1 USŁUGI I DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA W NIEMCZECH ( na

USŁUGI I DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA W NIEMCZECH
( na co należy zwracać uwagę podejmując działalność gospodarczą)
Od momentu akcesji Polski do Unii Europejskiej niemiecki rynek w coraz większym stopniu
staje się dla polskich obywateli rynkiem poszukiwania legalnej pracy i to pomimo
wprowadzonych okresów przejściowych.
Jedną z możliwości daje skorzystanie z prawa obywateli polskich do podejmowania i
prowadzenia w Niemczech samodzielnej działalności gospodarczej w ramach tzw.
samozatrudnienia oraz do zakładania i prowadzenia przedsiębiorstw.
Przed podjęciem decyzji o wejściu na ten rynek – dostępny, jednakże obwarowany licznymi
uregulowaniami prawnymi rygorystycznie egzekwowanymi - należy bardzo uważnie
zastanowić się:
- nad charakterem w jakim ma być prowadzona działalność gospodarcza,
- zapoznać się z wszelkimi uwarunkowaniami formalno-prawnymi, a w szczególności
sprawdzić czy dla prowadzenia danej działalności w RFN konieczne jest uzyskanie
odpowiedniego pozwolenia (np. gastronomia) czy też posiadanie poświadczenia
odpowiednich kwalifikacji zawodowych (część usług rzemieślniczych).
Statystyki pokazują, że polskie podmioty gospodarcze preferują prowadzenie działalności
gospodarczej w Niemczech w trzech zasadniczych formach:
ƒ Świadczenie usług w ramach tzw. kontyngentu;
ƒ Prowadzenie samodzielnej działalności gospodarczej ;
ƒ Świadczenie usług transgranicznych (w ramach oddelegowania).
Świadczenie usług przez firmy polskie w ramach kontyngentu.
Na terenie Niemiec tego typu działalność prowadzona jest przez polskie przedsiębiorstwa już
od wielu lat – w momencie akcesji do UE sytuacja się nie zmieniła. Niestety ogólnie
obowiązująca w Unii Europejskiej zasada swobody przepływu usług została przez Niemców
przedmiotowo ograniczona, wprowadzone okresy przejściowe nadal w znacznym stopniu
utrudniają prowadzenie działalności. Usługi, dla których wprowadzono okres przejściowy
mogą być w zasadzie – z wyjątkami – wykonywane tylko na podstawie Polsko-niemieckiej
umowy dwustronnej z 31.01.1990 r. o oddelegowaniu pracowników polskich przedsiębiorstw
do realizacji umów o dzieło w RFN, a więc w ramach ustalanego corocznie kontyngentu
osobowego. Alfabetyczny wykaz usług, dla których wprowadzono okresy przejściowe
umieszczony jest na stronie Federalnej Agencji Pracy http://www.arbeitsagentur.de.
Do usług objętych tzw. kontyngentem należą oprócz usług budowlanych i pokrewnych,
usługi sprzątania budynków, inwentarza i środków transportu oraz dekoratorstwo
wnętrz.
Każda polska firma pragnąca świadczyć swoje usługi na rynku niemieckim musi uzyskać w
Ministerstwie Gospodarki w Warszawie tzw. kontyngent. Wzory odp. wniosków znajdują się
na stronie internetowej MG: www.mgip.gov.pl
Po uzyskaniu kontyngentu przedsiębiorstwo występuje do Agencji ds. Zatrudnienia (Agentur
für Arbeit) w Duisburgu (obsługuje wszystkie polskie firmy w Niemczech) z wnioskami o
udzielenie zezwolenia na pracę dla wszystkich pracowników firmy przewidzianych do
realizacji usług w Niemczech.
Każdy pracownik firmy polskiej skierowany do realizacji umowy o dzieło zawartej z
niemieckim kontrahentem musi przed podjęciem pracy posiadać odpowiednie zezwolenie na
pracę, być zameldowany w Niemczech oraz być ubezpieczony. Załatwienie wszystkich tych
formalności spoczywa na polskim pracodawcy (firmie zatrudniającej pracownika). Należy
1
zaznaczyć, że firma kierująca pracownika do pracy w Niemczech jest tożsama z firmą
zatrudniającą.
Usługi nie objęte kontyngentem mogą być realizowane przez polskie firmy na zasadzie tzw.
oddelegowania pracowników i są objęte innymi uwarunkowaniami.
Prowadzenie samodzielnej działalności gospodarczej w Niemczech
Każdy obywatel polski ma możliwość zgłoszenia/zarejestrowania działalności gospodarczej
w Niemczech. Osoba prowadząca w Niemczech samodzielną działalność gospodarczą
(selbstständige
Erwerbstätigkeit)
stanowi
jednoosobowe
przedsiębiorstwo
(Einzelunternehmen) podlegające regulacjom Kodeksu Cywilnego (Bürgerliches Gesetzbuch
BGB). Zasady rejestracji i prowadzenia działalności gospodarczej reguluje Ustawa o
prowadzeniu działalności gospodarczej – Gewerbeordnung (GewO).
