aktualizacja programu ochrony środowiska dla powiatu
Transkrypt
aktualizacja programu ochrony środowiska dla powiatu
AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU PSZCZYŃSKIEGO NA LAT A 2008-2011 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2012-2015 Luty 2008 r. ul.Daleka 33, 60 – 124 Poznań tel. (+48 61) 65 58 100 fax: (+48 61)65 58 101 www.abrys.pl e – mail: [email protected] A AK KT TU UA AL LIIZ ZA AC CJJA AP PR RO OG GR RA AM MU UO OC CH HR RO ON NY Y Ś ŚR RO OD DO OW WIIS SK KA A D DL LA AP PO OW WIIA AT TU UP PS SZ ZC CZ ZY YŃ ŃS SK KIIE EG GO O N NA AL LA AT TA A 22000088--22001111 Z ZP PE ER RS SP PE EK KT TY YW WĄ ĄN NA AL LA AT TA A 22001122--22001155 Zespół autorski: mgr Joanna Witkowska mgr Igor Szymkowiak Ewelina Sergiel Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 1. WSTĘP.................................................................................................................................................... 9 1.1. 1.2. 1.3. 1.4. 2. CHARAKTERYSTYKA POWIATU....................................................................................................10 2.1. 2.2. 2.3. 2.4. 3. POŁOŻENIE I UWARUNKOWANIA Z NIM ZWIĄZANE ..............................................................................10 STAN PRZESTRZENI ...........................................................................................................................11 SPOŁECZNOŚĆ...................................................................................................................................12 GOSPODARKA ...................................................................................................................................12 OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO..........................................................................13 3.1. 3.2. 3.3. 3.4. 4. PRZEDMIOT OPRACOWANIA ................................................................................................................ 9 CEL I ZAKRES OPRACOWANIA ............................................................................................................. 9 PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA................................................................................................... 9 RAPORT Z REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA W LATACH 2004-2006 .............................. 9 OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU .................................................................................................13 OCHRONA I ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ LASÓW ...................................................................................24 OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI ..........................................................................................................27 OCHRONA ZASOBÓW KOPALIN I WÓD PODZIEMNYCH ..........................................................................32 ZRÓWNOWAŻONE WYKORZYSTANIA MATERIAŁÓW, WODY I ENERGII...........................38 4.1. 4.2. 4.3. MATERIAŁOCHŁONNOŚĆ, WODOCHŁONNOŚĆ, ENERGOCHŁONNOŚĆ I ODPADOWOŚĆ PRODUKCJI ............38 WYKORZYSTANIE ENERGII ODNAWIALNEJ ..........................................................................................44 KSZTAŁTOWANIE STOSUNKÓW WODNYCH OCHRONA PRZED POWODZIĄ I SKUTKAMI SUSZY ..................48 5. ŚRODOWISKO I ZDROWIE. DALSZA POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO. ...............................................................................................54 5.1. 5.2. 5.3. 5.4. 5.5. 5.6. JAKOŚĆ WÓD ....................................................................................................................................54 ZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA ........................................................................................................64 POWAŻNE AWARIE PRZEMYSŁOWE .....................................................................................................80 ODDZIAŁYWANIE HAŁASU .................................................................................................................82 ODDZIAŁYWANIE PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH .............................................................................87 ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA SZKODY W ŚRODOWISKU ..............................................................................88 6. PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA PROGRAMU NA ŚRODOWISKO .............................................88 7. NARZĘDZIA I INSTRUMENTY REALIZACJI PROGRAMU .........................................................93 WDRAŻANIE I REALIZACJA POWIATOWEGO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ..................................93 NARZĘDZIA I INSTRUMENTY PROGRAMOWO-PLANISTYCZNE ...............................................................99 NARZĘDZIA INFORMATYCZNE WSPOMAGAJĄCE WDRAŻANIE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ........99 SYSTEM KONTROLI I PROGNOZOWANIA OPŁAT ŚRODOWISKOWYCH STANOWIĄCYCH DOCHODY FUNDUSZY EKOLOGICZNYCH .......................................................................................................................102 7.5. OKRESOWA KONTROLA REALIZACJI CELÓW I ZADAŃ ZAPISANYCH W PROGRAMIE OCHRONY ŚRODOWISKA 103 7.6. NARZĘDZIA I INSTRUMENTY REGLAMENTUJĄCE MOŻLIWOŚCI KORZYSTANIA ZE ŚRODOWISKA ...........103 7.7. NARZĘDZIA I INSTRUMENTY FINANSOWE .........................................................................................104 7.8. NARZĘDZIA I INSTRUMENTY KARNE I ADMINISTRACYJNE ..................................................................104 7.9. DZIAŁALNOŚĆ KONTROLNA POWIATU..............................................................................................104 7.10. EDUKACJA SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ ...........................................................................................104 7.11. UDZIAŁ SPOŁECZEŃSTWA W PODEJMOWANIU DECYZJI ..................................................................105 7.12. NOWE PODEJŚCIE DO PLANOWANIA PRZESTRZENNEGO – EKOLOGIZACJA ........................................105 7.1. 7.2. 7.3. 7.4. 7. STRESZCZENIE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA.........................................................106 Spis Tabel: Tabela 1 Powierzchnia Powiatu Pszczyńskiego ................................................................................................11 Tabela 2 Użytkowanie gruntów w Powiecie Pszczyńskim ..................................................................................11 Tabela 3 Liczba mieszkańców w Powiecie Pszczyńskim ...................................................................................12 Tabela 4 Pracujący i bezrobotni w Powiecie Pszczyńskim .................................................................................12 5 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 Tabela 5 Pomniki przyrody w gminach Powiatu Pszczyńskiego.........................................................................13 Tabela 6 Tereny zieleni urządzonej w latach 2003-2006 w Powiecie Pszczyńskim.............................................17 Tabela 7 Przedsięwzięcia na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2015 w zakresie ochrony przyrody.....22 Tabela 8 Planowane przedsięwzięcia w zakresie zagospodarowania turystycznego i rekreacyjnego w gminach w latach 2007-2012.............................................................................................................................................24 Tabela 9 Własność lasów w Powiecie Pszczyńskim..........................................................................................24 Tabela 10. Przedsięwzięcia na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2015 w zakresie ochrony lasów ...... 27 Tabela 11 Wytyczne dla gmin ..........................................................................................................................27 Tabela 12. Przedsięwzięcia na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2015 w zakresie ochrony gleb.........31 Tabela 13 Rejestr obszarów górniczych ...........................................................................................................33 Tabela 14 Wykorzystanie wody na cele przemysłowe w Powiecie Pszczyńskim w latach 2004-2006.................. 34 Tabela 15 Stopień wykorzystania wody na cele przemysłowe w poszczególnych latach.....................................34 Tabela 16. Przedsięwzięcia na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2015 w zakresie ochrony kopalin i wód podziemnych............................................................................................................................................36 Tabela 17 Zużycie wód w Powiecie Pszczyńskim w latach 2004-2006...............................................................38 Tabela 18 Zużycie wody w latach 2004-2006 r. na terenie Powiatu Pszczyńskiego według danych GUS............ 39 Tabela 19 Zużycie wody z wodociągów na 1 mieszkańca w Powiecie Pszczyńskim...........................................39 Tabela 20 Zasoby mieszkaniowe w Powiecie Pszczyńskim w latach 2004-2006 ................................................40 Tabela 21 Mieszkania oddane do użytkowania .................................................................................................40 Tabela 22 Sprzedaż energii cieplnej w ciągu roku w Powiecie Pszczyńskim w latach 2004-2006 .......................40 Tabela 23 Przedsięwzięcia związane z termomodernizacją budynków przeprowadzone w latach 2004-2007......40 Tabela 24 Zużycie energii elektrycznej w gospodarstwach domowych w Powiecie Pszczyńskim ........................41 Tabela 25 Zużycie energii elektrycznej na jednego mieszkańca w Powiecie Pszczyńskim..................................41 Tabela 26. Przedsięwzięcia na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2015 w zakresie zrównoważonego wykorzystania materiałów, wody i energii..........................................................................................................42 Tabela 27 Planowane przedsięwzięcia w zakresie termomodernizacji budynków w gminach w latach 2007-2012 .......................................................................................................................................................................43 Tabela 28. Potencjalna energia użyteczna w kWh/m2/rok w wyróżnionych rejonach Polski................................45 Tabela 29. Przedsięwzięcia na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2015 w zakresie ochrony wykorzystywania odnawialnych źródeł energii...................................................................................................47 Tabela 30 Planowane przedsięwzięcia w zakresie wykorzystania energii odnawialnej w gminach w latach 20082015................................................................................................................................................................48 Tabela 31 Podstawowe parametry zbiornika Goczałkowice...............................................................................48 Tabela 32 Przedsięwzięcia zrealizowane przez ZMiUW Biuro Terenowe w Pszczynie w latach 2003-2007......... 49 Tabela 33. Przedsięwzięcia na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2015 w zakresie ochrony przed powodzią.........................................................................................................................................................52 Tabela 34 Ocena Zbiornika Goczałkowickiego pod kątem bytowania ryb w warunkach naturalnych ...................55 Tabela 35 Zadania zrealizowane na terenie gmin Powiatu Pszczyńskiego w zakresie rozbudowy sieci wodociągowej..................................................................................................................................................57 Tabela 36 Zadania zrealizowane na terenie gmin Powiatu Pszczyńskiego w zakresie rozbudowy sieci kanalizacyjnej..................................................................................................................................................58 Tabela 37 Sieć wodociągowa i kanalizacyjna w gminach przypadająca na 100 km 2 ...........................................59 Tabela 38. Przedsięwzięcia na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2015 w zakresie ochrony wód powierzchniowych i podziemnych.....................................................................................................................62 Tabela 39 Planowane przedsięwzięcia w zakresie rozbudowy sieci wodociągowych w gminach w latach 20072012................................................................................................................................................................62 Tabela 40 Planowane przedsięwzięcia w gminach w zakresie rozbudowy, modernizacji sieci kanalizacyjnych wraz instalacjami towarzyszącymi w latach 2007-20012............................................................................................63 Tabela 41 Wyniki pomiarów stężeń 24-godz. pyłu zawieszonego PM10, wykonanych w Pszczynie, przy ul. Księżycowej ....................................................................................................................................................66 Tabela 42 Wyniki monitoringu powietrza według Śląskiego Monitoringu Powietrza ............................................67 Tabela 43 Długość sieci gazowej, odbiorcy gazu i zużycie gazu na terenie Powiatu Pszczyńskiego według GUS70 Tabela 44 Zużycie gazu w Powiecie Pszczyńskim na jednego mieszkańca i odbiorcę w latach 2004-2006 .........70 Tabela 45 Przedsięwzięcia w zakresie ochrony powietrza zrealizowane na terenie gmin Powiatu Pszczyńskiego .......................................................................................................................................................................71 Tabela 46 Zestawienie prac poprawiających stan nawierzchni dróg powiatowych w latach 2003- 2005.............. 72 Tabela 47 Zestawienie zrealizowanych prac poprawiających stan nawierzchni dróg wojewódzkich w Powiecie Pszczyńskim w latach 2003- 2005....................................................................................................................73 Tabela 48 Zadania realizowane na drogach wojewódzkich w Powiecie Pszczyńskim w 2007 r. w ramach planu rzeczowo-finansowego ....................................................................................................................................73 Tabela 49. Przedsięwzięcia na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2015 w zakresie ochrony powietrza atmosferycznego .............................................................................................................................................76 Tabela 50 Planowane przedsięwzięcia w zakresie budowy i modernizacji dróg w gminach Powiatu Pszczyńskiego w latach 2007-2012 .........................................................................................................................................78 Tabela 51 Przedsięwzięcia na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2015 w zakresie ochrony przed poważnymi awariami .......................................................................................................................................81 6 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 Tabela 52 Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu, z wyłączeniem hałasu powodowanego przez starty, lądowania i przeloty statków powietrznych oraz linie elektroenergetyczne, wyrażone wskaźnikiem LAeq D i LAeq N, które to wskaźniki mają zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska, w odniesieniu do jednej doby......................................................82 Tabela 53 Zestawienie wartości średniodobowego ruchu na drogach wojewódzkich w Powiecie Pszczyńskim w 2005 r..............................................................................................................................................................83 Tabela 54 Inwestycje drogowe zrealizowane na terenie gmin Powiatu Pszczyńskiego .......................................84 Tabela 55. Przedsięwzięcia na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2015 w zakresie ochrony przed hałasem ..........................................................................................................................................................86 Tabela 56. Przedsięwzięcia na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2015 w zakresie ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym...........................................................................................................88 Tabela 57 Potencjalne oddziaływania na środowisko zaproponowanych zadań..................................................89 Tabela 58 Wskaźniki oceny efektów działalności środowiskowej......................................................................100 LEGENDA SKRÓTÓW: GUS – Główny Urząd Statystyczny GFOŚiGW – Gminny Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej GDDKiA,- Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad GZWP – główny zbiornik wód podziemnych IMiGW – Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej NFOŚiGW – Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej ODR – Ośrodek Doradztwa Rolniczego OZE – odnawialne źródła energii OWO – obszar wysokiej ochrony wód podziemnych PFOŚiGW – Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej RZGW – Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej WPI – Wieloletni Plan Inwestycyjny WFOŚiGW - Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej WIOŚ – Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska ZDW – Zarząd Dróg Wojewódzkich w Katowicach PZD – Powiatowy Zarząd Dróg w Pszczynie ZMiUW – Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych 7 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 8 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 1. Wstęp 1.1. Przedmiot opracowania Przedmiotem niniejszego opracowania jest aktualizacja uchwalonego przez Radę Powiatu Pszczyńskiego Uchwałą nr XIII/89/2003 Rady Powiatu Pszczyńskiego z dnia 17 grudnia 2003 r. Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego. 1.2. Cel i zakres opracowania Zgodne z przepisami ustawy Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2006 r. Nr 129 poz. 902 z późniejszymi zmianami) oraz ustawy o odpadach (Dz. U. z 2007 nr 39, poz. 251), przyjęte dokumenty podlegają aktualizacji nie rzadziej niż co 4 lata. Celem opracowania jest aktualizacja „Programu ochrony środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego” Odniesieniem do Programu jest „Raport z wykonania Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego”. Program swoją strukturą bezpośrednio nawiązuje do projektu Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2007 – 2010 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2011 – 2014. Niniejsze opracowanie, określa kierunki polityki ekologicznej na lata 2008 - 2011 oraz 2012-2015 i należy je traktować jako wypełnienie obowiązku aktualizacji Polityki ekologicznej Państwa na lata 20032006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010", a więc odniesienia jej celów i niezbędnych działań do aktualnej sytuacji społeczno-gospodarczej oraz stanu środowiska. Potrzeba tej aktualizacji wynikała też z uzyskania przez Polskę członkostwa w Unii Europejskiej. Stwarza to, z jednej strony, szansę szybkiego rozwiązania wielu problemów ochrony środowiska i poprawy jakości życia mieszkańców, przykładowo poprzez możliwość korzystania ze środków finansowych UE, z drugiej strony oznacza konieczność spełnienia wymagań wynikających z Traktatu Akcesyjnego oraz osiągania celów wspólnotowej polityki ekologicznej. Prawo ochrony środowiska w art. 13-16 wprowadza obowiązek przygotowywania i aktualizowania co 4 lata polityki ekologicznej państwa. Zgodnie z Art. 18. pkt. 2 ustawy prawo ochrony środowiska z wykonania programów organ wykonawczy powiatu sporządza co 2 lata raporty, które przedstawia się radzie powiatu. 1.3. Podstawa prawna opracowania Dokument został opracowany w związku z obowiązkiem nałożonym na powiaty przez ustawę z 27.04.2001 Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2006.129.902) w art.17 i 18, oraz ustawę z 27.07.2001 o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska, (Dz. U. 2001.100.1085 z późn. zm.) w art. 10 w zakresie terminu jego realizacji. Zakres merytoryczny Programu ochrony środowiska określają Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym (MŚ grudzień 2002). 1.4. Raport z realizacji Programu Ochrony Środowiska w latach 2004-2006 W latach 2004 – 2006 wykonano szereg inwestycji, które w znacznym stopniu wpłynęły na poprawę stanu środowiska na terenie Powiatu Pszczyńskiego. Do najważniejszych zadań zrealizowanych w ramach powiatowego programu można zaliczyć: · termomodernizację obiektów Powiatu, · edukację ekologiczną, · dofinansowanie do punktów zbiórki odpadów, · dofinansowanie do prowadzenia pomiarów zanieczyszczeń powietrza przy ul. Górnośląskiej w Pszczynie · aktualizację operatów urządzeniowych dla lasów nie stanowiących własności Skarbu Państwa. Mimo tak krótkiego okresu czasu jaki upłynął od zatwierdzenia programu ochrony środowiska nastąpiły zmiany w przepisach na tyle znaczące, że część zadań zapisanych w programie uległa zdezaktualizowaniu. Ponadto niektóre z zadań obciążających samorząd powiatowy wymaga nakładów znacznych środków finansowych, co niejednokrotnie jest podstawową przyczyną braku ich realizacji. W tym przypadku ważną sprawą jest określenie priorytetów dla poszczególnych tematów zadań i określenie konieczności ich wykonania w określonym czasie. 9 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 2. Charakterystyka Powiatu 2.1. Położenie i uwarunkowania z nim związane 2.1.1. Geograficzne Powiat Pszczyński leży w południowej części Województwa Śląskiego. Graniczy od północy z powiatem mikołowskim, tyskim, bieruńsko-lędzińskim, od wschodu z powiatem oświęcimskim, od południa z powiatem bielskim i cieszyńskim, od zachodu z miastami na prawach powiatu Żory i Jastrzębie Zdrój. W południowej części Powiatu znajduje się zbiornik wodny w Goczałkowicach. Dużym atutem Powiatu jest położenie blisko przejścia granicznego w Cieszynie (40 km), a także dwóch pasm górskich – Beskidu Śląskiego i Beskidu Żywieckiego. Powiat Pszczyński ma niewątpliwe walory turystyczne, do których można zaliczyć: Zespół Pałacowy, Lasy Pszczyńskie, Rezerwat Żubrów, Zbiornik Łąka oraz zbiornik wodny w Goczałkowicach, będący zbiornikiem wody pitnej dla aglomeracji śląskiej. 2.1.2. Położenie administracyjne i komunikacyjne Powiat Pszczyński leży na przecięciu tras Katowice – Bielsko - Cieszyn (droga krajowa nr1) oraz Oświęcim - Rybnik, pomiędzy Górnośląskim Okręgiem Przemysłowym a Beskidami. Przez teren Powiatu odbywa się duży ruch tranzytowy za pomocą drogi krajowej A1 – Katowice – Tychy – Pszczyna – Bielsko-Biała – Cieszyn oraz drogi wojewódzkiej 49 – Pszczyna – Żory – Rybnik – Racibórz – Opole. Pszczyna leży w odległości 40 km od Katowic – stolicy województwa śląskiego, 100 km od Krakowa, 40 km od przejścia granicznego w Cieszynie. Powiat Pszczyński tworzy 6 gmin: · Goczałkowice - Zdrój, · Kobiór, · Miedźna, · Pawłowice, · Pszczyna, · Suszec. 2.1.3. Geologia W budowie geologicznej terenu biorą udział utwory czwartorzędowe, trzeciorzędowe i karbońskie. Warstwy karbońskie reprezentowane są przez piaskowce łaziskie i orzeskie. Warstwy łaziskie występują w północnej części terenu na wschód od uskoku Kryry; wykształcone są w postaci piaskowców różnoziarnistych, miejscami w postaci zlepieńców. Przewarstwione są mułowcami i iłowcami, oraz grubymi pokładami węgla, których miąższość wynosi od ok. 3,0 do 0,5 m. Warstwy orzeskie zalegające poniżej warstw łaziskich wykształcone są w postaci piaskowcowych interwałów z wyraźną przewagą łupków. Piaskowce ilaste są drobnoziarniste. Pokłady węgla mają miąższość do 2,0 m, charakteryzują się niejednorodnością wykształcenia, są rozszczepione i tworzą pakiety o małych grubościach. Utwory trzeciorzędowe mioceńskie, położone są bezpośrednio na karbonie, mają miąższość ok. 40-100 m, a w rejonach synklinalnych do ok. 230 m. Trzeciorzęd tworzą tu iły pylaste, szare, margliste, przeważnie zwarte. Zawierają przewarstwienia piasków, lokalnie żwirów i zlepieńców tworzących warstwy przepuszczalne. W rejonach licznych uskoków występują frakcje iłowcowo-piaskowcowe o zróżnicowanej przepuszczalności. Warstwy czwartorzędowe wykształcone w postaci holoceńskich utworów rzecznych i plejstoceńskich związanych z akumulacją lodowcową. W spągu warstw czwartorzędowych zalegają gliny morenowe, przewarstwione seriami piasków z wkładkami żwirów (piaski fluwioglacjalne). W stropie czwartorzędu występują piaski drobno - i średnioziarniste z przewarstwieniami glin i pyłów. Miąższość czwartorzędu wynosi od 10 do 40 m. W miejscach obniżeń starszego podłoża mogą występować warstwy z przewagą żwirów. Środowisko przyrodnicze Szata roślinna Powiatu ukształtowała się pod silnym wpływem zróżnicowanej działalności człowieka. Generalnie stan zachowania cennych elementów flory i fauny oraz naturalnych i półnaturalnych ekosystemów jest na terenie Powiatu Pszczyńskiego bardzo zróżnicowany. Poza terenami silnie przekształconymi, w obrębie których nie występują wartościowe, z przyrodniczego punktu widzenia ekosystemy, rozpoznano obszary cenne, charakteryzujące się dużym udziałem przedstawicieli rzadkich i ginących gatunków roślin i zwierząt. Spośród naturalnych zespołów roślinnych na uwagę zasługują fragmenty dobrze zachowanych grądów (Tilio cordatae-Carpinetum betuli) spotykane w różnych częściach Po- 2.1.4. 10 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 wiatu. Na podkreślenie zasługują wilgotne i mokre łąki z klasy Molinio-Arrhenatheretea, występujące z reguły na niewielkich powierzchniach (reprezentowane np. przez zmiennowilgotne, żyzne łąki Molinietum caeruleae), zaliczane do zbiorowisk bardzo zagrożonych lub nawet ginących w skali kraju. Na omawianym obszarze dobrze rozpoznano florę naczyniową a na terenie niektórych gmin również faunę. Do najcenniejszych gatunków zwierząt w skali regionu należą: · Ślepowron (Nycticorax nycticorax) · Bocian czarny (Ciconia nigra) · Żubr (Bison bonasus) 2.1.5. Klimat Według jednej z bardziej znanych, klasycznych regionalizacji klimatycznych E. Romera, województwo śląskie leży w zasięgu pięciu krain należących do dwóch typów klimatycznych. Południowy fragment środkowej części województwa, który obejmuje m.in. Powiat Pszczyński, jest zaliczany przez Romera do typu klimatów podgórskich nizin i kotlin. Zaznaczają się tu wpływy kontynentalne, wyrażające się wzrostem amplitudy rocznej temperatury powietrza w kierunku wschodnim. Okres wegetacyjny wynosi tutaj 210 dni. Charakteryzowane przez Romera – poza obszarami górskimi – strefy mezoklimatyczne nie mają wyraźnych granic i ulegają przesunięciu zależnie od aktualnych fluktuacji klimatu. Powiat Pszczyński leży w obrębie Kotliny Oświęcimskiej. Średnia temperatura roczna wynosi 7oC. Najcieplejszym miesiącem jest lipiec, najchłodniejszym styczeń. Opady kształtują się w granicach 700800 mm rocznie. Wiatry są słabe i bardzo słabe głównie z kierunku zachodniego. Poza czynnikami naturalnymi, ważnym czynnikiem wpływającym na kształtowanie się klimatu Powiatu Pszczyńskiego i całego województwa śląskiego jest działalność gospodarcza człowieka. 2.2. Stan przestrzeni Dane na temat powierzchni i użytkowania gruntów w poszczególnych gminach zamieszczono poniżej. Tabela 1 Powierzchnia Powiatu Pszczyńskiego Lp. Jednostka 1. Gm. Pszczyna 2. Kobiór 3. Goczałkowice-Zdrój 4. Miedźna 5. Suszec 6. Pawłowice Powiat - ogółem Źródło: GUS 2005 r. Powierzchnia [ha] 17472 4822 4736 5017 7508 7573 47128 Tabela 2 Użytkowanie gruntów w Powiecie Pszczyńskim Powierzchnia Użytki rolne Grunty ogółem ogółem orne Gmina ha ha ha Gm. Pszczyna Kobiór GoczałkowiceZdrój Miedźna Suszec Pawłowice Powiat - ogółem Łąki i pastwiska ha Sady Lasy Pozostałe ha ha ha 17472 4822 9487 440 6852 265 2501 170 134 5 5183 4113 2731 397 4736 874 666 186 22 105 3885 5017 7508 7573 47128 3167 3989 5329 23286 2175 2479 3956 16393 991 1478 1328 6654 1 32 45 239 918 2747 730 13796 906 827 1518 10264 Źródło: GUS 2005 11 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 2.3. Społeczność Liczba ludności pod koniec 2006 r. wynosiła 105354. W stosunku do roku 2001 przybyło 1514 mieszkańców. Tabela 3 Liczba mieszkańców w Powiecie Pszczyńskim Jednostka 2004 1 Gm. Pszczyna 49812 2 Kobiór 4592 3 Goczałkowice-Zdrój 6150 4 Miedźna 15596 5 Suszec 10673 6 Pawłowice 17848 Powiat – razem 104 671 Źródło: GUS 2006 2005 49996 4609 6235 15569 10764 17880 105 053 2006 50151 4617 6262 15582 10900 17842 105 354 2.4. Gospodarka W Powiecie Pszczyńskim jest 9651 podmiotów gospodarki narodowej (stan na koniec roku 2006) zarejestrowanych w krajowym rejestrze urzędowym podmiotów gospodarki narodowej – regon, z czego najwięcej przypada na handel, naprawy i budownictwo. Na terenie Powiatu występuje kilka większych zakładów przemysłowych, w tym przemysłu produkcyjnego, budowlanego, samochodowego, drogowego, meblarskiego, spożywczego, organicznego. Najbardziej znaczące są: · Jastrzębska Spółka Węglowa S.A. KWK „Krupiński”, · Jastrzębska Spółka Węglowa S.A. KWK „Pniówek” · nkt Cables Warszowice sp. z o.o. · Fabryka Elektrofiltrów „ELWO” S.A., · Zakład Przetwórstwa Mięsnego Henryk Kania S.A., · Spółka Energetyczna „Jastrzębie” S.A., EEG Pniówek Elektrociepłownia „Pniówek”, EEG Pniówek Elektrociepłownia „Suszec”, · Nadwiślańska Spółka Energetyczna Sp. z o.o. Zakład Ciepłowniczy nr 2 „Czeczott” w Woli, · Zakład Elektroniki i Mechaniki „ZAMEL” · Linde Gaz Polska Sp. z o.o. oddział Pszczyna. Na koniec września 2007 r. w Powiatowym Urzędzie Pracy zarejestrowanych było 2645 osób bezrobotnych, tj. o 2433 mniej niż w roku 2005 r. Stopa bezrobocia w Powiecie Pszczyńskim pod koniec września 2007 r. wynosiła 6,4%. Tabela 4 Pracujący i bezrobotni w Powiecie Pszczyńskim Lp. Jednostka Zarejestrowani pracujący w 2006 r. 9959 1. Gm. Pszczyna 371 2. Kobiór 995 3. Goczałkowice-Zdrój 2143 4. Miedźna 3823 5. Suszec 8144 6. Pawłowice 12 Zarejestrowani bezrobotni 1899 169 215 600 322 556 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 3. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego 3.1. Ochrona przyrody i krajobrazu 3.1.1. Analiza stanu istniejącego Na terenie Powiatu Pszczyńskiego znajduje się wiele obszarów cennych przyrodniczo objętych ochroną prawną. Są to: · Park Krajobrazowy Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich, · Rezerwat przyrody „Żubrowisko”, · Rezerwat przyrody „Babczyna Dolina”, · pomniki przyrody, · fragment obszaru NATURA 2000 Dolina Górnej Wisły. 3.1.1.1.1 Park krajobrazowy Na terenie Powiatu istnieje jeden park krajobrazowy - Park Krajobrazowy Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich (fragment terenów gminy Suszec; powołany w 1993 roku). Ponadto gotowy jest projekt utworzenia Pszczyńskiego Parku Krajobrazowego. Projekt ten przewiduje, że park miałby obejmować 3 odmienne pod względem przyrodniczym i krajobrazowym części: · kompleks lasów pszczyńsko-kobiórskich, połączonych na wschodzie z doliną Wisły, w rejonie gmin Bojszowy i Miedźna, · dolinę Pszczynki od Mizerowa do centrum Pszczyny, wraz z zespołem parkowym, · dolinę Wisły ze Zbiornikiem Goczałkowickim i kompleksem stawów. 3.1.1.1.2 Rezerwaty przyrody Na terenie Powiatu znajdują się dwa rezerwaty przyrody: § Rezerwat przyrody „Żubrowisko” (typ: faunistyczny; Gmina Pszczyna, powierzchnia 742,56 ha, cel ochrony: populacja introdukowanego tu żubra (Bison bonasus), powołany w 1996 r.), § Rezerwat przyrody „Babczyna Dolina” (typ: leśny; Gmina Suszec, powierzchnia 76,25 ha, cel ochrony: naturalne układy biocenotyczne charakterystyczne dla dolin rzecznych, powołany w 2002 r.). 