabela V. Wybory ¿ywieniowe mê¿czyzn dotycz¹ce warzyw i owoców oraz kasz (w %)
Table V. Dietary choices of men concerning vegetables, fruits and cereals (%)
Produkty
Wybory
Wiek badanych mê¿czyzn (w latach) / Age (years)
Products
Choices
<20
20–29
30–39
40–49
50–59
³60
Warzywa
Vegetables
preferuje prefers
ogranicza limits
brak zdania no opinion
87,9
3,0
9,1
74,8
6,8
18,4
70,3
3,4
26,3
68,6
2,5
28,9
73,6
1,1
25,3
79,5
0,0
20,5
Owoce
Fruits
preferuje prefers
ogranicza limits
brak zdania no opinion
97,0
0,0
3,0
78,7
2,9
18,4
78,5
2,4
19,1
69,4
1,3
29,3
74,7
2,2
23,1
79,5
2,3
18,2
Kasze
Cereals
preferuje prefers
ogranicza limits
brak zdania no opinion
45,4
39,4
18,2
38,7
33,8
27,5
38,7
26,3
35,0
43,0
18,5
38,5
44,7
13,5
41,8
63,6
9,1
27,3
Tabela VI. Wybory ¿ywieniowe mê¿czyzn dotycz¹ce napojów (w %)
Table VI. Dietary choices of men concerning beverages (%)
Produkty
Wybory
Wiek badanych mê¿czyzn (w latach) / Age (years)
Products
Choices
<20
20–29
30–39
40–49
50–59
³60
Soki owocowe
Fruit juices
preferuje / prefers
ogranicza / limits
brak zdania / no opinion
87,9
3,0
9,1
78,3
2,9
18,8
70,6
3,7
25,7
59,2
5,0
35,8
57,1
8,8
34,1
61,4
13,6
25,0
Woda mineralna
Mineral water
preferuje / prefers
ogranicza / limits
brak zdania / no opinion
81,8
9,1
9,1
73,4
4,4
22,2
65,0
7,4
27,6
60,9
5,4
33,7
65,2
6,2
28,6
61,4
11,4
27,2
S³odkie napoje gazowane
Sweet sparkling beverages
preferuje prefers
ogranicza limits
brak zdania / no opinion
81,8
12,1
6,1
49,3
26,1
24,6
38,7
24,2
37,1
25,8
27,9
46,3
17,6
38,5
43,9
4,6
56,8
38,6
Kawa, herbata
Coffee, tea
preferuje / prefers
ogranicza / limits
brak zdania / no opinion
84,8
9,1
6,1
71,5
10,6
17,9
75,9
4,8
19,3
72,8
4,8
22,4
68,9
5,5
25,6
81,8
4,6
13,6
330
Dyskusja
Prezentowane wyniki wskazuj¹ na zmiany w poziomie preferencji dla niektórych grup produktów
spo¿ywczych wœród mê¿czyzn w zale¿noœci od wieku. Pozytywnie oceniæ nale¿y zmniejszaj¹cy siê z wiekiem wskaŸnik preferencji dla mleka t³ustego, czerwonego miêsa, podrobów, jaj i mas³a, których ograniczone uwzglêdnianie w ¿ywieniu sprzyja³oby
mniejszej poda¿y kwasów t³uszczowych nasyconych
i cholesterolu, a zatem ogranicza³oby aterogennoœæ
diety i zmniejsza³o zagro¿enie rozwojem degeneracyjnych schorzeñ uk³adu kr¹¿enia [8]. Zarazem jednak porównanie poziomu preferencji mas³a i margaryny dowodzi, i¿ mê¿czyŸni w ka¿dej grupie wieku,
oprócz mê¿czyzn po 60. r.¿., chêtniej wybieraj¹ mas³o ni¿ margarynê. Podobnie, badania preferencji
¿ywieniowych wœród mê¿czyzn w wieku 26-60 lat
w zakresie t³uszczów [9] wykaza³y, i¿ mê¿czyŸni najczêœciej (ponad 35%) do smarowania pieczywa wybieraj¹ mas³o, du¿¹ popularnoœci¹ cieszy³a siê tak¿e
margaryna i mas³o roœlinne (ponad 25%). Niewielki
odsetek badanych preferowa³ produkty o obni¿onej
zawartoœci t³uszczu. Badania preferencji dotycz¹cych
wybranych produktów mlecznych w zale¿noœci od
zawartoœci t³uszczu wykaza³y, i¿ produkty o zmniejszonej zawartoœci t³uszczu wskazywa³a mniej ni¿
po³owa mê¿czyzn (45,7%). Badania Babicz-Zieliñskiej
i £ysiak-Szyd³owskiej [10] dotycz¹ce preferencji m³odzie¿y akademickiej w zakresie spo¿ycia t³uszczów
wykaza³y, i¿ studenci uczelni Trójmiasta wœród t³uszczów do smarowania pieczywa najbardziej preferuj¹
margarynê, mas³o i masmix, w grupie t³uszczów do
pieczenia i sma¿enia – olej i margarynê, zaœ wœród
t³uszczów do sa³atek – majonez.
