Bocian

Bocian
Program badawczo-edukacyjny „Owady Mazowieckiego Parku
Krajobrazowego im. Czesława Łaszka – część północna”
2008-01-17
Całoroczny program badawczy realizowany w roku 2004 przez członków Sekcji
Entomologicznej Towarzystwa Przyrodniczego „Bocian” i Zarząd Mazowieckiego,
Chojnowskiego i Brudzeńskiego Parku Krajobrazowego miał na celu poznanie żyjących na
badanym terenie owadów oraz edukację młodzieży współrealizującej projekt.
Trzyszcz piaskowy (Cicindela hybrida) został wybrany na logo projektu jako owad
charakterystyczny dla piaszczystych terenów MPK. Rys. Adam Woźniak
Oprócz poszerzania wiedzy na temat owadów i odgrywanej przez nie roli w środowisku
przedstawiciele SE przybliżali młodym uczestnikom sposoby prowadzenia badań
entomologicznych. Duży nacisk położony był na przełamywanie stereotypów w myśleniu o
owadach jako grupie stworzeń niemiłych i nie lubianych oraz na ukazanie ich swoistego
piękna i wzbudzenie sympatii m.in. poprzez zapoznanie z oryginalnymi, mało znanymi
zwyczajami tych zwierząt. Równolegle prowadzono badania terenowe i prace laboratoryjne –
tj. hodowle wybranych gatunków z materiału lęgowego oraz preparowanie i oznaczanie
zebranych okazów.
Należy podkreślić, że program ma nowatorski charakter, a jego realizacja i nasuwające się
wnioski mogą stać się wzorem do prowadzenia podobnych akcji nie tylko na terenie
Mazowsza, jak również w odniesieniu do innych elementów przyrody.
Rozpylak sosnowy (Acmaeops marginata) to bardzo rzadki gatunek odnaleziony na terenie
MPK podczas badań. Fot. Adam Woźniak
Obszarem badań była północna część Mazowieckiego Parku Krajobrazowego. Szczególnie
penetrowano leśne tereny w okolicach Otwocka, Józefowa, Miedzyszyna, Międzylesia i
Anina. Różnorodność spotykanych tu siedlisk pozwoliła na wykazanie szerokiego spektrum
gatunków. Wobec ogromu zagadnienia skupiono się na wybranych grupach owadów, a
najintensywniejszej penetracji poddano środowiska leśne borowe i grądowe.
Oprócz osób zaangażowanych czynnie w techniczną i merytoryczną realizację projektu z
oferty uczestnictwa skorzystały też szkoły :
* Zespół Szkół w Celestynowie,
* Zespół Szkól nr 1 w Otwocku,
* XXV L.O. w Otwocku,
* XXVI L.O w Warszawie-Aninie,
* Katolickie Liceum Humanistyczne w Otwocku,
* Katolickie L.O. w Józefowie,
reprezentowane przez nauczycieli prowadzących i zainteresowanych przyrodą uczniów.
Bagno Jacka to ciekawe środowisko. Fot. Adam Woźniak
Dużego poparcia udzieliło wiele osób nie związanych bezpośrednio z projektem, bez pomocy
których realizacja prac nie byłaby możliwa. Nieocenione wsparcie Wojewódzkiego
Konserwatora Przyrody w Warszawie pani mgr Anny Ronikier-Dolańskiej pozwoliło na
uzyskanie niezbędnych pozwoleń i dokumentów umożliwiających działania np. na terenach
rezerwatowych. Zaangażowanie pani Beaty Relugi ze studia fotograficznego „Beta Lab”
gwarantowało profesjonalną obróbkę materiałów fotograficznych dokumentujących projekt.