3.1.1.1.3 Pomniki przyrody Prowadzenie rejestru pomników przyrody leży w gestii Wojewody. W poniższej tabeli znajduje się wykaz pomników przyrody na terenie Powiatu Pszczyńskiego: Tabela 5 Pomniki przyrody w gminach Powiatu Pszczyńskiego 1) Podstawa prawna, oznaczenie dziennika urzędowego, data utworzenia położenie geograficzne, adres,bliższa lokalizacja Wyszczególnieni nazwa Nr rej. Gmina GOCZAŁKOWICE ZDRÓJ Brak obiektów w rejestrze 1) Gmina: KOBIÓR 2) 3) Orzeczenie nr 00098 o uznaniu za pomnik przyrody PWRN w Katowicach z dnia 30.08.1956r. nr LO 13b/23/56. Rozporządzenie nr 32/04 Wojewody Śląskiego w sprawie uznania za pomnik przyrody (Dz.Urz. z 2004 nr 56, poz 1749) Orzeczenie nr 00099 o uznaniu za pomnik przyrody PWRN w Katowicach z dnia 30.08.1956r. nr LO 13b/24/56. Rozporządzenie nr 27/04 Wojewody Śląskiego w Sprawie uznania za pomnik przyrody (Dz.Urz. z 2004 nr 55, poz 1717) Kobiór Ul. Leśników 5 Kobiór Obok gajówki „Rozmusa” 13 Dąb szypułkowy pojedyncze Obwód 585 cm Dąb szypułkowy 44 45 opis formy ochrony przyrody Uwagi Informacja o ochronie zgodnie z prawem międzynarodowym (jeśli istnieje) Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 4) Orzeczenie nr 00100 o uznaniu za pomnik przyrody PWRN w Katowicach z dnia 30.08.1956r. nr LO 13b/25/56. Rozporządzenie nr 31/04 Wojewody Śląskiego w sprawie uznania za pomnik przyrody (Dz.Urz. z 2004 nr 56, poz 1748) Kobiór Ul. Centralna 9,11. Dąb szypułkowy pojedyncze Obwód 535 cm 79 Miedźna Nieopodal ul. Wiejskiej 68a Nadleśnictwo Kobiór - Leśnictwo Wola oddział 102o Dąb szypułkowy pojedyncze Obwód 680 cm 53/06 Powiat Pszczyński Gmina Pawłowice Soł. Waszowice Na terenie gospodarstwa agroturystycznego Dąb szypułkowy – obwód 330 cm 442/200 2 Gmina MIEDŹNA 1) Rozporządzenie 53/06 Wojewody Śląskiego z dnia 5 października 2006r. w sprawie ustanowienia pomnika przyrody – drzewa gatunku dąb szypułkowy (Quercus robur) rosnącego na terenie Nadleśnictwa Kobiór. (Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego z dnia 17 października 2006r. nr 119 poz. 3359) Obwód 680 cm Zabiegi w 2006r. (cs, rk, we) Gmina PAWŁOWICE 1) Uchwała nr XL/442/2002 Rady Gminy Pawłowice z dnia 21 czerwca 2002 w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody 2) Orzeczenie nr 00089 o uznaniu za pomnik przyrody PWRN w Katowicach z dnia 30.08.1956r. nr LO 13b/12/56. GR w Pawłowicach 3) Orzeczenie nr 00089 o uznaniu za pomnik przyrody PWRN w Katowicach z dnia 30.08.1956r. nr LO 13b/12/56. GR w Pawłowicach Orzeczenie nr 00089 o uznaniu za pomnik przyrody PWRN w Katowicach z dnia 30.08.1956r. nr LO 13b/12/56. Orzeczenie nr 00092 o uznaniu za pomnik przyrody PWRN w Katowicach z dnia 30.08.1956r. nr LO 13b/15/56. Dąb szypułkowy grupa jednogatunkowa (2 szt.) Dąb szypułkowy grupa jednogatunkowa (2 szt.) 30 Przeprowadzono zabiegi maj 2006 31 Przeprowadzono zabiegi maj 2006 Miedza śródpolna obok toru PKP Dąb szypułkowy 33 Obok stawu „Chodniczek” Dąb szypułkowy 37 6) Orzeczenie nr 00092 o uznaniu za pomnik przyrody PWRN w Katowicach z dnia 30.08.1956r. nr LO 13b/15/56. Obok stawu „Chodniczek” Dąb szypułkowy grupa jednogatunkowa (3 szt.) 38 7) Orzeczenie nr 00092 o uznaniu za pomnik przyrody PWRN w Katowicach z dnia 06.07.1962r. nr RLOP/b/11/62. ul. Zjednoczenia 32a Dąb szypułkowy 104 8) Decyzja nr 224 o uznaniu za pomnik przyrody PWRN w Katowicach z dnia 26.11.1966r. nr RL-op/31/66. ul. Wyzwolenia 22 Dąb szypułkowy 136 9) Orzeczenie nr 00092 o uznaniu za pomnik przyrody PWRN w Katowicach z dnia 30.08.1956r. nr LO 13b/15/54. Staw Młynawa Dąb szypułkowy obw 450 cm 39 4) 5) Gmina SUSZEC 1) Decyzja nr 224 o uznaniu za pomnik przyrody PWRN w Katowicach z dnia 18.08.1954. nr RL-13b/20-21/54. ul. św. Jana 23 Wiąz polny 12 2) Orzeczenie nr 00097 o uznaniu za pomnik przyrody PWRN w Katowicach z dnia 30.08.1956. nr LO.13b/22/56. Obok leśniczówki Dąb szypułkowy 43 ul. Jeziorna 78 Dąb szypułkowy grupa jednogatunkowa (3 szt.) 3 Studzionka Czarne Doły Dąb szypułkowy 71 Studzionka Czarne Doły Dąb szypułkowy 72 Miasto i Gmina: PSZCZYNA. 1) 2) 3) Orzeczenie nr 4/53 o uznaniu za pomnik przyrody PWRN w Katowicach z dnia 13.03.1953r.. nr RL.13/22/53. Orzeczenie nr 00154 o uznaniu za pomnik przyrody PWRN w Katowicach z dnia 23.10.1958r. nr LO.13b/37/58. Orzeczenie nr 00155 o uznaniu za pomnik przyrody PWRN w Katowicach z dnia 23.10.1958r. nr LO.13b/38/58. 4) Decyzja nr 293 o uznaniu za pomnik przyrody PWRN w Katowicach z dnia 13.09.1965r. nr RL.X-300/16/65. Poręba Dąb szypułkowy 73 5) Orzeczenie nr 184 o uznaniu za pomnik przyrody PWRN w Katowicach z dnia 21.05.1960r. nr R-OPb/10/60. Park miejski w Pszczynie – na „Grobli Łąckiej” głaz narzutowy 76 14 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 6) Orzeczenie nr 207 o uznaniu za pomnik przyrody PWRN w Katowicach z dnia 29.04.1961r.. nr OPb/9/61. Park miejski w Pszczynie – na „Grobli Łąckiej” 7) Decyzja nr 219 o uznaniu za pomnik przyrody PWRN w Katowicach z dnia 05.09.1961r.. nr OP-b/43/61 Studzionka ul. Powstańców 111 8) Decyzja nr 220 o uznaniu za pomnik przyrody PWRN w Katowicach z dnia 05.09.1961r.. nr OP-b/44/61. Studzionka przy PGR Stęclówka głaz narzutowy ( 2 szt) Dąb szypułkowy grupa jednogatunkowa (2 szt.) Dąb szypułkowy Aleja jednogatunkowa (38 szt.) 87 89 100 9) Decyzja nr 226 o uznaniu za pomnik przyrody PWRN w Katowicach z dnia 06.07.1962r. nr RL/ OP-b/13/62. Rozporządzenie nr 33/06 wojewody śląskiego z dnia 31 maja 2006r w sprawie ustanowienia pomnika przyrody (Dz. Urz. z 19 czerwca 2006r nr 72, poz 2028) teren szpitala miejskiego w Pszczynie, przy budynku pralni. Ul. Korfantego 6 działka nr 1461/15 oraz 1766/13 Dąb szypułkowy grupa jednogatunkowa (2 szt.) 107/1 obwód 420 obwód 433 10) Decyzja nr 226 o uznaniu za pomnik przyrody PWRN w Katowicach z dnia 06.07.1962r. nr RL/ OP-b/13/62. Rozporządzenie nr 33/06 wojewody śląskiego z dnia 31 maja 2006r w sprawie ustanowienia pomnika przyrody (Dz. Urz. z 19 czerwca 2006r nr 72, poz 2028) teren szpitala miejskiego w Pszczynie, przy budynku prosektoruim Ul. Korfantego 6 działka nr 1461/15 oraz 1279/17 Dąb szypułkowy grupa jednogatunkowa (2 szt.) 107/2 obwód 480 obwód 496 11) Decyzja nr 227 o uznaniu za pomnik przyrody PWRN w Katowicach z dnia 06.07.1962r. nr RL/ OP-b/14/62. ul. Szenlowiec 6 Lipa drobnolistna 109 12) Decyzja nr 227 o uznaniu za pomnik przyrody PWRN w Katowicach z dnia 27.03.1963r. nr RL/ OP-b/10/63. ul. Cieszyńska 15 Dąb szypułkowy grupa jednogatunkowa (2 szt.) 128 13) Decyzja nr RL-VII-7140/22/81 o uznaniu za pomnik przyrody Wojewody Katowickiego z dnia 17.09.1981r. ul. Chopina 4 – teren cmentarza Dąb szypułkowy 251 Wcześniej jako grupa 9 sztuk (nie wszystkie drzewa kwalifikowaly się do ponowieniw ochrony prawnej, niektórych nie udalo się odnaleźć w terenie) Wcześniej jako grupa 9 sztuk (nie wszystkie drzewa kwalifikowaly się do ponowieniw ochrony prawnej, niektórych nie udalo się odnaleźć w terenie) Wydano zezwolenie na usunięcie drzewa nr 280 ze względu na zły stan zdrowotny 14) Decyzja nr RL-VII-7140/23/81 o uznaniu za pomnik przyrody Wojewody Katowickiego z dnia 17.09.1981r. ul. Łowiecka w Pszczynie, Piasku i Czarkowie (do granicy Lasu) Źródło: Starostwo Powiatowe w Pszczynie 15 Aleja wielogatunkowa (313 szt.obecnie 308 drzew) 252 2006r 4 -cięcia sanitarne 5 - cięcia sanitarne 293 - cięcia sanitarne + w.el. + nieznaczna redukcja korony – przy ul Łowieckiej 42a 288 - cięcia sanitarne, redukcja korony 289 - cięcia sanitarne, redukcja korony + w. el. Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 3.1.1.1.4 Obszary NATURA 2000 Na terenie Powiatu Pszczyńskiego (gmina Goczałkowice Zdrój, gmina Pszczyna) znajduje się fragment obszaru NATURA 2000, obszaru specjalnej ochrony ptaków (Dyrektywa Ptasia). Ostoja Dolina Górnej Wisły składa się z Jeziora Goczałkowskiego (będące zbiornikiem wody pitnej), oraz przyległych stawów (eksploatowane są jako miejsce intensywnej hodowli karpia, natomiast jesienią odbywają się tutaj polowania na ptactwo wodne) wraz z wpadającymi w tym miejscu do Wisły, jej prawobrzeżnymi dopływami (mających swe źródła w Beskidach). Stawy, założone zostały ponad 600 lat temu, należą do jednych z najstarszych w Polsce miejsc hodowli ryb. Obok znaczenia gospodarczego, pełnią dziś ważną funkcję ekologiczną. Na terenach pozbawionych naturalnych zbiorników, stanowią dla wielu cennych gatunków roślin i zwierząt substytut środowisk wodnobłotnych zniszczonych przez człowieka. Teren ostoi jest gęsto zamieszkany, z zabudową pośród rozległych pól uprawnych (które stanowią prawie sześćdziesiąt procent powierzchni). Lasy stanowią zaledwie 16 procent jej powierzchni (czyli dokładnie tyle samo, co wody powierzchniowe). Odnotowano tutaj występowanie co najmniej 29 gatunków ptaków z załącznika I Dyrektywy Ptasiej, 8 gatunków znajdujących się w Polskiej Czerwonej Księdze. W okresie lęgowym obszar zasiedlany jest przez powyżej 1% krajowych populacji takich cennych i rzadkich ptaków wpisanych do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt jak: Bączek, Bąk, Dzierzba czarnoczelna, Rybitwa białowąsa, ślepowron (jeden z gatunków czapli - ptak gniazdujący w Polsce praktycznie tylko tutaj w liczbie około 400 par). oraz wielu innych cennych dla przyrody gatunków. Ponadto, w czasie jesiennych i wiosennych wędrówek, są miejscem odpoczynku i zdobywania pokarmu dla bardzo licznych stad ptaków wodno-błotnych. Obszar ten ma rangę ostoi ptasiej o znaczeniu międzynarodowym. Ponadto stawy rybne są także miejscem występowania dla takich zagrożonych roślin wodnych jak: kotewka orzech wodny oraz grzybieńczyk wodny. Na obszarze ostoi ustanowione zostały dwa rezerwaty przyrody: Rotuz (część północna) oraz Skarpa Wiślicka (część południowa ostoi) Podstawą typowania ostoi Natura 2000 są następujące gatunki (lęgowe w ilości przekraczającej 1% wielkości populacji krajowej) z załącznika I Dyrektywy Ptasiej: bąk, bączek, ślepowron, szablodziób (2 pary w 2002 roku), mewa czarnogłowa, rybitwa czarna, rybitwa rzeczna. Zbiornik Goczałkowicki, jako zbiornik wody pitnej jest wyłączony z masowej rekreacji, takiej kąpiel, czy sporty wodne, natomiast wędkarstwo dopuszczane jest jedynie w ograniczonym zakresie w strefie brzegowej. 3.1.1.2. Obszary projektowane do ochrony Brak obecnie powołanych form małoobszarowych, których obiektem ochrony są cenne ekosystemy, albo ich kompleksy. Istnieją natomiast propozycje takich form w poszczególnych Gminach. Ponadto gotowy jest projekt utworzenia Pszczyńskiego Parku Krajobrazowego. Projekt ten przewiduje, że park miałby obejmować 3 odmienne pod względem przyrodniczym i krajobrazowym części: · kompleks lasów pszczyńsko-kobiórskich, połączonych na wschodzie z doliną Wisły, w rejonie gmin Bojszowy i Miedźna, · dolinę Pszczynki od Mizerowa do centrum Pszczyny, wraz z zespołem parkowym, · dolinę Wisły ze Zbiornikiem Goczałkowickim i kompleksem stawów. 3.1.1.3. Zieleń urządzona Istotne znaczenie zwłaszcza dla terenów zurbanizowanych ma zieleń urządzona. Zieleń urządzona to przede wszystkim obiekty przyrodnicze o formach naturalnych, półnaturalnych i przetworzonych oraz rozmaite założenia ogrodowe istniejące samoistnie lub towarzyszące budowlom. Tereny zieleni urządzonej pełnią funkcje rekreacyjne, ekologiczne i zdrowotne – wpływają na złagodzenie lub eliminację uciążliwości życia w miastach, kształtowanie układów urbanistycznych, wprowadzają ład przestrzenny oraz nadają specyficzny i indywidualny charakter miastu. Zieleń urządzona, w tym parki, zieleńce, skwery, zieleń przyzagrodowa w zabudowie mieszkaniowej, izolacyjno – osłonowa wzdłuż ciągów komunikacyjnych i wokół zabudowy usługowoprzemysłowej oraz zabytkowe założenia parkowe, chronione na mocy ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o ochronie zabytków i muzeach – to jeden z istotnych elementów Ekologicznego Systemu Obszarów Chronionych (ESOCh), nie tylko każdej gminy oddzielnie, ale i Powiatu. Poniższa tabela zawiera informacje na temat terenów zieleni urządzonej w powiecie w latach 2003-2006: 16 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 Tabela 6 Tereny zieleni urządzonej w latach 2003-2006 w Powiecie Pszczyńskim wyszczególnienie jednostka 2003 2004 2005 Parki spacerowo- wypoczynkowe obiekty 4 5 Zieleńce obiekty 4 9 9 Cmentarze obiekty 39 Powierzchnia parków ha 159,7 169,9 173,7 Zieleńce ha 2,6 10,2 8,4 Zieleń uliczna ha 1,8 12,1 12,1 Tereny zieleni osiedlowej ha 30,5 30,5 42,0 Parki, zieleńce i tereny zieleni ha 192,8 210,6 224,1 osiedlowej razem Źródło: GUS 2006 5 8 38 185,5 8,4 12,1 42,0 235,9 Samorząd powiatowy nie dysponuje ani kompetencjami ustawowymi, ani instrumentami finansowymi do odrębnego kreowania systemu zieleni urządzonej w skali całego Powiatu. Niemniej konieczne jest określenie najważniejszych elementów kształtowania w/w zieleni w granicach działania Powiatu Pszczyńskiego (ze wskazaniem na wiodących realizatorów – samorządy gminne): · · ochrona (rewaloryzacja) zabytkowych założeń zieleni parków podworskich, folwarcznych, przypałacowych i wraz z często towarzyszącymi im starodrzewiami, pozostałościami historycznych nasadzeń alejowych oraz ekspozycjami i panoramami widokowymi, ochrona starodrzewia zieleni przykościelnej (zwłaszcza wokół zabytkowej, drewnianej zabudowy sakralnej) i cmentarnej, · kompleksowa rewaloryzacja historycznego założenia ogrodowo-krajobrazowego w postaci: Zabytkowego Parku Pszczyńskiego, Dzikiej promenady, bażantarni, połączonych zadrzewieniami alejowymi (obiekt o randze ponadregionalnej), · zieleń towarzysząca w obiektach i terenach rekreacyjno-wypoczynkowych (praktycznie 1-2 obiekty w każdej gminie), · kształtowanie ciągów zieleni izolacyjno – osłonowej wzdłuż istniejących i projektowanych odcinków dróg o randze ponadlokalnej (wszystkie gminy Powiatu), · wprowadzenie w działaniach planistycznych rygoru wypełniania nowych terenów zabudowy mieszkaniowej, usługowej, zielenią towarzyszącą, co najmniej 60% powierzchni działki, przeznaczonej pod inwestycję (wszystkie gminy), · powiązanie istniejących i projektowanych terenów zieleni i wypoczynku siecią zazielenionych ciągów pieszych i ścieżek rowerowych (na bazie istniejących tras na terenach miejskich i wiejskich gminy Pszczyna). Wszystkie w/w działania służą bezpośrednio wyrównaniu ewidentnych różnic w rozumieniu funkcji zieleni urządzonej w środowisku życia mieszkańców poszczególnych gmin — w stosunku do wiodącego ośrodka gospodarczego Powiatu — miasta Pszczyna. 3.1.1.4. Bariery ekologiczne Za bariery ekologiczne na terenie powiatu można uznać pokłady węgla kamiennego. Jednak ich występowanie należy rozpatrywać w dwóch płaszczyznach. Z jednej strony stanowią one bazę do funkcjonowania przemysłu wydobywczo-energetycznego. Z drugiej jednak strony znaczna obszarowość ich występowania wpływa ujemnie na poszczególne komponenty środowiska. Przede wszystkim wpływają one w sposób ujemny na hydrologię sąsiednich obszarów (obniżenie wód gruntowych). Wpływa to negatywnie na możliwości uzyskiwania wyższych plonów przy i tak niewielkich wartościach opadów atmosferycznych. Kolejnymi zagrożeniem wynikającymi z istnienia węgla kamiennego jest jego wykorzystywanie jako paliwa w elektrowniach. Działalność wydobywcza kopalni węgla kamiennego powoduje niewątpliwie czasowe lub trwałe naruszenie powierzchni terenu, zmiany w systemie wód powierzchniowych i podziemnych oraz lokalne okresowe uciążliwości hałasowe. 17 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 3.1.1.5. Korytarze ekologiczne, doliny rzeczne, obszary wodno-błotne, obszary węzłowe, itp. Wiele obszarów cennych przyrodniczo na terenie Powiatu Pszczyńskiego stanowią zasoby leśno-wodne na istniejącej sieci rzecznej wraz z zbiornikami wodnymi. Najbardziej cenne obszary objęte są ochroną konserwatorską. Występujące na terenie powiatu zasoby wód powierzchniowych stanowią potencjalny element mogący wpłynąć na rozwój powiatu. Na terenie powiatu występuje rozwinięty system dolin rzek i potoków stanowiących „korytarze ekologiczne”, w tym o znaczeniu regionalnym (dolina Pszczynki) oraz pasmo lasów pszczyńskich i kobiórskich jako węzeł przyrodniczy o znaczeniu krajowym. 3.1.1.6. Problemy ochrony rzadkich gatunków roślin i zwierząt Szata roślinna Powiatu ukształtowała się pod silnym wpływem zróżnicowanej działalności człowieka. Generalnie stan zachowania cennych elementów flory i fauny oraz naturalnych i półnaturalnych ekosystemów jest na terenie Powiatu Pszczyńskiego bardzo zróżnicowany. Poza terenami silnie przekształconymi, w obrębie których nie występują wartościowe, z przyrodniczego punktu widzenia ekosystemy, rozpoznano obszary cenne, charakteryzujące się dużym udziałem przedstawicieli rzadkich i ginących gatunków roślin i zwierząt. Spośród naturalnych zespołów roślinnych na uwagę zasługują fragmenty dobrze zachowanych grądów (Tilio cordatae-Carpinetum betuli) spotykane w różnych częściach Powiatu. Na podkreślenie zasługują wilgotne i mokre łąki z klasy Molinio-Arrhenatheretea, występujące z reguły na niewielkich powierzchniach (reprezentowane np. przez zmiennowilgotne, żyzne łąki Molinietum caeruleae), zaliczane do zbiorowisk bardzo zagrożonych lub nawet ginących w skali kraju; Na omawianym obszarze dobrze rozpoznano florę naczyniową a na terenie niektórych gmin również faunę. Do najcenniejszych gatunków zwierząt w skali regionu należą: · Ślepowron (Nycticorax nycticorax) · Bocian czarny (Ciconia nigra) · Żubr (Bison bonasus) 3.1.1.7. Edukacja ekologiczna Edukacja ekologiczna winna być realizowana głównie na poziomie lokalnym. Decyzje podejmowane na tym szczeblu oddziałują bezpośrednio na środowisko człowieka w miejscu jego zamieszkania. Umacnianie samorządności związane jest m.in. z odpowiedzialnością samorządu za sprawy ochrony środowiska i edukacji środowiskowej. Na samorządach spoczywa również obowiązek określania celów i form tej edukacji, uwzględniających specyfikę regionu, lokalna tożsamość i tradycję kulturową. Edukacja ekologiczna musi docierać do wszystkich grup społecznych zarówno do dzieci jak i do dorosłych. Ważne jest znalezienie odpowiednich środków przekazu tak, aby w najprostszy i najskuteczniejszy sposób przekazywać informację ekologiczną. W kampanii edukacji ekologicznej społeczeństwa uwzględnić należy następujące grupy: · pracowników samorządowych powiatu i gmin (zarząd i pracownicy urzędów); · dziennikarzy i nauczycieli, · dorosłych mieszkańców, · dzieci i młodzież. Edukacja ekologiczna głównie skierowana do rolników prowadzona jest przez Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Pszczynie. W latach 2004-2007 przeprowadzono 5 cyklów szkoleń odnośnie prawidłowego zagospodarowania obornika, gnojowicy i gnojówki oraz innych nawozów organicznych w fermach zwierząt gospodarskich zgodne z Kodeksem Dobrej Praktyki Rolniczej (KDPR). Ośrodek włącza się również w akcje propagujące odnawialne źródła energii zwłaszcza na terenach wiejskich. W ramach propagowania zasad Dobrej Praktyki Rolniczej w celu zmniejszenia zanieczyszczeń obszarowych przez związki biogenne i środki ochrony roślin Powiat Pszczyński zawiera co roku umowę z Gospodarstwem Pomocniczym przy Zespole Szkół Rolniczych w Pszczynie, w ramach której możliwe jest dofinansowywanie do prowadzonych przez to Gospodarstwo szkoleń n/t „Wykonywanie zabiegów w zakresie stosowania środków ochrony roślin w produkcji towarowej”. Kwota dofinansowania wynosi 20 zł /rolnika z Powiatu Pszczyńskiego. Takie szkolenia odbywają się od roku 2002 i Powiat przeznacza na nie od 1000,00 zł – 3.000,00 zł na rok. Ponadto, w ramach środków z Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, co roku w ramach porozumienia zawartego z Gospodarstwem Pomocniczym przy ZSR, rolnikom Powiatu Pszczyńskiego udziela się dofinansowania do atestacji opryskiwaczy, które wykonywane są w Gospodarstwie. Powyższe zadania przyczyniają się do podnoszenia świadomości wśród stosujących związki biogenne i środki ochrony roślin. Obecnie obowiązujące przepisy wymuszają także kontrolę sprawno18 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 ści urządzeń służących do rozprowadzania tych środków na polach uprawnych, co w znaczący sposób chroni przed przypadkami ich niewłaściwego użycia. Edukacja ekologiczna prowadzona w gminach realizowana jest głównie na poziomie przedszkoli i szkół, dzięki czemu prawidłowe nawyki proekologiczne kształtowane są od najmłodszych lat. Najpopularniejszymi formami edukacji ekologicznej jest udział w akcjach: Sprzątanie Świata, Święto Ziemi; organizacja wystaw: Ratujmy naszą Planetę; przygotowywanie inscenizacji przyrodniczych. Wśród starszych dzieci propaguje się prawidłowe gospodarowanie odpadami poprzez akcje: Puszka aluminiowa, zbiórkę baterii, zbiórkę makulatury; pomaga się we wdrażaniu segregacji surowców wtórnych. Organizowane są również akcje sadzenia drzew, krzewów, konkursy wiedzy ekologicznej, zbiórka owoców w celu dokarmiania zwierząt. Edukacja ekologiczna kierowana jest również do starszych mieszkańców gmin. Najpowszechniej stosowane metody propagowania ochrony środowiska to: informacje, artykuły w prasie lokalnej, rozprowadzanie kalendarzy propagujących selektywną zbiórkę surowców wtórnych z terminami ich wywozu, konkursy na najładniej zagospodarowany ogród przydomowy. W 2006 r. w gminie Goczałkowice wyróżniono również mieszkańców, którzy pielęgnują nie tylko teren swoich posesji, ale również tereny poza nimi, często są to tereny gminne. Ponadto na terenie gminy Goczałkowice-Zdrój utworzona została ścieżka edukacyjna spacerowo-rowerowa, która została włączona na mocy podpisanego porozumienia Korona Zapory Goczałkowickiej. W gminie Pawłowice w latach 2002 – 2004 organizowane były szkolenia i pokazy praktyczne dla rolników i działkowców w zakresie gospodarki ekologicznej, edukację ekologiczną dla nauczycieli prowadziły Ośrodki Oświatowe, które we własnym zakresie finansowały te działania. W ramach działań ekologicznych organizowane były również konkursy plastyczne o tematyce ekologicznej. Starostwo Powiatowe aktywnie promuje walory przyrodnicze Powiatu Pszczyńskiego. W 2004 roku został wydany „Przewodnik po ścieżkach rowerowych w Powiecie Pszczyńskim wraz z mapą. Wytyczono ścieżki: Trasa Książęca, Eurovelo R-4, Greenways, ścieżki w Suszcu i Pawłowicach. Ponadto znalazły się tu opisy miejscowości i atrakcji turystycznych. Na mapie naniesiono także pomniki przyrody. Znalazły się tu także adresy gospodarstw agroturystycznych, działających na terenie Powiatu. Zadanie kontynuowano w roku 2005 w ramach projektu „Powiat Pszczyński – Powiatem turystycznym poprzez rozwój turystyki rowerowej i ścieżek dydaktycznych”, w ramach którego zaplanowano przeprowadzenie oznakowania tych ścieżek. Ponadto w roku 2004 Referat ds. Promocji Powiatu i Integracji Europejskiej był koordynatorem projektu dot. przeprowadzenia warsztatów filmowych i konkursu na film ekologiczny o Powiecie Pszczyńskim. Wraz z filmem zaplanowano wydanie publikacji Jerzego Paruzela Pt. „Pszczyńskie Żubry”. Do konkursu zgłosiło się 20 osób w wieku 17 – 21 lat. Konkurs miał formę przeglądu nakręconych filmów, w wyniku którego zwycięski film został powielony w ilości 1000 egzemplarzy. Rozwój edukacji ekologicznej, kształtowanie świadomości ekologicznej mieszkańców Powiatu Pszczyńskiego jest jednym z głównych działań realizowanych w ramach Programu Ochrony Środowiska. Obecnie kształtowanie świadomości ekologicznej w Powiecie Pszczyńskim odbywa się głównie poprzez podejmowanie działań proekologicznych w formie programów edukacji ekologicznej, które są realizowane we wszystkich szkołach znajdujących się na terenie Powiatu. Młodzież ucząca się w szkołach prowadzonych przez nasz Powiat wykazuje duże zaangażowanie w sprawy ochrony środowiska, co bezpośrednio wpływa na kształtowanie właściwych proekologicznych postaw. Dlatego głównym miejscem dla edukacji ekologicznej zawsze będzie szkoła. Dzięki zmianie zachowań uczniów i wszczepieniu prawidłowych nawyków, kształtuje się świadomość ekologiczną młodzieży. Poniżej przedstawiono programy edukacji ekologicznej prowadzone w jednostkach oświatowych Powiatu Pszczyńskiego. Liceum Ogólnokształcące im. Bolesława Chrobrego W Liceum Ogólnokształcącym od roku 2002 zadania z zakresu edukacji ekologicznej realizowane są w formie zajęć terenowych. Obozy zorganizowano w Babiogórskim Parku Narodowym, Roztoczańskim Parku Narodowym, Parku Narodowym Gór Stołowych i Beskidzie Śląskim. Program obejmuje: o zwiedzanie ośrodków dydaktycznych i muzeów w Parkach Narodowych, o organizowanie spotkań z pracownikami Parków Narodowych, o organizowanie wycieczek po terenie Parków Narodowych, o zapoznawanie się z historią, przyrodą i morfologią danego terenu, z przykładami ochrony czynnej, z metodami ochrony i zabezpieczania pomników przyrody itp., o przeprowadzanie ćwiczeń z fitosocjologii (analiza zbiorowisk roślinnych). 19 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 Zespół Szkół Zawodowych W Zespole Szkół Zawodowych w Woli zorganizowano wyjazd na wycieczkę do Rezerwatu „Wąwóz Homole” oraz do Egzotarium w Sosnowcu. Młodzież tej szkoły uczestniczyła w Ogólnopolskim Konkursie Ekologicznym „Eko-Planeta”. Zakupiono pomoce dydaktyczne na lekcje o tematyce ekologicznej i przyrodniczej. Prowadzony program wspomaga kształtowanie proekologicznych postaw młodzieży: o poczucie współodpowiedzialności za ochronę środowiska, o rozwijanie postawy badawczej i zainteresowań przyrodniczych, o dostrzegania problemów związanych z degradacją środowiska. Zespół Szkół Specjalnych Program edukacji ekologicznej prowadzony w tej szkole obejmuje między innymi: o prowadzenie zajęć terenowych, wycieczek, pokazów o charakterze ekologicznym, o zakup pomocy dydaktycznych do pracowni biologicznej, o zorganizowanie pracowni dla klasy przysposobienia do pracy w zawodzie ogrodnik, o zorganizowanie zaplecza dla praktycznych zajęć nauki zawodu dla uczniów oddziału przysposobienia do pracy w zawodzie ogrodnik (narzędzia, pomoce), o realizację ekologicznej ścieżki edukacyjnej w oparciu o pomoce dydaktyczne. Zespół Szkół Samochodowych W Zespole Szkół Samochodowych w Pszczynie program edukacji ekologicznej obejmuje organizowanie rajdów o tematyce ekologicznej, konkursów wiedzy ekologicznej, zakup map, atlasów, plansz i filmów o tej tematyce. Młodzież tej szkoły angażuje się w szereg inicjatyw proekologicznych (między innymi uczestniczy w akcji Sprzątania Świata). Powiatowe Ognisko Pracy Pozaszkolnej Ognisko od roku 2002 realizuje projekty pod nazwą „Wokół ekologii”. Corocznie realizowane projekty adresowane są zarówno do młodzieży szkolnej jak i do nauczycieli. Obejmują one między innymi przeglądy piosenki ekologicznej, konkursy plastyczne, fotograficzne, na scenariusze lekcji czy wycieczki o tej tematyce. Projekt ten ma na celu między innymi: o uwrażliwienie na konieczność ochrony środowiska, o ukształtowanie postawy ekologicznej, o wzmocnienie więzi emocjonalnej z regionem, uświadomienie wartości tkwiących w przyrodniczym, kulturowym i społecznym otoczeniu, o wskazanie roli i znaczenia środowiska w życiu człowieka, o rozwijanie twórczych zdolności, o stworzenie możliwości zaprezentowania własnych dokonań. Efektem edukacji ekologicznej powinna być ekologiczna świadomość społeczna, która jeśli już powstanie, będzie potrafiła stworzyć wzorce zachowań na tyle silne, by podjąć i realizować działania w zakresie ochrony środowiska. W ramach prowadzonych programów edukacji ekologicznej w poszczególnych jednostkach oświatowych Powiatu Pszczyńskiego poruszane jest szerokie spektrum zagadnień, obejmujące zagadnienia wymienione w Programie Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego. Zaangażowanie uczniów szkół z terenu powiatu w sprawy dotyczące ekologii, daje gwarancję, że oni, ich rodzice i środowisko lokalne, w którym żyją, zostaną zarażeni ideą ochrony środowiska. W latach 2004-2007 na terenie gminy Pszczyna wybudowała następujące ścieżki rowerowe: · Międzygminna Trasa Rowerowa Pawłowice-Suszec-Kobiór- Pszczyna „Plessówka (12 km) · Wiślana Trasa Rowerowa (15 km) · Łącznik Ćwiklice – Jankowice (5 km) Ponadto Gmina 2 – 3 razy w roku dokonuje przeglądu ścieżek, uzupełnia brakujące znaki i słupki. 20 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 Od 2007 r. realizowany jest projekt „Budowa pokazowej zagrody żubrów w Zabytkowym Parku Pszczyńskim”. Projekt obejmuje budowę nowego obiektu turystycznego – Zagrody Pokazowej Żubrów w Pszczynie o powierzchni 10 ha na terenie Zabytkowego Parku Pszczyńskiego w części Zwierzyniec przy ulicy Żorskiej. Zagroda pełnić będzie nie tylko funkcję atrakcji turystycznej (ekspozycja żubra oraz innych zwierząt występujących na terenie ziemi pszczyńskiej), ale także funkcje uzupełniające, związane z edukacją ekologiczną i regionalną. Od 2007 r. realizowany jest również projekt „Budowa ośrodka sportów wodnych nad Zbiornikiem Łąckim”. W wyniku realizacji projektu powstanie nowy ośrodek sportów wodnych, a także zmodernizowany zostanie zbiornik małej retencji „Łąka”. Projekt ma na celu m.in. poszerzenie oferty programowej w zakresie turystyki, poprzez stworzenie odpowiednich warunków do uprawiania sportów wodnych na terenie Gminny Pszczyna 3.1.2. Przyjęte cele i priorytety Cel średniookresowy w zakresie ochrony różnorodności biologicznej i krajobrazowej nawiązuje do perspektywicznego celu II Polityki ekologicznej państwa - zapewnienia zachowania cennych przyrodniczo obszarów, dotychczas nie chronionych prawnie, poprzez objęcie ich różnymi formami ochrony przyrody oraz stworzenia na pozostałym obszarze kraju takich warunków i zasad prowadzenia działalności gospodarczej, w tym zasad ochrony gatunkowej roślin i zwierząt, aby możliwe było utrzymanie i odtwarzanie różnorodności biologicznej. Zahamowanie strat różnorodności biologicznej na poziomie wewnątrzgatunkowym (genetycznym), gatunkowym i ponadgatunkowym (ekosystemów i krajobrazu). 3.1.3. Kierunki działań Kierunki działań: 1. Pełna inwentaryzacja różnorodności biologicznej: uzupełnianie wiedzy o rozmieszczeniu i zasobach składników różnorodności biologicznej. 2. Utrzymanie różnorodności siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków, w tym zapobieganie ich fragmentacji. 3. Sporządzenie inwentaryzacji przyrodniczej obszarów Natura 2000. 4. Bieżąca ochrona obszarów i obiektów prawnie chronionych na terenach lądowych i morskich. 5. Dalsze prace nad wdrażaniem sieci Natura 2000, w tym opracowanie planów ochrony tych obszarów oraz wdrożenie systemu korytarzy ekologicznych je łączących. 6. Realizacja kompensacji przyrodniczych jako istotnego narzędzia wspomagającego rozwój społeczno-gospodarczy w obrębie obszarów oddziałujących na sieć Natura 2000. 7. Opracowanie i wdrożenie monitoringu stanu zachowania gatunków, obszarów ochrony ptaków i siedlisk przyrodniczych, zgodnego z wymaganiami krajowymi i międzynarodowymi. 8. Wzmacnianie znaczenia ochrony różnorodności biologicznej i krajobrazowej w planowaniu przestrzennym, w tym wzmacnianie roli opracowań ekofizjograficznych przy uzgadnianiu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. 9. Renaturalizacja i poprawa stanu zachowania najcenniejszych, zniszczonych ekosystemów, zwłaszcza dolin rzecznych i siedlisk, w tym szczególnie obszarów wodno-błotnych i leśnych rozwój systemów naturalnej retencji wód. 10. Wsparcie badań faunistycznych i florystycznych, doskonalenie systemu wymiany informacji o różnorodności biologicznej. 11. Wprowadzenie instrumentów pozwalających na skuteczne przeciwdziałanie wprowadzaniu gatunków obcych, które mogą zagrażać integralności naturalnych ekosystemów i siedlisk i/lub stanowić zagrożenie dla gatunków rodzimych. 12. Prowadzenie szkoleń i edukacji (formalnej i nieformalnej) w zakresie ochrony przyrody, krajobrazu i różnorodności biologicznej. 13. Opracowanie systemu w zakresie udzielania koncesji na poszukiwanie i eksploatację kopalin na obszarach Natura 2000 i innych obszarach chronionych. 14. Szczegółowe kartowanie geologiczne obszarów infiltracji w głównych zbiornikach wód podziemnych, a także prowadzenie zalesień oraz ograniczeń rolno-przemysłowych na tych obszarach. 