Mapa Kultury

Pobrano z portalu Mapa Kultury
30.12.2010
Królewskie dęby w Puszczy Białowieskiej
____________________________
autor: Zofia Ratajska
Puszcza Białowieska to jeden z ostatnich w Europie wielkich, dziewiczych lasów, łączy dziś Polskę i
Białoruś. Puszcza – wspominana już w V w. p.n.e przez Herodota, a następnie innych starożytnych
historyków – stanowiła ważny obszar strategiczny, źródło zapasów pożywienia i drzewa oraz miejsce
schronienia przed zarazami i wojnami.
Od początku naszych dziejów uczestniczyła też w historii Polski. To tutaj polował Władysław Jagiełło i,
jak pisze w Kronikach Jan Długosz, „złowił w tym czasie mnóstwo leśnej zwierzyny. Kazał ją zasolić i w
beczkach przesłać przez Narew i Wisłę do Płocka i przechowywać na przyszłą wojnę”. Działo się to na
rok przed walką z Krzyżakami zakończoną bitwą pod Grunwaldem. I właśnie Władysław Jagiełło
roztoczył królewską opiekę nad rozległymi białowieskimi lasami, których pilnowały potem służby leśne
tak, aby „żadna szkoda tak w zwierzu, jak i w drzewie bartnem i inszem drzewie wszelakiem nie działa
się”. Dzięki temu przetrwała w dobrym stanie do dziś, choć okres zaborów i wojen nie oszczędzał
lasów, traktowanych jako zdobycz i niszczonych. Na szczęście dodatkową ochronę stanowiły
położenie i niedostępność terenu, puszcza mogła więc znaleźć na liście Siedmiu Nowych
Przyrodniczych Cudów Świata. Dziś oferuje ona turystom wiele szlaków i atrakcji, jest Obszarem
Chronionego Krajobrazu i rezerwatem Biosfery. Piękno puszczy, opiewane przez Kraszewskiego,
Sienkiewicza, Orzeszkową, Sierakowskiego, Wierzyńskiego, ma swoje romantyczne i patriotyczne
walory – wśród nich trudno nie wspomnieć o słynnych dębach. Największe zgromadzenie aż
kilkudziesięciu prastarych, wielkich drzew można odnaleźć – z pomocą szlaku dębów królewskich – w
tzw. uroczysku „Stara Białowieża”. Znajduje się ono przy trakcie łączącym dwie części puszczy i tu
właśnie, nad rzeką Łutownią powstała prawdopodobnie pierwsza osada białowieska. Dęby otaczały
zamek myśliwski zbudowany przez Zygmunta Starego w pobliżu innego, nieistniejącego zamku
Giedymina. Dęby noszą imiona królów i książąt władających lasami. Najstarsze mają ponad 400 lat i
ponad 400 cm obwodu! Ich nazwy brzmią tajemniczo jak historie wielkich książąt litewskich: Mendoga,
który rządził tu w czasie najazdów tatarskich, czy Giedymina, z którego postacią wiąże się legendarne
pochodzenie nazwy puszczy. Otóż wspomniany zamek, zbudowany przez Wielkiego Księcia, został
ozdobiony białą wieżą z ociosanych pni sosnowych, która jak widać zachwyciła współczesnych. Innym
dębom nadano imiona litewskich książąt: Trojdena, Olgierda, Kiejstuta i Witolda, ruskiego księcia
Daniela Romanowicza, Włodzimierza Wołyńskiego – który wybudował tu twierdzę Kamieniec z inną,
tym razem kamienną, wieżą – oraz polskich królów. Są więc dęby Kazimierza Wielkiego, Władysława
Jagiełły, Kazimierza Jagiellończyka, Zygmunta Augusta, a także Bony Sforzy czy Barbary
Radziwiłłówny – wszystkich tych, którzy bywali i zostawili swoje ślady w puszczy. Jeden z
najmłodszych dębów ma „tylko” 200 lat, a nazywa się Stanisław August Poniatowski, na pamiątkę nie
tylko polowań, lecz także schronienia króla w puszczy po ostatnim rozbiorze Polski.
strona 1 / 1