Przed zarejestrowaniem działalności gospodarczej należy się upewnić i sprawdzić czy dla
prowadzenia danej działalności w Niemczech konieczne jest uzyskanie odpowiedniego
pozwolenia, koncesji czy też spełnienie innych wymagań, i tak:
ƒ posiadanie koncesji konieczne jest w: gastronomii, transporcie, handlu obwoźnym,
ubezpieczeniach, ochronie, usługach dla osób niepełnosprawnych, handlu bronią,
produkcji leków;
ƒ posiadanie dyplomu mistrzowskiego niezbędne jest w przypadku niektórych rodzajów
rzemiosła (załącznik A – listy zawodów rzemieślniczych tzw. Handwerksordnung);
ƒ w przypadku osób wykonujących niektóre wolne zawody konieczne jest uznanie
kwalifikacji zawodowych , i/lub spełnienie określonych warunków finansowych.
Poza zgłoszeniem działalności gospodarczej w urzędzie ds. gospodarczych
(Gewerbeamt/Wirtschaftsamt) właściwym dla miejsca siedziby przedsiębiorstwa, trzeba
dopełnić formalności związanych z uzyskaniem numeru podatkowego (Steuernummer),
rejestracji w branżowej kasie chorych, ubezpieczenia od nieszczęśliwych wypadków itp. W
przypadku usług rzemieślniczych trzeba dodatkowo zarejestrować się w izbie rzemieślniczej
(Handwerkskammer).
Niezmiernie istotnym przy prowadzeniu działalności gospodarczej tego typu
jest
rzeczywisty fakt prowadzenia jej samodzielnie. W przeciwnym wypadku praca wykonywana
na rzecz zleceniodawcy zostanie przez władze niemieckie uznana za działalność pozornie
samodzielną.
Najważniejszymi cechami samodzielnie prowadzonej działalności gospodarczej są:
ƒ wykonywanie prac we własnym imieniu i na własny rachunek;
ƒ brak zewnętrznego kierownictwa;
ƒ dysponowanie własnym biurem, ewentualnie warsztatem w zależności od rodzaju
prowadzonej działalności oraz odpowiednim sprzętem i wyposażeniem (biurowym
lub warsztatowym);
ƒ korzystanie ze sprzętu lub narzędzi zleceniodawcy tylko na podstawie umowy
użyczenia (w tym czasie z tego sprzętu nie może korzystać zleceniodawca).
Dla oceny czy zgłoszona działalność gospodarcza nie jest w istocie tylko pozorną, zwłaszcza
gdy wykonuje się prace na miejscu u klienta-zleceniodawcy, brane są pod uwagę jeszcze
inne kryteria. Podejrzenie, iż samodzielna działalność prowadzona jest pozornie jest
uzasadnione, jeśli:
2
ƒ
ƒ
ƒ
ƒ
ƒ
ƒ
ƒ
ƒ
prowadząc działalność w zasadzie wykonuje się stale zlecenia tylko jednego
zleceniodawcy;
zleceniodawca regularnie zleca wykonanie tych samych czynności pracownikom na
stałe u siebie zatrudnionym;
nie zauważa się w czynnościach osoby prowadzącej działalność oznak działania
typowych dla samodzielnego przedsiębiorcy, np. samodzielnego decydowania o
warunkach zakupu i sprzedaży, wykorzystaniu kapitału i maszyn;
prace, które wykonuje się u zleceniodawcy są w zasadzie porównywalne z tymi,
które przedsiębiorca wykonywał, gdy był (jeśli taki przypadek miał miejsce) jeszcze
zatrudniony u tego zleceniodawcy na podstawie umowy o pracę;
pracuje się u zleceniodawcy według jego „organizacji pracy” i jego „godzin pracy”;
otrzymuje się wynagrodzenie za nadgodziny;
ma się zakaz wykonywania usług u innych zleceniodawców;
wystawia się faktury za przepracowane godziny według stawki godzinowej.
Często osoby pragnące legalnie pracować na rynku niemieckim wpadają w „pułapkę”
nieuczciwych pośredników i pod pozorem prowadzenia samodzielnej działalności
gospodarczej werbowane są nieświadomie do pracy niosącej za sobą surowe sankcje karnoskarbowe w RFN.
Świadczenie usług transgranicznych
Kolejną możliwością prowadzenia działalności gospodarczej dla polskich obywateli na
terytorium Niemiec jest transgraniczne świadczenie usług .
Usługa transgraniczna to usługa świadczona przez podmiot gospodarczy prowadzący
działalność gospodarczą w Polsce na terenie innego państwa. Usługa powinna być
wykonywana przejściowo i być czasowo ograniczona. Ocena, jak długo można świadczyć
usługę, zależy od warunków funkcjonowania usługodawcy i nie można zdefiniować ogólnych
granic jej trwania. Z tym problemem wiąże się nierozerwalnie kwestia tzw. punktu ciężkości.