21 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 3.1.4. Lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych, w podziale na inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu w perspektywie wieloletniej 4 2015 2014 2013 2012 2011 2010 2009 5 6 7 8 9 10 11 12 Potencjalne źródła finansowania 3 Szacunkowe nakłady zł 2 Okres realizacji Cel przedsięwzięcia 1 Opis przedsięwzięcia Jednostka odpowiedzialna / Jednostki współpracujące 2008 L.p. Rodzaj przedsięwzięcia Tabela 7 Przedsięwzięcia na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2015 w zakresie ochrony przyrody 13 14 15 3 4 P P Urządzenie terenu zieleni wokół budynku Starostwo PoStarostwa wiatowe 5 P Poprawa bezpieczeństwa ruchu Zwiększenie udziału terenów zielonych Starostwo Powiatowe 6 P Podniesienie świadomości ekologicznej 7 Starostwo PoPromocja działań proekologicznych, wydawnictwa ekologiczne – z przezna- wiatowe czeniem dla dorosłej części społeczności P lokalnej Podniesienie świadomości ekologicznej Promocja własnych działań i inicjatyw proekologicznych o charakterze cyklicznym 4000 I 2000 /rok 2 Działania na rzecz rozwoju gospodarczego jako elementu rozwoju zrównoważonego Zwiększenie bioróżnorodności Budżety Powiatu i gmin, PFOŚiGW Budżety Powiatu i gmin, sponsorów, PFOŚiGW, Budżet Powiatu, PFOŚiGW Budżet Powiatu 2600 Starostwo Powiatowe /PZD Współudział w organizacji ponadregionalnych wydarzeń turystycznych, ekologicznych, sportowych i kulturalnych 183100 Wycinka drzew z pobocza drogi w celu poprawy bezpieczeństwa ruchu I 3000 /rok 1 Działania na rzecz rozwoju gospodarczego jako elementu rozwoju zrównoważonego 3000 /rok Nasadzenia drzew w pasie dróg powiatowych Starostwo Powiatowe / jednostki organizacyjne Starostwa, podmioty gospodarcze, PTTK, stowarzyszenie agroturystyczne Starostwo Powiatowe / jednostki organizacyjne Starostwa, gminy, podmioty gospodarcze, PTTK Starostwo Powiatowe /PZD Opracowanie długofalowego programu promocji i wykorzystania walorów turystycznych powiatu 20000 Zadania własne PFOŚiGW, Budżet Powiatu, PFOŚiGW Budżet Powiatu, PFOŚiGW Zadania koordynowane 1 Ochrona obszarów, zespołów i obiektów nie objętych jeszcze ochroną prawną, a prezentujących dużą wartość przyrodniP czą. wojewoda/ zarząd powiatu, gminy, organizacje pozarządowe 22 Objęcie ochroną wszystkich wartościowych obszarów i obiektów Budżet państwa, województwa, powiatu, gmin Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 2 Wspieranie modernizacji bazy noclegowo przedsiębiorcy/ - gastronomicznej, zwłaszcza w okolicach gminy, zarząd powiatu, PTTK, jezior stowarzyszenia P agroturystyczne Wykonanie zabiegów pielęgnacyjnych i wojewoda/ gmiochronnych istniejących pomników przy- ny, zarząd porody wiatu, organizacje ekologiczne 3 P Rozwój agroturystyki 4 P 5. Rozbudowa sieci ścieżek rowerowych i szlaków pieszych, zorganizowanie punktów widokowych, tablic informacyjnych dotyczących wartości ekologicznych i P osobliwości przyrody; Zarybianie zbiorników wodnych i wód płynących różnorodnymi gatunkami rodzimych przedstawicieli akwafauny 6 7 8 9 rolnicy/ ODR, gminy, zarząd powiatu, stowarzyszenia agroturystyczne Udostępnienie i regulacja ruchu na obszarach przyrodniczo cennych Zarząd parku krajobrazowego, gminy/ organizacje gospodarcze organizatorów turystyki Udostępnienie i regulacja ruchu na obszarach przyrodniczo cennych gospodarstwa rybackie/ PZW Element kompromisowego współistnienia rozwoju gospodarczego i ochrony środowiska Zwiększenie bioróżnorodności P Prowadzenie działań, wspomagających rozwój populacji, szczególnie rodzimych gatunków drobnej zwierzyny łownej o P zauważalnym spadku ich liczebności na terenach dzierżawionych obwodów łowieckich Preferowanie na terenach podlegających wszelkim formom ochrony lokalizacji P wyłącznie przedsięwzięć o „czystych” technologiach 9 szkoleń z zakresu Cross Compliance tj. zasady wzajemnej zgodności rolnictwa z P ochroną środowiska Element kompromisowego współistnienia rozwoju gospodarczego i ochrony środowiska Zachowanie dla przyszłych pokoleń najcenniejszych obiektów przyrody właściwe koła Polskiego Związku Łowieckiego/ zarząd powiatu, gminy Zarząd województwa, gminy/ wojewoda, zarząd powiatu ODR 23 środki organizacji turystycznych i gospodarczych Budżety gmin, województwa, państwa, funduszy ochrony środow, strukturalne Rolnicy, organizacje gospodarcze i pozarządowe, budżety gmin Budżety gmin, województwa, funduszy ochrony środowiska, strukturalne Inwestorzy prywatni i organizacje Polski Związek Łowiecki i koła łowieckie Minimalizacja obciążenia środowiska Środki własne Wdrażanie w rolnictwie rolnikom dobrych praktyk Środki własne Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 3.1.5. Wytyczne dla gmin Tabela 8 Planowane przedsięwzięcia w zakresie zagospodarowania turystycznego i rekreacyjnego w gminach w latach 2007-2012 Gmina Gmina Goczałkowice – Zdrój Gmina Pszczyna Zadanie Szacowane koszty Planowany termin realizacji Źródła finansowania 20000000 2006-2011 b.d. 300 000 do 2015 WFOŚiGW b.d. 2008-2015 b.d. b.d. 2008-2015 b.d. Park Zdrojowy – alejki, oświetlenie Rewaloryzacja Zabytkowego Parku Pszczyńskiego cz. II, Utrzymanie terenów zieleni urządzonej Utrzymanie obszarów objętych ochroną prawną Gminy 3.2. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów 3.2.1. Analiza stanu istniejącego Ogólna powierzchnia lasów na terenie Powiatu Pszczyńskiego wynosi ok. 13796 ha (2006). Przeważająca część lasów stanowi własność Skarbu Państwa, a zarządzane są przez Nadleśnictwo Kobiór. Wyróżnia się obręby: · Kobiór (gminy: Kobiór, Pszczyna — część miejska, Pszczyna — część wiejska, Suszec), · Pszczyna (gminy: Kobiór, Pszczyna — część miejska, Pszczyna — część wiejska, Goczałkowice-Zdrój, Miedźna), · Orzesze (gminy: Suszec, Pawłowice), · Tychy (Gmina Kobiór). Tabela 9 Własność lasów w Powiecie Pszczyńskim Gmina Pszczyna Kobiór Goczałkowice Zdrój Miedźna Suszec Pawłowice Powiat-ogółem Źródło: GUS Lasy ogółem Lasy państwowe Lasy prywatne 5112,2 4081,2 5007,2 4081,2 105,0 0 Udział % lasów 29,2 84,6 90,3 83,3 7,0 2,0 901,0 2744,4 651,8 13580,9 793,0 2562,4 510,8 13037,9 108,0 182,0 141,0 543 18 36,5 8,6 28,8 Dominują lasy państwowe, które stanowią 96% ogólnej powierzchni. Lasy innej własności (w dominującej części prywatne) zajmują niewielką powierzchnię - 543 ha, stanowiąc ok. 4%. Aktualny operat urządzeniowy dla lasów Nadleśnictwa Kobiór określa strukturę typów siedliskowych lasu oraz ich zgodność ze składem gatunkowym drzewostanów. Powierzchniowo dominują: · bór mieszany wilgotny – 24,8% ogólnej powierzchni nadleśnictwa, · bór świeży – 14,8%, · bór mieszany świeży – 14,3%. Udział procentowy poszczególnych gatunków w strukturze drzewostanów Nadleśnictwa Rybnik na terenie Powiatu przedstawia się następująco: · obręb Kobiór: las mieszany wilgotny — 69%, bór mieszany wilgotny — 21%; · obręb Pszczyna: las mieszany świeży — 27%, las mieszany wilgotny — 22,8%; · obręb Tychy: las mieszany wilgotny — 36,1%, bór mieszany wilgotny — 30,2%; · obręb Orzesze: las świeży — 45,1%, las mieszany świeży — 17,2%; Udział procentowy dominujących gatunków w strukturze drzewostanów Nadleśnictwa Kobiór na terenie Powiatu przedstawia się następująco: 24 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 · Sosna zwyczajna — od 47% (obręb Orzesze) do 86,4% (obręb Kobiór), · Brzoza brodawkowata — od 3,9% (obręb Tychy) do 12,1 % (obręb Orzesze), · Dąb szypułkowy — od 4,6% (obręb Kobiór) do 20,3% (obręb Orzesze). Lasy na terenie Powiatu wykazują zwiększony udział siedlisk lasów liściastych oraz gatunków liściastych w stosunku do średniej dla RDLP w Katowicach oraz województwa śląskiego. Średni wiek drzewostanów w nadleśnictwie wynosi od 36 lat (olszowe) do 66 lat (sosnowe), a przeciętna zasobność drewna — od 169 m3/ha (dębowe) do 219 m3/ha (sosnowe), co jest zbliżone do średniej RDLP w Katowicach. Lasy nadleśnictwa Kobiór w całości znalazły się w I i II strefie uszkodzeń od imisji przemysłowych, jak również w kategorii lasów wodochronnych i glebochronnych. Dodatkowo cześć lasów położona jest w obrębie granic administracyjnych miast i w odległości do 10 km od miast o liczbie ludności poniżej 50000 mieszkańców (około 880 ha), część należy do kategorii lasów uzdrowiskowych (około 105 ha), część natomiast pozostaje pod wpływem eksploatacji węgla kamiennego. Spośród biotycznych czynników środowiska oddziaływujących na istniejące drzewostany zaznacza się zwiększona aktywność szkodników pierwotnych w drzewostanach sosnowych, z uwagi na duży udział słabych siedlisk, brak podszytów, natomiast w drzewostanach liściastych intensywne żerowania zwójek i miernikowców wpływa na spadek przyrostu masy i owocowanie dębin. Gradacja kornika drukarza w I połowie lat 90-tych doprowadziła do znacznej redukcji występowania powierzchniowego świerka, natomiast uaktywniły się choroby grzybowe i szkodniki w uprawach i młodnikach. Spośród biotycznych czynników środowiska, powodujących ogólne osłabienie części istniejących drzewostanów istotne znaczenie posiadają szkody ze strony zwierzyny płowej (jeleniowate) w uprawach, młodnikach i starszych drzewostanach liściastych (dąb, buk, jawor, jesion). Wielkość szkód, wywołana głównie spałowaniem i zgryzanie sadzonek (od około 21-100% powierzchni młodników i upraw) wynosi w poszczególnych obrębach od 50 ha (Orzesze) do 400 ha (Kobiór) rocznie. Ochrona upraw to głównie grodzenia, palikowanie sadzonek oraz zabezpieczanie chemiczne repelentami. Spośród czynników abiotycznych niewielkie znaczenie dla kondycji lasów posiadają ekstremalne warunki klimatyczne (silne wiatry, opady śniegu, ulewne deszcze). Tereny leśne, administrowane przez Nadleśnictwo Kobiór zaliczone są do obszarów o największym zagrożeniu pożarowym (I kategorii), na co wpływa m.in. przeważający udział monokultur sosnowych i siedlisk borowych, wypalanie traw na gruntach rolnych w sąsiedztwie lasów (średnio 25 pożarów rocznie), rozbudowa sieci dróg komunikacyjnych, duża ilość zakładów przemysłowych w sąsiedztwie kompleksów leśnych, duża antropopresja wpływająca również na dewastację przyrodniczą w lasach, zaśmiecanie, niszczenie infrastruktury oraz szkodnictwo leśne (kłusownictwo, kradzież drzewa). Generalnie stan sanitarny lasów uległ poprawie i można go ocenić jako dobry – jednak drzewostany charakteryzują się obniżoną odpornością na oddziaływanie zespołu w/w czynników biotycznych i abiotycznych. W warunkach Powiatu Pszczyńskiego funkcje rekreacyjne o charakterze zorganizowanym dotyczą przede wszystkim kompleksu lasów pszczyńskich i kobiórskich, zwłaszcza na terenach Gmin Pszczyna, Suszec i Kobiór (znakowane szlaki turystyczne, miejsca parkingowe, lokalne drogi leśne przydatne do turystyki rowerowej), natomiast ekstensywny charakter w/w funkcji odnosi się do pozostałych, rozproszonych, niewielkich fragmentów lasów – zwłaszcza w południowej i zachodniej części Powiatu. Na terenie lasów obrębów Pszczyna i Tychy występują również tereny zdegradowane wskutek eksploatacji górniczej, tj. tereny zapadlisk trwale podtopionych (około 17,2 ha), w stosunku do których nadleśnictwo występuje do sprawców w/w szkód o odszkodowanie za straty poniesione w drzewostanie, remont dróg i urządzeń melioracyjnych oraz odwodnienie terenu. Lesistość Powiatu (około 28,8%) jest zbliżona do średniej dla województwa śląskiego oraz całej Polski. Skrajne wskaźniki w tym zakresie wyróżniają gminy: Goczałkowice-Zdrój (ok. 2,0%) i Kobiór (84%). Uzupełnieniem powierzchni czynnych biologicznie są zadrzewienia i zakrzewienia występujące również w krajobrazach osadniczych, choć w mniejszym stopniu. Zadrzewienia łęgowe w dolinach rzek i potoków są elementem lokalnych „rusztów ekologicznych”, łączący kompleksy leśne, natomiast zadrzewienia śródpolne w terenach rolniczych, występują na ogół „wyspowo” są dodatkowo ostoją ptactwa i zwierzyny łownej. 25 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 3.2.2. Przewidywane kierunki zmian Główne założenia gospodarki leśnej zmierzające do osiągnięcia poprawy stanu lasu uwzględniają następujące cele: · zachowanie lasów i korzystnego ich wpływu na klimat, powietrze, wodę, glebę, warunki życia i zdrowia człowieka oraz na równowagę przyrodniczą. · ochronę lasów, w tym szczególnie lasów stanowiących naturalne fragmenty rodzimej przyrody lub lasów szczególnie cennych ze względu na: - zachowanie leśnych zasobów genetycznych, - walory krajobrazowe, - potrzeby nauki. · ochronę gleb i terenów szczególnie narażonych na zanieczyszczenia albo o specjalnym znaczeniu społecznym. · produkcji drewna na zasadzie najwyższej opłacalności oraz surowców i produktów ubocznego użytkowania lasu. 3.2.3. Przyjęte cele i priorytety W perspektywie średnioterminowej zakłada się dalsze wzmacnianie modelu racjonalnego użytkowania zasobów poprzez kształtowanie właściwej struktury lasów, gatunkowej i wiekowej, i ich wykorzystania gospodarczego w sposób i tempie zapewniającym trwałe zachowanie ich bogactwa biologicznego, wysokiej produkcyjności oraz potencjału regeneracyjnego. W związku z tym celem średniookresowym do 2015 r. będzie: Rozwijanie trwale zrównoważonej, wielofunkcyjnej gospodarki leśnej. 3.2.4. Kierunki działań 1. Zalesianie nowych terenów, z uwzględnieniem uwarunkowań przyrodniczo-krajobrazowych (łącznie w latach 2007-2010 zalesienie około 130 tys. ha, w tym około ¾ w sektorze prywatnym). 2. Zwiększenie ilości i powierzchni zadrzewień na terenach rolniczych oraz rozszerzenie zakresu leśnej rekultywacji terenów zdegradowanych. 3. Lokalizacja zalesień i zadrzewień zgodnie z planami zagospodarowania przestrzennego, w tym kształtowanie granicy polno-leśnej. 4. Tworzenie spójnych kompleksów leśnych szczególnie w obszarze korytarzy ekologicznych i wododziałów. 5. Zmiana struktury wiekowej i składu gatunkowego drzewostanów w celu dostosowania ich do charakteru siedliska i zwiększenia różnorodności genetycznej i biologicznej biocenoz leśnych. 6. Rozszerzenie renaturalizacji obszarów leśnych, w tym obszarów wodno-błotnych i obiektów cennych przyrodniczo, znajdujących się na terenach leśnych. 7. Restytucja i rehabilitacja ekosystemów leśnych, uszkodzonych w wyniku działania czynników abiotycznych i biotycznych. 8. Kontynuowanie przebudowy drzewostanów zniekształconych lub uszkodzonych w wyniku działalności człowieka. 9. Kontynuacja i rozwój monitoringu środowiska leśnego jako instrumentu wspomagającego przeciwdziałanie zagrożeniom ekosystemów leśnych. 10. Kontynuacja działań prowadzonych przez Lasy Państwowe na rzecz podnoszenia świadomości i wiedzy ekologicznej społeczeństwa w zakresie leśnictwa, przykładowo poprzez rozszerzenie procesu tworzenia izb przyrodniczo-leśnych, ścieżek dydaktycznych i pozostałych. 11. Prowadzenie doradztwa dla właścicieli gruntów korzystających ze wsparcia UE dla działań związanych z leśnictwem. 26 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 3.2.5. Zhierarchizowana lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych, w podziale na inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu w perspektywie wieloletniej Potencjalne źródła finansowania 4 Szacunkowe nakłady zł 3 Cel przedsięwzięcia 2 2015 1 9 10 11 12 13 14 15 5 6 7 8 2014 2013 2012 2011 2010 Okres realizacji 2009 Opis przedsięwzięcia Jednostka odpowiedzialna / Jednostki współpracujące 2008 L.p. Rodzaj przedsięwzięcia Tabela 10. Przedsięwzięcia na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2015 w zakresie ochrony lasów I 2. Powstrzymanie postępującej degradacji lasów prywatnych Aktualizacja operatów urządzenia lasów Starostwo Ponie stanowiących własności Skarbu wiatowe Państwa Zwiększanie udziału obszarów leśnych 30000 1 Wzmocnienie kontroli gospodarki leśnej Starostwo Pona obszarach nowych nasadzeń i w wiatowe/ Nadlelasach nie stanowiących własności Skar- śnictwo bu Państwa. 1000 /rok Zadania własne Budżet Powiatu Budżet Powiatu, PFOŚiGW Zadania koordynowane Działania na rzecz prowadzenia prawidłowej gospodarki leśnej właściciele i zarządcy lasów/ zarząd powiatu, nadleśnictwa, 1 P 2 Wspieranie oraz popularyzacja inicjatyw Nadleśnictwo/ podejmowanych na rzecz zwiększenia zarząd powiatu, lesistości terytorium powiatu P gminy, właściciele gruntów 3 I Powstrzymanie postępującej degradacji lasów prywatnych Realizacja założeń polityki leśnej państwa Zalesianie terenów o niskich klasach ARiMR/ gminy, bonitacyjnych gleb i gruntów porolnych właściciele gruntów Przeciwdziałanie erozji, tworzenie łączników ekologicznych - - - Środki zarządców lasów, budżet Powiatu, nadleśnictw środki właścicieli, inne fundusze, Gminy budżet Państwa, środki właścicieli 3.2.5.1. Wytyczne dla gmin Tabela 11 Wytyczne dla gmin Gmina Gminy Zadanie Szacowane koszty Planowany termin realizacji Źródła finansowania Wprowadzenie do planów zagospodarowania przestrzennego obszarów przeznaczonych do zalesiania b.d. 2008-2015 Budżety gmin 3.3. Ochrona powierzchni ziemi 3.3.1. Analiza stanu istniejącego Na terenie Powiatu występują gleby bielicowe, brunatne powstałe na utworach piaszczystych, piaskach słabogliniastych oraz glinach lekkich i glinach średnich. Czarne ziemie zdegradowane wytworzone zostały z piasków lekkich, słabo gliniastych oraz glin lekkich. Na terenach występowania gleb torfowych lokalnie doszło do powstania gleb torfowo – murszowych i mułowo – murszowych. Na terenie Powiatu Pszczyńskiego dominuje rolnictwo, które cechuje wysoka kultura upraw i hodowli. Na równie wysokim poziomie postawione jest ogrodnictwo oraz produkcja i przetwórstwo piecza- 27 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 rek. Powierzchnia użytków rolnych wynosi 23286 ha, w tym grunty orne stanowią 34,62%, sady - 0,5%, natomiast łąki i pastwiska stanowią 14,05% powierzchni terenu (dane z GUS za 2005 rok). Z informacji opracowanych na podstawie danych z wniosków złożonych do Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w Warszawie o przyznanie płatności bezpośrednich do gruntów rolnych za 2006 rok, struktura upraw w Powiecie Pszczyńskim kształtuje się następująco: · Zboża – 11 266 ha (stanowi to 69,17 % ogólnej powierzchni UR - pszenica, pszenżyto, jęczmień, owies, żyto, kukurydza, inne zboża tj. gryka, proso, sorgo oraz mieszanki upraw UPO · Przemysłowe – 1 222 ha (stanowi to 7,50 % ogólnej powierzchni UR - buraki cukrowe, rzepak i rzepik · Pozostałe – 1655 ha (stanowi to 10,16 % ogólnej powierzchni UR), w tym ziemniaki 650 ha (warzywa, inne rośliny na gruntach ornych JPO, JPO – inne uprawy, strączkowe pastewne (wyka ozima), okopowe pastewne UPO, leszczyna, motylkowate drobnonasienne, orzechy włoskie, ogródki przydomowe, plantacje wieloletnie, rośliny ozdobne) · Rośliny wysokobiałkowe – 13 ha (stanowi to 0,08% ogólnej powierzchni UR - bobik, łubin słodki, groch siewny, soja) Obsada zwierząt gospodarskich na 100 ha użytków rolnych wynosi: · 37 sztuk bydła, · 341 sztuk świń, · 10 sztuk owiec. 3.3.1.1. Tereny zdegradowane przez przemysł Na terenie Powiatu prowadzona jest eksploatacja surowców naturalnych. Z tego względu istotnym zadaniem jest racjonalne wykorzystanie złóż w sposób niedopuszczający do naruszenia równowagi w ekosystemie. Powstałe w wyniku pozyskania surowców szkody należy w miarę możliwości finansowych usuwać i przywracać środowisko do poprzedniego stanu. Rekultywacja gruntów polega na nadaniu lub przywróceniu gruntom zdegradowanym lub zdewastowanym wartości użytkowych lub przyrodniczych przez właściwe ukształtowanie rzeźby terenu, poprawianiu własności fizycznych i chemicznych, uregulowanie stosunków wodnych, odtworzenie gleb, umocnienie skarp oraz odbudowanie i zbudowanie niezbędnych dróg. Rekultywacje terenów zdegradowanych obowiązany jest przeprowadzić podmiot, który do takiego stanu rzeczy doprowadził. Według Ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz. U. nr 75, poz., 493) organem ochrony środowiska właściwym w sprawach odpowiedzialności za zapobieganie szkodom w środowisku i naprawę szkód w środowisku jest wojewoda. Celem ustawy jest realizacja zasady „zanieczyszczający płaci”. Wedle nowych uregulowań w razie wystąpienia bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku podmiot korzystający ze środowiska jest obowiązany niezwłocznie podjąć działania zapobiegawcze. Działania zapobiegawcze to działania podejmowane w związku ze zdarzeniem, działaniem lub zaniechaniem powodującym bezpośrednie zagrożenie szkodą w środowisku, w celu zapobieżenia szkodzie lub zmniejszenia szkody, w szczególności wyeliminowanie lub ograniczenie emisji. W przypadku zaś wystąpienia szkody w środowisku podmiot korzystający ze środowiska jest obowiązany do: · podjęcia działań w celu ograniczenia szkody w środowisku, zapobieżenia kolejnym szkodom i negatywnym skutkom dla zdrowia ludzi lub dalszemu osłabieniu funkcji elementów przyrodniczych, w tym natychmiastowego skontrolowania, powstrzymania, usunięcia lub ograniczenia w inny sposób zanieczyszczeń lub innych szkodliwych czynników; · podjęcia działań naprawczych. Koszty przeprowadzenia działań zapobiegawczych lub naprawczych ma ponosić podmiot korzystający ze środowiska. Podmiot korzystający ze środowiska nie ponosi kosztów przeprowadzenia działań zapobiegawczych i naprawczych, jeżeli wykaże, że bezpośrednie zagrożenie szkodą w środowisku lub szkoda w środowisku: · zostały spowodowane przez inny wskazany podmiot oraz wystąpiły mimo zastosowania przez podmiot korzystający ze środowiska właściwych środków bezpieczeństwa; · powstały na skutek podporządkowania się nakazowi wydanemu przez organ administracji publicznej, chyba że nakaz ten wynikał z emisji lub zdarzenia spowodowanego własną działalnością podmiotu korzystającego ze środowiska. 28 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 Podmiot korzystający ze środowiska, który podjął działania zapobiegawcze lub naprawcze w odniesieniu do bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku lub szkody w środowisku, może wystąpić z roszczeniem o zwrot kosztów poczynionych na ten cel: · do sprawcy bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku lub szkody w środowisku - w przypadku gdy bezpośrednie zagrożenie szkodą w środowisku lub szkoda w środowisku zostały spowodowane przez inny wskazany podmiot; · do organu administracji publicznej - w przypadku gdy bezpośrednie zagrożenie szkodą w środowisku lub szkoda w środowisku powstały na skutek podporządkowania się nakazowi wydanemu przez organ administracji publicznej. Zgodnie z obowiązująca w 2004 r. ustawą Prawo ochrony środowiska zobowiązanym do rekultywacji był podmiot władający powierzchnią ziemi, na której występuje zanieczyszczenie gleby lub ziemi albo niekorzystne przekształcenie naturalnego ukształtowania terenu. Wyjątek od tej zasady wprowadziła ustawa z dnia 27 lipca 2001r. „o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 100, poz. 1085 z późn. zmianami). Umożliwiła ona podmiotom, które wykazały, że na terenie, którym władały w dniu wejścia ustawy Prawo ochrony środowiska, zanieczyszczenie gleby lub ziemi bądź niekorzystne ukształtowanie terenu spowodowane było przez inny podmiot, zgłoszenia tego faktu do starosty w terminie do dnia 30 czerwca 2004 roku. Fakt ten powodował, iż obowiązkiem rekultywacji tego gruntu zostawał obciążany starosta. W 2004r. do Starosty Pszczyńskiego wpłynęły 2 zgłoszenia PKN „ORLEN” S.A. z Płocka. Dotyczyły one zanieczyszczenia powierzchni ziemi substancjami ropopochodnymi na nieruchomościach gruntowych stacji benzynowych w Pszczynie przy ul. Żorskiej 1 oraz Górnośląskiej 42. Starosta Pszczyński decyzją odrzucił obydwa zgłoszenia z uwagi niespełnienie wymagań formalnych (niekompletny wniosek). Samorządowe Kolegium Odwoławcze utrzymało zaskarżone decyzje w całości w mocy. Jednocześnie obydwa tereny nie zostały wpisane do rejestru terenów, na których stwierdzono przekroczenie standardów jakości gleby i ziemi z uwagi na brak potwierdzenia właściwymi wynikami badań gleby lub ziemi. 3.3.1.2. Tereny szczególnie narażone na szkodliwe działanie transportu i jego infrastruktury Najbardziej narażone są tereny położone wzdłuż głównych szlaków drogowych: - drogi krajowej nr 1 Katowice – Bielsko-Biała – Cieszyn, - drogi wojewódzkiej nr 931 - drogi wojewódzkiej nr 933 - drogi wojewódzkiej nr 935 - drogi wojewódzkiej nr 939 Oprócz negatywnego wpływu spalin i hałasu na zdrowie człowieka i środowisko można wyznaczyć inne znaczące oddziaływanie transportu. Zimowe utrzymanie dróg wymaga stosowania dużych ilości chlorku sodu i chlorku wapnia do posypywania zaśnieżonych dróg. Najbardziej narażone na działanie soli są drzewa rosnące wzdłuż dróg i ulic. Coraz częściej zauważalne jest ich obumieranie, a bezpośrednią przyczyną tego stanu jest solenie dróg. Wybudowanie drogi w pobliżu siedlisk zwierząt naraża zwierzęta na śmierć w wyniku potrącenia przez samochód. Szlak komunikacyjny stanowi także barierę dla zwierząt, które bojąc się hałasu nie zbliżają się do niego. Transport emituje nie tylko spaliny, ale także oleje, smary i benzynę. Szlaki komunikacyjne są zanieczyszczone szkodliwymi substancjami, a zły stan techniczny samochodów w Polsce potęguje to zjawisko. Istotne znaczenie odgrywają również złomowiska. Są to zarówno pojazdy zniszczone w wyniku wypadków drogowych, jak i samochody wycofane z eksploatacji z powodu ich zaawansowanego wieku. Wraki samochodowe stanowią bardzo duże zagrożenie dla środowiska z powodu zawartych w nich płynów eksploatacyjnych: olejów, płynów chłodniczych i hamulcowych i elektrolitów z akumulatorów. Brak obwodnic w większych miastach przyczynia się do niszczenia, zwłaszcza przez transport ciężarowy infrastruktury drogowej, zlokalizowanych przy drogach zabudowań poprzez narażenie ich na drgania. 3.3.1.3. Potrzeby dalszych badań gleb, monitoringu i weryfikacji ich klasyfikacji Wyniki monitoringu gleb przeprowadzonego na terenie Powiatu Pszczyńskiego wykazały, że na analizowanym terenie istnieją warunki do rozwoju rolnictwa. Badania zostały przeprowadzone przez Stację Chemiczno – Rolniczą w Gliwicach w 2002 r. W latach 2007-2008 również przeprowadzane są badania gleb, wyniki których dostępne będą w 2008 r. 29 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 Wapnowanie ma wszechstronny i korzystny wpływ na właściwości fizyczno-chemiczne i biologiczne gleb. Wpływa zatem na tworzenie żyzności gleby, czynnika umożliwiającego uzyskiwanie wysokich plonów i efektywne wykorzystanie nawożenia NPK. Podstawowymi wskaźnikami do określenia potrzeb wapnowania są wielkość pH i kategoria agronomiczna wynikająca ze stopnia zwięzłości gleby. W Powiecie Pszczyńskim niemal 84% gleb kwaśnych wymaga wapnowania. Im gleba jest lżejsza, tym z reguły bardziej uboga w magnez. Niskimi zawartościami magnezu charakteryzują się także gleby organiczne. Niedobory magnezu, występujące we wczesnych stadiach wzrostu, wpływają ujemnie na późniejszy rozwój i plonowanie roślin uprawnych. Magnez jest pierwiastkiem bardzo ważnym dla procesów życiowych roślin - jest składnikiem chlorofilu. Wymywanie magnezu z gleb może wynosić nawet kilkadziesiąt kilogramów z hektara rocznie. O ile potas wymywany jest głównie z gleb lekkich, to magnez wymywany jest także z gleb ciężkich. Ta cecha magnezu prowadzi do częstych niedoborów tego pierwiastka. Ruchliwość magnezu powoduje, że trudno jest utrzymać jego zapasy w glebie. Poważniejszym źródłem magnezu jest obornik. W gospodarstwach o glebach ubogich w magnez produkowany obornik także zawiera niewiele magnezu. Niemal 38% powierzchni powiatu cechuje niska i bardzo niska zasobność magnezu. Fosfor jest niezbędnym składnikiem do rozwoju rośliny. Jego obecność w glebie wpływa dodatnio na pobieranie innych składników pokarmowych przez rośliny, głównie azotu. Pełni ważne funkcje w różnych procesach życiowych (wpływa korzystnie na podział komórek, kwitnienie, owocowanie, powstawanie nasion dojrzewanie, rozwój korzeni), zwiększa odporność roślin na choroby. Gleby zawierają niewiele fosforu, a przy tym tylko część składnika jest dla roślin dostępna. Na przyswajalność związków nieorganicznych fosforu wpływają: odczyn gleby, zawartość w niej związków żelaza i glinu, obecność przyswajalnego wapnia, zawartość substancji organicznej i aktywność mikroorganizmów. Powiat Pszczyński charakteryzuje się ogólnie dość niską zawartością fosforu, 60% gleb wykazuje niską lub bardzo niską zawartość fosforu. Przyswajalny potas występuje w roztworze glebowym oraz w formie wymiennej w kompleksie sorpcyjnym. Potas przyswajalny stanowi z reguły około 1 % potasu ogółem. Przyswajalne formy potasu mogą ulegać stratom. W glebach organicznych i lekkich glebach mineralnych pierwiastek ten jest łatwo wymywany i dlatego nawożenie potasem powinno być stosowane systematycznie. Na glebach ciężkich ograniczone jest jego wymywanie. Im więcej jest części spławialnych, czyli im gleba jest cięższa, tym łatwiej potas może podlegać procesowi uwsteczniania. Jony potasu wiązane są niewymiennie przez minerały ilaste. Większość (53%) powierzchni terenu Powiatu Pszczyńskiego charakteryzuje się niską zasobnością potasu w glebie. 3.3.2. Przewidywane kierunki zmian Podstawowym problemem Powiatu Pszczyńskiego mającym związek ze środowiskiem przyrodniczym jest konflikt przestrzenno-funkcjonalny pomiędzy funkcjonującym przemysłem wydobywczym i koniecznym rozwojem tej funkcji, a uzasadnioną potrzebą zachowania stanu środowiska w jak najlepszym, najmniej zmienionym stanie wraz z walorami przyrodniczymi. Ważne dla Powiatu Pszczyńskiego jest odpowiednie zagospodarowanie terenów poekploatacyjnych w celu zmniejszenia uciążliwości środowiskowych. Poza terenami przemysłowymi przewiduje się dalsze przekształcenia gruntów rolnych pod cele budowlane i inwestycyjne. Należy jednak pamiętać o spójności tych decyzji z zapisami w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Inwestycje budowlane związane są głównie z instalacją infrastruktury technicznej, która narusza powierzchnię ziemi i zmienia warunki w środowisku gruntowym. Wzrost świadomości ekologicznej społeczeństwa spowoduje, że coraz silniej popierane będzie rolnictwo ekologiczne, które pozwala na zachowanie w krajobrazie naturalnych i półnaturalnych układów ekologicznych, co jest szczególnie istotne na obszarach o cennych walorach przyrodniczych i w ich bezpośrednim sąsiedztwie. 3.3.3. Przyjęte cele Celami średniookresowymi do 2015 r. są: · Ograniczenie negatywnego oddziaływania procesów gospodarczych na środowisko glebowe, · Wzrost powierzchni terenów przekazywanych do rekultywacji. 30 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 3.3.4. Kierunki działań Kierunki działań: 1. Opracowanie krajowej strategii ochrony gleb. 2. Ustalenie zasad i procedur ograniczających nadmierną eksploatację gleb oraz określających niezbędne środki zaradcze. 3. Promocja stosowania dobrych praktyk rolniczych jako instrumentu ochrony gleb, upowszechnianie kierunków produkcji rolnej zapewniających zrównoważone ich wykorzystanie (rolnictwo ekologiczne, programy rolno-środowiskowe). 4. Waloryzacja terenów pod względem ich przydatności do produkcji zdrowej żywności oraz promocja takiej produkcji. 5. Doskonalenie technologii przemysłowych pod kątem minimalizacji negatywnego wpływu na stan środowiska, w tym środowiska glebowego, wprowadzanie zasad właściwego korzystania z powierzchni ziemi w działalności gospodarczej. 6. Sukcesywny rozwój systemu monitoringu gleb, w tym przykładowo w zakresie rejestracji zmian wynikających z rodzaju i intensywności eksploatacji oraz oddziaływania różnych, negatywnych czynników (erozja, inwestycje, przemysł, emisje, odpady, ścieki i inne), dostosowywanie sieci punktów pomiarowych do struktury zagospodarowania i użytkowania gruntów. 7. Rozwój systemu identyfikacji terenów zdegradowanych. 8. Prowadzenie bieżącej rekultywacji i zagospodarowania gruntów zdegradowanych, priorytetowe traktowanie tych prac na obszarach największego zagrożenia dla bezpieczeństwa ludzi i środowiska oraz tam gdzie zagospodarowanie terenu jest szczególnie ważnym elementem polityki lokalnej i regionalnej. 9. Rozwój systemu monitoringu ruchów masowych ziemi w celu zminimalizowania ich negatywnego wpływu na obszarach największego zagrożenia dla bezpieczeństwa ludzi, infrastruktury technicznej i środowiska oraz na terenach szczególnie ważnych dla rozwoju lokalnego i regionalnego. 