Duży szlak kajakowy

Szlak kajakowy - rzeka Pilica
Pilica jest największym lewobrzeżnym dopływem Wisły. Jej długość wynosi 342 km. Dla kajaka
dostępna jest przy normalnym stanie wody od Szczekocin. Jest pięknym i urozmaiconym nizinnym
szlakiem wodnym. Znalezienie miejsca na biwak nie sprawia żadnych trudności. Ludzie mieszkający
nad nią są gościnni i życzliwi. Okolica atrakcyjna pod względem krajobrazowym jak
i krajoznawczym. Czysta woda zachęca do kąpieli. Zwłaszcza odcinek do Sulejowa jest pod tym
względem wyjątkowy - rzadko w centralnej Polsce można znaleźć rzekę o tak przejrzystej wodzie.
Spadek na szlaku wynosi od 0,8‰ poniżej Szczekocin do 0,5‰ na odcinku z Koniecpola do ujścia.
Średni przepływ od 1,8 m3/s w Szczekocinach do 50 m3/s u ujścia.
W górnym biegu (do Maluszyna) jest to szlak nieco trudny i dość uciążliwy - co najmniej 7 przenosek
(ZWC, U3), poniżej łatwy i nieuciążliwy, jeśli nie liczyć przenoski przez zaporę w Smardzewicach
(ZWB, U1).
Na przebycie opisanego odcinka potrzeba przynajmniej 10 dni, jednakże warto przyjechać tu na
dłużej, gdyż szlak jest bardzo interesujący (**), zwłaszcza na odcinku między Maluszynem a Zalewem
Sulejowskim (***).
291,5
290,5
286,0
278,0
274,5
268,0
266,0
262,0
261,0
255,0
253,0
250,0
248,0
246,5
Szczekociny; wodować się koło zespołu pałacowego z XVIII w. przy moście. Można zacząć
spływ 1,5 km wyżej w miejscu, dokąd najbliżej drogą ze stacji kolejowej, jednakże wówczas
trzeba być przygotowanym na dwie przenoski i uciążliwe holowanie. W miejscu wodowania
Pilica toczy bardzo zimną wodę uregulowanym korytem szerokości ponad 5 m.
Szczekociny, drugi most. Za nim próg betonowy - kajaki spławić. Nurt niknie
w trzcinowisku. Młyn - niewygodna przenoska prawą stroną. Nieco trudny odcinek: ostre
meandry, zwalone drzewa, silny nurt znoszący częstokroć w zwisające nad wodą krzaki.
Rzeka płynie szpalerem drzew wśród łąk, czasami przez las.
Ujście rzeki Krztyni z lewej strony.
Suchy Młyn, drewniany mostek. Poniżej młyn w Przyłęku - kajaki spławić po drewnianej
pochylni.
Przyłęk, most drogowy. Dalej most kolejowy, przed nim na prawym brzegu budynek
dawnego młyna, w rzece pale po starym moście.
Łysaków, wieś na prawym brzegu za wałem przeciwpowodziowym. Początek
uregulowanego odcinka. Dwa jazy - zależnie o stanu wody spływać lub spławiać kajaki.
Kuźnica Wąsowska, most. Dwa kolejne jazy.
Koniecpol, wysoki jaz, w prawo odejście młynówki. Przenoska prawą stroną na rzekę 50 m,
niewygodne zejście do wody. Mielizny, czasem konieczne holowanie.
Ujście rzeki Białki z lewej strony, za nim most w Koniecpolu. Opodal interesujący barokowy
kościół. Most kolejowy, za nim jaz około 1 m wysokości - kajaki spławiać, ewentualnie
przenieść. Koniec uregulowanego odcinka. Na lewym brzegu wieś Radoszewnica, liczne
drewniane mostki; kamieniste przemiały. Z prawej dopływ zanieczyszczonej przez
Koniecpol młynówki.
Radoszewnica, most betonowy. Pilica płynie wśród łąk, na brzegach wierzby i olchy.
Rozwidlenie. Na prawej odnodze młyn i zwalone mostki, w sumie 4 przenoski. Płynąć
w lewo do Okołowic, gdzie krótka przenoska przez jaz.
Połączenie odnóg, most. Na lewym brzegu kompleksy stawów rybnych.
Kuźnica Grodziska, płynąć prawą odnogą do młyna adaptowanego na elektrownię.
Przenoska prawą stroną.
Wólka, młyn i kaszarnia. Przenoska lewym brzegiem.
244,5
243,0
236,5
230,3
225,8
222,0
219,2
210,5
201,0
189,0
184,4
176,2
173,2
166,0
164,2
158,1
157,3
138,0
132,5
130,1
127,8
121,4
113,0
Modła, zabudowania na lewym brzegu. Jaz, przed nim odejście kanału na stawy hodowlane.
Lądowanie na lewym brzegu, przenoska przez drewniany mostek, wodowanie na prawym
brzegu rzeki. Mało wody, zwalone drzewa wymagają kilkakroć przeciągania kajaka.
Pukarzów. Rzeka uregulowana, most, na końcu długiego prostego odcinka jaz - przenoska
prawym brzegiem. Szybki nurt pod zwisającymi nad wodą wiklinami, ostre zakręty
i pozatapiane pnie drzew - płynąć ostrożnie.