Natomiast rady, uczynność i wyrozumiałość pana Dariusza Skibińskiego z firmy Mr. Butterfly
– dostawcy materiałów entomologicznych – zapewniły fachowe zaplecze sprzętowe i
techniczne. Oprócz udziału środków własnych Sekcji Entomologicznej TP „Bocian” i Zarządu
Parków Krajobrazowych Mazowieckiego, Chojnowskiego i Brudzeńskiego projekt był
dotowany przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska w Warszawie, który sfinansował
większą część programu.
Wszystkim osobom i instytucjom, które rozumiejąc rolę programów przyrodniczoedukacyjnych przyczyniły się do realizacji tego projektu, w uznaniu za ich wkład w dziedzinie
ochrony przyrody należą się wyrazy uznania i serdeczne podziękowania.
Oprócz badań w terenie trwały zajęcia edukacyjne. Fot. Elżbieta Wanat
Podczas projektu przewidziano zastosowanie szeregu technik i metod badawczych. Przede
wszystkim użyto zakupionego w tym celu sprzętu - siatek, czerpaków, parasoli i innych
przyrządów entomologicznych. Zastosowano pułapki wabiące owady, a uzupełnieniem
prowadzonych prac była obfita dokumentacja fotograficzna. Wymiernym efektem badań jest
dokumentacja przyrodnicza w postaci dziesięciu gablot poglądowych, w których zostały
umieszczone okazy zebrane na badanym terenie oraz ich żerowiska w drewnie. Gabloty
można obejrzeć w siedzibie Dyrekcji MChiB PK w Otwocku, przy ul. Sułkowskiego.
W badaniach terenowych wzięła udział młodzież, która miała możliwość zapoznania się z
metodami pracy entomologa. W przeprowadzonych badaniach owadów ograniczono do
niezbędnego minimum stosowanie letalnych metod odłowu (zebrano okazy w liczbie
koniecznej do prawidłowej determinacji i trwałej dokumentacji).
Zebrane przez szkoły okazy, opracowane mniej lub bardziej profesjonalnie (wypadkowa
zaangażowania uczniów, stopień ich wiedzy przyrodniczej i konsultacje lub ich brak z
osobami odpowiedzialnymi za część merytoryczną projektu) częściowo zasiliły zbiory MChiB
PK, a częściowo pozostały w szkołach. Każda z placówek została wyposażona w sprzęt
niezbędny do preparacji, konserwacji i preparowania okazów (szpilki entomologiczne,
kartoniki, pęsety i pudła entomologiczne). W każdym momencie trwania projektu szkoły miały
możliwość korzystania z fachowego sprzętu, pomocy pracowników Parku oraz wyznaczonych
w tym celu członków SE TP „Bocian”. Na koniec projektu Zarząd Parków Krajobrazowych
Mazowieckiego, Chojnowskiego i Brudzieńskiego przy współudziale Sekcji Entomologicznej
zorganizował konkurs dla szkół i poszczególnych uczniów sprawdzający wiedzę nabytą
podczas uczestnictwa w projekcie.
Na terenie MPK niegdyś występował biegacz obrzeżony (Carabus marginalis), lecz obecnie
nie udało się go odnaleźć. Fot. Adam Woźniak
Wstępne wyniki i wnioski dotyczące programu, jak również podstawowe dane o badanych
grupach owadów oraz wykaz tematów entomologicznych odgrywających szczególną rolę w
projekcie zawiera raport końcowy, który może być udostępniony zainteresowanym przez
Dyrekcję MChiB PK. Ponadto planowane są publikacje w pismach przyrodniczych szerzej
omawiające wybrane zagadnienia. Na terenie bazy Parku jest planowany cykl prelekcji
połączony z pokazem multimedialnym prowadzony przez przedstawicieli Sekcji
Entomologicznej TP „Bocian”.
Współrealizatorzy projektu pracując po raz pierwszy przy tak zaplanowanym programie
nauczyli się w praktyce na co zwracać szczególną uwagę, czego unikać i jak organizować w
przyszłości podobne przedsięwzięcia.
Adam Woźniak