10. Wykorzystanie i wspieranie finansowe inicjatyw społecznych w celu rekultywacji terenów poprzemysłowych na cele rekreacyjno-sportowe w szczególności na obszarach o słabo rozwiniętej infrastrukturze tego typu. 3.3.5. Zhierarchizowana lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych, w podziale na inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu w perspektywie wieloletniej Szacunkowe nakłady zł Potencjalne źródła finansowania 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 2014 2013 2012 2011 2010 4 Okres realizacji 2009 3 Cel przedsięwzięcia 2 2015 1 Opis przedsięwzięcia Jednostka odpowiedzialna / Jednostki współpracujące 2008 L.p. Rodzaj przedsięwzięcia Tabela 12. Przedsięwzięcia na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2015 w zakresie ochrony gleb 3. P P Starostwo wiatowe Po- Współpraca w realizacji działań związa- Starostwo nych z gospodarką odpadami w Gminach wiatowe Powiatu Pszczyńskiego Po- Okresowa kontrola zawartości metali ciężkich w glebach użytkowanych rolniczo Zapobieganie degradacji gleb Ograniczenie uciążliwości odpadów 31 2000 /rok 2. P 2000 /rok 1. Rozpoznanie i zapobieganie degradacji gleb 10000 Zadania własne Udział wraz z Gminami Powiatu w zapo- Starostwo Pobieganiu degradacji i erozji gleb wiatowe, Gminy Budżet powiatu, budżety gmin Budżet Powiatu Budżet Powiatu, środki gmin 5. Starostwo Powiatowe, Gminy, organizacje ekologiczne Promowanie upraw energetycznych Starostwo Powiatowe, ODR P Ograniczenie uciążliwości odpadów Ograniczenie uciążliwości odpadów 1000 /rok 4. Prowadzenie działalności edukacyjnej obejmującej mieszkańców Powiatu Pszczyńskiego w zakresie selektywnej P zbiórki odpadów i ograniczania ich powstawania 3000 /rok Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 Budżet Powiatu, Budżet Powiatu, Zadania koordynowane 1 2 3 4 Optymalne zużycie nawozów mineral- rolnicy/ ODR, nych i środków ochrony roślin, zapewnie- gminy, SCh-R, P nie wzrostu poziomu świadomości ekolo- Powiat gicznej wśród rolników Poprawa struktury agrarnej gospodarstw producenci rolni/ rolnych gminy, zarząd powiatu, organizacje rolnicze P Prowadzenie prac zalesieniowych na Właściciele P gruntach o niskiej przydatności rolniczej. nieruchomości/, gminy, ARMiR Podejmowanie przedsięwzięć z zakresu ZMiUW/ gminy, odbudowy zdekapitalizowanych systeP mów melioracji wodnych szczegółowych. Rekultywacja terenów zdegradowanych 5 I Władający powierzchnią ziemi i użytkownicy terenów Ochrona gleb i wód Poprawa efektywności ekonomicznej gospodarstw, realizacja zadań prog. rolno-środow. Zwiększanie lesistości - - - Zapewnienie odpowiedniego nawodnienia gleb - Ochrona gleb - Środki producentów, WODR, Środki prod rol, budżety gmin, fundusze ochrony środow. Środki producentów, Budżety gmin, Gminne spółki wodne Fundusze ochrony środowiska, środki unijne i użytkowników terenu 3.4. Ochrona zasobów kopalin i wód podziemnych 3.4.1. Analiza stanu istniejącego Kopaliny Powiat budują utwory pochodzące z okresu czwartorzędu, trzeciorzędu oraz karbonu. Głównymi surowcami zalegającymi na analizowanym terenie są piaskowce, łupki, zlepieńce, węgiel kamienny z metanem, borowiny i solanki. W budowie geologicznej południowej części Powiatu występują również złoża wód leczniczych. Powiat posiada surowce, których eksploatacja może zaburzyć równowagę biologiczną, dlatego należy dążyć do ich ochrony i ewentualną eksploatacje prowadzić pod szczególna ochroną. W zachodniej części Powiatu na terenie gminy Pawłowice rozpoznano zasoby energii geotermicznej. Obecnie złoża te nie są wykorzystane, ale w przyszłości jest możliwość jej praktycznego wykorzystania. W zachodniej części Pszczyny występuje eksploatowane złoże iłów „Łąka”. Złoże wypełnione jest iłami mioceńskimi. Teren przyległy do złoża ma charakter nieużytków. Właściciel, zgodnie z kon2 cesją będzie użytkował złoże do roku 2009. Powierzchnia terenu górniczego wynosi około 15000 m . w złożu tym nie wyznaczono pasów ochronnych, ponieważ granice terenu górniczego i wpływy eksploatacji odbywać się będą w granicach nieruchomości gruntowej przedsiębiorcy. Na teren Powiatu oddziałują cztery Kopalnie Węgla Kamiennego, z czego dwie zlokalizowane są bezpośrednio na terenie Powiatu, KWK „Pniówek” na terenie gminy Pawłowice, KWK „Krupiński” na terenie gminy Suszec. Dwie z Kopalń oddziałujące na powierzchnię ziemi Powiatu położone są poza terenem Powiatu Pszczyńskiego. Na terenie sąsiedniego Powiatu Bielskiego w Gminie Czechowice – Dziedzice zlokalizowana jest KWK „Silesia”, a KWK „Piast” Ruch II w Bieruniu. Południowa część Powiatu Pszczyńskiego narażona jest na degradacje gruntów w wyniku działalności Kopalni Węgla Kamiennego „Silesia”. W wyniku jej działalności powstają obniżenia terenu zawodnienia i uszkodzenia obiektów. 32 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 Zabezpieczenia przed degradacją wymagają również złoża borowin ze względu na potencjale zagrożenie ze strony wód Stawu Rontok Duży, do którego zrzucane były kopalniane wody słone. Obecnie kopalnia nie odprowadza już wód słonych, ale zagrożenie dla borowin i Rontoka się nie skończyło. W północnej części w gminie Kobiór degradacja jest spowodowana przez składowanie odpadów z Tartaku i stolarni Kobiór ze Składnicy Drewna. W wyniku oddziaływania górnictwa węglowego w zachodniej części Powiatu występują zniekształcenia powierzchni ziemi, powstają leje depresyjne i zalewiska. W pięciu gminach Powiatu Pszczyńskiego w wyniku działalności górniczej występują tereny zdegradowane. W ramach rekultywacji terenów zdegradowanych, a także wykorzystania nieużytków część tych terenów przeznacza się pod uprawy energetyczne. Na przykład w Gminie Pszczyna na powierzchni ponad 20 ha wykonano nasadzenia wierzby energetycznej. Pod całym obszarem zachodniej części Powiatu zalegają pokłady węgla kamiennego, który eksploatuje miejscowa KWK "Pniówek" oraz leżąca w sąsiednim Jastrzębiu Zdroju KWK "Zofiówka". Wykaz obszarów górniczych na terenie Powiatu Pszczyńskiego przedstawia poniższa tabela. Tabela 13 Rejestr obszarów górniczych Nr rejeKoncesja Nazwa stru Data dec. Stan Decyzja 1/1/111 nr 12/2004 Brzeszcze II 2004-09-23 aktualny nr 12/2004 1/1/58 162/94 Czechowice II 1976-06-12 aktualny M/771/76/K 1/1/45 158/94 Krzyżowice II 1977-11-12 aktualny VMC/1132/77/8559 10-12/1/1 OŚ.V.4-8510/11/98 Łąka 1998-12-29 aktualny OŚ.V.4-8510/11/98 6/5/49 90/92 Rudołtowice 1984-03-23 aktualny UG-93/84 XIII/1/6 Ek.V.1.4-8510/19/96 Stara Wieś ceg.nr 8 1996-12-16 1/1/31a 213/93 Suszec III 2002-06-21 aktualny DGe/RR/487-3387/2002 XIII/1/4 E.V.1.4.8510/8/93 Suszec III - Gola 1996-08-16 aktualny Ek.V.1.4-8510/28/96 1/1/94 218/93 Szeroka II 1997-03-05 aktualny GKk/PK/344/97 1/1/13 164/94 Wola 1977-12-08 aktualny VMP/136/77 2/1/155 nr 134/93 Żory-Suszec 1995-08-30 aktualny BKk/PK/1367/95 Ek.V.4-8510/19/96 Wody podziemne Zasoby wód podziemnych na terenie Powiatu Pszczyńskiego ściśle związane są z Użytkowym Poziomem Wód Podziemnych (UPWP) Q10-Pszczyna, w obrębie którego wydzielono Główny Zbiornik Wód Podziemnych (GZWP) nr 346. Obejmuje on swym zasięgiem całe centralne rejony Powiatu od gminy Suszec na północnym zachodzie po gminę Miedźna na południowym wschodzie. Jest to czwartorzędowy zbiornik związany z doliną rzeki Pszczynki, zbudowany z piaszczystych i żwirowych utworów porowych. Pod względem hydrochemicznym dominują w nim wody wodorowęglanowo - siarczanowo - wapniowo - sodowe. Zasilanie zbiornika następuje głównie przez opady atmosferyczne na całej jego powierzchni, a podstawą drenażu są cieki wodne i ujęcia studni gospodarskich. W związku z brakiem izolacji od poziomu terenu, wody tego zbiornika są w znacznej mierze narażone na zanieczyszczenia. GZWP stanowią najbardziej zasobne fragmenty poziomów wodonośnych, charakteryzują się najlepszymi parametrami hydrogeologicznymi, tj. wydajnością potencjalną pojedynczego otworu studzien3 2 nego powyżej 70 m /h, przewodnością warstwy wodonośnej większą niż 10 m /h oraz posiadają wysoką jakość wód. Biorąc powyższe pod uwagę, GZWP wymagają szczególnej ochrony i są objęte krajową i regionalną siecią monitoringu wód podziemnych. Powiat Pszczyński wraz z powiatami bielskim, cieszyńskim oraz z Tychami charakteryzuje się najniższymi zasobami wód podziemnych w województwie śląskim. 33 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 3.4.1.1. Stopień wykorzystania wód podziemnych dla celów przemysłowych Zauważalną tendencją w Polsce jest zmniejszenie poboru wód na cele przemysłowe. Główną tego przyczyną jest zamykanie dużych często nierentownych przedsiębiorstw oraz zmiana technologii na wodooszczędne. Odwrotnie przedstawia się sytuacja w Powiecie Pszczyńskim, gdzie zauważalny jest nieznaczny wzrost zużycia wody na cele przemysłowe. Tabela 14 Wykorzystanie wody na cele przemysłowe w Powiecie Pszczyńskim w latach 2004-2006 Powiat Pszczyński jednostka 2004 2005 2006 zużycie wody na potrzeby przemysłu dam3 2670 2893 2981 pobór wód podziemnych dam3 73 73 17 pobór wód powierzchniowych dam3 0 0 0 woda z odwadniania zakładów górnidam3 43 321 265 czych i obiektów budowlanych zakup wody razem dam3 2.773 2.703 2.901 zakup wody z wodociągów komunalnych dam3 471 622 711 na cele produkcyjne Źródło: GUS Tabela 15 Stopień wykorzystania wody na cele przemysłowe w poszczególnych latach 2004 2005 2006 Zużycie wo- Zużycie wo- Zużycie woL.p. Jednostka terytorialna dy na cele dy na cele dy na cele przemysłowe przemysłowe przemysłowe [dam3/rok] [dam3/rok] [dam3/rok] 146 156 114 1. Gmina Pszczyna 1429 1656 1628 2. Gmina Pawłowice 1095 1081 1239 3. Gmina Suszec Gmina Goczałkowice0 0 0 4. Zdrój 0 0 0 5. Gmina Kobiór 0 0 0 6. Gmina Miedźna 2670 2893 2981 Razem Źródło: GUS 3.4.1.2. Problem nieużytkowanych studni i ujęć wody Nie użytkowane studnie i ujęcia wody powinny być poddane przeglądowi mającemu na celu: · ocenę sprawności studni lub ujęcia, · dokumentowanie analizy potrzeby istnienia studni lub ujęcia w kontekście dokonanych zmian w zagospodarowaniu przestrzennym danego obszaru oraz zmian skali wykorzystania wód podziemnych, · dokonanie analizy jakości ujmowanej wody. W wyniku opisanych wyżej działań powinna być podjęta świadoma decyzja o pozostawieniu studni czy ujęcia do dalszej eksploatacji lub zadecydowanie o likwidacji nieczynnych i niesprawnych studni. Przy podejmowaniu decyzji należy uwzględniać fakt, iż nieczynne i niesprawne studnie stanowią zagrożenie dla jakości wód podziemnych. Likwidacja studni i ujęć powinna być dokonywana z zachowaniem procedur wynikających z ustawy – Prawo geologiczne i górnicze. 3.4.1.3. Wpływ eksploatacji zasobów wód podziemnych oraz kopalin na stosunki wodne Tereny Powiatu Pszczyńskiego znajdują się w zasięgu oddziaływania 4 kopalni węgla kamiennego. Są to: · KWK Silesia - południowo-wschodnie tereny gmin Pszczyna i Goczałkowice – Zdrój, · KWK Pniówek - gmina Pawłowice, · KWK Krupiński - gmina Suszec, 34 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 · KWK Piast - północne rejony gminy Miedźna. Wpływ eksploatacji górniczej na jakość wód powierzchniowych i podziemnych przejawia się przez: · generowanie do wód powierzchniowych słonych wód dołowych, · wymywanie składników mineralnych ze składowisk skały płonnej, · osiadania terenu powodujące zaburzenia w naturalnym spływie wód powierzchniowych. Spośród wymienionych kopalni jedynie KWK Silesia odprowadza wody dołowe na terenie Powiatu Pszczyńskiego. Słone wody dołowe wprowadzane są do rzeki Wisły poprzez zbiornik retencyjnodozujący w Kaniowie, wody te wprowadzają do odbiornika znaczny ładunek chlorków. Największy wpływ na wody powierzchniowe mają procesy osiadania terenu powodujące powstawanie niecek osiadania. Powodują uszkodzenia wałów ochronnych, sieci kanalizacyjnej i wodociągowej. 3.4.1.4. Problematyka rekultywacji terenów poeksploatacyjnych Na terenie Powiatu prowadzona jest eksploatacja surowców naturalnych. Z tego względu istotnym zadaniem jest racjonalne wykorzystanie złóż w sposób niedopuszczający do naruszenia równowagi w ekosystemie. Powstałe w wyniku pozyskania surowców szkody należy w miarę możliwości finansowych usuwać i przywracać środowisko do poprzedniego stanu. Wydobywaniu kopalin i ich przetwórstwu towarzyszą takie przekształcenia terenu, jak: - osiadanie terenu (zapadliska i niecki osiadania), - podtopienia i zalewiska, - osuszanie nadkładu eksploatowanych złóż, - wstrząsy górotworu, - składowanie skały płonnej na hałdach. Rekultywacja gruntów polega na nadaniu lub przywróceniu gruntom zdegradowanym lub zdewastowanym wartości użytkowych lub przyrodniczych przez właściwe ukształtowanie rzeźby terenu, poprawianiu własności fizycznych i chemicznych gleby i ziemi , uregulowanie stosunków wodnych, odtworzenie gleb, umocnienie skarp oraz odbudowanie i zbudowanie niezbędnych dróg. Według Ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz. U. nr 75, poz., 493) organem ochrony środowiska właściwym w sprawach odpowiedzialności za zapobieganie szkodom w środowisku i naprawę szkód w środowisku jest wojewoda. Celem ustawy jest realizacja zasady „zanieczyszczający płaci”. Wedle nowych uregulowań w razie wystąpienia bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku podmiot korzystający ze środowiska jest obowiązany niezwłocznie podjąć działania zapobiegawcze. W przypadku zaś wystąpienia szkody w środowisku podmiot korzystający ze środowiska jest obowiązany do: · podjęcia działań w celu ograniczenia szkody w środowisku, zapobieżenia kolejnym szkodom i negatywnym skutkom dla zdrowia ludzi lub dalszemu osłabieniu funkcji elementów przyrodniczych, w tym natychmiastowego skontrolowania, powstrzymania, usunięcia lub ograniczenia w inny sposób zanieczyszczeń lub innych szkodliwych czynników; · podjęcia działań naprawczych. Podmiot korzystający ze środowiska, który podjął działania zapobiegawcze lub naprawcze w odniesieniu do bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku lub szkody w środowisku, może wystąpić z roszczeniem o zwrot kosztów poczynionych na ten cel: · do sprawcy bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku lub szkody w środowisku - w przypadku gdy bezpośrednie zagrożenie szkodą w środowisku lub szkoda w środowisku zostały spowodowane przez inny wskazany podmiot; · do organu administracji publicznej - w przypadku gdy bezpośrednie zagrożenie szkodą w środowisku lub szkoda w środowisku powstały na skutek podporządkowania się nakazowi wydanemu przez organ administracji publicznej. 3.4.2. Przyjęte cele Podstawowym celem w dziedzinie ochrony zasobów kopalin i wód podziemnych jest zmniejszenie oraz racjonalizacja bieżącego zapotrzebowania na kopaliny i wodę, a także zwiększenie skuteczności ochrony istniejących zasobów kopalin i wód podziemnych, przed ich ilościową i jakościową degradacją. Celami średniookresowymi do 2015 r. są: 35 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 · · · · · · · 3.4.3. 3.4.4. Doskonalenie prawodawstwa dotyczącego ochrony zasobów kopalin i wód podziemnych oraz zharmonizowanie przepisów z tego zakresu Poszukiwanie i wykorzystywanie substytutów zasobów nieodnawialnych, Ograniczenie presji wywieranej na środowisko podczas prowadzenia prac geologicznych, a także w trakcie eksploatacji złóż kopalin, Optymalizacja wykorzystania i zrównoważone użytkowanie zasobów kopalin i wód podziemnych Ochrona głównych zbiorników wód podziemnych, które stanowią główne/strategiczne źródło zaopatrzenia ludności w wodę, Usprawnienie funkcjonowania administracji geologicznej w celu lepszej ochrony kopalin i wód podziemnych Eliminacja nielegalnej eksploatacji kopalin. Kierunki działań Kierunki działań: 1. Wprowadzenie wskaźników zużycia surowców mineralnych na jednostkę produkcji 2. Stosowanie mechanizmów wymuszających zmniejszenie zużycia wody (nowe technologie, system kontroli, pozwolenia zintegrowane) przede wszystkim w najbardziej wodochłonnych dziedzinach produkcji. 3. Racjonalne korzystanie z zasobów wód podziemnych zapewniające równowagę pomiędzy poborem i zasilaniem, ograniczanie zużycia wód podziemnych do celów innych niż socjalno bytowe. 4. Dokumentowanie zasobów dyspozycyjnych wód leczniczych i termalnych, racjonalna gospodarka i ochrona tych wód przed ich nadmierną eksploatacją. 5. Kontynuowanie prac geologicznych dotyczących dokumentowania zasobów dyspozycyjnych jednostek bilansowych do sporządzenia planów gospodarki wodami w dorzeczach. 6. Dokumentowanie zasobów wydzielonych jednolitych części wód podziemnych (JCWPd) dla oceny stanu ilościowego oraz relacji pomiędzy ich zasobami a poborem oraz ustalenia dostępnych zasobów i przepływów w obszarach transgranicznych. 7. Wspieranie prac geologicznych zmierzających do wyznaczenia perspektywicznych obszarów i struktur do wykorzystania wyrobisk pokopalnianych do podziemnego składowania odpadów. Lista przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w ramach Programu 2015 Cel przedsięwzięcia Szacunkowe nakłady zł Potencjalne źródła finansowania 4 2012 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 2014 Okres realizacji 2013 3 2011 2 2010 1 2009 Opis przedsięwzięcia Jednostka odpowiedzialna / Jednostki współpracujące 2008 L.p. Rodzaj przedsięwzięcia Tabela 16. Przedsięwzięcia na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2015 w zakresie ochrony kopalin i wód podziemnych 1 Przestrzeganie w wydawanych pozwole- Starostwo niach wodno-prawnych opracowania do- wiatowe kumentacji umożliwiającej określenie P potrzeby wyznaczania terenu ochrony pośredniej Po- Ochrona wód podziemnych Bez kosztów Zadania własne Budżet powiatu Zadania koordynowane 1 P Prowadzenie monitoringu jakości wód powierzchniowych i podziemnych WIOŚ/ IMGW, PIG, gminy 36 Ochrona wód podziemnych i powierzchniowych - Środki własne, Inne fundusze Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 Rekultywacja odkrywek kopalnianych 2 3. 4. Kopalnie P Racjonalizacja gospodarowania wodą RZGW, wojewopodziemną pod kątem minimalnego da , gminy P korzystania z niej przez przemysł z wyłączeniem rolno-spożywczego Podniesienie efektywności ochrony wód RZGW/ podziemnych, a w szczególności Głów- WIOŚ, ODR, gminy nych Zbiorników Wód Podziemnych P przed ich degradacją zarówno jakościową jak też nadmierną eksploatacją przez ustanawianie stref ochronnych ujęć i zbiorników wód podziemnych 37 Przywrócenie wartości użytkowych i przyrodniczych zdewastowanym terenom Ograniczenie korzystania z wód podziemnych przez przemysł Ochrona wód podziemnych środki kopalni - - - Środki własne, Inne fundusze Środki własne, Inne fundusze Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 4. Zrównoważone wykorzystania materiałów, wody i energii 4.1. Materiałochłonność, wodochłonność, energochłonność i odpadowość produkcji 4.1.1. Analiza stanu istniejącego 4.1.1.1. Analiza zużycia wody Poniżej w tabeli przedstawiono analizę zużycia wody w gminach Powiatu Pszczyńskiego w rozbiciu na zużycie w przemyśle, rolnictwie i leśnictwie oraz podczas eksploatacji sieci wodociągowej. Tabela 17 Zużycie wód w Powiecie Pszczyńskim w latach 2004-2006 Gmina Przeznaczenie wód jednostka 2004 Przemysł dam3/rok 146 rolnictwo i leśnictwo dam3/rok 0 eksploatacja sieci wodociągogmina Pszczyna dam3/rok 2057,9 wej Gospodarstwa domowe dam3/rok 1546,1 ogółem dam3/rok 2203,9 Przemysł dam3/rok 0 rolnictwo i leśnictwo dam3/rok 3600 gmina Goczałkowice- eksploatacja sieci wodociągodam3/rok 303,5 Zdrój wej gospodarstwa domowe dam3/rok 181,4 ogółem dam3/rok 3903,5 Przemysł dam3/rok 0 rolnictwo i leśnictwo dam3/rok 0 eksploatacja sieci wodociągogmina Kobiór dam3/rok 118,1 wej gospodarstwa domowe dam3/rok 103,9 ogółem dam3/rok 118,1 Przemysł dam3/rok 0 rolnictwo i leśnictwo dam3/rok 3580 eksploatacja sieci wodociągogmina Miedźna dam3/rok 1208,8 wej gospodarstwa domowe dam3/rok 497,4 ogółem dam3/rok 4788,8 Przemysł dam3/rok 1429 rolnictwo i leśnictwo dam3/rok 2409 eksploatacja sieci wodociągogmina Pawłowice dam3/rok 705,9 wej gospodarstwa domowe dam3/rok 581,4 ogółem dam3/rok 4543,9 Przemysł dam3/rok 1095 rolnictwo i leśnictwo dam3/rok 0 eksploatacja sieci wodociągogmina Suszec dam3/rok 568,9 wej gospodarstwa domowe dam3/rok 277,3 ogółem dam3/rok 1663,9 RAZEM-powiat 17.222,1 Źródło: GUS 38 2005 156 0 2006 114 0 2034,6 2027,9 1517,4 2190,6 0 6455 1543,9 2141,9 0 6455 272,5 286,3 197,7 6727,5 0 0 180,7 6741,3 0 0 115,2 119,6 100,3 115,2 0 5198 105,2 119,6 0 5198 1012,4 836,0 462,4 6210,4 1656 1583 470,3 6034,0 1628 1583 836,4 753,3 684,5 4075,4 1081 0 589,9 3964,3 1239 0 528,2 542,4 258,8 1609,2 20.928,3 271,3 1781,4 20.782,5 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 Tabela 18 Zużycie wody w latach 2004-2006 r. na terenie Powiatu Pszczyńskiego według danych GUS ZUŻYCIE WODY I OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓW Zużycie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności jednostka 2004 2005 2006 przemysł dam3/rok 2.670 2.893 2.981 rolnictwo i leśnictwo dam3/rok 9.589 13.236 13.236 eksploatacja sieci wodociągowej dam3/rok 4.963,1 4.799,3 4.565,5 gospodarstwa domowe dam3/rok 3.187,5 3.221,1 3.161,3 ogółem dam3/rok 17.222,1 20.928,3 20.782,5 Źródło: GUS Porównując dane z lat 2004 i 2006 można stwierdzić, że ogólnie zmalało zużycie wody: na cele eksploatacji sieci wodociągowej i na cele gospodarstw domowych. Jak wynika z tabeli powyżej w Powiecie Pszczyńskim w 2006 r. zużyto 20782,5 dam3 wody z czego główny udział ma rolnictwo i leśnictwo - 13236 dam 3. Zużycie wody w przemyśle wystąpiło w kilku gminach powiatu takich jak: Pszczyna, Pawłowice, Suszec i wyniosło łącznie 2981 dam3. W rolnictwie i leśnictwie w skali powiatu wystąpiło zużycie 13.236 dam3 w 2006 roku w dwóch gminach – Miedźna i Pawłowice. Tabela 19 Zużycie wody z wodociągów na 1 mieszkańca w Powiecie Pszczyńskim Powiat Pszczyński Jedn. 2004 2005 na 1 mieszkańca m3 37,1 35,8 na 1 korzystającego / odbiorcę m3 37,6 36,3 Źródło: GUS 2006 35,5 36,0 Zużycie wody przez mieszkańców powiatu w porównaniu z 2004 r. zmniejszyło się. Przyczynę spadku dopatrywać można w bardziej oszczędnym korzystaniu wody ze względu na stale rosnące ceny oraz coraz powszechniejszym stosowaniu liczników wody, co również wymusza racjonalne zużycie. 4.1.1.2. Analiza stanu izolacji termicznej obiektów budowlanych, zapotrzebowanie na ciepło Dominującą formą budownictwa jest budownictwo jednorodzinne zwłaszcza na terenach wiejskich, natomiast w mieście wiele jest również budynków wielorodzinnych. Wiele z nich powstała przed 1990 rokiem, dlatego też można wnioskować, iż zaledwie kilka procent tych budynków jest docieplona, jednakże w ostatnim czasie obserwuje się wzrastającą liczbę dociepleń budynków przez indywidualnych użytkowników. Zgodnie z nowelizacją ustawy z 19 września 2007 r. o zmianie ustawy - Prawo budowlane (Dz.U. nr 191, poz. 1373) już 1 stycznia 2009 wszystkie istniejące budynki mieszkalne, jak np. domy jednorodzinne, bloki i budynki użyteczności publicznej, jak np. urzędy, szkoły, szpitale, a także magazyny, sklepy itp. będą musiały posiadać świadectwa określające poziom zużycia energii tzw. świadectwa energetyczne. Obowiązek posiadania świadectw energetycznych będzie dotyczył tych budynków, które są oddawane do użytkowania, sprzedawane lub wynajmowane. Świadectwo energetyczne jest sporządzane na podstawie oceny energetycznej, polegającej na określeniu zintegrowanej charakterystyki energetycznej, na podstawie, której następuje przyporządkowanie budynkowi klasy energetycznej. Podstawą do sporządzenia zintegrowanej charakterystyki jest charakterystyka energetyczna budynku określona w projekcie budowlanym dla budynku nowowznoszonego, a dla budynku istniejącego, jeśli brak jest dla niego dokumentacji projektowej - wyznaczana w wyniku inwentaryzacji. Charakterystyka energetyczna jest to zbiór danych i wskaźników energetycznych budynku dotyczących obliczeniowego zapotrzebowania budynku na energię na cele c.o., c.w.u., wentylacji i klimatyzacji, a w przypadku budynku użyteczności publicznej także oświetlenia. Dla określenia zintegrowanej charakterystyki energetycznej przyjęto metodę odnoszenia cech ocenianego budynku do cech budynku referencyjnego, czyli budynku, który spełnia aktualne wymagania stawiane budynkom. Dane ilościowe charakterystyki energetycznej porównuje się bowiem z danymi określonymi dla budynku referencyjnego (porównawczego). Charakterystyka energetyczna ocenianego budynku i jej porównanie z danymi określonymi dla budynku referencyjnego są podstawą obliczania wskaźnika zintegrowanej charakterystyki, a z kolei wskaźnik wyznacza klasę energetyczną budynku, przy czym dla budynku referencyjnego przyjmuje się wskaźnik równy 1. W ostatnich latach przybywa nowych budynków i mieszkań, które są już budowane w nowych technologiach. Poniższa tabela przedstawia zasoby mieszkaniowe w powiecie pszczyńskim. 39 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 Tabela 20 Zasoby mieszkaniowe w Powiecie Pszczyńskim w latach 2004-2006 Powiat Pszczyński 2004 2005 mieszkania miesz. 29.443 29.714 izby izba 131.373 133.022 powierzchnia użytkowa mieszkań m2 2.655.796 2.696.897 Źródło: GUS Tabela 21 Mieszkania oddane do użytkowania Powiat Pszczyński mieszkania miesz. izby izba powierzchnia użytkowa m2 Źródło: GUS 2004 360 2.184 53.855 2005 348 2.074 50.914 2006 29.958 134.461 2.731.741 2006 275 1.625 39.560 Sprzedaż energii cieplnej na cele grzewcze w ciągu roku przedstawia poniższa tabela. Według danych GUS można stwierdzić, że corocznie sprzedaż wzrasta. Tabela 22 Sprzedaż energii cieplnej w ciągu roku w Powiecie Pszczyńskim w latach 2004-2006 Powiat Pszczyński 2004 2005 2006 ogółem GJ 76.823,6 72.130,2 67.388,6 budynki mieszkalne GJ 59.986,8 57.740,2 52.820,3 urzędy i instytucje GJ 16.836,8 14.390,0 14.568,3 Źródło: GUS Obecnie na terenie Powiatu (wg danych GUS) funkcjonuje 25 kotłowni, długość sieci cieplnej wynosi 33,5 km, natomiast długość sieci cieplnej połączeń do budynków i innych obiektów wynosi 9,1 km. Kubatura budynków ogrzewanych centralnie wynosi 3146 dam3, w tym budynki mieszkalne: 1678 dam3, budynki mieszkalne komunalne 76dam 3, budynki spółdzielni mieszkaniowych 1599 dam 3, budynki mieszkalne prywatne 3 dam3. W ubiegłych latach na terenie powiatu przeprowadzono następujące inwestycje w zakresie termomodernizacji budynków: Tabela 23 Przedsięwzięcia związane z termomodernizacją budynków przeprowadzone w latach 20042007 Nazwa zadania Termomodernizacja warsztatów szkolnych ZSS Budynek Starostwa Pszczyńskiego, Pszczyna, ul. 3-go Maja 10 (okna, centralne ogrzewanie) Zespół Szkół Ogólnokształcących w Pszczynie, Pszczyna, ul. 3-go Maja 7 (wymiana systemu ogrzewania koksowego na gazowe, wymian instalacji c.o., stolarka okienna) Termomodernizacja Zespół Szkół Ekonomicznych w Pszczynie, Pszczyna ul. Bogedaina 20 (wymiana kotłów na niskoemisyjnych kotły węglowe, opalane miałem, wymiana okien) Zespół Szkół Samochodowych w Pszczynie, Pszczyna ul. Kopernika 5 (wymiana okien) Zespół Szkół Rolniczych w Lata realizacji Poniesione koszty Źródło finansowania Budżet Powiatu, PFOŚiGW, WFOŚiGW 2007 1380000 2005 28 694,40 156 805,45 Budżet Powiatu, PFOŚiGW, WFOŚiGW 2003-2004 116 275,83 6 954,00 Budżet Powiatu, PFOŚiGW, WFOŚiGW 2004 48 052,04 102 390,94 Budżet Powiatu, PFOŚiGW, WFOŚiGW 2005 21 990,00 Budżet Powiatu, PFOŚiGW, WFOŚiGW 2005 1 109 401,78 Budżet Powiatu, 40 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 Pszczynie, Pszczyna ul. Szymanowskiego 12 (modernizacja instalacji c.o., docieplenie ścian i stropodachu Powiatowy Zespół Szkół Specjalnych w Pszczynie, Pszczyna ul. Zamenhofa 5 (wymiana stolarki okiennej, Zespół Szkół Zawodowych w Woli, Wola gmina Miedźna, ul. Poprzeczna 1a (wymiana stolarki okiennej) Dom Dziecka w Pszczynie Pszczyna, ul. Paderewskiego 3 Budynek byłej Przychodni Zdrowia, Pszczyna ul. Dworcowa 23 (wymiana stolarki okiennej, przebudowa kotłowni, wymiana c.o., docieplenie, PFOŚiGW, WFOŚiGW 2003-2004 78 725,31 Budżet Powiatu, PFOŚiGW 2005 50 570, 97 Budżet Powiatu, PFOŚiGW 2001-2002 49 275,00 Budżet Powiatu, PFOŚiGW 2003-2004 396 845,57 Budżet Powiatu, PFOŚiGW, WFOŚiGW 4.1.1.3. Analiza zużycia energii Poniżej w tabeli zestawiono analizę zużycia energii elektrycznej oraz gazu w gospodarstwach domowych w Powiecie Pszczyńskim. Poniższa tabela zawiera dane odnośnie zużycia energii elektrycznej na terenach miasta i wsi w Powiecie Pszczyńskim. Tabela 24 Zużycie energii elektrycznej w gospodarstwach domowych w Powiecie Pszczyńskim Powiat Pszczyński 2004 2005 2006 odbiorcy energii elektrycznej na niskim napięciu w miastach szt 9.378 9.502 9.532 zużycie energii elektrycznej na niskim napięciu w miastach MW*h 19.938 20.436 22.865 odbiorcy energii elektrycznej na niskim napięciu na wsi szt 23.887 26.130 26.232 zużycie energii elektrycznej na niskim napięciu na wsi MW*h 54.863 64.203 68.990 Źródło: GUS W przeliczeniu na jednego mieszkańca powiatu zużycie energii 2006 r. wynosiło 892,4 kWh i wzrosło w stosunku do 2004 r. o 12,7%. Tabela 25 Zużycie energii elektrycznej na jednego mieszkańca w Powiecie Pszczyńskim Powiat Pszczyński Jedn. 2004 2005 2006 na 1 mieszkańca kW*h 779,0 798,9 892,4 na 1 korzystającego / odbiorcę kW*h 2.126,0 2.150,7 2.398,8 Źródło: GUS 4.1.1.4. Możliwości racjonalizacji energetycznych potrzeb transportu Energetyczne potrzeby transportu należy przede wszystkim ograniczać bezpośrednio poprzez szeroko rozumianą racjonalizację przewozów oraz pośrednio poprzez wydłużanie cyklu życia produktów. Wiąże się z tym konieczność opracowania programu obniżenia energochłonności przewozów osobowych i towarowych. W tym celu niezbędne jest promowanie takich form transportu, który zapewni optymalne jego wykorzystanie przy maksymalnym dopuszczalnym obciążeniu. Odbywać się to będzie poprzez m.in.: rozwój różnorodnych sieci komunikacyjnych, ich racjonalne wykorzystanie, optymalizowanie środków transportu, ale także poprzez promowanie i wdrażanie systemów zarządzania środowiskowego, zidentyfikowanie istotnych problemów środowiskowych (w tym także oddziaływania transportu) i wdrożenia odpowiednich procedur postępowania oraz prowadzenia w ramach systemu wymaganej dokumentacji. 4.1.2. Przewidywane kierunki zmian Dynamiczny rozwój gospodarczy w skali globalnej oraz w latach wcześniejszych, nieplanowana i nieprzemyślana działalność człowieka spowodowały nadmierną eksploatację zasobów surowców naturalnych dla przemysłu i energetyki, wzrastającą pod względem ilościowym i jakościowym odpadowość gospodarki oraz pogarszające się warunki w dostępności do korzystania z zasobów wodnych. 41 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 Nieracjonalne gospodarowanie zasobami naturalnymi spowodowało stały wzrost kosztów ich pozyskiwania i wykorzystywania, a także stałe wyczerpywanie się ich pokładów. Wymusza to świadome działania prowadzące do wzrostu efektywności ich wykorzystywania, co będzie powodowało obniżanie zużycia na jednostkę produktu, jednostkową wartość usługi bez pogarszania standardu życia ludności i perspektyw rozwojowych gospodarki. Konieczne jest dążenie do racjonalizacji wykorzystywania wody, zminimalizowanie ilości powstających odpadów oraz ilości wykorzystywanej energii elektrycznej i cieplnej zarówno w przemyśle, usługach, transporcie jak i w gospodarstwach domowych. Zmniejszenie zużycia wody, materiałów i energii oraz wykorzystywanie surowców wtórnych jest także najbardziej racjonalnym podejściem w dziedzinie poprawy ekonomiki produkcji. Z jednej strony zmniejsza się presja na środowisko, a z drugiej mniejsze są opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska, mniejsze koszty energii i surowców stosowanych w produkcji. Realizacja powyższego celu ekologicznego zależy przede wszystkim od działań podejmowanych przez przemysł i energetykę zawodową, a także przez sferę komunalną. 4.1.3. Przyjęte cele Celami średniookresowymi do 2015 r. są: o Wdrożenie zasady decouplingu, rozdzielenia zależności oddziaływania rozwoju gospodarczego na środowisko, o Wzrost efektywności wykorzystania surowców, w tym zasobów wodnych w gospodarce, o Zwiększenie efektywności energetycznej gospodarki, zaoszczędzenie 9% energii finalnej w ciągu 9 lat, do roku 2017, o Zapobieganie i ograniczanie powstawania odpadów u źródła, a także zmniejszenie ich negatywnego oddziaływania na środowisko . 4.1.4. Kierunki działań Kierunki działań: 1. Rozpoczęcie prac nad opracowaniem normatywów zużycia surowców (w tym wody) i energii na jednostkę produktu w poszczególnych sektorach. 2. Kontynuacja prac nad opracowaniem nowych instrumentów polityki ekologicznej wspierających ograniczenie zużycia materiałów, wody i energii w procesach produkcyjnych. 3. Wspieranie działań zmierzających do ograniczenia zużycia materiałów, wody i energii na jednostkę produktu podejmowanych zarówno przez podmioty gospodarcze jak i instytucje publiczne. 4. Wspieranie stosowania zamkniętych obiegów wody w przedsiębiorstwach. 5. Wspieranie działań zmierzających do zmniejszenia zużycia wody i podniesienia efektywności wykorzystania energii w gospodarce komunalnej. 4.1.5. Zhierarchizowana lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych, w podziale na inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu w perspektywie wieloletniej. 