W badaniach w³asnych poziom preferencji dla
mleka o zró¿nicowanej zawartoœci t³uszczu wœród
mê¿czyzn do 50. r.¿. kszta³towa³ siê na podobnym
poziomie, dopiero mê¿czyŸni po 51. r.¿. czêœciej wskazywali na mleko o obni¿onej zawartoœci t³uszczu. Badania preferencji i czynników wyboru produktów
mlecznych wœród osób doros³ych w wieku 24-64 lata
z regionu Wielkopolski [11] wykaza³y, i¿ najbardziej
preferowanymi napojami mlecznymi by³y napoje fermentowane owocowe (29% mê¿czyzn) i mleko.
Wiêkszoœæ respondentów preferowa³a sery twarogowe naturalne oraz sery ¿ó³te, a 1/3 nie spo¿ywa³a serów pleœniowych i wêdzonych. Tylko oko³o 30% populacji spo¿ywa³o codziennie mleko, 12% jogurty
owocowe, 11% sery ¿ó³te i 9% sery twarogowe. Badania preferencji ¿ywieniowych wœród ¿o³nierzy wojsk
lotniczych w Poznaniu wykaza³y, i¿ mê¿czyŸni preferowali szczególnie wêdliny wysokogatunkowe i potrawy miêsne wysokiej jakoœci. Z produktów mlecznych najbardziej preferowali t³uste ¿ó³te sery, a najmniej sery topione i twarogi [12]. Z badañ Matuszew-
Probl Hig Epidemiol 2007, 88(3): 327-331
skiej [13] wynika, i¿ œwiadomoœæ koniecznoœci ograniczania, ze wzglêdów zdrowotnych, spo¿ycia ¿ywnoœci o wysokiej zawartoœci t³uszczu, jest w Polsce
coraz wiêksza i obserwuje siê tendencje zmian
w strukturze spo¿ycia mleka i t³uszczów na korzyœæ
margaryn oraz t³uszczów mieszanych z ograniczeniem mas³a. Podobnie w wielu krajach zachodnich
obserwuje siê korzystne zmiany w konsumpcji ¿ywnoœci na rzecz wiêkszego udzia³u produktów niskot³uszczowych. Te korzystne zmiany s¹ najbardziej
widoczne w konsumpcji mleka i t³uszczów do smarowania pieczywa. W Wielkiej Brytanii mleko o obni¿onej zawartoœci t³uszczu stanowi³o 1/3 ogólnej
iloœci mleka sprzedawanego [14]. Równie¿ programy profilaktyczne przeprowadzone w innych krajach
wykaza³y, ¿e modyfikacja w sposobie ¿ywienia, w tym
w zakresie t³uszczów, mog³aby wp³yn¹æ na obni¿enie siê zachorowalnoœci na metaboliczne choroby
degeneracyjne [15].
Korzystne, stwierdzone w badaniach w³asnych,
tendencje dotycz¹ równie¿ zmniejszaj¹cej siê z wiekiem preferencji w odniesieniu do wyrobów cukierniczych, jako produktów o bardzo wysokiej gêstoœci
energetycznej i niskiej gêstoœci od¿ywczej oraz s³odkich napojów gazowanych. Ograniczanie spo¿ycia
wyrobów cukierniczych, poprzez ograniczanie nadpoda¿y energii w racjach pokarmowych, mo¿e stanowiæ czynnik sprzyjaj¹cy utrzymywaniu nale¿nej
masy cia³a lub redukcji ponadnormatywnej masy cia³a. W badaniach Zielke i Kostrzewy-Tarnowskiej [6]
nad zale¿noœciami miêdzy preferencjami pokarmowymi a wybranymi parametrami stanu od¿ywienia
osób starszych wykazano, ¿e istnieje istotna dodatnia
korelacja pomiêdzy stopniem preferencji pokarmów
wysokokalorycznych i potraw miêsnych sma¿onych
na t³uszczu a wskaŸnikiem BMI i procentem tkanki
t³uszczowej w ciele kobiet. W przypadku pokarmów
niskokalorycznych potraw gotowanych miêsnych
zale¿noœæ ta nie by³a istotna statystycznie.