Usługa świadczona w innym państwie nie może bowiem przeważać nad działalnością
prowadzoną w państwie rejestracji.
Aby można było mówić o świadczeniu usługi transgranicznej, należy łącznie spełniać
następujące warunki:
⇒ prowadzić zarejestrowaną w Polsce działalność gospodarczą ;
⇒ posiadać numer ident. podatkowej NIP PL;
⇒ uzyskać zlecenie;
⇒ legitymować się podpisaną umową z kontrahentem;
⇒ w przypadku oddelegowania do świadczenia usługi pracowników dopełnić
formalności zw. z ubezpieczeniem delegowanych (druk E 101);
⇒ usługa musi być wykonywana na terytorium innego państwa;
⇒ po zakończeniu zlecenia należy wystawić rachunek;
⇒ po wykonaniu usługi - powrót do kraju;
⇒ prowadzenie dalszej działalności w kraju.
W przypadku zamiaru świadczenia usług transgranicznych duże znaczenie ma prawidłowe
przygotowanie umowy, która powinna określać zakres usługi oraz sposób jej wykonania.
Prawidłowo sporządzona umowa powinna odpowiadać umowie o dzieło lub umowie zlecenia
w polskim prawie. Od staranności jej sporządzenia zależeć będzie czy świadczona usługa
zostanie uznana i zaliczona jako usługa transgraniczna. Często, na co należy zwrócić uwagę
pojawia się problem czy przedmiot umowy nie jest ukrytą formą zatrudnienia lub wynajęcia
3
pracowników. W umowie bezwzględnie powinna znajdować się wysokość zapłaty dla
wykonawcy usługi za całość prac. W żadnym razie nie powinno w niej być uzgodnienia
dotyczącego wynagrodzenia pracowników delegowanych, wynagrodzenie to powinno być
wypłacane przez firmę w kraju na podstawie umowy o pracę.
Wszyscy oddelegowani do wykonania usługi za granicą pracownicy firmy polskiej muszą być
ubezpieczeni. Dokumentem poświadczającym ubezpieczenie jest druk E 101, wydawany
przez właściwy dla siedziby pracodawcy oddział ZUS.
Podsumowanie:
- Ważnym dla wszystkich osób pragnących prowadzić działalność gospodarczą w Niemczech
jest właściwie i fachowo przygotowana strona formalna, a następnie rygorystyczne
przestrzeganie ram prawnych obowiązujących w RFN a w szczególności zakresu prawa
pracy, podatkowego, o działalności gospodarczej, prawa o rzemiośle. Liczne i szczegółowe
kontrole w ww. zakresie dla wielu firm czasami nawet nieświadomie łamiących prawo
zakończyły się poważnymi konsekwencjami (łącznie z aresztowaniami kierownictwa
przedsiębiorstwa).
- Należy pamiętać, że prowadzenie działalności gospodarczej zarejestrowanej w Niemczech
wiąże się z koniecznością regularnego odprowadzania podatków, opłat i składek na zasadach
obowiązujących obywateli niemieckich. Obowiązek uiszczania tychże należności ciąży na
przedsiębiorcy również w okresie, kiedy ta działalność nie jest prowadzona. W przypadku
zakończenia działalności gospodarczej i powrotu do kraju bezwzględnie należy
wyrejestrować działalność.
- Podstawą realizacji usługi musi być właściwie sformułowana umowa zlecenie/kontrakt, z
określonym terminem wykonania usługi, miejscem jej wykonania, zleceniodawcą i
zleceniobiorcą oraz co niemniej istotne z jej ceną. Dobrze sporządzona umowa jest dla
przedsiębiorcy dokumentem którym legitymuje się przy ewent. kontroli oraz dokumentem na
podstawie którego może dochodzić swoich należności finansowych.
- Jak z powyższych informacji wynika przed przystąpieniem do realizacji/wykonywania
usług poza granicami kraju przez przedsiębiorstwa polskie czy też zarejestrowaniem
jednoosobowej firmy wskazany jest rozsądek i ostrożność.
Przed zarejestrowaniem działalności gospodarczej zawsze warto zwrócić się o bezpłatną
poradę do pracowników WPHI. Na stronie internetowej Wydziału Promocji Handlu i
Inwestycji znajdują się praktyczne i użyteczne informacje przydatne dla prowadzących czy
też planujących prowadzenie działalności gospodarczej na terenie Niemiec. Cykliczne
spotkania w ramach tzw. Forum Polskich Przedsiębiorców stanowią natomiast platformę
wymiany doświadczeń i informacji jak również okazję do spotkania z ekspertami z różnych
dziedzin.
Autor niniejszego opracowania odsyła do szczegółowych informacji zawartych na stronie
internetowej WPHI autorstwa: p.p.J.Idzikowskiego i B.Janowskiego na których się również
opierał.
Opracował: Tomasz Urbański – I Sekretarz Ambasady w WPHI Berlin
Berlin, kwiecień 2007
4