2015 Cel przedsięwzięcia Szacunkowe nakłady zł Potencjalne źródła finansowania 4 2012 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 2014 Okres realizacji 2013 3 2011 2 2010 1 2009 Opis przedsięwzięcia Jednostka odpowiedzialna / Jednostki współpracujące 2008 L.p. Rodzaj przedsięwzięcia Tabela 26. Przedsięwzięcia na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2015 w zakresie zrównoważonego wykorzystania materiałów, wody i energii Zadania własne I Starostwo Powiatowe/ jednostki organizacyjne powiatu 42 Zmiana, na ekologiczny, nośnika energii, ograniczenie jej zużycia Budżet Powiatu, PFOŚiGW, Inne fundusze, w miarę dostępności środków 1 Modernizacja systemów ogrzewania w obiektach będących we władaniu Starostwa Powiatowego Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 4 Edukacja ekologiczna w zakresie racjonalnego wykorzystania wody, energii, selektywnej zbiórki odpadów. Starostwo Powiatowe Ograniczenie zużycia energii, wody i wytwarzania odpadów Modernizacja basenu wraz z termomodernizacją - Zespół Szkół Rolniczych Starostwo Powiatowe Ograniczenie zużycia energii I P P Budżet Powiatu, Fundusze strukt. W miarę dostępności środów Ograniczenie zużycia energii, ochrona powietrza 3000 /rok 3 Starostwo Powiatowe/ jednostki organizacyjne powiatu 2085000 2 Termomodernizacja obiektów będących we władaniu Starostwa Powiatowego. Budżet Powiatu, Fundusze Budżet powiatu, środki UE, Zadania koordynowane Prowadzenie działań na rzecz poprawy efektywności ogrzewania poprzez „termomodernizacje” obiektów Zarządcy nieruchomości/ 1 P Oszczędność energii, ochrona powietrza 2 Wymiana, źródeł energii cieplnej zasila- Zarządcy nierunych paliwem nieodnawialnym na urzą- chomości/ dzenia, o mniejszym stopniu negatywneP go oddziaływania na środowisko Oszczędność surowców, ochrona powietrza - Zarządcy nieruchomości/ Oszczędność surowców, ochrona powietrza - Podejmowanie działań celem wykorzystania, do celów bytowych i gospodarczych, alternatywnych źródeł energii. 3 P Reelektryfikacja obszarów wiejskich 4 PSE, ZE/ gminy Eliminacja strat, poprawa jakości krajobrazu P 4.1.6. - - Środki zarządców WFOŚiGW fund. strukturalne inne fundusze Środki własne inwestorów, WFOŚiGW inne fundusze Środki własne inwestorów, WFOŚiGW inne fundusze Środki PSE, ZE, fundusze strukturalne Wytyczne dla gmin Tabela 27 Planowane przedsięwzięcia w zakresie termomodernizacji budynków w gminach w latach 2007-2012 Gmina Gmina Suszec Gminy Zadanie Termomodernizacja kompleksu szkolnego w Radostowicach ul. Dworcowa 56 wraz z rozbudową budynku szkolnego Termomodernizacja budynku szkolnego w Rudziczce Termomodernizacja budynku UG w Suszcu Termomodernizacja budynków należących do samorządów gminnych 43 Szacowane koszty Planowany termin realizacji Źródła finansowania 348293 2002-2008 Środki unijne, budżet Gminy 1923500 2006-2009 1393900 2006-2012 b.d. 2008-2015 Środki unijne, budżet Gminy Środki unijne, budżet Gminy Środki unijne, budżet gmin Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 4.2. Wykorzystanie energii odnawialnej 4.2.1. Analiza stanu istniejącego Zmiany klimatu, kwaśne deszcze, dziura ozonowa, degradacja chemiczna gleb jest wynikiem działalności człowieka na środowisko. Emisja do atmosfery gazów: dwu dwutlenku węgla, dwutlenku siarki, tlenków azotu jest głównym problemem ekologicznym. Źródłem tych gazów jest spalanie paliw, głównie dla celów energetycznych. Należy podejmować działania zmierzające do zmniejszenia energochłonnych procesów produkcyjnych, zmianę struktury zużywanych paliw, a także wzrost produkcji energii ze źródeł odnawialnych oraz bezemisyjnych. W Polsce głównym źródłem energii cieplnej jest węgiel kamienny. W sezonie grzewczym następuje więc wzrost emisji pyłowo – gazowej na terenach zabudowy zagrodowej i mieszkaniowej. Wspólnie z Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego prowadzone są akcje informacyjne dotyczące upraw energetycznych, które mają na celu zwiększenie wiedzy praktycznej i teoretycznej rolników. W ramach zadania Powiat aktywnie włącza się w przeprowadzane przez Ośrodek Doradztwa Rolniczego i Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa szkolenia. 4.2.1.1. Analiza stanu i możliwości korzystania z energii wiatru W Powiecie Pszczyńskim średnio w ciągu roku dominują słabe wiatry z sektora zachodniego. Procentowy udział kierunków poszczególnych porach roku ulega zmianie. Według rejonizacji Polski, wykonanej przez H. Lorenc, Powiat Pszczyński znajduje się w IV strefie, niekorzystnej pod względem zasobów energii wiatru. Rysunek 1. Strefy energetyczne wiatru w Polsce. Mapa opracowana przez prof. H. Lorenc na podstawie danych pomiarowych z lat 1971-2000 4.2.1.2. Analiza stanu i możliwości wykorzystania energii wodnej Nie stwierdzono wykorzystywania tego typu źródeł energii odnawialnej na terenie Powiatu Pszczyńskiego. 4.2.1.3. Analiza stopnia korzystania z energii biomasy i odpadów z drewna Źródłem biomasy wykorzystywanej dla celów energetycznych mogą być odpady tartaczne oraz drewno odpadowe z wyrębu i czyszczenia lasów. Perspektywicznie dodatkowym źródłem biomasy mogą być uprawy energetyczne prowadzone na nieużytkach i terenach niezagospodarowanych, wilgotnych czy zalewowych. 44 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 Racjonalizacja wytwarzania i użytkowania ciepła jest najprostszą i najefektywniejszą metodą ochrony środowiska w wyniku bezpośredniego ograniczenia zużycia paliwa. W latach 2004-2006 nie przeprowadzono akcji promocyjnej dotyczącej wyłącznie promowania kotłowni wykorzystującej alternatywne źródła energii. Zagadnienia związane z czystością powietrza i sposobem ograniczania emisji zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego są omawiane w ramach programów edukacji ekologicznej prowadzonych w jednostkach oświatowych Powiatu. 4.2.1.4. Analiza możliwości wykorzystania energii słonecznej W Polsce generalnie istnieją dobre warunki do wykorzystania energii promieniowania słonecznego przy dostosowaniu typu systemów i właściwości urządzeń wykorzystujących tę energię do charakteru, struktury i rozkładu w czasie promieniowania słonecznego. Rysunek 2. Rejonizacja średniorocznych sum promieniowania słonecznego całkowitego padającego na jednostkę powierzchni poziomej w kWh/m2/rok. Liczby wskazują całkowite zasoby energii promieniowania słonecznego w ciągu roku dla wskazanych rejonów kraju Tabela 28. Potencjalna energia użyteczna w kWh/m2/rok w wyróżnionych rejonach Polski Rejon Pas nadmorski Wschodnia część Polski Centralna część Polski Zachodnia część Polski z górnym dorzeczem Odry Południowa część polski Południowo-zachodnia część Polski obejmująca obszar Sudetów z Tuchowem Rok (I – XII) 1076 1081 985 Półrocze letnie (IV – IX) 881 821 785 Sezon letni (VI – VIII) 497 461 449 Półrocze zimowe (X – III) 195 260 200 985 785 438 204 962 682 373 280 950 712 712 238 4.2.1.5. Analiza możliwości wykorzystania energii geotermalnej Złożem energii geotermalnej nazywa się naturalne nagromadzenie ciepła (w skałach, wodach podziemnych, w postaci pary) na głębokościach umożliwiających opłacalną ekonomicznie eksploatację energii cieplnej. Wydobycie ciepłej wody o określonym składzie może mieć ogromny wpływ na rozwój gospodarczy miejscowości dzięki rozwojowi lecznictwa (balneologia), turystyki i rekreacji (baseny z ciepłą wodą) i wreszcie przemysłu opartego o czystą technologię (suszarnictwo, ogrodnictwo itp.). Na terenie naszego kraju występują naturalne baseny sedymentacyjno-strukturalne, wypełnione gorącymi wodami podziemnymi o zróżnicowanych temperaturach, których bezwzględna wartość zdeterminowana jest powierzchniowymi zmianami intensywności strumienia cieplnego ziemi. Temperatury 45 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 tych wód wynoszą od kilkudziesięciu do ponad 90°C, a w skrajnych przypadkach osiągają sto kilkadziesiąt stopni – poniższy rysunek. Rysunek 3 W zachodniej części Powiatu na terenie gminy Pawłowice rozpoznano zasoby energii geotermicznej. Obecnie złoża te nie są wykorzystane, ale w przyszłości jest możliwość jej praktycznego wykorzystania. 4.2.2. Przewidywane kierunki zmian Szansą na bliższą i dalszą przyszłość jest upowszechnianie nowoczesnych form infrastruktury wspomagającej przedsiębiorczość. Energetyka ze źródeł odnawialnych będzie się coraz lepiej rozwijać zwłaszcza na terenach wiejskich, np. uprawa plantacji energetycznych. Będzie to warunkowało wielofunkcyjny rozwój wsi. Należałoby: · Opracować program oszczędzania energii dla gmin Powiatu Pszczyńskiego oraz wykorzystania energii odnawialnej dla potrzeb produkcyjnych może przyczynić się do rozwoju drobnej przedsiębiorczości opartej o wykorzystanie OZE. Aczkolwiek Samorząd nie ma możliwości ingerencji w działalność gospodarczą swoich mieszkańców, to jednak może być inicjatorem modelowych instalacji wykorzystujących OZE, czy wreszcie ułatwić pozyskanie funduszy unijnych, · Opracować Projekty założeń planów energetycznych uwzględniających OZE. · Przeprowadzić edukację mieszkańców w zakresie wykorzystania odnawialnych źródeł energii. · Wdrożyć instalacje pilotowe w zakresie wykorzystana energii słonecznej, biomasy do podgrzewania wody na cele bytowe w budynkach komunalnych lub gminnych użyteczności publicznej. 46 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 4.2.3. Przyjęte cele Celami średniookresowymi do 2015r. są: · Wspieranie budowy nowych odnawialnych źródeł energii, tak by udział energii z OZE w zużyciu energii pierwotnej oraz w krajowym zużyciu energii elektrycznej brutto osiągnął w roku 2010. conajmniej 7,5% oraz utrzymanie tego udziału na poziomie nie niższym w latach 2011-2014, przy przewidywanym wzroście konsumpcji energii elektrycznej w Polsce, · Dalsze zwiększenie udziału biopaliw w odniesieniu do paliw używanych w transporcie. 4.2.4. Kierunki działań Kierunki działań: 1. Wspieranie budowy nowych instalacji OZE, tak by udział energii z tych źródeł w strukturze zużycia nośników pierwotnych oraz produkcji energii elektrycznej osiągnął w 2010r. poziom co najmniej 7,5%. 2. Wspieranie budowy nowych instalacji zapewniających, że udział biokomponentów w rynku paliw ciekłych w 2010r. wyniesie 5,75%, ze szczególnym uwzględnieniem biopaliw ciekłych. 3. Współpraca z partnerami społecznymi i gospodarczymi dla zapewnienia stabilnych podstaw prawnych i organizacyjnych rozwoju OZE. 4. Identyfikacja barier utrudniających rozwój OZE i podjęcie działań mających na celu ich likwidację. 5. Stworzenie systemu pozyskiwania informacji o wytwarzaniu ze źródeł odnawialnych energii innej niż elektryczna. 6. Prowadzenie działań edukacyjnych oraz popularyzujących OZE. 7. Określenie potrzeb w zakresie prac naukowo-badawczych w obszarze OZE. 8. Wspieranie i aktywizacja samorządów lokalnych w kierunku wykorzystania lokalnych zasobów OZE. 9. Rozwój energetycznego wykorzystania biomasy i biogazu, energetyki wodnej, geotermalnej, słonecznej i wiatrowej. 4.2.5. Lista przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w ramach Programu 2015 Cel przedsięwzięcia Szacunkowe nakłady zł Potencjalne źródła finansowania 4 2012 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 2014 Okres realizacji 2013 3 2011 2 2010 1 2009 Opis przedsięwzięcia Jednostka odpowiedzialna / Jednostki współpracujące 2008 L.p. Rodzaj przedsięwzięcia Tabela 29. Przedsięwzięcia na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2015 w zakresie ochrony wykorzystywania odnawialnych źródeł energii Zadania własne Zarząd Powiatu Wsparcie przedsięwzięć z zakresu wykorzystania odnawialnych źródeł energii Instytucje, osoby fizyczne i prawne/ Starostwo Powiatowe Oszczędność surowców nieodnawialnych WODR/ Starostwo Powiatowe, Gminy, producenci urządzeń Oszczędność surowców nieodnawialnych I PFOŚiGW 500 /rok 1 Podniesienie świadomości ekologicznej mieszkańców Promowanie wśród mieszkańców powiatu energię ze źródeł odnawialnych Zadania koordynowane 1 2 P Propagowanie na terenach wiejskich źródeł energii cieplnej wykorzystujących biomasę – P słomę i biogaz otrzymywany z fermentacji metanowej odchodów zwierzęcych. 47 - - Środki inwestorów. PFOŚiGW, Fundusze ochrony środowiska Środki WODR, producenci urządzeń, PFOŚiGW Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 4.2.6. Wytyczne dla gmin Tabela 30 Planowane przedsięwzięcia w zakresie wykorzystania energii odnawialnej w gminach w latach 2008-2015 Planowany termin Źródła finansoGmina Zadanie realizacji wania Wszystkie gminy Promowanie niekonwencjonalnych źródeł energii odnawialnej Wsparcie przedsięwzięć związanych z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii Budżety Gmin, GFOŚiGW Budżety Gmin, GFOŚiGW 2008-2015 2008-2015 4.3. Kształtowanie stosunków wodnych ochrona przed powodzią i skutkami suszy 4.3.1. Analiza stanu istniejącego Wody płynące Powiat Pszczyński położony jest w przeważającej części w zlewni rzeki Wisły. W zlewni Odry znajdują się jedynie północno zachodnie krańce gminy Suszec odwadniane dopływami rzeki Ruda oraz południowe sołectwa gminy Pawłowice: Pielgrzymowice, Jarząbkowice i Golasowice, przez które przepływa Pielgrzymówka będąca dopływem rzeki Olzy. Głównymi rzekami przepływającymi przez teren Powiatu są: · Wisła - wraz ze znajdującym się na niej Zbiornikiem Goczałkowickim tworzy częściowo południowe i wschodnie granice Powiatu · Pszczynka, która przepływa przez całą środkową część Powiatu z zachodu na wschód, spośród jej licznych dopływów do głównych można zaliczyć rzeki: o Dokawę, o Korzeniec o Kanał Studzieński. Wody stojące Na terenie Powiatu znajdują się liczne zbiorniki wodne, głównie pochodzenia antropogenicznego: zbiorniki retencyjne, stawy rybne, jak również niewielkie zalewiska powstałe w nieckach osiadania terenu na skutek działalności górniczej. Głównym zbiornikiem wodnym Powiatu znajdującym się na terenie gminy Goczałkowice-Zdrój jest Zbiornik Goczałkowicki. Jest to zbiornik powstały poprzez spiętrzenie wód rzeki Wisły. Jego maksymalna pojemność wynosi 166 hm3, natomiast powierzchnia w zależności od poziomu napełnienia waha się od 8,5 km2 do 32 km2. Tabela 31 Podstawowe parametry zbiornika Goczałkowice L.p. 1. 1.1. 1.2. 1.3. 1.4. 1.5. 2. 2.1. 2.2. 3. 3.1. 3.2. Wyszczególnienie Podstawowe dane Klasa budowli Kilometr rzeki Małej Wisły w przekroju zapory Powierzchnia zlewni do przekroju zaporowego Długość zapory Szerokość korony zapory Wydatek urządzeń spustowych Wydatek spustu dennego Wydatek przelewu burzowego Charakterystyczne poziomy piętrzenia Minimalny poziom piętrzenia (min PP) Minimalny poziom piętrzenia dla ZUW Goczałkowice (min PP 3.3. 3.4. 3.5. 4. 4.1. 4.2. 4.3. 4.4. 4.5. Normalny poziom piętrzenia (NPP) Roboczy poziom piętrzenia RPP (do czasu remontu zapory bocznej) Maksymalny poziom piętrzenia (Max PP) Pojemność zbiornika Martwa przy minimalnym poziomie piętrzenia 250,50 m npm Minimalna dla ZUW Goczałkowice przy poziomie piętrzenia 251,50 Przy normalnym poziomie piętrzenia 255,50 m npm Przy roboczym poziomie piętrzenia 254,50 m npm Przy maksymalnym poziomie piętrzenia 257,00 m npm ZUW Jednostka Wielkość km km 2 m m I 43+092 523,0 2980,0 6,0 m3/s m3/s 241 694 m npm m npm 250,50 251,50 m npm m npm m npm 255,50 254,50 257,00 hm 3 hm 3 hm 3 hm 3 hm 3 17,378 29,659 120,216 93,184 165,60 Gocz.) 48 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 4.6. 4.7. 4.8. 5. 5.1. 5.2. 5.3. 5.4. Wyrównawcza pomiędzy rzędnym 250,50-255,50 m npm Powodziowa pomiędzy rzędnymi 255,50-257,00 m npm Powodziowa pomiędzy rzędnymi 254,50-257,00 Powierzchnia zalewu Przy piętrzeniu do rzędnej 250,50 Przy piętrzeniu do rzędnej 254,50 m npm Przy piętrzeniu do rzędnej 255,50 Przy piętrzeniu do rzędnej 257,00 hm 3 hm 3 hm 3 102,84 45,386 72,418 km 2 km 2 km 2 km 2 10,3 25,70 29,90 32,0 Źródło: Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów Spółka Akcyjna Stanowi on jedno z głównych źródeł zaopatrzenia w wodę Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego oraz spełnia istotną rolę w zakresie ochrony przeciwpowodziowej. Innymi ważniejszymi zbiornikami na terenie Powiatu są: · Zbiornik Łąka, będące zbiornikiem retencyjnym na rzece Pszczynka na terenie gminy Pszczyna, · stawy i starorzecza w dolinie Wisły powstałe między innymi przez odcięcie meandrów rzeki w trakcie jej regulacji. Ich łączna powierzchnia na terenie gminy Goczałkowice Zdrój wynosi 251,4 ha, · liczne stawy rybne w gminie Miedźna, · bardzo liczne zbiorniki wodne zlokalizowane wzdłuż cieków wodnych na terenie gminy Pawłowice, · zbiorniki retencyjne w Kobiórze, · stawy parkowe w Zabytkowym Parku Pszczyńskim. 4.3.1.1. Stan i potrzeby w zakresie budowy i modernizacji obiektów chroniących przed powodzią Mija 10 lat od największej powodzi, jaka wystąpiła w 1997 r. Z tej perspektywy czasu niezbędny był pewien zakres wykonanych prac zabezpieczenia przeciwpowodziowego na terenie powiatu oraz zaplanowanie zadań dalszej ochrony przeciwpowodziowej. Działania ochronne wymagają właściwego przygotowania organizacyjnego i technicznego, tak aby maksymalnie złagodzić skutki spływu wód powodziowych. Urządzenia wodne chroniące przed powodzią projektowane są na parametry określone przepisami. przypadku ich przekroczenia mamy do czynienia z sytuacją ekstremalną tj. katastrofą budowlaną. Całkowita eliminacja zagrożenia powodziowego nie jest więc możliwa. Istniejąca zabudowa oraz postępująca urbanizacja terenów zalewowych zwiększa szkody powodziowe. Konieczne będzie więc udoskonalenie działań budowy nowych systemów ochronnych oraz zapewnienie środków technicznych do zwalczania nadzwyczajnych zagrożeń. Na terenie Powiatu Pszczyńskiego znajduje się zbiornik retencyjny „Łąka”. Ochrona przed powodzią realizowana jest zgodnie z zatwierdzoną instrukcją gospodarki wodnej na tym zbiorniku. Przez teren powiatu przepływa rzeka Pszczynka, będąca w administracji RZGW Gliwice, na której prowadzone są na bieżąco prace związane z utrzymaniem i konserwacją cieku. W latach 2003-2006 na terenie Powiatu Pszczyńskiego w ramach ochrony przeciwpowodziowej oraz melioracji szczegółowych Biuro Terenowe Pszczyna zrealizowało następujące zadania: Tabela 32 Przedsięwzięcia zrealizowane przez ZMiUW Biuro Terenowe w Pszczynie w latach 20032007 Lp. Nazwa zadania Rok wykonania 1. usuwanie szkód powodziowych na cieku Dokawa w km 1+500 – 4+000 – 2003 2500 mb; 2. Usunięcie szkód powodziowych z lipca 2001 – odbudowa wału przeciwpowodziowego rz. Wisły w Górze Gm. Miedźna na dł. 2,8 km 2003 - km 15+200 – 17+650 tj. w km wału 0+000 – 2+650 - km 21+700 – 21+800 tj. w km wału 0+000 – 0+200 - przepusty wałowe – 9 szt. 3. Domeliorowanie użytków rolnych na pow. 38,32 ha w sołectwie Brzeźce, 2004 Gm. Pszczyna 4. Modernizacja koryta cieku Pielgrzymówka kładka dla pieszych w km 3+678 2004 – ul. Jasna – kładka szer. 1,6 m 5. Modernizacja lewostr4onnych obwałowań rz. Wisły w m. Góra – 4,0 km Gm. Miedźna, km 17+880 – 21+300, 21+800 – 22+850 2004 - wały – 3,998 km; 49 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. - przepusty wałowe – 2 szt.; - mnichy – 7 szt.; - rampy – 628,5 m - droga eksploatacyjna – 3,998 km; Modernizacja koryta cieku Pielgrzymówka w km 1+998 – 4+120 gm. Pawłowice - modernizacja koryta – 2,122 km; - kładka - w km 2+828 - przebudowa wodociągów w km 2+520, 4+552, 5+750 - przebudowa gazociągów w km 2+400, 3+080, 4+800, 5+039 Modernizacja lewego wału rz. Wisły w km 0+380-1+002 w m. Grzawa, Gm. Miedźna - modernizacja wału 622 mb - przepust wałowy śr. 600 – 2 szt. - mnich śr. 300 – 1 szt. - droga eksploatacyjna – 622 mb; - przebudowa linii napowietrznej; Naprawa i nadbudowa lewego wału rz. Wisły w Goczałkowicach w km 0+555 – 2+740 - wał – 2,185 km; - przedłużenie przepustu wałowego śr. 1000 mm - 2,5 m - droga konserwacyjna na wale – 2,185 km Modernizacja koryta cieku Pilegrzymówka – most drogowy w km 2+416 w ciągu ul. Recznej w Pielgrzymowicach, Gm. Pawłowice – most 40 T – 1 szt. Modernizacja koryta cieku Pielgrzymówka – rozbiórka mostu drogowego w ul. Rzecznej w km 2+416 – 1 szt. Odbudowa koryta cieku Studzionka w km 2+200 – 3+300, Gm. Pszczyna – 1,1 km Odbudowa koryta cieku Studzionka w km 3+300 – 5+100 – etap II Gm. Pszczyna – 1,8 km; - naprawa okularów mostu w ul. Jedności Przebudowa mostu drogowego 30 T w ciągu ul. Słonecznej w Pielgrzymowicach oraz przebudowa kładki dla pieszych w rejonie ul. K. Miarki w Pielgrzymowicach w ramach zadania regulacji cieku Pielgrzymówka Źródło: ZMiUW Biuro Terenowe w Pszczynie 2004 2005 2005 2005 2005 2005 2007 (w trakcie) 2007-2008 W 2005 r. na zlecenie Górnośląskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów S.A. opracowano dokumentację hydrologiczną zlewni Małej Wisły powyżej Zbiornika Goczałkowickiego. Wynikiem tych obliczeń jest znaczny wzrost wielkości wód miarodajnych i kontrolnych w przekroju zaporowym Goczałkowice. Zmiany obliczeniowych wielkości przepływów maksymalnych powodują teoretyczny wzrost zagrożenia powodziowego dla zbiornika i terenu poniżej poprzez: · wzrost objętości teoretycznych fal powodziowych · ograniczenie możliwości zrzutowych zbiornika w przypadku przepełnienia zbiornika · konieczność dysponowania większych niż dotychczas zrzutów już na początku wezbrania powodziowego. Urządzenia spustowe na zbiorniku Goczałkowice winny być w najbliższych latach rozbudowane, aby było możliwe hipotetyczne przepuszczenie wielkich wód w przypadku przepełnienia zbiornika. Zbiornik Goczałkowicki w znacznym stopniu obniża przepływy kulminacyjne małej Wisły, ponadto przesuwa w czasie moment przejścia kulminacji fali powodziowej – w stosunku do kulminacji Iłownicy o ok. 3 godz., zatem wpływ redukcji w przekrojach niżej położonych jest większy niż bezpośrednio poniżej zapory. Mała Wisła od zbiornika w Goczałkowicach charakteryzuje się znacznymi prędkościami postępu kulminacji wezbrań – średnio ok. 10,5 km/h na odcinku od Skoczowa i ok. 3,7 km od Skoczowa do zbiornika, gdzie dolina się wywłaszcza i prędkość maleje. Dla szczegółowego scharakteryzowania przebiegu fal powodziowych Małej Wisły powyżej i poniżej zbiornika porównano wszystkie dotychczasowe wezbrania historyczne oraz przeprowadzono symulacje pracy zbiornika podczas wezbrań hipotetycznych. Mimo iż zbiornik w znacznym stopniu obniża przepływy kulminacyjne zachodzi konieczność opracowania kompleksowego programu ochrony przed powodzią Małej Wisły z obliczeniami przepu- 50 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 stowości dla wód kontrolnych i miarodajnych rzeki w granicach obwałowania na całej długości rzeki administrowanej przez RZGW Gliwice. 4.3.1.2. Możliwości i potrzeby retencjonowania wody (tzw. duża i mała retencja) Mała retencja ma szczególne znaczenie wobec rosnącego niedoboru wody w ekosystemach, m.in. powstałych na skutek niedoboru opadów, melioracji odwodnieniowych i intensywnej produkcji rolnej oraz eksploatacji kopalin. Niedobór wody jest jednym z głównych czynników ograniczających produkcję rolną, a duży udział powierzchni uszczelnionej wywołuje zaburzenia odpływu wody w miastach. Zadania związane z realizacją zadań związanych z programem małej retencji prowadzone są przez Marszałka Województwa Śląskiego, który jest organem odpowiedzialnym za tego typu zadania. W latach 1999 -2001 działania na rzecz ochrony przed powodzią oraz obiekty małej retencji zostały podjęte przez Śląski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych: Budowa Zbiorników Wielofunkcyjnych w dolinie cieku wodnego Korzeniec na terenie Kobióra przy ul. Leśników w funkcji p. powodziowej i retencji. Przełożenie koryta cieku Korzeniec, zrealizowano 3 zbiorniki przedzielone groblami o powierzchni I-1,75 ha lustra wody.II- 8,47 ha, III-3,56 ha. Razem 13,98 ha. Ujęcie wody z Korzeńca Północnego Jazem, J.3-1,6, doprowadzalniki o 800 mm i o 600 mm, 5 sztuk Mnichów średnia głębokość – 1,7 m, droga utwardzona wokół zbiorników, plac manewrowy z ujęciem wody do celów p.pożarowych. 4.3.1.3. Stan i potrzeby budowy oraz odbudowy stawów i oczek wodnych Odbudowa stawów i „oczek wodnych” jest szczególnie pożądana, głównie ze względów krajobrazowych i biocenotycznych. W powiecie występuje sporo zarówno naturalnych jak i sztucznych zbiorników wodnych. 4.3.1.4. Możliwości wykorzystania wód dla celów rozwoju turystyki Istotne znaczenie w skali powiatu odgrywa gospodarka wędkarska — w rejestrach łowisk wędkarskich Polskiego Związku Wędkarskiego występują następujące akweny i wody płynące: · Zbiornik Łąka z przylegającymi mniejszymi stawami (ogólna powierzchnia około 372 ha), roczny rejestrowany odłów ryb — około 18000 kg (jeden z najwyższych wskaźników w województwie śląskim; głównie leszcz (około 51%) i karp (17,7%), · Rzeka Wisła (odcinek nizinny): od Zbiornika Goczałkowickiego do granicy województwa śląskiego; roczny odłów ryb — około 5000 kg, głównie płoć (36%) i leszcz (25%), · Rzeka Pszczynka z dopływami: od Zbiornika Łąka do ujścia do rzeki Wisły; roczny odłów około 1500 kg; głównie płoć i szczupak. Planowa gospodarka rybacka posiada bardzo bogate tradycje i aktualnie skupia się przede wszystkim w południowo-wschodniej części gminy Miedźna (Grzawa, Góra), południowej części gminy Pawłowice (Pielgrzymowice), w Gminie Goczałkowice-Zdrój oraz w rejonie Zbiornika Łąka (Wisłą Wielka, Brzeźce, Łąka). Ww. obiekty stawowe, docelowo są terenami przeznaczonymi do rekultywacji zapadliskami trwale podtopionymi (Gmina Suszec, Pawłowice) z uwagi na dogodne położenie w bliskim sąsiedztwie miast aglomeracji katowickiej oraz oczekiwany rozwój pobytowej, kwalifikowanej turystyki weekendowej (m.in. wędkarskiej, łowieckiej), agroturystyki — mogą być wykorzystane do stworzenia „ośrodka rekreacyjno-sportowego wędkarsko-łowieckiego”, z łowiskami komercyjnymi, strzelnicą myśliwską, z odpowiednią infrastrukturą i zielenią towarzyszącą. 4.3.2. Przewidywane kierunki zmian Przewidywane zmiany związane są głównie ze zwiększeniem czystości wód powierzchniowych, zwłaszcza cieków i zbiorników wodnych oraz racjonalizacją użytkowania wody w zlewniach oraz ochronę przed podtopieniami i suszą. Należy również dążyć do wyznaczenia i ujęcia w planach zagospodarowania przestrzennego terenów zalewowych celem ograniczania skutków podtopień. Tereny przylegające bezpośrednio do cieków oraz tereny zaplanowane pod budowę zbiorników retencyjnych należy chronić przed zabudową. 4.3.3. Przyjęte cele Celami średniookresowymi są: · Dążenie do zapewnienia dobrego stanu (jakościowego i ilościowego) wód w Polsce, · Wdrażanie zrównoważonego zarządzania zasobami wodnymi w Polsce, w tym reorganizacja służb zajmujących się gospodarowaniem wodami poprzez ich integrację, 51 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 · · · Zmiana systemu finansowania gospodarki wodnej (samofinansowanie gospodarki wodnej), Efektywna ochrona przed powodzią i suszą, Integracja gospodarki wodnej z gospodarką leśną poprzez planowanie przestrzenne, przede wszystkim w celu zwiększenia naturalnej retencji wód oraz zmniejszenia zagrożenia powodziowego, 4.3.4. Kierunki działań Kierunki działań: 1. Wzmacnianie instrumentów ekonomicznych dotyczących gospodarki wodnej, wdrożenie systemu zapewniającego pełen zwrot kosztów usług wodnych. Wprowadzenie rozwiązań zapewniających stabilne finansowanie gospodarki wodnej. Dążenie do samofinansowania gospodarki wodnej. 2. Tworzenie warunków do szerokiego korzystania z wód (rekreacja, energetyka, żegluga) przy niepogarszaniu ich jakości, modernizacja i rozwój śródlądowych dróg wodnych. 3. Właściwe utrzymanie wód i urządzeń wodnych. 4. Wyznaczanie obszarów zalewowych. 5. Budowa zbiorników i stopni wodnych, zwłaszcza na obszarach o znacznym zagrożeniu powodzią i suszą w harmonii z wymaganiami ochrony różnorodności biologicznej i przyrody. 6. Modernizacja systemu melioracji wodnych. 7. Rozwój małej retencji. 8. Odbudowa flotylli lodołamaczy. 9. Implementacja dyrektywy w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim. 4.3.5. Zhierarchizowana lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych, w podziale na inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu Szacunkowe nakłady zł Potencjalne źródła finansowania 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 2014 2013 2012 2011 2010 4 Okres realizacji 2009 3 Cel przedsięwzięcia 2 2015 1 Opis przedsięwzięcia Jednostka odpowiedzialna / Jednostki współpracujące 2008 L.p. Rodzaj przedsięwzięcia Tabela 33. Przedsięwzięcia na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2015 w zakresie ochrony przed powodzią Zadania własne 1 I Opracowanie Powiatowego Planu Reagowania Kryzysowego obejmującego plan reagowania w przypadku powodzi Starostwo Powiatowe Ochrona przed powodzią Środki własne Ochrona przed powodzią Środki własne, Inne fundusze Środki własne, Inne fundusze w tym strukturalne UE. Środki własne, Inne fundusze. Środki własne, Inne fundusze. Środki własne, Inne fundusze. Zadania koordynowane 1 Określenie granic obszarów bezpośredniego zagrożenia powodzią oraz zasad P ich użytkowania Współudział w tworzeniu systemów ochrony przeciwpowodziowej 2 P 3 P Budowa zbiorników retencyjnych Regulacja odbudowa rzek i kanałów 4 5. P RZGW/, gminy władze województwa, gminy RZGW, WZMiUW/ zarząd województwa, gminy WZMiUW/, RZGW, gminy Modernizacja obiektów i urządzeń ochro- RZGW/ zarząd ny przeciwpowodziowej województwa, P gminy 52 Ochrona przed powodzią Ochrona przed powodzią Ochrona przed powodzią Ochrona przed powodzią - - - - - Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 Budowa i renowacja zbiorników małej retencji przez właścicieli prywatnych 7 I 8 I 9 I 10 I 11 I ŚZMiUW Biuro Terenowe Pszczyna Ochrona przeciwpowodziowa Odbudowa koryta cieku Studzionka wraz ŚZMiUW Biuro z przebudową przepustów drogowych w Terenowe Pszczyna km 5+100 – 7+360 – etap III Gm. Pszczyna Ochrona przeciwpowodziowa ŚZMiUW Biuro Terenowe Pszczyna Ochrona przeciwpowodziowa Przebudowa lewego wału rz. Wisły w km ŚZMiUW Biuro Terenowe 9+770 – 10+580 rz. Wisły w m. Wola, Pszczyna Gm. Miedźna – 816 mb Ochrona przeciwpowodziowa ŚZMiUW Biuro Przebudowa lewego wału rz. Wisły w Goczałkowicach w km 34+600 – 36+400 Terenowe Pszczyna – 1450 mb Ochrona przeciwpowodziowa ŚZMiUW Biuro Terenowe Pszczyna Ochrona przeciwpowodziowa Regulacja cieku Pielgrzymówka w km 4+120 – 6+051 w Gm. Pawłowice; Nadbudowa i naprawa lewego wału rz. Wisły w Goczałkowicach w km 0+000 – 0+555 – 555 mb Regulacja cieku Bzianka w km 0+000 – 1+500 gm. Pawłowice 12 I 13 I 14 P 15 I 16. I 17. I Regulacja koryta cieku Dokawa w km 0+000 – 10+400, Gm. Pszczyna – 10,4 km ŚZMiUW Biuro Terenowe Pszczyna Do 2016 I Do 2020 6 Ochrona przeciwpowodziowa, zabezpieczenie przed skutkami suszy WZMiUW Ochrona przeciwpowodziowa RZGW Opracowanie warunków korzystania z wód regionu wodnego oraz planów ochrony przeciwpowodziowej w regionie Ochrona przeciwpowodziowa RZGW Adaptacja zbiornika małej retencji na suchy polder zalewowy w cofce zbiornika wodnego Łąka Ochrona przeciwpowodziowa Modernizacja zapory bocznej zbiornika Goczałkowice. Ochrona przeciwpowodziowa Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów Spółka Akcyjna Górnośląskie Rozbudowa części stałej przelewu burzowego zapory czołowej w Goczałkowi- Przedsiębiorstwo cach. Wodociągów Spółka Akcyjna 53 Zwiększenie wydatku urządzeń spustowych - - - Dotacje z Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych Urzędu Marszałkowskiego Środki własne, inne fundusze Środki własne, inne fundusze - Środki własne, inne fundusze Środki własne, inne fundusze Środki własne, inne fundusze Środki własne, inne fundusze - Środki własne, inne fundusze - - - - - - - Środki własne, inne fundusze Środki własne, inne fundusze Środki własne, inne fundusze Środki własne, inne fundusze Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 5. Środowisko i zdrowie. Dalsza poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego. 5.1. Jakość wód Ocena jakości wód została wykonana w oparciu o Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych, podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz.U. Nr 32 poz. 284) Zgodnie z rozporządzeniem wyróżnia się pięć klas wód: Klasa I – wody o bardzo dobrej jakości, Klasa II – wody dobrej jakości, Klasa III – wody zadowalającej jakości, Klasa IV – wody niezadowalającej jakości, Klasa V – wody złej jakości. 5.1.1. Analiza stanu istniejącego Występujące na terenie Powiatu Pszczyńskiego punktowe i obszarowe źródła zanieczyszczeń wód powierzchniowych i podziemnych stanowią: · ścieki socjalno-bytowe z zabudowy mieszkaniowej, · ścieki deszczowe spływające z dróg, placów i stacji paliw, · zanieczyszczenia spływające z pól, szczególnie w okresach po nawożeniu gruntów rolnych, · odprowadzanie słonych wód dołowych z kopalni, · składowiska odpadów. Na terenie Powiatu nie wszystkie budynki podłączone są do zbiorowego systemu odprowadzenia i oczyszczania ścieków. Ścieki socjalno-bytowe z zabudowy nie podłączonej do kanalizacji sanitarnej odprowadzane są do szamb lub bezpośrednio do rowów i potoków. Nieszczelne szamba, „dzikie” wyloty kanalizacji oraz nie w pełni oczyszczone ścieki stanowią znaczne zagrożenie dla stanu czystości wód powierzchniowych i podziemnych, wprowadzając głównie zanieczyszczenia wyrażone jako BZT5, ChZT, azot amonowy, fosforany i zanieczyszczenia bakteriologiczne. Ścieki deszczowe przede wszystkim z dróg przelotowych oraz parkingów i stacji paliw mogą zanieczyszczać wody powierzchniowe i podziemne głównie substancjami ropopochodnymi spłukiwanymi z nawierzchni. Spłukiwane z pól nawozy wprowadzają znaczne ilości związków azotu i fosforu. Na teren Powiatu Pszczyńskiego oddziałują cztery kopalnie węgla kamiennego. Spośród nich trzy posiadają na terenie Powiatu zbiorniki wód dołowych, w tym jedna odprowadza obciążone dużą ilością chlorków wody dołowe do Wisły. Potencjalnym źródłem zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych mogą być funkcjonujące na terenie Powiatu składowiska odpadów w tym hałd skały płonnej na terenie gminy Pawłowice i Suszec. 