Korzystnie oceniæ nale¿y równie¿ opisany w badaniach w³asnych wzrost poziomu preferencji w odniesieniu do kasz, które jako produkty œrednioglikemiczne, stanowi¹ce bogate Ÿród³o b³onnika, s¹ zalecane w prawid³owym ¿ywieniu. Stwierdzony generalnie wysoki poziom preferencji warzyw i owoców
jest najwy¿szy u najm³odszych mê¿czyzn. Badania
Czarnociñskiej i wsp. [16] na temat wp³ywu wieku
i p³ci mieszkañców Szczecina na preferencje dla produktów zbo¿owych wykaza³y, i¿ produkty zbo¿owe
bêd¹ce dobrym Ÿród³em b³onnika by³y istotnie czêœciej preferowane przez doros³ych ni¿ przez m³odzie¿
oraz przez kobiety ni¿ przez mê¿czyzn. Z kolei w zakresie warzyw i owoców stwierdzono, i¿ p³eæ istotnie
ró¿nicowa³a upodobania g³ównie w stosunku do
warzyw, przy czym by³y one bardziej lubiane przez
Gacek M, Chrzanowska M. Wybory ¿ywieniowe aktywnych zawodowo mê¿czyzn z populacji krakowskiej ...
kobiety ni¿ przez mê¿czyzn oraz przez doros³ych ni¿
przez m³odzie¿ [17]. Rezultaty wskazuj¹ce na ró¿nicowanie siê preferencji pokarmowych w zale¿noœci od p³ci wykazano równie¿ w badaniach wœród
m³odzie¿y akademickiej w Krakowie [18].
Z piœmiennictwa wynika, i¿ na zachowania zdrowotne, w tym ¿ywieniowe, wp³ywaj¹ równie¿ czynniki kulturowe oraz wskaŸniki usytuowania spo³ecznego, czyli status spo³eczno-ekonomiczny, zale¿ny od
poziomu wykszta³cenia, charakteru wykonywanej
pracy i warunków bytowych cz³owieka [19, 20, 21,
22, 23].
Deklarowane przez mê¿czyzn, zmieniaj¹ce siê
z wiekiem, preferencje pokarmowe sugeruj¹ pope³nianie b³êdów ¿ywieniowych, których ograniczanie
331
mog³oby stanowiæ wa¿ny czynnik podnosz¹cy stan
zdrowia i jakoœæ ¿ycia badanych.
Wnioski
1. Preferencje ¿ywieniowe w odniesieniu do niektórych grup œrodków spo¿ywczych wraz z wiekiem ulegaj¹ zmianie.
2. Korzystne z punktu widzenia racjonalnego od¿ywiania tendencje dotyczy³y zmniejszaj¹cej siê
z wiekiem preferencji dla mleka t³ustego, miêsa
czerwonego, podrobów, jaj, mas³a, wyrobów cukierniczych i s³odkich napojów gazowanych,
a zwiêkszaj¹cej siê w odniesieniu do kasz gruboziarnistych.
Piœmiennictwo / References
1. Ziemlañski Œ. (red.) Normy ¿ywienia cz³owieka. Podstawy fizjologiczne. PZWL, Warszawa 2001.
2. Szostak WB, Cybulska B. Profilaktyka mia¿d¿ycy w œwietle pogl¹dów na jej etiopatogenezê. Wiad Lek 1990; 15-16:
782-787.
3. Ziemlañski Œ. Wspó³czesne problemy ¿ywienia cz³owieka. ¯yw Cz³ow Metab 1994; 3: 203-221.
4. Szponar L. Jakoœæ zdrowotna ¿ywnoœci i racjonalne ¿ywienie w zapobieganiu chorobom na tle wadliwego ¿ywienia.
¯yw Cz³ow Metab 1994; 1: 3-15.