Maluszyn, most, za nim kamienisty próg, dalej próg betonowy. Spływać ostrożnie. Do
Sulejowa rzeka szeroko rozlana, piaszczyste mielizny, zatopione kłody, wokół łąki, za nimi
las, który dochodzi czasem do brzegu. Mnóstwo pięknych miejsc biwakowych.
Sudzinek, most.
Ujście rzeki Czarnej Włoszczowskiej z prawej strony.
Bobrowniki, most drewniany i będący w budowie betonowy.
Krzętów, most. Za lasami na prawym brzegu wieś Mrowina.
Biały Brzeg, gajówka, kładka przez rzekę. Na lewym brzegu Pratkowice, poniżej na prawym
Chałupki. W urwiskach wyrzeźbionych przez rzekę liczne gniazda jaskółek.
Przedbórz, most drogowy, przed nim próg - spływać lewą stroną. Warto obejrzeć gotycki
kościół. Za Przedborzem kilka małych kamienistych prożków. Na lewym brzegu na długim
odcinku las.
Faliszew, kładka.
Skotniki, wieś na prawym brzegu. Na lewym Łęg Ręczyński, poniżej kolejna wioska Placówka.
Trzy Morgi, kładka.
Zakole w lewo. Piaszczyste urwiska zwieńczone koronami sosen. Na lewym brzegu wieś
Przewóz.
Ostrów, wieś na prawym brzegu.
Ujście rzeki Czarnej Malenieckiej z prawej strony (szlak III - 2).
Sulejów, most drogowy.
Sulejów Podklasztorze - obronne opactwo cystersów z kościołem z XIII w., obecnie
w renowacji. Za ujściem Luciąży z lewej strony zaczyna się zaporowy Zbiornik Sulejowski.
W jego połowie w Bronisławowie ujęcie wody dla Łodzi.
Smardzewice, zapora. Przenoszenie schodkami koło jazów ponad 150 m, wodowanie na
lewym brzegu; przy wysokiej fali lądowanie niebezpieczne, należy wówczas dobić do pn.
wsch. brzegu koło portu jachtowego i rozpoznać sytuację z lądu. Ewentualna przenoska
koroną zapory ponad 500 m. Poniżej zapory próg ze stalowych pali wzmocnionych szyną
i z głazów. Płynąć środkiem.
Tomaszów Mazowiecki, jaz; przenoska prawym brzegiem około 30 m. Mostek, za nim słupy
po dawnym moście. W pobliżu rezerwat "Niebieskie Źródła" chroniący malownicze
wywierzyska krasowe.
Tomaszów Mazowiecki, most drogowy, niżej kolejowy. Za nim kamienisty próg z wysoką
falą.
Ujście Wolborki z lewej strony, dość silnie zanieczyszczonej. Zanieczyszczenia będą
odczuwalne niemal do Inowłodza.
Spała, most drogowy. Na obu brzegach starodrzewia sosnowe i dębowe - rezerwat leśny
"Spała".
Inowłódz, most, przed nim dogodne miejsce na biwak. Warto obejrzeć ruiny zamku
kazimierzowskiego i romański kościół św. Idziego z 1086 r. Od tego miejsca Pilica zaczyna
swój dolny bieg. Lewy brzeg doliny jest wysoki i stromy, prawy zaś łagodny, często
zalesiony. W krętym i szerokim korycie coraz liczniejsze wyspy porośnięte zaroślami
wierzbowymi oraz płycizny. Uważnie trzymać się nurtu.
106,5
102,0
97,6
89,2
84,0
80,0
76,0
68,0
56,0
53,3
49,3
46,4
38,5
33,7
20,6
18,6
13,3
1,6
0,0
Żądłowice, wieś na lewym brzegu.
Mysiakowice, most.
Wólka Kuligowska, wieś na prawym brzegu, za wsią most kolejowy.
Domaniewice, prom.
Łęgonice Duże i Małe, wsie po obu brzegach rzeki z zabytkowymi drewnianymi
kościółkami.
Nowe Miasto, most drogowy. Z prawej ujście rzeki Drzewiczki. Do Białobrzegów Pilica
płynie wśród łąk, lasy nieliczne.
Gostomia, most.
Tomczyce, most.
Osuchów, most.
Przybyszew, most. Dalej kolejny most - w Pacewie.
Góry, most.
Białobrzegi, most drogowy. Lasy na brzegach, zwłaszcza na prawym.
Biejków, most. Dwa kilometry dalej - prom.
Michałów, most.
Niemojewice, wieś na wysokim lewym brzegu.
Warka, most kolejowy, niżej most drogowy. W Winiarach, dzielnicy Warki dwór z XVII w. rodzinny dom Kazimierza Pułaskiego, muzeum.
Stara Warka, wieś na stromej, podciętej przez rzekę skarpie. Do ujścia Pilica brzegi ma
uregulowane, jest głęboka, mielizny zaniknęły.
Mniszew, most drogowy. W pobliżu skansen bojowy z okresu II wojny światowej.
Ujście Pilicy do Wisły w jej 457 km.
Opisu dokonano na podstawie spływu odbytego w sierpniu 1995.
Literatura: B. Jastrzębski - Turystyczne szlaki wodne Polski, Warszawa 1960; J. P. Kramek - Osiem
dni na Pilicy, artykuł w czasopiśmie "Gościniec" z 1985 r.; Szlak wodny Pilicy, mapa turystyczna,
COIT O/Częstochowa 1990 r.; R. Olaczek, E. Tranda - Z biegiem Pilicy, Warszawa 1990;