5.1.1.1. Jakość wód powierzchniowych Wody płynące Pszczynka wraz dopływami badana była na długości 77,3 km. Monitoringiem diagnostycznym objęto 4 punkty pomiarowe, w tym 3 zlokalizowano na Pszczynce i 1 na Dokawie. Stan czystości wód przedstawiał się następująco: · Woda nizadowalającej jakości (IV klasa czystości) wystąpiła w 1 punkcie na Pszczynce w ujściu do Małej Wisły, · Woda o złej jakości (V klasa czystości) wystąpiła w 3 punktach, w tym 2 punkty na Pszczynce i 1 punkt na Dokawie. W punkcie pomiarowym Pszczynka powyżej ujścia Dokawy jakość wody w 2005 r. pogorszyła się z klasy IV do V, głównie ze względu na zawiesinę. Wpływ na ocenę miały przede wszystkim wskaźniki mikrobiologiczne (bakterie grupy coli), biogenne i tlenowe, które mieściły się w granicach od III do V klasy czystości. Jakość wód Pszczynki poprawiała się z biegiem rzeki. Najgorsza wystąpiła w punkcie pomiarowym km 36,5 powyżej ujścia Pawłówki, gdzie w V klasie było 12 wskaźników. W najwyższych stężeniach wystąpiły wskaźniki: zawiesina 5-400 mg/l, BZT5 4,4-68 mg O2/l, ChZTCr 21-196 mg O2/l, amoniak 1-14 mg NH4/l, fosfor ogólny 0,27-3,89 mg P/l. W następnym punkcie pomiarowym na Pszczynie, czyli powyżej ujścia Dokawy w V klasie było 5 wskaźników, a w ujściu do Małej Wisły 2 wskaźniki (liczba bakterii grupy coli typu kałowego, ogólna liczba bakterii grupy coli). 54 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 Pielgrzymówka (dopływ Olzy) w 2005 roku prowadziła wody niezadowalającej jakości (IV klasa czystości). Na jakość wód Pielgrzymówki miały wpływ głównie wskaźniki mikrobiologiczne. Wody stojące Tabela 34 Ocena Zbiornika Goczałkowickiego pod kątem bytowania ryb w warunkach naturalnych Wskaźniki Temperatura wody Zawiesina ogólna Odczyn Tlen rozpuszczony BZT5 Azot amonowy Niejonowy amoniak Azotyny Fosfor ogólny Chlor całkowity poz. Cynk Miedź Jednostki o C mg/l pH mg O2/l mg O2/l mg N/l mg NH3/l mg NO2/l mg PO4/l mg HOCl/l mg Zn/l mg Cu/l Ocena zbiornika pod kątem bytowania ryb w warunkach naturalnych G1 G2 G3 G4 Ł Ł Ł Ł Ł Ł Ł Ł Ł Ł Ł Ł Ł Ł Ł Ł N N N N Ł Ł Ł Ł Ł Ł Ł N N N N N Ł Ł Ł Ł Ł Ł Ł Ł Ł Ł Ł Ł Ł Ł Ł Ł Ł – spełnia wymagania dla ryb łososiowatych N –nie spełnia wymagań rozporządzenia dla życia ryb w warunkach naturalnych Źródło: WIOŚ W zbiorniku Goczałkowickim zanotowano przekroczenia dopuszczalnych stężeń azotynów. Wskaźniki odpowiadały warunkom życia ryb łososiowatych. Nastąpiły przekroczenia również dla BZT5, zawiesiny ogólnej, niejonowego amoniaku oraz fosforu ogólnego. Odnotowano również niekorzystne zmiany powodujące w okresie wegetacji masowe zakwity glonów, w tym sinic. W trakcie badań nie odnotowano w zbiorniku śniętych ryb. Zawartość azotanów mieściła się w przedziale <0,1 do 2,43 mg 3 NO3/dm . Zbiornik został uznany za zagrożony eutrofizacją. Wskaźniki, które zadecydowały o ocenie to: chlorofil „a”, fosfor ogólny oraz występujące zakwity. 5.1.1.2. Jakość wód podziemnych Na terenie Powiatu Pszczyńskiego znajduje się punkt monitoringu wód podziemnych nr 34 Czarków. Przeprowadzone w 2005 r. badania jakości wód pozwoliły na zaliczenie ich do IV klasy czystości w związku z przekroczeniem zawartości azotu. Wskaźnik żelaza pozwalał zaliczyć wody tego zbiornika do II klasy czystości. W porównaniu z badaniami przeprowadzonymi w 2002 r., gdzie punkt monitoringu znajdowała się w miejscowości Studzienice, jakość ogólna wód podziemnych uległa pogorszeniu z III klasy. 5.1.1.3. Zaopatrzenie mieszkańców w wodę Powiat Pszczyński zaopatrywany jest w wodę głównie z wodociągów magistralnych Górnośląskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów (GPW) w Katowicach. Największym ujęciem wody pitnej na terenie Powiatu jest ujęcie wód powierzchniowych i stacja uzdatniania wody w Goczałkowicach Zdroju – należąca do Górnośląskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów w Katowicach. Poza tym znajdują się inne ujęcia wody: · Miedźna – ujęcie wody pitnej, · Łąka – ujęcie wody do celów przemysłowych, · Pawłowice – ujęcie wody pitnej. Ujęcie Łąka jest ujęciem wód powierzchniowych z jeziora o tej samej nazwie. Z ujęcia powierzchniowego w Łące korzystają: 1. Jastrzębska Spółka Węglowa S.A. w Jastrzębiu Zdroju Kopalnia Węgla Kamiennego „Krupiński” - 3.200 m3/d, 3 Kopalnia Węgla Kamiennego „Pniówek” - 2.600 m /d, 3 Kopalnia Węgla Kamiennego „Borynia” - 1.200 m /d, 2. Rybnicka Spółka Węglowa S.A. w Rybniku 55 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 - Kopalnia Węgla Kamiennego „Jankowice” - 3.400 m3/d, Kopalnia Węgla Kamiennego „Marcel” - 2.900 m3/d Ciepłownia „Anna” - 770 m3/d 3. Spółka Energetyczna „Jastrzębie” S.A. - 2.900 m3/d 4. Elektrownia „Łaziska” S.A. - 27.600 m3/d 5. Inni drobni odbiorcy wody - 150 m3/d 6. Przedsiębiorstwo Gospodarki Wodnej i Rekultywacji S.A. dla potrzeb własnych (rekultywacja i utrzymanie terenów zielonych) - 300 m3/d. Ujęcie Pawłowice jest ujęciem wód podziemnych użytkowanym przez Gminny Zakład Wodociągów i Kanalizacji w Pawłowicach. Poza tym gmina Kobiór posiada cztery własne ujęcia wód podziemnych, które nie są eksploatowane z uwagi na brak zapotrzebowania, natomiast na terenie gminy Pszczyna w Jankowicach znajduje się ujęcie wód, obecnie nieczynne w związku z przekroczeniem dopuszczalnych stężeń żelaza i manganu. Zaopatrzeniem w wodę i administracją sieci wodociągowej poszczególnych gmin Powiatu zajmują się odrębne przedsiębiorstwa. Są to: · Przedsiębiorstwo Inżynierii Komunalnej Sp. z o.o. – dla miasta i gminy Pszczyna, · Administracja Zasobów Komunalnych – dla gminy Goczałkowice-Zdrój, · Gminny Zakład Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Miedźnej – dla gminy Miedźna, · Gminny Zakład Wodociągów i Kanalizacji – dla gminy Pawłowice. · Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Suszcu – dla gminy Suszec, · Tyskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji – dla gminy Kobiór. Do sieci wodociągowej podłączonych jest prawie 100% mieszkańców Powiatu Pszczyńskiego, tj. ok. 105 354 tys. osób (stan na koniec 2006 r.) Na terenach nie objętych zbiorowym systemem zaopatrzenia w wodę mieszkańcy zaopatrują się z własnych ujęć – studnie kopane. Dotyczy to również części mieszkańców korzystających ze studni jako drugiego źródła zaopatrzenia w wodę. Całkowita ilość zużywanej wody w Powiecie Pszczyńskim wynosi około 20,7 mln m3/rok, z tego w poszczególnych gminach zużycie wynosi odpowiednio (wg danych GUS): - miasto i gmina Pszczyna ok. 2,15 mln m3/rok, - gmina Suszec ok. 1,7 mln m3/rok, - gmina Pawłowice ok. 3,9 mln m3/rok, - gmina Kobiór ok. 0,1 mln m3/rok, - gmina Miedźna ok. 6,0 mln m3/rok, - gmina Goczałkowice-Zdrój ok. 6,7 mln m3/rok. Z ogólnej ilości zużywanej wody ok. 15 % zużywane jest na potrzeby przemysłu i usług, tj. ok. 2,9 3 mln m /rok. Poniżej przedstawiono procentowy udział poszczególnych gmin Powiatu w ogólnym zużyciu wody. - miasto i gmina Pszczyna ok. 10,4%, - gmina Suszec ok. 8,3 %, - gmina Pawłowice ok. 18,8 %, - gmina Kobiór ok. 0,6 %, - gmina Miedźna ok. 28,9 %, - gmina Goczałkowice-Zdrój ok. 32,4 %. Długość sieci wodociągowej rozdzielczej wraz z przyłączami na terenie Powiatu wynosi ok. 952 km, w tym odpowiednio: - miasto i gmina Pszczyna ok. 326,3 km, - gmina Suszec ok. 194,7 km, - gmina Pawłowice ok. 205 km, - gmina Kobiór ok. 19,1 km, 56 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 - gmina Miedźna gmina Goczałkowice-Zdrój ok. 119,3 km, ok. 88,2 km. W latach 2004-2006 na terenie gmin Powiatu Pszczyńskiego zrealizowano następujące inwestycje wodociągowe: Tabela 35 Zadania zrealizowane na terenie gmin Powiatu Pszczyńskiego w zakresie rozbudowy sieci wodociągowej Gmina Nazwa inwestycji Koszt inwestycji Źródło finansowania Gmina Goczałkowice846266 Budowa głównej sieci Zdrój wodociągowej (ul. Powstańców Śląskich, SAPARD PCK, Os. Powstańców Śląskich Budowa sieci i przyłączy 1062214 wodociągowych (ul. PoSAPARD wstańców Śląskich, PCK, Os. Powstańców Śląskich) 446873 Budowa i modernizacja SAPARD wodociągu w ul. Jeziornej Wymiana starych wodo313743 b.d. mierzy W ramach projektu "GoGmina Pszczyna 2000000 spodarka wodno-ściekowa w Pszczynie - etap I prowadzone są prace modernizacyjne sieci wodociągowej znajdującej się na terenie objętym Projektem. Aktualnie projekt jest w trakcie realizacji. b.d. Źródło: UG Goczałkowice-Zdrój, UM Pszczyna - 5.1.1.4. Odprowadzanie ścieków komunalnych Siecią kanalizacyjną objętych jest ok. 49 % mieszkańców Powiatu Pszczyńskiego. Poszczególne gminy posiadają odrębne systemy kanalizacji i oczyszczalnie ścieków. Ścieki odprowadzane są na następujące oczyszczalnie: · gmina Goczałkowice-Zdrój – OŚ w Czechowicach Dziedzicach, · gmina Suszec – OŚ Suszec i OŚ Kobielice, · gmina Pawłowice – OŚ Pawłowice i OŚ Krzyżowice, · gmina Kobiór – OŚ Wschód, · gmina Miedźna – OŚ Lemna w Miedźnej i OŚ Promlecz w Woli, · miasto i gmina Pszczyna – OŚ WZD Pszczyna, OŚ Pszczyna i Wisła Wielka. Wymienione oczyszczalnie obsługują teren własnych gmin oprócz ścieków z terenu gminy Goczałkowice-Zdrój, które są odprowadzane do OŚ w sąsiednich Czechowicach Dziedzicach. Na terenie miasta Pszczyna została oddana do użytku nowa OŚ Pszczyna obsługująca miasto a docelowo również przyległe sołectwa. Ścieki z terenów nieskanalizowanych gromadzone są w zbiornikach bezodpływowych oraz odprowadzane w sposób niekontrolowany do ziemi i wód płynących. Całkowita długość sieci kanalizacyjnej na terenie Powiatu Pszczyńskiego wynosi ok. 440,49 km, w tym: Pszczyna - ok. 99,2 km, Goczałkowice - Zdrój - ok. 63,9 km, Suszec - ok. 15,34 km, Pawłowice - ok. 148 km, 57 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 - Kobiór - ok. 18,51 km (w tym 11,92 km sieć magistralna) Miedźna - ok. 95,54 km. W latach 2004-2006 na terenie gmin Powiatu Pszczyńskiego zrealizowano następujące przedsięwzięcia w zakresie rozbudowy sieci kanalizacyjnych: Tabela 36 Zadania zrealizowane na terenie gmin Powiatu Pszczyńskiego w zakresie rozbudowy sieci kanalizacyjnej Gmina Gmina Miedźna Gmina GoczałkowiceZdrój Gmina Kobiór Gmina Pawłowice Kanalizacja Koszt inwestycji Rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej Gilowice Etap I cz. 2. / 2002-2004/ Góra EtapI cz. I /2004-2005/ Góra Etap I cz. 2-4 / 2005-2007/ Budowa kanalizacji sanitarnej Zadanie V (Kolonia Brzozowa – część wschodnia Zadanie V część 2, osiedle Wodociągowe Kanalizacja deszczowa (ul. Źródlana i Jesienna, Rolna, przy kościele) Budowa kanalizacji sanitarnej w dzielnicy Plichtowice, o łącznej dł. 3,4 km Budowa przyłączy w Plichtowicach – 136 szt. Budowa kanalizacji sanitarnej w dzielnicy Kajzerowiec, łączna dł. 4,9 km Budowa przyłączy w Kajzerowcu Budowa kanalizacji sanitarnej w rejonie ul. Ołtuszewskiego, dł. 3,1 km – dokumentacja projektowa 2005-2007 Doposażenie techniczne istniejącej oczyszczalni ścieków „Wschód” Rozbudowa oczyszczalni „Wschód” do przepustowości projektowanej (500 m3/d) – dokumentacja projektowa 2007 r. Budowa kanalizacji sanitarnej w dzielnicy Osiedle o dł. 6,3 (przygotowanie dokumentacji projektowej w 2007 r.) Budowa kanalizacji sanitarnej dla sołectwa Pawłowice o długości 10 km Budowa stopnia mechanicznego Oczyszczalni Ścieków w Krzyżowicach Budowa kanalizacji sanitarnej dla sołectwa Pniówek o długości 29,2 km Budowa kanalizacji sanitarnej dla sołectwa Krzyżowice o długości 16,6 km Budowa kanalizacji sanitarnej dla sołectwa Warszowice o długości 50 km Budowa kanalizacji deszczowej wraz z urządzeniami do oczyszczania wód deszczowych ze szczególnym 58 Źródło finansowania Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego w ramach Zintegrowany Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego, WFOŚiGW w Katowicach, środki własne 2 852 416,74 zł 899 013,87 zł 4 279 163,80 zł b.d. b.d. b.d. b.d. 2909867 b.d. 3071304 b.d. 155109 89100 100000 b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. (6,3 km) w trakcie realizacji b.d. b.d. W trakcie realizacji (8 km) W trakcie realizacji 13 km (w trakcie realizacji) W trakcie realizacji b.d. b.d. b.d. b.d. Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 Gmina Pszczyna uwzględnieniem tras komunikacyjnych Projekt "Gospodarka wodno-ściekowa w Pszczynie - etap I„ obejmuje doposażenie oczyszczalni ścieków Pszczyna- w zakresie gospodarki osadowej. Projekt jest w trakcie realizacji. "Gospodarka wodno-ściekowa w Pszczynie - etap I „ W ramach przedsięwzięcia realizowana jest budowa nowego systemu kanalizacji sanitarnej w mieście Pszczyna oraz w Sołectwie Poręba i nieskanalizowanej części Sołectwa Łąka - kolonia koło Antonika, modernizacja głównych kolektorów ogólnospławnych adaptowanych na deszczowe oraz doposażenie oczyszczalni ścieków –Pszczyna. Projekt "Gospodarka wodno-ściekowa w Pszczynie - etap I„ obejmuje - renowacją istniejących głównych kolektorów ogólnospławnych, adaptowanych na kolektory deszczowe (f 1200 do f 1700) - ok. 3 km 3 000 000 (w trakcie realizacji do 2008) b.d. 152 444,00 (w trakcie realizacji do 2015) b.d. 51 000,00 ( w trakcie realizacji do 2015 r.) b.d. Źródło danych: Urzędy Gmin 5.1.1.5. Stopień zwodociągowania i skanalizowania powiatu Stopień zwodociągowania powiatu wynosi 98,4%. Na 100 km2 przypada 172 km sieci wodociągowej. W miastach z wodociągów korzysta 25265 mieszkańców, natomiast na terenach wiejskich 101011 mieszkańców (dane GUS, 31.12.2006 r.). Stopień skanalizowania powiatu wynosi 42,2%. Na 100 km2 powierzchni przypada 84,3 km sieci kanalizacyjnej. W miastach z sieci kanalizacyjnej korzysta 10826 mieszkańców. Zwodociągowanie i skanalizowanie poszczególnych gmin przedstawia poniższa tabela: Tabela 37 Sieć wodociągowa i kanalizacyjna w gminach przypadająca na 100 km2 Sieć wodociągowa rozdzielcza Sieć kanalizacyjna rozdzielcza Jednostka na 100 km2 na 100 km2 Gmina Goczałkowice Zdrój 126,7 113,6 Gmina Kobiór 40,2 38,4 Gmina Miedźna 237,4 141,5 Gmina Pawłowice 213,5 140,9 Gmina Pszczyna 187,3 58,2 Gmina Suszec 167,2 60,5 Źródło: GUS - 5.1.1.6. Kanalizacja deszczowa Ważnym elementem infrastruktury jest również kanalizacja deszczowa. Odcinki kanalizacji deszczowej znajdują się w centrach sołectw oraz mieście Pszczynie a zebrane wody odprowadzane są do pobliskich cieków i zbiorników wodnych. Spośród gmin Powiatu dane dotyczące długości sieci kanalizacji deszczowej posiadają: Pawłowice - ok. 23,7 km. Kobiór – ok. 2,6 km, Pawłowice – ok. 15,956 km Suszec – ok. 0,636 km 59 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 5.1.1.7. Odprowadzanie ścieków przemysłowych Oprócz wymienionych oczyszczalni ścieków komunalnych w Powiecie znajdują się również lokalne oczyszczalnie ścieków socjalno-bytowych oraz przemysłowych. Są to: · OŚ przy fabryce elektrolitów ELWO w Pszczynie, · ÓŚ przy zakładzie LINDE GAZ w Pszczynie, · OŚ przy Zakładzie Mechaniki i Elektroniki ZAMEL w Pszczynie, · OŚ przy Zakładach Przetwórstwa Mięsnego H. Kania S.A. w Pszczynie, · OŚ przy KWK Krupiński. Oprócz wymienionych, na terenie Powiatu mogą znajdować się inne mniejsze lokalne oczyszczalnie ścieków socjalno-bytowych, przemysłowych i wód opadowych. 5.1.1.8. Problem nieszczelnych zbiorników bezodpływowych Zgodnie z ustawą o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, gminy mają obowiązek prowadzić ewidencję zbiorników bezodpływowych w celu kontroli częstotliwości ich opróżniania oraz opracowania planu rozwoju sieci kanalizacyjnej. Do wywozu ścieków ze zbiorników bezodpływowych uprawnione są wyłącznie przedsiębiorcy posiadający wymagane w tym zakresie zezwolenie wydane przez burmistrza ze względu na świadczenie usług. Nierozpoznana w pełni sytuacja w gospodarce ściekami gromadzonymi w zbiornikach bezodpływowych pozwala sądzić, iż prawdopodobnie duża część tych zbiorników nie spełnia wymagań w zakresie właściwego stanu technicznego, a także wywóz zgromadzonych ścieków odbywa się przez firmy niekoniecznie do tego uprawnione, a często także dokonywany przez samych użytkowników (szczególnie w przypadku gospodarstw rolnych) na pola własne w celu rolniczego wykorzystania. Są to działania niezgodne z obowiązującym w tym zakresie prawem. Ponadto zarówno nieszczelne zbiorniki bezodpływowe na ścieki, jak i niekontrolowany ich wywóz stanowią poważne zagrożenie dla środowiska gruntowo – wodnego, szczególnie na terenach dolin cieków, gdzie zwierciadło wód gruntowych zalega płytko pod powierzchnią terenu na głębokości ok. 1 m. Takie działania powodują zachwianie równowagi biologicznej i gospodarczej, stanowią m.in. zagrożenie bakteriologiczne dla wód powierzchniowych przeznaczonych na kąpieliska, skażenia ujęć infiltracyjnych wody, zanieczyszczenia wód przeznaczonych na hodowle ryb i do rekreacji oraz nadmiernego zanieczyszczenia i eutrofizacji wód stojących powierzchniowych. W gminach Powiatu Pszczyńskiego zewidencjonowanych jest 932 zbiorniki bezodpływowe oraz 31 przydomowych oczyszczalni ścieków: - gmina Kobiór ok. 178 oraz 2 przydomowe oczyszczalnie ścieków (dane szacunkowe) - gmina Miedźna nie prowadzi ewidencji zbiorników bezodpływowych, - gmina Pawłowice – 725 zbiorników bezodpływowych, 4 przydomowe oczyszczalnie ścieków, -gmina Pszczyna – nie prowadzi ewidencji zbiorników bezodpływowych, przydomowoe oczyszczalnie ścieków - 13 zgłoszeń - gmina Suszec – przydomowe oczyszczalnie ścieków – 12, gmina nie prowadzi ewidencji zbiorników bezodpływowych, - Gmina Goczałkowice-Zdrój – 29 zbiorników bezodpływowych. 5.1.2. Przewidywane kierunki zmian Zaopatrzenie w wodę o dobrej jakości jest jednym z najważniejszych celów zaspokajania potrzeb ludności. Ocena stanu urządzeń służących do poboru wody oraz jej uzdatniania i dalej przesyłu do punktów poboru wymusza dążenie do rozbudowy i modernizacji systemów zaopatrzenia w wodę w taki sposób, aby obejmowały one jak największą liczbę użytkowników na terenie wszystkich sołectw. Przewiduje się, że docelowo w systemach indywidualnego zaopatrzenia mają pozostać jedynie ci korzystający, dla których doprowadzenie zorganizowanych wodociągów będzie nieuzasadnione ekonomicznie. Takie działania mają także zapewnić poprawę jakości wody dostarczanej do odbiorców tak, aby spełniała ona wymagania stawiane obecnie obowiązującymi przepisami. W celu ochrony wody i środowiska gruntowo – wodnego niezbędnym jest ograniczanie do niezbędnego minimum źródeł stanowiących zagrożenie dla jakości wód podziemnych i powierzchniowych. Jednym z najważniejszych elementów mających wpływ na jakość oraz stan zasobów wodnych i nierozerwalnie związanych z gospodarką wodną jest gospodarka ściekowa. W świetle takich uwarunkowań na terenie gminy będą podjęte działania mające na celu dążenie do realizacji zadań w gospodarce ściekowej wynikających ze zobowiązań międzynarodowych Polski (stanowisko negocjacyjne w negocjacjach z UE w sprawie wdrażania Dyrektywy 91/271/EWG) i zapisów Prawa Wodnego oraz aktualnego stanu gospodarki ściekowej w województwie. W perspektywie do 2015 roku (okres docelowy niniejszego 60 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 Programu do 2010) wszystkie aglomeracje o RLM ≥2000 powinny zostać wyposażone w mechaniczno – biologiczne oczyszczalnie ścieków z usuwaniem związków biogennych wraz z systemami kanalizacji. W tym zakresie konieczna będzie dalsza rozbudowa systemu kanalizacji zwłaszcza na terenie gminy i stopniowe dociążanie istniejących nowoczesnych oczyszczalni ścieków. 5.1.3. Przyjęte cele Do końca 2015r. Polska powinna zapewnić 75% redukcji całkowitego ładunku azotu i fosforu w ściekach komunalnych pochodzących z obszaru kraju w celu ochrony wód powierzchniowych, w tym wód morskich, przed eutrofizacją oraz zakończyć program budowy, rozbudowy i modernizacji systemów kanalizacyjnych i oczyszczalni ścieków w aglomeracjach o RLM od 2 000 do 15 000. Celem średniookresowym polityki ekologicznej w odniesieniu do jakości wód jest: · Osiągnięcie dobrego stanu krajowych wód powierzchniowych i podziemnych. 5.1.4. Kierunki działań Kierunki działań: 1. Realizacja inwestycji wskazanych w Krajowym programie oczyszczania ścieków komunalnych (budowa, rozbudowa i modernizacja oczyszczalni ścieków i systemów kanalizacji zbiorczej). 2. Wspieranie budowy indywidualnych systemów oczyszczania ścieków, w miejscach gdzie jest niemożliwa lub ekonomicznie nieuzasadniona budowa sieci kanalizacyjnej. 3. Intensyfikacja działań kontrolnych mających na celu przeciwdziałanie odprowadzaniu nieoczyszczonych ścieków komunalnych do wód oraz przeciwdziałanie nieprawidłowościom w odprowadzaniu ścieków przemysłowych, w tym weryfikacja pozwoleń wodnoprawnych. 4. Wspieranie budowy szczelnych zbiorników na gnojowicę i/lub gnojówkę oraz płyt obornikowych w gospodarstwach rolnych prowadzących hodowlę i chów zwierząt. 5. Wspieranie działań inwestycyjnych, mających na celu ograniczenie i eliminację ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych w ściekach do środowiska wodnego, a w szczególności substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego. 6. Opracowanie działań wodno-środowiskowych w celu przeciwdziałania zanieczyszczeniu wody poszczególnymi substancjami priorytetowymi, w tym zmniejszanie zawartości substancji priorytetowych w wodach, zaprzestanie lub eliminacja zrzutów, emisji i strat tych substancji. 7. Wspieranie działań mających na celu poprawę jakości wody przeznaczonej do spożycia, w tym budowa lub modernizacja stacji uzdatniania wody i sieci wodociągowych. 8. Rozwój sieci monitoringu jakości wód powierzchniowych i podziemnych i jej dostosowanie do wymagań wspólnotowych. 9. Zapewnienie stabilnego finansowania prac rozwojowych i monitoringu. 10. Kontynuacja zmian organizacyjnych i instytucjonalnych mających na celu wzmocnienie ochrony wód w Polsce i pełne dostosowanie instytucjonalne i proceduralne do systemu europejskiego. 11. Realizacja prac planistycznych niezbędnych dla wdrożenia wymagań Ramowej Dyrektywy Wodnej. 12. Rozwój współpracy ze wszystkimi instytucjami wpływającymi na jakość wód, wspieranie edukacji ekologicznej w zakresie racjonalnej gospodarki wodami i jej ochrony przed zanieczyszczeniem. 61 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 5.1.5. Zhierarchizowana lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych, w podziale na inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu w perspektywie wieloletniej 4 2015 2014 2013 2012 2011 2010 2009 5 6 7 8 9 10 11 12 Potencjalne źródła finansowania 3 Szacunkowe nakłady zł 2 Okres realizacji Cel przedsięwzięcia 1 Opis przedsięwzięcia Jednostka odpowiedzialna / Jednostki współpracujące 2008 L.p. Rodzaj przedsięwzięcia Tabela 38. Przedsięwzięcia na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2015 w zakresie ochrony wód powierzchniowych i podziemnych 13 14 15 Zadania własne 2 I Rozpoznanie możliwości oraz opracowa- Starostwo powiatowe nie koncepcji oczyszczania ścieków opadowych z dróg powiatowych Uregulowanie gospodarki wodno ściekowej Środki własne, PFOŚiGW, inne fundusze. W miarę dostępności środków I Uregulowanie gospodarki wodno ściekowej Środki własne, PFOŚiGW, Inne fundusze W miarę dostępności środków 1 Starostwo powiatowe/ Budowa przyłączy kanalizacyjnych do obiektów stanowiących własność powiatu i jego jednostek Zadania koordynowane 2 Budowa i modernizacja urządzeń oczyszczających ścieki przemysłowe P wprowadzane do wód, do ziemi lub do instalacji zbiorowego odprowadzania ścieków Budowa i modernizacja urządzeń dostarczających wodę P 3 P 1 przedsiębiorcy/ gminy Uregulowanie gospodarki wodno ściekowej Uregulowanie gospodarki wodno ściekowej Uregulowanie gospodarki wodno ściekowej przedsiębiorcy/ gminy Monitoring, prace badawcze i techniczne WIOŚ, na rzecz ochrony jezior na terenie powia- RZGW tu 5.1.6. - - - Środki własne, Inne fundusze. Środki własne, Inne fundusze. Środki własne, Inne fundusze. Wytyczne dla gmin Tabela 39 Planowane przedsięwzięcia w zakresie rozbudowy sieci wodociągowych w gminach w latach 2007-2012 Gmina Gmina GoczałkowiceZdrój Budowa sieci wodociągowej 7278819 Planowany termin realizacji 2005-2010 Ul. Uzdrowiskowa i pozostałe 2050000 2008-2010 b.d. 2298819 2005-2008 b.d. 870000 2060000 750000 2983337 2005-2008 2007-2009 2006-2010 2006-2008 b.d. b.d. b.d. b.d. 513620 2142815 2006-2010 b.d. Zadanie Szacowane koszty Ul. Górna, Poprzeczna, Krzyżanowskiego Ul. Brzozowa, Źródlana Ul. Szkolna, Główna Potok Goczałkowicki Bór I i Bór II Gmina Pawłowice Wymiana sieci wodociągowej wraz z przyłączami przy ul. Boryńskiej, Ligonia, Warszowice-Krzyżowice 62 Potencjalne źródła finansowania b.d. Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 Gmina Suszec Budowa sieci wodociągowej i kanalizacji sanitarnej w sołectwie Suszec i Rudziczka – II etap 1600000 2006-2010 b.d. Tabela 40 Planowane przedsięwzięcia w gminach w zakresie rozbudowy, modernizacji sieci kanalizacyjnych wraz instalacjami towarzyszącymi w latach 2007-20012 Gmina Zadanie Szacowane koszty Planowany termin realizacji Źródła finansowania 3733337 2005-2008 b.d. Gmina GoczałkowiceZdrój Kanalizacja sanitarna w gminie Gmina Kobiór Rozbudowa i modernizacja oczyszczalni ścieków „Wschód” w Kobiórze 4250000 2008-2010 Środki UE, budżet Gminy Budowa kanalizacji sanitarnej w gminie Kobiór dla dzielnicy Zagrodniki oraz Osiedla za torami PKP w Kobiórze 5200000 2008-2010 Środki UE, budżet Gminy Budowa kanalizacji sanitarnej w gminie Kobiór – rejon Kątów oraz ul. Gromnickiej 5250000 2011-2013 Środki UE, Budżet Gminy Przebudowa ul. Błękitnej w Suszcu wraz z odwodnieniem 610000 2006-2009 Budżet Gminy 756500 2005-2010 Budżet Gminy Inne środki Budowa kanalizacji sanitarnej ul. Partyzantów, Krzyżowice 2920000 2006-2007 Budżet Gminy Inne środki Budowa kanalizacji sanitarnej Warszowice – V etap 135000 2007-2008 Budżet Gminy Inne środki 200000 2007-2008 Budżet Gminy Inne środki Budowa kanalizacji sanitarnej ul. Polna, Pawłowice 1925000 2007-2008 Budżet Gminy Inne środki Budowa kanalizacji sanitarnej ul. Boryńska, Warszowice 850000 2007-2008 Budżet Gminy Inne środki 1488300 2006-2008 Budżet Gminy Inne środki 1981446 2004-2007 Budżet Gminy Inne środki 1100000 2006-2010 Budżet Gminy Inne środki 2007 155000 Budżet Gminy Inne środki Gmina Pawłowice Budowa kanalizacji sanitarnej ciśnieniowoograwitacyjnej w sołectwach Golasowice, Jarząbkowice, Pielgrzymowice w gminie Pawłowice Etap I-VII Przebudowa oczyszczalni ścieków Krzyżowice Budowa kanalizacji sanitarnej ul. DąbkowaKrucza, Pniówek Gmina Suszec Modernizacja (rozbudowa) ul. Ogrodowej w Suszcu wraz z budową kanalizacji deszczowej Prace projektowe i modernizacja ul. Szkolnej w Rudziczce (od ul. Woszczyckiej do ul. Kleszczowskiej) wraz z kanalizacją deszczową w ciągu ul. Woszczyckiej Budowa kanalizacji sanitarnej w sołectwie Kyry – I etap 63 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 Budowa kanalizacji sanitarnej w sołectwie Kyry - II etap i w sołectwie Mizerów – I etap (w tym aktualizacja dokumentacji projektowej, studium wykonalności) Budowa kanalizacji sanitarnej w sołectwie Kozielicach i Radostowice (ul. Graniczna, ul. Spacerowa, ul. Malinowa) Gmina Miedźna Dalsza budowa chodnika i kanalizacji deszczowej przy ul. Stawowej w Woli Budowę kanalizacji sanitarnej w sołectwie Góra, Gmina Miedźna etap II, III IV 38000000 2007-2014 Budżet Gminy Inne środki 4000000 2007-2011 Budżet Gminy Inne środki b.d. b.d. b.d. b.d. 2008-2010 b.d. 5.2. Zanieczyszczenie powietrza 5.2.1. Analiza stanu istniejącego Czynnikiem, który w znacznym stopniu oddziałuje na poziom życia jest stan czystości powietrza. W ochronie powietrza przed zanieczyszczeniem występują dwa główne problemy o różnym stopniu trudności i różnych barierach utrudniających lub ograniczających ich rozwiązywanie. Pierwszym jest zmniejszenie wprowadzania substancji pyłowych, powstających w wyniku spalania paliw i stosowania różnorodnych technologii przemysłowych. Drugi problem to zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza substancjami gazowymi. Zanieczyszczenia to substancje, które ze względu na swoje właściwości zmieniają średni skład atmosfery. Substancje te są usuwane z atmosfery poprzez procesy fizyczne lub dzięki procesom biologicznym albo poprzez reakcje chemiczne, w których powstają inne związki będące często również zanieczyszczeniami tzw. zanieczyszczenia wtórne. Do najważniejszych niekorzystnych zjawisk wymuszających działania w zakresie ochrony powietrza przed zanieczyszczeniem zalicza się: · emisję zorganizowaną pochodząca ze źródeł punktowych (przemysł, usługi, lokalne kotłownie, z ogrzewania budynków mieszkalnych tzw. niska emisja), · emisję niezorganizowaną, tj. emisję substancji wprowadzanych do powietrza bez pośrednictwa przeznaczonych do tego celu środków technicznych np. spawanie czy lakierowanie wykonywane poza obrębem warsztatu czy spalanie na powierzchni ziemi jak wypalanie traw, itp., lub · emisję ze źródeł liniowych i powierzchniowych (drogi, parkingi). Podstawowym źródłem zanieczyszczeń powietrza jest emisja substancji pochodzących z procesów spalania paliw stałych, ciekłych i gazowych w celach energetycznych i technologicznych. Głównymi źródłami emisji zanieczyszczeń powietrza w procesach przemysłowych są procesy spalania paliw dla potrzeb technologicznych oraz grzewczych. Przyczynami tego są przede wszystkim przestarzałe urządzenia wytwórcze, nisko sprawne instalacje ochrony środowiska, jak też spalanie niskiej jakości paliw. Podstawową masę zanieczyszczeń odprowadzanych do atmosfery stanowi dwutlenek węgla. Jednak najbardziej uciążliwe składniki spalin to przede wszystkim dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek węgla i pył. W mniejszych ilościach emitowane są również chlorowodór, różnego rodzaju węglowodory aromatyczne i alifatyczne oraz związki węgla elementarnego w postaci sadzy. Wraz z pyłem emitowane są również metale ciężkie, pierwiastki promieniotwórcze i benzo(a)piren, który uznawany jest za jedną z bardziej znaczących substancji kancerogennych, co przy występujących stężeniach stwarza istotne ryzyko zdrowotne dla mieszkańców. Przy zabronionym spalaniu odpadów z produkcji tworzyw sztucznych opartych na polichlorku winylu do atmosfery mogą dostawać się substancje chlorowcopochodne, a wśród nich dioksyny i furany. Województwo śląskie ze względu na przemysł wydobywczy i duże spalanie paliw, głównie węgla kamiennego plasuje się na pierwszym miejscu w Polsce pod względem emisji zanieczyszczeń pyłowych i gazowych. Jednak z roku na rok sytuacja ta ulega poprawie. Na podstawie przeprowadzonych w latach 2002-2006 r. przez WIOŚ w Katowicach badaniach jakości powietrza Powiat Pszczyński zakwalifikowany został do klasy A po uwzględnieniu kryteriów ochrony ludzi oraz roślin. Na terenie Powiatu Pszczyńskiego znajdują się trzy stanowiska monitoringu jakości powietrza metodą pasywną: na północ od Pszczyny, w okolicach m. Miedźna i okolicach m. Kobiór. 