5. Gawêcki J, Hryniewiecki L. (red.) ¯ywienie cz³owieka. Podstawy nauki o ¿ywieniu. PWN, Warszawa 2000.
6. Zielke B, Kostrzewa-Tarnowska A. Preferencje pokarmów
o zró¿nicowanej wartoœci energetycznej a wybrane parametry stanu od¿ywienia osób starszych. ¯yw Cz³ow Metab 2001; 28, Supl.: 125-130.
7. Babicz-Zieliñska E. Studia nad preferencjami pokarmowymi oraz determinantami wyboru ¿ywnoœci w wybranych
grupach konsumenckich. Wyd. WSM, Gdynia 1999.
8. Cybulska B, Szostak WB. Narodowy Program Profilaktyki
Cholesterolowej w Polsce. Strategia indywidualna. Wiad
Lek 1990; 15-16: 796-805.
9. Boles³awska I, Maruszewska M, Przys³awski J. Preferencje i czynniki wyboru t³uszczów wœród osób doros³ych. ¯yw
Cz³ow Metab 2003, 30, 1/2: 154-159.
10. Babicz-Zieliñska E, £ysiak-Szyd³owska W. Preferencje m³odzie¿y akademickiej w zakresie spo¿ycia t³uszczów. ¯yw
Cz³ow Metab 1997; 24, 2: 27-34.
11. Maruszewska M, Boles³awska I, Przys³awski J. Preferencje i czynniki wyboru produktów mlecznych wœród osób
doros³ych z regionu Wielkopolski. ¯yw Cz³ow Metab
2003; 30, 1/2: 165-170.
12. Szczepaniak B, Górecka D, Flaczyk E. Preferencje produktów i potraw wœród ¿o³nierzy wojsk lotniczych w Poznaniu. ¯yw Cz³ow Metab 2005, 32 (supl. 1, cz. 1): 533-538.
13. Matuszewska I. Akceptacja konsumencka produktów o obni¿onej zawartoœci t³uszczu – metodyka i kierunki badañ.
¯yw Cz³ow Metab 1997, 24, 2: 91-102.
14. Lindley MG. Fat replaced ingredients and the markets for
fat-reduced foods. [in]: Khan R. (ed.): Low-calorie foods
and food ingredients. Blackie Academic & Professional,
London 1993.
15. ***Food, Nutrition and the Prevention of Cancer: A Global Perspective. World Cancer Research Found and American Institute for Cancer Research, 1997.
16. Czarnociñska J, Babicz-Zieliñska E, Schlegel-Zawadzka M,
W¹do³owska L, Przys³awski J. Wp³yw wieku i p³ci mieszkañców Szczecina na preferencje dla produktów zbo¿owych. ¯yw Cz³ow Metab 2002, 29, Suplement: 340-344.
17. Czarnociñska J, Babicz-Zieliñska E, W¹do³owska L, Przys³awski J, Schlegel-Zawadzka M. Wp³yw wieku i p³ci mieszkañców Szczecina na preferencje dla warzyw i owoców.
¯yw Cz³ow Metab 2002, 29, Supl.: 334-339.
18. Gacek M. Charakterystyka sposobu ¿ywienia m³odzie¿y
akademickiej rozpoczynaj¹cej studia w Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie. Roczn PZH 2003, 54, 2:
207-212.
19. Senyszyn J. Konsumpcja ¿ywnoœci w œwietle potrzeb i uwarunkowañ. Prace Uniwersytetu Gdañskiego, Gdañsk 1992.
20. Narojek L. Niektóre aspekty uwarunkowañ zachowañ
¿ywieniowych. Prace I¯¯, Warszawa 1993.
21. Je¿ewska-Zychowicz M. Zachowania ¿ywieniowe konsumentów a proces edukacji ¿ywieniowej. Wyd. SGGW,
Warszawa 1996.
22. Tobiasz-Adamczyk B. Wybrane elementy socjologii zdrowia i choroby. Wyd. UJ, Kraków 2000.
23. Gacek M. Poziom wykszta³cenia a wybrane zachowania
¿ywieniowe pracuj¹cych mê¿czyzn w wieku 40-50 lat. [w:]
Gutkowska K, Narojek L (red.): Konsument ¿ywnoœci i jego zachowania w warunkach polskiego cz³onkostwa w Unii
Europejskiej. Wyd. SGGW, Warszawa 2005: 37-42.