64 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 Na stan atmosfery w poszczególnych gminach ma także wpływ emisja zanieczyszczeń źródeł energii spoza granic Powiatu. W promieniu ok. 35 km od Pszczyny funkcjonują trzy duże elektrownie węglowe: · Elektrowinia „Rybnik” spalająca ok. 5 mln ton rocznie, z kominami o wysokości 300 i 260 metrów; · Elektrownia „Jaworzno III”, spalająca ponad 4 mln ton węgla, wykorzystująca 100 – metrowe chłodnie kominowe do odprowadzania odsiarczonych spalin; · Elektrowownia „Łaziska” spalająca ponad 2 mln ton węgla rocznie z kominami o wysokości 200, 160 i 100 m. W odległości ok. 40 km na południowy - zachód od Pszczyny zlokalizowana jest duża elektrownia węglowa „Detmarowice” w Czechach tuż przy granicy z Polską. Ma ona komin o wysokości 260 m. Poza tym wokół Powiatu Pszczyńskiego znajdują się duże elektrociepłownie: · EC Tychy z kominem o wysokości 120 m; · EC Czechowice z kominem o podobnej wysokości; · dwie ciepłownie w Bielsku z kominami o wysokości 160 i 120 m; · elektrownia i ciepłownia w Karwinie z kominem 90 m. Powyższą listę należy uzupełnić o duże zakłady przemysłowe w rejonie Czechowic, Bielska i Oświęcimia, kopalnie w rejonie Brzeszcz, Bierunia, Hutę Łaziska, zakłady w rejonie Ostrawy, obiekty przemysłowe w rejonie ROW-u oraz bardziej już odległe, a wśród nich Hutę Katowice z emitorem kotłowni o wysokości 300 m oraz kominem spiekalni o wysokości 200 m. Zatem Powiat Pszczyński wyraźnie jest otoczony ze wszystkich kierunków, poza południowym i południowo zachodnim (powiat Bielski), przez znaczne źródła emisji zanieczyszczeń, jednak odległość tych źródeł od Powiatu Pszczyńskiego jest duża. Na terenie miasta Pszczyna prowadzone są pomiary stężeń substancji w powietrzu przez Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych w Katowicach. W latach 2004-2005prowadzone były następujące badania: 1) jakości powietrza (pomiar SO2, NO2, benzenu, ozonu), przy pomocy telemetrycznego systemu OPSIS, działającego w sąsiedztwie ul. Górnośląskiej, 2) poziomu stężeń pyłu zawieszonego PM10, przy ul. Księżycowej, 3) modelowe stężenia SO2, NO2, CO, pyłu zawieszonego PM10, benzenu, w strefie pszczyńskiej. W stacji pomiarowej OPSIS mierzone są głównie zanieczyszczenia komunikacyjne tj. substancje powstające w wyniku spalania paliw w silnikach samochodowych. Jednak swój udział w stężeniach imisyjnych ma w tym przypadku również emisja pochodząca z ogrzewania mieszkań – w sąsiedztwie stacji pomiarowej znajduje się Os. Daszyńskiego z indywidualnymi budynkami mieszkalnymi, ogrzewanymi węglem. Wyniki dopuszczalnych pomiarów określone są w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji (Dz. U. Nr 87, poz. 796). Z przeprowadzonego badań w 2005 r. wynika, że w przypadku benzenu został przekroczony dopuszczalny poziom, powiększony o margines tolerancji, natomiast dla pozostałych, mierzonych substancji nie zanotowano żadnych przekroczeń. W przypadku dwutlenku siarki, wyraźnie wyższe poziomy stężeń 24-godz. zarejestrowano w okresie zimowym, czyli w sezonie grzewczym (16.10 – 15.04). Stężenie średnie w sezonie letnim wynosiło 8,9 µg/m3, natomiast w sezonie zimowym (grzewczym) było trzykrotnie wyższe i wynosiło 26,8 µg/m3. Nieco wyższe stężenia w okresie zimowym w stosunku do okresu letniego wystąpiły również dla dwutlenku azotu, odpowiednio 25,8 µg/m 3 (okres zimowy) i 20,1 µg/m3 (okres letni). Niewielka różnica imisji, w tym przypadku, pomiędzy sezonami wskazuje na większy udział źródeł komunikacyjnych w emisji NO2. Emisja pozostałych dwóch substancji tj. benzenu i ozonu jest prawie wyłącznie związana z zanieczyszczeniem powietrza spalinami samochodowymi. Zatem spośród analizowanych substancji, najlepszym wskaźnikiem zanieczyszczenia powietrza, spowodowanego emisją pochodzącą z niskich źródeł spalania paliw, w celach grzewczych, jest SO2. W stacji pomiarowej przy ul. Księżycowej prowadzone były pomiary średniodobowe pyłu zawieszonego PM10. W IV kwartale 2005 r. wykonano 27 takich pomiarów. W tabeli poniżej przedstawiono ich wyniki. 65 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 Tabela 41 Wyniki pomiarów stężeń 24-godz. pyłu zawieszonego PM10, wykonanych w Pszczynie, przy ul. Księżycowej W sześciu przypadkach stwierdzono przekroczenie dopuszczalnej normy średniodobowej, która dla pyłu zawieszonego PM10 wynosi 50 µg/m3 (w roku 2005 margines tolerancji wynosił 0). Jeśliby uznać za reprezentatywną powyższą proporcję – 6 dni z przekroczeniami na 27 dni pomiarowych, należałoby oczekiwać ok. 40 dni z przekroczeniami w całym sezonie grzewczym. Przy dopuszczalnej częstości przekraczania dopuszczalnego poziomu pyłu zawieszonego PM10 w roku kalendarzowym, wynoszącej 35 razy, mogłoby wówczas dojść do przekroczenia normy. Z tego względu zasadne jest prowadzenie regularnych pomiarów poziomów stężeń w powietrzu pyłu zawieszonego PM10. W latach 2004-2005 przeprowadzone zostały pomiary stężeń dwutlenku azotu NO2 oraz dwutlenku siarki SO2 metodą pasywną na trzech stanowiskach w powiecie pszczyńskim. Na stanowiskach w m. Miedźna, Kobiór, Pawłowice wyniki pomiaru dwutlenku azotu wykazywały niższe wartości niż w roku 3 2004. Wszystkie mieściły się w dopuszczalnej normie, która wynosi 30 μg/m . Przekroczeń nie zanotowano również w przypadku badań SO2. Na stanowisku w Pawłowicach zanotowano niższe wartości niż w 2004 r., natomiast wyższe wartości odnotowano w m. Kobiór i Miedźna. Aktualne informacje odnośnie wartości poszczególnych zanieczyszczeń można uzyskać z bazy Śląskiego Monitoringu Powietrza. Wyniki pomiarów są danymi surowymi, otrzymanymi bezpośrednio ze stacji automatycznych. Na ternie powiatu pszczyńskiego nie ma punktu pomiaru, jednak zważając na przeważające kierunki wiejących wiatrów z kierunków zachodnich, południowo zachodnich jako dane reprezentatywne i również mające pewien wpływ na stan powietrza w powiecie można przyjąć wyniki pomiarów z obszarów sąsiednich. Poniższa tabela przedstawia wyniki pomiarów z lat 2005 -2007. 66 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 Tabela 42 Wyniki monitoringu powietrza według Śląskiego Monitoringu Powietrza Parametr / norma roczna SO2 [μg/m3] Norma 20 μg/m3 NO[μg/m3] Norma 30 μg/m3 NO2 [μg/m3] Norma 40 μg/m3 CO [mg/m3] O3 [μg/m3] NOx [μg/m3] Norma 30 μg/m3 PM10 [μg/m3] Rok Bielsko-Biała Wodzisław Śląski 2005 2006 2007 2005 2006 22 14 3 6 24 14 5 2007 2005 2006 2007 2005 2006 2007 2005 2006 2007 2005 2006 2007 2005 2006 2007 6 26 30 28 0,6 62 53 51 49 30 39 37 21 36 28 4 27 21 70 1,15 46 43 47 35 35 28 60 73 56 Legenda: 39 – przekroczenia dopuszczalnych wartości Źródło: Śląski Monitoring Powietrza Z powyższych informacji wynika, że na terenach sąsiednich dochodziło do przekroczeń SO2, NOx , Ponadto w Wodzisławiu Śląskim występowały znaczne stężenia pyłu zawieszonego. Mając świadomość, jak ważnym czynnikiem oddziałującym na poziom i jakość życia jest stan czystości powietrza od roku 2001 tut. Starostwo współpracuje z Instytutem Ekologii Terenów Uprzemysłowionych w Katowicach, który obsługuje stację monitoringu zanieczyszczeń w Pszczynie przy ul. Górnośląskiej. Stacja monitoringu powietrza mieści się w budynku Państwowej Straży Pożarnej. W celu zaprezentowania uzyskanych wyników i sposobów ich monitorowania w roku 2003, 2005 i 2007 zorganizowano wspólnie z pracownikami naukowymi Instytutu Ekologii Terenów Uprzemysłowionych w Starostwie Powiatowym w Pszczynie konferencje naukowe dot. monitoringu zanieczyszczeń powietrza na obszarze regionu śląskiego. 5.2.1.1. Emisja pyłów i gazów ze spalania energetycznego paliw Na terenie Powiatu Pszczyńskiego występują następujące gminne systemy ciepłownicze i energetyczne: 1. W mieście Pszczyna: · · system lokalnych kotłowni gazowych zasilających budynki wielorodzinne obsługiwany przez Przedsiębiorstwo Inżynierii Komunalnej sp. z o.o. w Pszczynie. Budynki te do sezonu grzewczego 2002/2003 były zasilane z Ciepłowni węglowej przy WZD Spółka z o.o. z siedzibą w Pszczynie przy ul. Zdrojowej 2. Do ogrzewania budynków indywidualnych, na terenie gminy, wykorzystuje się głównie kotły węglowe, sporadycznie gazowe, kominki opalane drewnem. Rzadkość stanowi natomiast ogrzewanie olejowe, elektryczne, to ostatnie z uwagi na wysokie koszty eksploatacji. Ciepło z kotłów rozprowadzane jest za pośrednictwem instalacji centralnego ogrzewania (c.o.) do poszczególnych pomieszczeń (indywidualne c.o.). Kotły mogą służyć jednocześnie do podgrzewania ciepłej wody użytkowej (c.w.u.), w przeciwnym wypadku podgrzewanie c.w.u. odbywa się za pomocą bojlerów gazowych lub elektrycznych, rzadziej przepływowych podgrzewaczy elektrycznych. Urząd Miejski w Pszczynie z dniem 17.09.2007r. rozpoczęła się realizacja „Programu ograniczenia niskiej emisji w gminie Pszczyna”. Dotacja do wymiany kotłów wynosi 70%, nie więcej niż 7000 zł na pojedyncze źródło ciepła. Pozostałą kwotę (wartość kosztorysowa minus kwota należnej dotacji) inwestor winien wpłacić na konto Operatora po podpisaniu umowy celem rozpoczęcia procedury wymiany źródła ciepła. 67 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 2. W gminie Miedźna: Scentralizowany system ciepłowniczy funkcjonuje na terenie Gminy Miedźna w strefie intensywnego zainwestowania mieszkaniowo – usługowego na osiedlach Wola I i Wola II. Źródłem ciepła dla systemu jest kotłownia Nadwiślańskiej Spółki Energetycznej w Brzeszczach Zakład Ciepłowniczy nr 2 zlokalizowany w Woli. 3. W gminie Pawłowice: Na terenie gminy występuje scentralizowany system ciepłowniczy jedynie w miejscowości Pawłowice. Ciepło i energia elektryczna wytwarzane w oparciu o metan z pokładów węgla oraz węgiel przez Elektrociepłownię „Pniówek”. Dystrybucja ciepła sieciowego na terenie gminy zajmuje się Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej w Jastrzębiu Zdroju oraz Spółka Energetyczna Jastrzębie S.A. 4. W gminie Suszec: System Spółki Energetycznej Jastrzębie S.A. Zakład nr 3 EEG „Pniówek” EC Suszec, gdzie zainstalowano agregat TBG 632V16 o mocy 7,1 MW zasilane metanem z odmetanowania kopalni. Zainstalowano tam też dwa kotły wodne WR-10 (jeden na węgiel, jeden przerobiony na gaz), jeden WR-25. Na terenie pozostałych gmin wiejskich Powiatu Pszczyńskiego (Goczałkowice Zdrój i Kobiór) brak scentralizowanych systemów ciepłowniczych. Budynki zasilane są z kotłowni zlokalizowanych bezpośrednio w ogrzewanych budynkach. Wszystkie gminy Powiatu Pszczyńskiego przyłączyły się do Programu ograniczania niskiej emisji, który polega na pomocy, jaką samorządy gminne oferują mieszkańcom na modernizację kotłowni i wymianie starych pieców węglowych na piece ekologiczne, w których materiałem energetycznym jest węgiel kamienny o innych parametrach fizycznych i chemicznych czyli tzw. eko-groszek. W celu poprawy stanu technicznego budynków oraz zmniejszenia ich energochłonności Starostwo Powiatowe w Pszczynie realizuje zadania związane z termomodernizacją budynków, co również wiąże się ze zmianą technologii ogrzewania. W latach ubiegłych zrealizowano: I. Budynek Starostwa Pszczyńskiego, Pszczyna, ul. 3-go Maja 10 1. Wymiana okien Zadanie zostało wykonane w dwóch etapach. Etap I został przeprowadzony w roku 2002; zostały wymienione wszystkie okna, oprócz okna na głównej klatce schodowej; koszt inwestycji wyniósł 172.686,66 zł. Okno na klatce schodowej zostało wymienione w roku 2005 za kwotę 28 694,40 zł. 2. Wymiana drzwi W roku 2003 zostały wymienione drzwi zewnętrzne, od strony parkingu, za kwotę 8.500,00 zł. Następnie w roku 2004 zostały wyremontowane główne drzwi wejściowe wraz z zamontowaniem bramy segmentowej z automatycznymi drzwiami przesuwnymi. Ponadto wymieniono drzwi wejściowe od strony Urzędu Pracy. Ogółem koszt inwestycji wyniósł 36.125,10 zł. Dodatkowo w ramach termomodernizacji obiektu w latach 2006-2007 wykonano 2 szt. automatycznych, przesuwnych drzwi za kwotę ok. 35 000 zł. 3. Wymiana instalacji centralnego ogrzewania Etap I, wykonany w roku 2005, obejmował demontaż i montaż 85 szt. nowych grzejników i renowację 6 szt. istniejących, zabudowanie naczynia zbiorczego w kotłowni wraz z osprzętem, zabudowę zabezpieczenia kotłów przed brakiem wody w obiegu kotła oraz dodatkowego odpowietrzenia dla części II budynku na poziomie piętra. Wartość prac wyniosła 156 805,45 zł. II etap wymiany instalacji c.o. wykonano w 2006 r. za ogólna kwotę 125695 zł. II. Zespół Szkół Ogólnokształcących w Pszczynie, Pszczyna, ul. 3-go Maja 7 1. Wymiana centralnego ogrzewania W roku 2000 wykonana została wymiana systemu ogrzewania z koksowego na gazowe wraz z wymianą instalacji co. Wartość inwestycji wyniosła 470.065,00 zł. 2. Wymiana okien Wymianę okien prowadzono w budynku etapami. W roku 2003 wymieniona została stolarka okienna o po2 wierzchni 292,96 m . Koszt wymiany wyniósł: 24 927,00 zł. W roku 2004 kontynuowano wymianę stolarki okiennej. Koszt inwestycji wyniósł 116 275,83 zł. 3. Termomodernizacja obiektu 2 W roku 2005 dokonano wymiany zewnętrznej stolarki okiennej o łącznej pow. 255m , wraz z dociepleniem 2 ścian przybudówek styropianem o grubości 14 cm i pow. 741 m oraz dociepleniem stropodachu przybudó2 wek o pow. 166 m . Ponadto został docieplony strop ostatniej kondygnacji budynku głównego wełną mine- 68 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 ralną o grubości 16 cm i pow. 955 m2 Wartość prac wyniosła 315 726,69 zł. Dodatkowo zostały wymienione aluminiowe drzwi wewnętrzne dwuskrzydłowe za kwotę 6 954,00 zł. III. Zespół Szkół Ekonomicznych w Pszczynie, Pszczyna ul. Bogedaina 20 W roku 2001 wykonano modernizację kotłowni, poprzez wymianę pieców na niskoemisyjne piece węglowe. Koszt modernizacji wyniósł 28.682,50 zł. W latach 2006-2007 w ramach termomodernizacji wykonano wymiany stolarki okiennej. IV. Zespół Szkół Ekonomicznych w Pszczynie, Pszczyna ul. Bogedaina 24 1. Modernizacja kotłowni W roku 2004 wykonano prace obejmujące wymianę kotłów na niskoemisyjnych kotły węglowe, opalane miałem. Koszt wymiany wyniósł 48 052,04 zł 2. Wymiana okien W roku 2004 została wymieniona stolarka okienna na okna PCV. Wartość prac wyniosła 102 390,94 zł V. Zespół Szkół Samochodowych w Pszczynie, Pszczyna ul. Kopernika 5 1. Modernizacja kotłowni W roku 2002 przeprowadzono modernizację kotłowni węglowej, polegającą na zamontowaniu kotłów węglowych niskoemisyjnych. Koszt modernizacji wyniósł 58.945,24 zł. 2. Wymiana okien W roku 2005 została wykonana wymiana okien na klatce schodowej (elewacja wschodnia) i okien pomieszczeń nad wejściem (elewacja zachodnia). Koszt wymiany wyniósł ok. 30000 zł. VI. Zespół Szkół Rolniczych w Pszczynie, Pszczyna ul. Szymanowskiego 12 Termomodernizację obiektu przeprowadzono w dwóch etapach. W roku 2003 zostały przemurowane otwory okienne na obiekcie basenu wraz z montażem nowych okien PCV; koszt inwestycji wyniósł 179 271,64 zł. W roku 2005 przeprowadzone zostały roboty obejmujące: - modernizację instalacji c.o. (m.in. montaż 188 szt. zaworów termostatycznych typu Danfos, montaż zaworów regulacji podpionowej), - docieplenie ścian (styropian grubość 12cm) - 357m2, - docieplenie ścian (styropian grubość 15cm i 20 cm) - 2348m2, - docieplenie stropodachu styropapą grubości 14 cm – 1898 m2 , - zamurowanie otworów okiennych (698m 2 ), - wymianę zewnętrznej stolarki drzwiowej. Ogółem koszt inwestycji wyniósł 1 109 401,78 zł. Ponadto zostały wymienione drzwi wewnętrzne w ciągu komunikacyjnym za ogólną kwotę 21 886,86 zł. VII. Powiatowy Zespół Szkół Specjalnych w Pszczynie, Pszczyna ul. Zamenhofa 5 W obiekcie prowadzono prace polegające na wymianie stolarki okiennej. W efekcie wszystkie okna zostały wymienione, ponadto zabudowano luksfery wraz z wentylatorami w miejscu okienek piwnicznych. Ogólna kwota poniesionych wydatków w latach 2003-2004 wyniosła 78.725,31 zł. VIII. Zespół Szkół Zawodowych w Woli, Wola gmina Miedźna, ul. Poprzeczna 1a W roku 2005 wymieniono 125m 2 zewnętrznej stolarki okiennej oraz 3m 2 drzwi. Koszt przeprowadzonych prac wyniósł 50 570, 97 zł. IX. Dom Dziecka w Pszczynie Pszczyna, ul. Paderewskiego 3 W latach 2001 – 2002 wykonano modernizację kotłowni w budynku głównym i w budynku pralni, polegająca na zamontowaniu niskoemisyjnych kotłów węglowych. Wartość przeprowadzonych prac wyniosła 49 275,00 zł X. Budynek byłej Przychodni Zdrowia, Pszczyna ul. Dworcowa 23 Prace termomodernizacyjne na obiekcie przebiegały w dwóch etapach. W roku 2003 wykonano prace obejmujące częściową wymianę stolarki okiennej na okna PCV za kwotę 51 931,34 zł oraz dokonano przebudowy kotłowni węglowej na gazową za kwotę 74 306,30 zł. 69 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 W drugim etapie, w roku 2004 zostały wykonane prace obejmujące: wymianę instalacji c.o., wymianę stolarki okiennej, docieplenie stropodachu i ścian, izolację ścian piwnic. Wartość wykonanych prac wyniosła 396 845,57 zł. Drugim po węglu kamiennym nośnikiem ciepła w powiecie jest gaz ziemny. Obszar Powiatu Pszczyńskiego jest praktycznie w 100% zgazyfikowany. W kilku gminach występują też systemy ciepłownicze nie przekraczające granic administracyjnych tych gmin. Poniżej znajdują się informacje dotyczące długości sieci gazowej, odbiorców i zużycia gazu w powiecie w latach 2004-2006: Tabela 43 Długość sieci gazowej, odbiorcy gazu i zużycie gazu na według GUS Powiat Pszczyński Jedn. długość czynnej sieci ogółem w km km długość czynnej sieci przesyłowej w km km długość czynnej sieci rozdzielczej w km km czynne połączenia do budynków mieszkalnych szt odbiorcy gazu gosp.dom. odbiorcy gazu w tys. gosp.dom. odbiorcy gazu ogrzewający mieszkania gazem gosp.dom. odbiorcy gazu ogrzewający mieszkania gazem w tys. gosp.dom. odbiorcy gazu w miastach gosp.dom. odbiorcy gazu w miastach w tys. gosp.dom. zużycie gazu w tys. m3 tys.m3 zużycie gazu w hm3 hm3 zużycie gazu na ogrzewanie mieszkań w tys. m3 tys.m3 zużycie gazu na ogrzewanie mieszkań w hm3 hm3 ludność korzystająca z sieci gazowej osoba Źródło: GUS terenie Powiatu Pszczyńskiego 2004 803,5 45,4 758,1 13.301 20,2 7,5 7,3 12,70 7,7 72.173 2005 805,0 45,4 759,6 13.413 20.204 7.427 7.307 12.256,60 7.542,2 72.250 2006 806,1 45,4 760,7 13.532 20.385 6.396 7.379 11.227,10 7.352,9 72.190 Na jednego mieszkańca powiatu zużycie gazu wynosi 107,3 m 3 i w stosunku do roku 2004 zmalało o 12%. Również ilość zużytego gazu na odbiorcę zmalało o 12%. Tabela 44 Zużycie gazu w Powiecie Pszczyńskim na jednego mieszkańca i odbiorcę w latach 20042006 Powiat Pszczyński Jedn. 2004 2005 2006 na 1 mieszkańca m3 122,2 117,4 107,3 na 1 korzystającego / odbiorcę m3 628,7 606,6 550,8 Źródło: GUS Gazyfikacja powiatu jest jednym z priorytetów zmierzających do likwidacji domowych palenisk, a co za tym idzie eliminację uciążliwej emisji niskiej. Problemem są kosztowne podłączenia do sieci gazowej. Wiąże się to z poważną Inwestycją zmiany systemu grzewczego i gruntownej zmiany instalacji grzewczej. Często w pierwszym etapie odbiorca wybiera wersję inwestycyjną polegającą na zabiegach termorenowacyjnych, tzn. ograniczania strat energetycznych. Zadania w zakresie ograniczania emisji zanieczyszczeń powietrza przedstawia poniższa tabela: 70 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 Tabela 45 Przedsięwzięcia w zakresie ochrony powietrza zrealizowane na terenie gmin Powiatu Pszczyńskiego Gmina Gmina Miedźna Gmina Goczałkowice-Zdrój Gmina Kobiór Gmina Pszczyna Powiat Pszczyński Nazwa przedsięwzięcia Opracowano „Program ograniczenia niskiej emisji na terenie Gminy Miedźna” – 2006r „Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Miedźna”– 2006r „Programu ograniczenia niskiej emisji dla Gminy Miedźna” 2006r. wymiana piecy na ekologiczne urządzenia grzewcze 2006r. wymiana 104 kotłów na ekologiczne systemy grzewcze Koszt inwestycji Źródło finansowania 9760 Budżet Gminy 14 640,00 zł Budżet Gminy 4 270,00 zł Budżet Gminy 1 131 273,80 zł WFOŚiGW w Katowicach, środki własne mieszkańców 125 745,68 zł GFOŚiGW, Budżet Gminy, b.d. b.d. b.d. Budżet Gminy 150000 454807 EkoFundusz, WFOŚiGW, b.d. b.d. b.d. b.d. 22 000 b.d. Wdrożenie obszarowego programu likwidacji niskiej emisji wynikającego z gminnego operacyjnego planu polepszenia jakości powietrza 70000 b.d. Przyjęcie w 2006 r. Programu likwidacji azbestu dla Powiatu Pszczyńskiego 8000 Budżet Powiatu Program obniżania niskiej jakości emisji zanieczyszczeń do atmosfery Pozyskiwanie energii ze źródeł odnawialnych – projekt pn. Zastosowanie kolektorów słonecznych i pomp ciepła w krytej pływalni w GoczałkowicachZdroju” Wykonanie instalacji: pompa ciepła, kolektory słoneczne Rozbudowa sieci gazowej w gminie Wyznaczanie i urządzanie ścieżek rowerowych w porozumieniu z Nadleśnictwem Kobiór Przyjęcie uchwały nr VII/59/07 Rady Miejskiej w Pszczynie z dnia 22 marca 2007 r. w sprawie Regulaminu Programu ograniczania niskiej emisji dla gminy Pszczyna. 71 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 5.2.1.2. Obszary narażone na emisje z transportu komunikacyjnego Drugim źródłem emisji zanieczyszczeń do powietrza w Powiecie Pszczyńskim jest spalanie paliw płynnych w silnikach spalinowych pojazdów samochodowych, maszynach rolniczych, budowlanych, w kolejnictwie, gdzie podczas spalania paliw emitowanych jest wiele zanieczyszczeń. Istotnym elementem emisji w tym zakresie jest również emisja powstająca w obrocie tymi paliwami występująca głównie w czasie tankowania oraz przeładunku. Na skutek czynności eksploatacyjnych do atmosfery emitowane są węglowodory. Jest to problem narastający, zwłaszcza na terenie miast. Gwałtowny wzrost liczby pojazdów powoduje przeciążenie zarówno dróg przelotowych jak i dróg lokalnych. Zjawisko to widoczne jest w godzinach szczytu na ulicach Pszczyny, tj. Męczenników Oświęcimskich, Bieruńska i Bielska. Według założeń planistycznych natężenie ruchu na drodze nr 1 na odcinku Katowice - Bielsko mieści się pomiędzy 10 000 a 89 000 pojazdów na dobę, podczas gdy natężenie strumienia pojazdów w 1999r. na skrzyżowaniu drogi nr 1 z ul. Męczenników Oświęcimskich przekraczało 18 000 pojazdów na dobę. Na podstawie informacji o natężeniu ruchu zawartych w Wieloletnim programie ochrony i kształtowania środowiska w województwie katowickim na lata 1996-2005 oraz kierunki działań do roku 2020 wyliczono roczne zużycie paliw na terenie Powiatu przyjmując średnie zużycie paliw na poziomie 1 kg na motogodzinę W porównaniu do źródeł energii na terenie Powiatu Pszczyńskiego pojazdy samochodowe na głównych drogach w ciągu roku wprowadzają do atmosfery niższe wartości zanieczyszczeń, jednak lokalizacja transportu w centrach gmin sprawia, że emisja ze spalin samochodowych jest poważnym problemem. Obecność spalin samochodowych najdotkliwiej odczuwany jest w letnie, słoneczne dni, ponieważ oprócz toksycznych spalin tworzy się bardzo szkodliwa dla zdrowia, przypowierzchniowa warstwa ozonu pochodzenia fotochemicznego. W tabeli poniżej został przedstawiony zakres prac wykonanych przez Powiatowy Zarząd Dróg w latach 2003 – 2005, obejmujący prace poprawiające stan nawierzchni dróg powiatowych. Tabela 46 Zestawienie prac poprawiających stan nawierzchni dróg powiatowych w latach 2003- 2005 Rok 2003 powierzchnia wartość robót Rodzaj robót [m2] [zł] Remonty cząstkowe ------414 227,35 Modernizacja Stenclówki (droga rolnicza z tłucznia) 4104 93 865,84 Remont nawierzchni ul. Woszczyckiej (powierzchniowe utrwalenie) Remont ul. Słowackiego w Piasku 2070 547 27 907,74 22 710,56 660 Razem 127 239,41 685 950,90 Remont ul. Głównej w Goczałkowicach Rok 2004 Remont cząstkowy 305 806,44 Remont ul. Szkolnej w Goczałkowicach 690 110 640,92 Remont Stenclówki (droga rolnicza z tłucznia kolejny etap) Remont ul. Leśników (droga rolnicza) 1026 1200 26 760,03 25 010,09 Remont ul. Kopernika (powierzchniowe utrwalenie) 2050 4 4957,00 Remonty nawierzchni dróg powiatowych Remont ul. Szymanowskiego, Chopina 3870 313 Razem 165 252,82 100 050,00 778 477,30 4692 530 709,36 Rok 2005 Modernizacja ul. Lipki 72 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 Przebudowa ul. Głównej etap IV Remont nawierzchni ul. Wiejskiej i Pszczyńskiej w Miedznej, ul. Zimowej w Goczałkowicach, ul. Górnośląskiej i Pszczyńskiej w Gilowicach, ul. Topolowej w Górze, ul. Pszczyńskiej w Woli Renowacja nawierzchni ul. Spokojnej w Rudołtowicach - Goczałkowicach Renowacja nawierzchni ul. Jastrzębskiej w Pielgrzymowicach Przebudowa ul. Głównej w Goczałkowicach w ramach usuwania skutków powodzi Remont nawierzchni ul. Pszczyńskiej w Gilowicach Naprawa uszkodzeń S 4119 w Pszczynie Remonty cząstkowe 2365 347 995,52 9338 430 867,42 5615 4170 227 907,64 170 235,14 1540 930 3319 77 073,00 34435,11 230 055,38 385 877,00 2 049 278,57 Razem Tabela 47 Zestawienie zrealizowanych prac poprawiających stan nawierzchni dróg wojewódzkich w Powiecie Pszczyńskim w latach 2003- 2005 ROK TEMAT NR MIEJSCOWOŚĆ ZADANIA DROGI 2004/2005/2006 dokumentacja 935 Pszczyna Obwodnica miasta Pszczyna - uzupełnienie dokumentacji Projekt przebudowy wiaduktu oraz kładki dla 2004 dokumentacja 933 Pszczyna pieszych nad torami PKP w km 51+57 2004/2005 dokumentacja 928 Kobiór Projekt przebudowy wiaduktu nad torami PKP w km 51+570 928 2004/2005 remont Kobiór Remont nawierzchni na odcinku ok. 0,6 km 933 Brzeźce 2004 remont Modernizacja drogi 933 Pawłowice 2004 przebudowa Przebudowa skrzyżowania DW z ul. Zjednoczenia 933 Pawłowice 2004/2005 przebudowa Przebudowa skrzyżowania ul. Górniczej z DW 933 933 Pawłowice Przebudowa skrzyżowania ul. Kruczej z DW 933 2004 przebudowa Budowa chodnika wraz z kanalizacją deszczową 933 Brzeźce 2004 budowa wzdłuż ul. Ofiar Faszyzmu Projekt przebudowy skrzyżowania DW 2004 dokumentacja 928 Kobiór 928, DP (ul. Przelotowej) DG (ul. Rodzinna) Przebudowa skrzyżowania DW 933 (ul. 933 Miedźna 2004/2005/2006 przebudowa Pszczyńska) z DP S4133 (ul. Wiejska) Przebudowa skrzyżowania DW 928 (ul. Central928 Kobiór 2005/2006 przebudowa na, ul. Przelotowa) z DP (ul. Przelotowa i ul. Rodzinna) na małe rondo Opracowanie projektu budowy chodnika w ciągu 2005/2006 dokumentacja 939 Łąka DW 939 w m. Łąka Remont nawierzchni wraz z remontem chodnika 933 Pawłowice 2005/2006/2007 remont w ciągu DW 933 w m. Pawłowice 933 Pniówek 2005 remont Remont nawierzchni DW 933 w m. Pniówek 939 Pszczyna 2006 remont Remont nawierzchni na ode. ok. 4,4 km Źródło ZDW w Katowicach Tabela 48 Zadania realizowane na drogach wojewódzkich w Powiecie Pszczyńskim w 2007 r. w ramach planu rzeczowo-finansowego Numer zaROK NR MIEJSCOWOŚĆ ZADANIE dania z DROGI "Planu 2006 r." 933 2007 plan 2007 Pszczyna Projekt przejazdu pod torami PKP w km 51+570 Opracowanie projektu przebudowy DW 935 wraz 935 2007 plan 2007 Suszec z projektem budowy chodników na terenie gm. Suszec Projekt rozbiórki wiaduktu nad torami PKP w km 933 2007 plan 2007 Pszczyna 51+570 oraz kładki dla pieszych w km 51+653. 73 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 2007 plan 2007 933 2007 plan 2007 935 2007 plan 2007 928 2007 2007 plan 2007 plan 2007 939 935 2007 plan 2007 938 2007 plan 2007 933 2007 2007 plan 2007 plan 2007 933 933 2007 plan 2007 933 projekt przejścia dla pieszych w poziomie szyn wraz z wykonaniem robót budowlanych polegających na rozbiórce wiaduktu i kładki oraz budowy przejścia dla pieszych w Pawłowice Budowa obwodnicy miejscowości Pawłowice projekt Prace projektowe i przygotowawcze dla realizacji Pszczyna północnej obwodnicy Pszczyny Projekt budowy tymczasowego przejazdu na Kobiór skrzyżowaniu DW 928 z linią kolejową Łąka Budowa chodnika w ciągu DW 939 Pszczyna- Stara Budowa chodnika w ciągu DW 935 od km 57+177 do km 59+330 Wieś Budowa chodnika w ciągu DW 938 w PawłowiPawłowice cach odcinek od stawu Młyński do ul. M. Dąbrowskiej Zarurowanie rowu i budowa chodnika w ciągu Góra DW 933 (ul. Pszczyńska) w m. Góra Pszczyna Budowa przejazdu pod torami PKP w km 51+570 Remont nawierzchni DW 933 (ul. ZjednoPawłowice czenia i Pszczyńska) od ronda do DK 81 w m. Pawłowice Ćwiklice, Góra Remont nawierzchni w miejscowościach: Ćwiklice i Góra Źródło: ZDW w Katowicach 5.2.1.3. Zanieczyszczenia przemysłowe Poza ww. źródłami zasilającymi systemy ciepłownicze oraz system elektroenergetyczny na terenie Powiatu Pszczyńskiego występują następujące zakłady charakteryzujące się znaczącym poziomem wyprowadzanych gazów lub pyłów do powietrza, które użytkują energię we własnym zakresie: 1. Fabryka Elektrofiltrów ELWO S.A. w Pszczynie przy ul. Bielskiej 44 2. Produkcja Podłoża pod Uprawę Pieczarek –Ryszard Wrona Pszczyna ul. Polne Domy 52 3. Zakład Przetwórstwa Mięsnego Henryk Kania S.A. w Pszczynie ul. Korczaka 5 4. PATENTUS Spółka Akcyjna z siedzibą w Pszczynie przy ul. Górnośląskiej 11 5. Przedsiębiorstwo Wielobranżowe „Radex” Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Wytwórnia Mas Bitumicznych w Jankowicach ul. Borowikowa 1 6. Przedsiębiorstwo Wielobranżowe „GALTECH” Pszczyna – Poręba u. Wodzisławska 78 7. „SATO – Bis” Spółka z o.o. Pszczyna – Poręba u. Wodzisławska 78 8. Jastrzębskie Zakłady Remontowe Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Jastrzębiu Zdroju przy ul. Węglowej 4 Wydział W3 w Suszcu przy KWK „Krupiński”, oraz Wydział W-5 w Pawłowicach przy KWK „Pniówek” 9. ZREMB REMOS 2 Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Wola ul. Pszczyńska 2 10. Kompania Węglowa Spółka Akcyjna Oddział Zakład Remontowo-Produkcyjny z siedzibą w Bieruniu przy ul. Granitowej 132 Warsztat Remontowy WR-2 przy KWK „Piast Ruch II” w Woli ul. Pszczyńskiej 2 11. ntk cables Warszowice Sp. z o.o. 12. Fabryka Niskoemisyjnych Kotłów Węglowych Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Pszczyna ul. Bieruńska 24 13. „VTM HOLDING” Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Pszczyna ul. Cieszyńska 36 Poza tym na terenie Powiatu Pszczyńskiego zlokalizowane są liczne szklarnie, tunele foliowe oraz pieczarkarnie, często zasilane z małych kotłowni na paliwo stałe, w których stosuje się węgiel o niskiej jakości. Starostwo Powiatowe w Pszczynie prowadzi kontrolę podmiotów gospodarczych wprowadzających substancje pyłowe i gazowe do powietrza. W trakcie postępowania administracyjnego prowadzonego w sprawie wydawania pozwoleń na emisję substancji lub energii do środowiska przeprowadzane są oględziny instalacji. Starosta nie posiada możliwości wykonywania pomiarów, stąd w przypadku wątpliwości występuje z wnioskiem do Inspekcji Ochrony Środowiska o ich przeprowadzenie. 74 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 5.2.2. Przewidywane kierunki zmian Prognozując zmiany stanu jakości powietrza w powiecie należy odnieść się do zachodzących w nim zmian gospodarczych i przyjętej strategii rozwoju. W związku z restrykcyjnymi przepisami ochrony środowiska oraz upadkiem dużych nierentownych obiektów przemysłowych i zmianą technologii na przyjazne środowisku należy przewidywać, że w przyszłości będzie następować zmniejszanie się wielkości emisji ze źródeł przemysłowych – energetycznych i technologicznych i tym samym zmniejszanie udziału tej emisji w emisji całkowitej, zgodnie z obserwowaną w ostatnich latach tendencją ogólnokrajową. Realizowane działania poprawiające jakość powietrza przyczynią się do utrzymania stanu jakości powietrza w granicach dopuszczalnych normą. Dla poprawy jakości powietrza przyczyni się również eliminacja emisji niskiej, czyli wymiana starych palenisk domowych na nowoczesne ekologiczne piece. Strategia rozwoju województwa zakłada wzrost udziału kolei w systemie transportowym, wymaga to jednak ogromnych nakładów na restrukturyzację systemu transportowego. Do minimalizacji emisji spalin z obszarów arterii komunikacyjnych przyczynią się również realizowane nasadzenia zieleni wzdłuż pasów drogowych. Wykonanie tych działań w przypadku modernizacji i budowy dróg wymusi postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko prowadzone przy lokalizacji i realizacji inwestycji. 5.2.3. Przyjęte cele Podstawowym celem polityki ekologicznej w zakresie ochrony powietrza w perspektywie średniookresowej jest osiągnięcie takiego jego stanu, który nie będzie zagrażał zdrowiu ludzi i środowisku oraz będzie spełniał wymagania prawne w zakresie jakości powietrza i norm emisyjnych. Cele ilościowe wynikają z programów krajowych, zobowiązań przyjętych w Traktacie Akcesyjnym i ratyfikowanych umów międzynarodowych. W związku z tym celami średniookresowymi będą: · Spełnienie wymagań prawnych w zakresie jakości powietrza, · Spełnienie standardów emisyjnych z instalacji, wymaganych przepisami prawa, · Redukcja emisji z obiektów energetycznego spalania. 5.2.4. Kierunki działań Kierunki działań: 1. Systematyczne opracowywanie i wdrażanie programów ochrony powietrza, zgodnie z wynikami 2. rocznej oceny jakości powietrza w strefach. 3. Wspieranie działań inwestycyjnych w zakresie ochrony powietrza podejmowanych przez podmioty gospodarcze. 4. Wspieranie działań na rzecz ograniczenia niskiej emisji ze źródeł komunalnych. 5. Wzmocnienie systemu monitoringu powietrza, w tym także w zakresie wynikającym z corocznej oceny jakości powietrza w strefach, głównie w zakresie pyłów PM10 i PM2,5, benzenu, dwutlenku siarki i dwutlenku azotu oraz metali ciężkich i WWA, 6. Analiza potrzeby i możliwości wprowadzania nowych instrumentów ochrony powietrza, w tym możliwości rozszerzenia systemu handlu uprawnieniami do emisji o kolejne substancje, wprowadzenia zobowiązań dobrowolnych czy realizacji wspólnych przedsięwzięć przez podmioty gospodarcze. 7. Promocja i wspieranie rozwiązań pozwalających na unikanie lub zmniejszanie wielkości emisji z transportu oraz mających na celu wdrożenie europejskich standardów emisji ze środków transportu, 8. Promocja i wspieranie rozwoju odnawialnych źródeł energii oraz technologii zwiększających 9. efektywne wykorzystanie energii i zmniejszających materiałochłonność gospodarki. 10. Zwiększenie świadomości społeczeństwa w zakresie potrzeb i możliwości ochrony powietrza, w tym oszczędności energii i stosowania odnawialnych źródeł energii. 11. Zwiększenie wykorzystania paliw alternatywnych (przykładowo biopaliwa). 12. Restrykcyjne przestrzeganie wymogów uwzględniania celów ochrony powietrza w programach, strategiach i politykach sektorowych. 13. Przygotowanie systemu oceny jakości zapachowej powietrza oraz zapobiegania jego zanieczyszczaniu przez substancje złowonne. 75 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 5.2.5. Zhierarchizowana lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych, w podziale na inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu Potencjalne źródła finansowania 2015 2014 2013 9 10 11 12 Szacunkowe nakłady zł 5 6 7 8 2012 2011 2010 4 2009 3 2 Okres realizacji Cel przedsięwzięcia 1 Opis przedsięwzięcia Jednostka odpowiedzialna / Jednostki współpracujące 2008 L.p. Rodzaj przedsięwzięcia Tabela 49. Przedsięwzięcia na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2015 w zakresie ochrony powietrza atmosferycznego 13 14 15 6 7 8 9 I Kontrola stanu jakości powietrza Przebudowa ul. Przelotowej w Kobiórze PZD w Pszczynie Poprawa jakości dróg Budowa chodnika przy ul Rodzinnej w Kobiórze PZD w Pszczynie Poprawa jakości dróg Przebudowa drogi powiatowej ul. Hodow- PZD w Pszczyców w Wiśle Wielkiej, Pszczyna nie Poprawa jakości dróg Przebudowa ul. Hallera, Złote Łany, Pszczyna PZD w Pszczynie Poprawa jakości dróg Przebudowa ul. Spokojnej, Pszczyna PZD w Pszczynie Poprawa jakości dróg Przebudowa ul. Katowickiej w Pszczynie i PZD w Pszczynie Piasku na odcinku do ul. Bielasa do salonu Skody Poprawa jakości dróg I I I I I 76 200000 15000 /rok I Rozwój sieci monitoringu jakości powie- zarząd powiatu/ trza przez udział gminy i powiatu w moni- WIOŚ, gminy toringu regionalnym Środki własne, inne fundusze w tym UE Środki UE z budżetu jst: powiat Zgodnie z przyjętym budżetem I Środki UE z budżetu jst: powiat Zgodnie z przyjętym budżetem 5 Zmniejszenie zużycia energii Środki UE z budżetu jst: powiat Zgodnie z przyjętym budżetem 4 zarząd powiatu/ jednostki organizacyjne powiatu Środki UE z budżetu jst: powiat Zgodnie z przyjętym budżetem 3 Termomodernizacja obiektów będących we władaniu zarządu powiatu I Środki własne, PFOŚiGW, inne fundusze w tym UE Środki własne, inne fundusze w tym UE Środki UE z budżetu jst: powiat Zgodnie z przyjętym budżetem 2 Zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza Środki UE z budżetu jst: powiat Zgodnie z przyjętym budżetem 1 zarząd powiatu/ jednostki organizacyjne powiatu 200000 Zadania własne Modernizacja systemów ogrzewania w obiektach zarządzanych przez Powiat Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 13 Budowa chodnika w ciągu ul. Kruczej w Pniówku, Gm. Pawłowice PZD w Pszczynie Poprawa jakości dróg 14 Przebudowa il. Kasztanowej w Jarząbkowicach – etap I, Gm. Pawłowice PZD w Pszczynie Poprawa jakości dróg 15 Przebudowa ul. Lompy w Gilowicach wraz z budowa chodnika PZD w Pszczynie Poprawa jakości dróg 16 Modernizacja ul. Kasztanowej w Jankowicach PZD w Pszczynie Poprawa jakości dróg 17 Modernizacja nawierzchni ul. Szewczyka PZD w Pszczyw Studzienicach wraz z budową chodnika nie Poprawa jakości dróg 18 Remont dróg powiatowych objętych PZD w Pszczyprojektem inwestycyjnym pn. Gospodarka nie wodno-ściekowa w Pszczynie – etap I Poprawa jakości dróg 19 20 I I I I I I I P Promowanie kotłowni wykorzystujących alternatywne źródła energii (biomasa, pompy ciepła) Starostwo Powiatowe Zadania koordynowane 77 Poprawa jakości powietrza Zgodnie z przyjętym budżetem Poprawa jakości dróg Zgodnie z przyjętym budżetem Przebudowa ul. Sikorskiego, Gm. Pawło- PZD w Pszczynie wice I Zgodnie z przyjętym budżetem 12 Środki UE z budżetu jst: powiat Środki UE z budżetu jst: powiat Zgodnie z przyjętym budżetem Poprawa jakości dróg Środki UE z budżetu jst: powiat Zgodnie z przyjętym budżetem Budowa chodnika ul. Ligonia w Krzyżowi- PZD w Pszczycach, Gm. Pawłowice nie I Środki UE z budżetu jst: powiat Zgodnie z przyjętym budżetem 11 Środki UE z budżetu jst: powiat Środki UE z budżetu jst: powiat Zgodnie z przyjętym budżetem Poprawa jakości dróg Środki UE z budżetu jst: powiat Zgodnie z przyjętym budżetem Modernizacja nawierzchni ul. Kraszew- PZD w Pszczyskiego w Golasowicach, Gm. Pawłowice nie I Środki UE z budżetu jst: powiat Zgodnie z przyjętym budżetem 10 Środki UE z budżetu jst: powiat Środki UE z budżetu jst: powiat Zgodnie z przyjętym budżetem Poprawa jakości dróg 500 /rok PZD w Pszczynie Przebudowa ul. Jana Pawła II, Gm. Suszec Budżet powiatu Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 1 1 2 3 4 5 I Wsparcie przedsięwzięć mających na celu rozwój sieci gazowej na terenie powiatu zarząd powiatu/ gminy Ograniczenie emisji substancji do powie- zarządzający trza przez inwestycje dotyczące budowy i infrastrukturą/ modernizacji infrastruktury drogowej i wojewoda, zaP kolejowej (budowa obwodnic miast w rząd wojewódzciągach najważniejszych dróg, poprawa twa, zarząd nawierzchni dróg, modernizacja linii powiatu, gminy kolejowych) Ograniczenie emisji substancji do powie- zarząd wojetrza poprzez modernizację systemów wództwa/ zarząd transportu, w tym w szczególności popowiatu, gminy przez tworzenie warunków do rozwoju komunikacji zbiorowej, szerszego wykoP rzystania transportu kolejowego i wodnego oraz budowy ścieżek rowerowych przy ciągach komunikacyjnych, optymalizację prędkości ruchu na obszarach zabudowanych Budowa gazociągów przesyłowych i sieci PGNiG/ zarząd gazowych w gminach województwa, P zarząd powiatu, gminy Sukcesywna zmiana sposobu ogrzewaP nia budynków z węglowego na gazowe i olejowe Wsparcie przedsięwzięć dotyczących usuwania azbestu z obiektów i instalacji budowlanych 5.2.6. Środki własne, inne fundusze w tym UE Promowanie przedsięwzięć służących ograniczeniu spalania paliw stałych Ochrona jakości powietrza - Ochrona jakości powietrza - Ograniczenie emisji - mieszkańcy/ zarząd powiatu, gminy zarząd powiatu/ gmin, właściciele nieruchomości Ograniczenie emisji Wymiana pokryć dachowych azbestowych - Środki własne, inne fundusze w tym UE Środki własne, inne fundusze w tym UE Środki własne, inne fundusze w tym UE Mieszkańcy Środki własne, inne fundusze w tym UE Wytyczne dla gmin Tabela 50 Planowane przedsięwzięcia w zakresie budowy i modernizacji dróg w gminach Powiatu Pszczyńskiego w latach 2007-2012 Gmina Gmina GoczałkowiceZdrój Gmina Kobiór Zadanie Budowa ul. Granicznej Budowa łącznika pomiędzy ul. Główną a Szkolną Budowa ul. Rolna, Solankowa, Letniaboczna Budowa ul. Parkowej Budowa ul Warzywnej, Handlowej Projekt przebudowy skrzyżowania DK1 ul. Spokojna Przebudowa ulic zbiorczych (Łukowa, Zachodnia, Wróblewskiego) oraz parkingu przy Domu Kultury 78 Szacowane koszty Planowany termin realizacji Źródła finansowania 400000 2007-2009 b.d. 450000 2007-2010 b.d. 914181 2006-2008 b.d. 700000 700000 2008-2009 2008-2009 b.d. b.d. 250000 2008-2012 b.d. 900000 2008-2010 b.d. Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 Gmina Pawłowice Projekt budowy obwodnicy miejscowości Pawłowice w ciągu drogi wojewódzkiej nr 933 Przebudowa ul. Krótkiej , Warszowice Przebudowa drogi dojazdowej boczna ul. Pszczyńskiej, Warszowice Przebudowa ul. Partyzantów, Krzyżowice 130000 2007-2008 b.d. 917000 2007-2008 b.d. 1420600 2007-2009 b.d. b.d. 915000 2007-2008 Przebudowa ul. Nowej, Pawłowice 700000 2007-2008 b.d. Przebudowa ul. Krętej, Pawłowice b.d. b.d. b.d. Przebudowa ul. Stawowej, Warszowice b.d. b.d. b.d. Przebudowa ul. Łąkowej, Warszowice b.d. b.d. b.d. Przebudowa ul. Groblowej, Pilgrzymowice b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Budowa mostu drogowego, w ciągu ul. Miarki, Pielgrzymowice Przebudowa ul. Kruczej, Pniówek Przebudowa ul. Rolników, Golasowice Gmina Suszec Gmina Miedźna Termomodernizacja kompleksu szkolnego w Radostowicach ul. Dworcowa 56 wraz z rozbudową budynku szkolnego Budowa parkingu przy UG w Suszcu wraz z przebudowa układu komunikacyjnego w rejonie ul. Lipowej, Godźka i Wyzwolenia Termomodernizacja budynku szkolnego w Rudziczce Termomodernizacja budynku UG w Suszcu 348293 2002-2008 Środki unijne, budżet Gminy 1470000 2005-2012 budżet Gminy 1923500 2006-2009 1393900 2006-2012 Przebudowa ul. Rolniczej w Kyrach 325000 2006-2007 Środki unijne, budżet Gminy Środki unijne, budżet Gminy Budżet Gminy Przebudowa odcinka ul. Klubowej w Suszcu wraz z placem manewrowym w sąsiedztwie remizy strażackiej Program ograniczenia niskiej emisji 180700 2006-2008 budżet Gminy 1750000 2006-2008 Środki unijne, budżet Gminy, WFOŚiGW b.d. 2008 b.d. b.d. 2008 b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Przebudowa drogi w zakresie realizacji chodnika i zarurowania rowu, ul. Pszczyńska, na odcinku od ul. Topolowej (bud. 34) do ul. Zbożowej (bud. 104) w Górze gm. Miedźna Opracowanie projektu i przebudowa drogi wojewódzkiej nr 933 oraz zarurowania rowu i budowy chodnika w ciągu drogi wojewódzkiej nr 933 ul. Pszczyńska w Miedźnej modernizacja nawierzchni ul. Stolarskiej we Frydku Utwardzenie i wyasfaltowanie ul. Błachowej w Woli Utwardzenie ul. Cichej w Woli Ewidencja dróg gminnych Budowa chodnika wzdłuż ul. Przemysłowej w Woli, na odcinku od skrzyżowania z ul. Pszczyńską w kierunku OZ „Medyk” Przebudowa placu manewrowego przed OSP w Miedźnej Wykonanie parkingów przy ul. Lipowej 79 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 na Osiedlu Wola II Modernizacja dróg i chodników w sołectwie Gilowice b.d. b.d. b.d. 5.3. Poważne awarie przemysłowe 5.3.1. Analiza stanu istniejącego Z oceny zagrożenia Powiatu Pszczyńskiego wynika, że do potencjalnych zagrożeń mogących doprowadzić do sytuacji kryzysowych należy zaliczyć: pożary; katastrofy, awarie i niekontrolowane przenikanie różnych substancji do środowiska naturalnego; klęski żywiołowe (w tym podtopienia); skażenie toksycznymi środkami przemysłowymi. Poważną awarią w rozumieniu ustawy POŚ jest zdarzenie, w szczególności emisja, pożar lub eksplozja, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstanie takiego zagrożenia z opóźnieniem. Na terenie Powiatu Pszczyńskiego do poważnych awarii może dojść na skutek awarii urządzeń technicznych w zakładach przemysłowych lub podczas transportu materiałów niebezpiecznych: w wyniku kolizji drogowej bądź kolejowej, a także rozszczelnienia cystern kolejowych lub autocystern. Obowiązki związane z awariami przemysłowymi spoczywają głównie na prowadzącym zakład o dużym lub zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii oraz na organach Państwowej Straży Pożarnej, a także Wojewodzie. Szczegółowy opis obowiązków podaje ustawa Prawo ochrony środowiska. WIOŚ realizuje zadania z zakresu zapobiegania występowania awarii przemysłowych poprzez: - kontrolę podmiotów gospodarczych o dużym i zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii - badanie przyczyn wystąpienia awarii oraz sposobów likwidacji skutków awarii - prowadzenie szkoleń i instruktażu. Potencjalnym zagrożeniem środowiska i zdrowia człowieka jest transport substancji niebezpiecznych przez teren Powiatu. W przypadku wystąpienia skażenia środowiska podczas transportu materiałów niebezpiecznych (transport drogowy lub kolejowy), gdy trudno jest ustalić sprawcę zdarzenia - obowiązki usunięcia zagrożenia spoczywają na Staroście. Stąd istotne znaczenie miałoby wyznaczenie miejsca tymczasowego magazynowania odpadów powstałych w czasie usuwania skutków zdarzenia. Decyzja co do miejsca powinna być podjęta na poziomie województwa w porozumieniu z właściwymi samorządami terytorialnymi. Z punktu widzenia narażenia mieszkańców na skutki ewentualnych skażeń środowiska podczas transportu materiałów niebezpiecznych, ważne jest opracowanie programu informowania społeczeństwa o wystąpieniu awarii i sposobu zachowań w takiej sytuacji. Z danych uzyskanych od Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej w Pszczynie wynika, że w ostatnich latach 2004-2007 nie odnotowano na terenie Powiatu Pszczyńskiego działań związanych z usuwaniem poważnych awarii. W zakresie usuwania skutków klęsk żywiołowych 19-22 listopada 2004 r. w wyniku silnych wiatrów, jednostki straży pożarnej podjęły 120 interwencji polegających głównie na usuwaniu powalonych drzew, zerwanych reklam, uszkodzonych dachów i opierzeń budynków. 5.3.2. Przyjęte cele Średniookresowe cele polityki ekologicznej w tym zakresie to: · Zmniejszanie ryzyka wystąpienia poważnej awarii przemysłowej przez nadzór nad wszystkimi instalacjami będącymi potencjalnymi źródłami takiej awarii, · Ograniczenie skutków poważnych awarii w odniesieniu do ludzi, środowiska oraz wartości materialnych. 5.3.3. Kierunki działań Kierunki działań do 2015 roku: 1. Intensyfikacja inspekcji i kontroli obiektów niebezpiecznych przez właściwe służby. 2. Wspieranie przygotowywania planów i programów zmniejszających prawdopodobieństwo wystąpienia poważnych awarii na szczeblu wojewódzkim i powiatowym. 3. Prowadzenie szkoleń dla pracowników organów administracji publicznej oraz podmiotów gospodarczych w zakresie zapobiegania poważnym awariom. 80 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 4. Wspieranie współpracy odpowiednich służb i instytucji w zakresie wdrażania programów informowania mieszkańców o poważnych awariach i edukacji w tym zakresie. 5. Wsparcie przygotowania Państwowej Straży Pożarnej do prowadzenia działań ratowniczych, zapobiegania i przeciwdziałania poważnym awariom. 6. Wsparcie techniczne krajowego systemu reagowania kryzysowego w zakresie ratownictwa ekologicznego i chemicznego. 7. Stworzenie systemu pozwalającego na analizę i wykorzystanie doświadczeń z przebiegu zaistniałych awarii i przebiegu akcji ratowniczych. 8. Stworzenie systemu pozwalającego na analizę i wykorzystanie doświadczeń z przebiegu 9. zaistniałych awarii i przebiegu akcji ratowniczych. 10. Doskonalenie procedur dialogu ze społeczeństwem w sprawach związanych z lokalizacją i funkcjonowaniem zakładów stwarzających ryzyko poważnych awarii. 5.3.4. Zhierarchizowana lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych, w podziale na inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu 2015 Cel przedsięwzięcia Szacunkowe nakłady zł Potencjalne źródła finansowania 4 2012 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 2014 Okres realizacji 2013 3 2011 2 2010 1 2009 Opis przedsięwzięcia Jednostka odpowiedzialna / Jednostki współpracujące 2008 L.p. Rodzaj przedsięwzięcia Tabela 51 Przedsięwzięcia na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2015 w zakresie ochrony przed poważnymi awariami Ochrona przed awariami Starostwo Powiatowe Ochrona przed awariami władze powiatu, organizacje pozarządowe, gazety lokalne/, gminy Edukacja społeczności lokalnej Doposażenie w sprzęt ratownictwa ekologicznego formacji Straży Pożarnej 3 P 4 Utworzenie i wyposażenie Powiatowego P Zespołu Reagowania Kryzysowego w Pszczynie Edukacja społeczeństwa w zakresie 5 zarząd powiatu/ gminy P właściwych zachowań w sytuacji wystą- pienia zagrożenia Bez kosztów Ochrona przed poważnymi awariami Bez kosztów I zarząd powiatu/ służby i straże Badanie przyczyn powstawania oraz sposobów likwidacji skutków poważnych powiatowe, gminy awarii dla środowiska z okresowym sporządzaniem raportów na ten temat 665000 2 I Ochrona przed poważnymi awariami Środki własne, inne fundusze Środki własne, inne fundusze Środki własne, inne fundusze Budżet Powiatu 3000 /rok 1 zarząd powiatu/ służby i straże Rozwijanie i aktualizacja informacji o powiatowe, zakładach o zwiększonym i dużym ryzyku gminy wystąpienia poważnej awarii Bez kosztów Zadania własne Środki własne, PFOŚiGWInne fundusze - Środki własne, Inne fundusze Zadania koordynowane Kontrola przestrzegania europejskiej 1 P umowy “ADR” o przewozie substancji i materiałów niebezpiecznych komendant wojewódzki straży pożarnej, zarząd powiatu/ gminy, Inspekcja Transportu Drogowego 81 Bezpieczny transport substancji niebezpiecznych Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 2 Ochrona przed klęskami żywiołowymi Weryfikacja systemu wymiany informacji, wojewoda/ zaP komunikacji i łączności w zakresie ochro- rząd powiatu, ny przeciwpowodziowej IMGW, RZGW - Środki własne, Inne fundusze 5.4. Oddziaływanie hałasu Hałas jest zanieczyszczeniem środowiska, charakteryzującym się dużą ilością i różnorodnością źródeł oraz powszechnością występowania. Nadmierny hałas może wywoływać niekorzystne zmiany w organizmie człowieka. Powoduje on m.in. zaburzenia snu i wypoczynku, wpływa niekorzystnie na układ nerwowy, utrudnia pracę i naukę, zwiększa podatność na choroby psychiczne. Stan środowiska, ze względu na jego zanieczyszczenie hałasem, określa się za pomocą tzw. klimatu akustycznego. Klimat akustyczny jest to zespół zjawisk akustycznych kształtowanych przede wszystkim przez źródła hałasu takie, jak : - komunikacja samochodowa, kolejowa, lotnicza, - zakłady : przemysłowe, rzemieślnicze i usługowe, emitujące hałas na zewnątrz, - obiekty użyteczności publicznej związane z hałaśliwą działalnością, np. stadiony, - transport dostawczy i komunalny, maszyny budowlane - przesył energii elektrycznej o wysokich napięciach (>110 kV). Najczęściej klimat akustyczny ocenia się ilościowo przy pomocy równoważnego poziomu dźwięku A (LAeq), wyrażonego w decybelach [dB], będącego poziomem uśrednionym w funkcji czasu. Dopuszczalne wartości poziomów dźwięku w środowisku określa załącznik do Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U. z 2007 nr 120 poz. 826). Wartości te przedstawia poniższa tabela: Tabela 52 Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu, z wyłączeniem hałasu powodowanego przez starty, lądowania i przeloty statków powietrznych oraz linie elektroenergetyczne, wyrażone wskaźnikiem LAeq D i LAeq N, które to wskaźniki mają zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska, w odniesieniu do jednej doby L.p 1 1 2 3 4 Rodzaj ternu 2 a. Obszary A ochrony uzdrowiskowej b. Tereny szpitali poza miastem a. Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej b. Tereny zabudowy związanej ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży c. Tereny domów opieki d. Tereny szpitali w miastach a. Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego c. Tereny zabudowy zagrodowej d. tereny mieszkaniowo-usługowe Tereny w strefie śródmiejskiej miast powyżej 100 tys. mieszkańców Dopuszczalny poziom hałasu w dB Pozostałe obiekty i działalność Drogi lub linie kolejowe będąca źródłem hałasu LAeq N LAeq D LAeq D LAeq N przedział czasu odniesienia Przedział czasu przedział przedział czasu odniesienia czasu odnieodniesienia równy 8-miu równy 16 godzi- sienia równy 8 najmniej korówny 1-ej najnom h rzystnym godz. mniej korzystnej godz. nocy dnia 3 4 5 6 50 45 45 40 55 50 50 40 60 50 50 40 65 55 55 45 82 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 5.4.1. Analiza stanu istniejącego Problemy związane ze stanem środowiska na terenie Powiatu Pszczyńskiego, w zakresie oddziaływań akustycznych, spowodowane są wieloma czynnikami m.in. jakością sieci drogowej, stopniem urbanizacji, występowaniem małych zakładów rzemieślniczych w jednostkach zabudowy mieszkaniowej. 5.4.1.1. Obszary narażone na hałas transportowy Hałas drogowy Pod pojęciem hałasu drogowego rozumie się hałas pochodzący od środków transportu poruszających się po wszelkiego rodzaju drogach nie będących drogami kolejowymi. Jest to hałas typu liniowego. Układ drogowy stanowi o rozwoju danego regionu i powiązaniach z innymi ośrodkami. Przez teren Powiatu Pszczyńskiego przebiegają dwie drogi krajowe: droga krajowa nr 1 relacji Cieszyn – Gdańsk oraz droga krajowa nr 81 relacji Katowice – Skoczów, sześć odcinków dróg wojewódzkich: droga nr 928 przebiegającą przez gminę Kobiór i gminę Pszczyna, nr 931 przebiegającą przez gminę Pszczyna, nr 933 przebiegająca przez gminę Pawłowice, Pszczyna i Miedźna, nr 935 przebiegającą przez gminę Pszczyna i Suszec, nr 938 przebiegającą przez gminę Pawłowice i nr 939 przebiegającą przez gminę Pszczyna. Ponadto układ drogowy Powiatu stanowią drogi Powiatowe i drogi gminne. Układ linii autobusowych i komunikacja samochodowa indywidualna stanowią podstawowe systemy transportowe przewozów pasażerskich na terenie Powiatu. Część dróg cechują niskie parametry techniczne i zły stan nawierzchni. Poniższa tabela przedstawia wyniki pomiaru średniodobowego ruchu na drogach wojewódzkich w powiecie pszczyńskim. Tabela 53 Zestawienie wartości średniodobowego ruchu na drogach wojewódzkich w Powiecie Pszczyńskim w 2005 r. Opis odcinka Nazwa 6 Bojszowy (Kier. Świerczyny) - Pszczyna (Dk 1) Średniodobowy ruch na drodze nr 931 GRANICA M. JASTRZĘBIE ZDRÓJ - PAWŁOWICE (DK 81) Pawłowice (Dk 81) - Mizerów (Kier. Suszec) Mizerów (Kier. Suszec) - Pszczyna (Dw 935) Pszczyna (Dw 935) - Pszczyna (Dw 939) Pszczyna (Dw 939) - Pszczyna (Dk 1) Pszczyna (Dk 1) - Ćwiklice (Ul. Kombatantów) Ćwiklice (Ul. Kombatantów) - Góra (Gr. Woj.Małopolskiego) Średniodobowy Ruch na drodze 933 Gr. M. Żory M.N.P.P. - Suszec Suszec - Pszczyna (Dw 933) Średniodobowy ruch na drodze 935 Pawłowice (Dk 81) -Pawłowice (Kier. Golasowice) Pawłowice (Kier. Golasowice) - Pawłowice (Kier. Zebrzydowice G.) Pawłowice (Kier. Zebrzydowice G.) - Haźlach (Dw 937) średniodobowy uch na drodze 938 Strumień (Kier. Jasienica) - Wisła Wlk. (Kier. Brzeźce) Wisła Wlk. (Kier. Brzeźce) - Pszczyna (Dw 933) średniodobowy ruch na drodze 939 Kategorie pojazdów Lekkie Sam. ciężarowe sam. bez z ciężarowe przycz. przycz. (dostawcze) Pojazdy samochódogółem Motocykle Sam. osob. Mikrobusy SDR 7 3 904 3482 7 379 5 223 5 725 12 922 11 733 7 673 5 888 8893 8 120 6 571 8344 5 764 SDR 8 12 12 7 10 23 52 35 23 18 30 16 20 25 17 SDR 9 3 178 2836 6 125 4 409 4 659 11 035 10 067 6 084 4 675 7678 6 887 5 512 7000 4 767 SDR 10 386 330 502 366 487 1 150 1 373 967 718 642 544 480 586 363 SDR 11 117 102 325 193 298 336 129 238 165 238 292 237 297 138 SDR 12 133 133 310 188 189 181 23 238 188 173 292 256 329 352 4 728 9 3 940 284 118 6 496 6343 3 214 4 746 4319 19 16 16 38 26 5 608 5432 2 789 4 119 3728 273 296 190 370 320 123 130 103 100 108 Autobusy SDR 13 62 55 103 47 52 142 94 92 100 116 81 53 89 115 SDR 14 16 14 7 10 17 26 12 31 24 16 8 13 269 99 9 331 329 74 71 81 136 131 26 24 35 6 9 16 24 21 Źródło: ZDW w Katowicach Obecnie mamy do czynienia z gwałtownym rozwojem motoryzacji. Konsekwencją tego jest: - stały wzrost natężenia ruchu, - nakładanie się ruchu tranzytowego na ruch lokalny, - dekapitalizacja zasobów drogowej infrastruktury komunikacyjnej, - rozciąganie się godzin szczytu komunikacyjnego, aż do 2200 włącznie, 83 Ciągniki rolnicze 12 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 - powstanie nowych obszarów będących w zasięgu uciążliwości hałasu, - wzrost liczby mieszkańców przy głównych drogach i ulicach, - stały wzrost uciążliwości hałasu i drgań wywołanych przez ruch drogowy, - wzrost uciążliwości hałasu na terenach wypoczynkowych. W latach 2004-2007 w gminach Powiatu Pszczyńskiego przeprowadzono następujące inwestycje drogowe: Tabela 54 Inwestycje drogowe zrealizowane na terenie gmin Powiatu Pszczyńskiego Gmina GoczałkowiceZdrój Gmina Kobiór Gmina Pawłowice Gmina Pszczyna Inwestycje drogowe Modernizacja dróg gminnych: Ul. Powstańców Śląskich Ul. Kopernika Ul. Prusa Ul. Staropolanka Ul. Kolejowa Ul. Kryniczanka i Róż Ul. PCK Ul. Rolna i Solankowa Ul. Aleja I Ul. Aleja II Ul. Grzebłowiec Modernizacja dróg powiatowych: Ul. Brzozowa Ul. Główna Ul. Szkolna Budowa ronda w centrum Kobióra Modernizacja nawierzchni ul. Centralnej Modernizacja nawierzchni asfaltowej ul. Żeńców, Rolna, Rzeczna, fragmenty ul. Wiosennej i Wróblewskiego Zmiana nawierzchni ul. Zjednoczenia i Świerczewskiego przebudowa skrzyżowania ulic Świerczewskiego i Górnicza Przebudowa skrzyżowania Świerczewskiego i Krucza Bieżące prace remontowe na drogach gminnych Modernizacje i utrzymanie dróg gminnych Koszt inwestycji Uwagi 4332920 6,5 km b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Budżet Gminy 500000 b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. 3,2 km b.d. b.d. b.d. b.d. 2006 b.d 2007 b.d. 2007 b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. 11230600 b.d. Źródło danych: Urzędy Gmin Hałas kolejowy Pod pojęciem hałasu kolejowego rozumie się hałas powstający w wyniku eksploatacji linii kolejowych. Przez teren Powiatu Pszczyńskiego przebiegają trzy zelektryfikowane linie kolejowe: linia kolejowa relacji Bielsko-Biała – Katowice, linia kolejowa relacji Pszczyna - Rybnik, linia kolejowa relacji Pszczyna - Cieszyn. Na terenie Powiatu znajduje się jedenaście stacji i przystanków kolejowych. Generalnie w całej Polsce hałas kolejowy kształtuje się na jednakowym poziomie. W porze nocnej hałas pochodzący od linii kolejowej przekracza dopuszczalną wartość 50 dB w odległości do około 80 m od osi torów, dlatego lokalnie mogą wystąpić niekorzystne zmiany ze względu na stan infrastruktury (torowiska), prędkości przejazdu, rodzaj taboru kolejowego, stanu taboru kolejowego, położenia torowiska (nasyp, wąwóz, teren płaski). 84 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 5.4.1.2. Obszary narażone na hałas przemysłowy Na hałas przemysłowy składają się wszelkie źródła dźwięku znajdujące się na terenie zakładu, zarówno na otwartej przestrzeni (punktowe źródła hałasu), jak i w budynkach (wtórne źródła hałasu). Punktowymi źródłami hałasu zewnętrznego są np. piły mechaniczne, wentylatory, czerpnie powietrza, sprężarki itp. usytuowane na zewnątrz budynków. Źródłem hałasu wtórnego są obiekty budowlane, w tym produkcyjne, w których hałas pochodzący od pracy maszyn i urządzeń emitowany jest do środowiska przez ściany, strop, okna i drzwi. Ponadto prace dorywcze wykonywane poza budynkami produkcyjnymi jak np. cięcie, kucie, a także obsługa zakładów przez środki transportu (np. wózki widłowe, ciężarowy transport zewnętrzny) stanowią dodatkowe źródło hałasu. Na terenie Powiatu Pszczyńskiego jest wiele różnorodnych podmiotów prowadzących działalność gospodarczą, z tego większość stanowią osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą oraz spółki prawa handlowego. Działalność zakładów przemysłowych i rzemieślniczych, obiektów handlowych czy placówek usługowych kształtuje klimat akustyczny terenów bezpośrednio z nimi sąsiadujących. Interwencje mieszkańców na ponadnormatywne oddziaływania hałasu dotyczą uciążliwości związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą w bezpośrednim sąsiedztwie miejsca zamieszkania interweniujących. Są to głównie przypadki polegające na uskarżaniu się na zbyt głośną pracę instalacji klimatyzacyjnych, chłodniczych i wentylacyjnych, mieszczących się w zakładach, sklepach czy placówkach usługowych, jak i na transport obsługujący zakłady. 5.4.2. Przewidywane kierunki zmian Politykę Unii Europejskiej w dziedzinie walki z hałasem określa dyrektywa 2002/49/WE w sprawie oceny i zarządzania hałasem w środowisku. Wg POŚ (art.112), ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, w szczególności poprzez: - utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub, co najmniej na tym poziomie, - zmniejszanie poziomu hałasu, co najmniej do dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany. Polityka unijna zmierza w kierunku stworzenia sprawnego systemu gromadzenia informacji o stanie klimatu akustycznego środowiska. Problem zagrożenia emisją hałasu należy integrować z aspektami planowania przestrzennego w opracowywaniu lub wprowadzaniu zmian do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Dla ograniczenia emisji hałasu komunikacyjnego w powiecie, istotne znaczenie będą miały przedsięwzięcia, dotyczące ograniczenia emisji komunikacyjnej. Są to działania z zakresu modernizacji sieci drogowej i zwiększenia przepustowości ruchu. W skali lokalnej istotne znaczenie ma zmniejszenie emisji hałasu do środowiska z obiektów działalności gospodarczej. Kontrole przez służby WIOŚ instalacji emitujących nadmierny hałas do środowiska w znacznej mierze wymuszają na podmiotach inwestowanie w urządzenia ograniczające jego emisję (tłumiki, obudowy dźwiękoszczelne, przenoszenie instalacji do innego obiektu, skrócenie czasu pracy urządzeń). 5.4.3. Przyjęte cele Celem średniookresowym polityki ekologicznej w odniesieniu do tego zagadnienia jest: · Zmniejszenie zagrożenia mieszkańców Polski ponadnormatywnym hałasem, zwłaszcza emitowanym przez środki transportu. 5.4.4. Kierunki działań Kierunki działań do 2015 roku: 1. Dokonanie oceny akustycznej wybranych (newralgicznych) miejsc powiatu. 2. Wprowadzanie rozwiązań bezpośrednio zmniejszających uciążliwości hałasu dla mieszkańców (np. budowa ekranów akustycznych, zwłaszcza na odcinkach nowych tras obwodnicowych i odcinkach istniejących tras o nadmiernym ruchu, dźwiękoszczelne okna). 3. Wprowadzanie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów odnośnie standardów akustycznych dla poszczególnych terenów. 4. Zmniejszenie emisji hałasu do środowiska z obiektów działalności gospodarczej. 85 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 5.4.5. Zhierarchizowana lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych, w podziale na inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu 2015 2014 2013 9 10 11 12 Potencjalne źródła finansowania 5 6 7 8 2012 2011 2010 4 2009 3 Szacunkowe nakłady zł 2 Okres realizacji Cel przedsięwzięcia 1 Opis przedsięwzięcia Jednostka odpowiedzialna / Jednostki współpracujące 2008 L.p. Rodzaj przedsięwzięcia Tabela 55. Przedsięwzięcia na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2015 w zakresie ochrony przed hałasem 13 14 15 Prowadzenie nasadzeń i odnowy zieleni zarząd powiatu/ ochronnej przy drogach powiatowych w PZD oparciu o przyjęty uprzednio program Ograniczenie emisji hałasu Zarząd powiatu Opracowanie i realizacja programów edukacyjnych uświadamiających problemy ochrony przed hałasem Podniesienie świadomości ekologicznej I 3 P 2000 /rok 2 I 500 /rok 1 Ograniczenie emisji hałasu 50000 /rok Zadania własne Realizacja zadań modernizacyjnych na zarząd powiatu/ PZD drogach powiatowych w oparciu o uprzednio opracowany program i harmonogram prac Środki własne, Inne fundusze w tym strukturalne UE. Środki własne, PFOŚiGW, Inne fundusze w tym strukturalne UE. Budżet Powiatu, PFOŚiGW Zadania koordynowane 1 2 3 4 5. Optymalizacja transportu publicznego i rozwój innych rodzajów transportu (nie samochodowych) oraz budowa i moderP nizacja sieci drogowej z towarzyszącą infrastrukturą w warunkach pełnej ochrony obszarów cennych przyrodniczo Identyfikacja i sporządzenie wykazu terenu wokół dróg i linii kolejowych z przekroczeniami dopuszczalnych pozioP mów hałasu w środowisku, terenów zagrożonych hałasem i obszarów ograniczonego użytkowania Opracowanie i wdrożenie systemu informowania społeczeństwa o stanie klimatu akustycznego P P P zarząd województwa, gminy/ zarząd powiatu, przewoźnicy Ograniczenie emisji hałasu wojewoda/ WIOŚ, zarząd powiatu, gminy Ograniczenie emisji hałasu w pobliżu lini kolejowych i dróg władze województwa, powiat, gminy Edukacja społeczeństwa o stanie klimatu akustycznego Podejmowanie przedsięwzięć organizacyjnych i technicznych nz rzecz ograniczenia emisji hałasu przemysłowego przedsiębiorcy/ WIOŚ, zarząd powiatu, gminy Ograniczenie emisji hałasu przemysłowego Wyprowadzenie ruchu tranzytowego poza granice miast GDDKiA/ wojewódzki zarząd dróg, powiatowy zarząd dróg, gminy Ograniczenie emisji hałasu 86 - - - - - Środki własne, Inne fundusze w tym strukturalne UE. Środki własne, Inne fundusze w tym strukturalne UE. Środki własne, Inne fundusze w tym strukturalne UE. Środki własne, Inne fundusze w tym strukturalne UE. Środki własne, Inne fundusze w tym strukturalne UE. Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 5.5. Oddziaływanie pól elektromagnetycznych 5.5.1. Analiza stanu istniejącego Na terenie Powiatu występują anteny stacji bazowych telefonii stacjonarnych i komórkowych. Przez teren obejmujący Powiat Pszczyński przebiega sieć linii wysokiego napięcia (400 kV, 220 kV, 110 kV). Lokalizacja sieci oraz kierunki rozchodzenia się poszczególnych linii związana jest z umieszczeniem na terenie województwa śląskiego elektrowni, będących źródłem energii o znaczeniu krajowym. W związku z brakiem dokładnych danych dotyczących lokalizacji urządzeń będących źródłem powstawania promieniowania niejonizującego (to jest stacji i linii wysokiego napięcia, urządzeń radionawigacyjnych i radiolokacyjnych) na terenie Powiatu, a także ewentualnej dokumentacji związanej z kontrolnymi pomiarami elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego, autor niniejszego programu w dalszych punktach będzie opierać się wyłącznie na danych książkowych. 5.5.2. Przewidywane kierunki zmian Polskie przepisy ochrony środowiska odnoszą się do linii prądu przemiennego o napięciach znamionowych 110 kV i wyższych. Znajomość problematyki oddziaływania linii energetycznych na środowisko ma istotne znaczenie przy ustalaniu zapisów w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Ograniczenia lub sposoby korzystania z obszarów położonych bezpośrednio pod liniami elektromagnetycznymi oraz w ich sąsiedztwie powinny być zapisane w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Szczegółowe zasady ochrony przed polami elektromagnetycznymi występującymi w otoczeniu linii elektroenergetycznych zostały zapisane w przepisach Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U. z 2007 nr 120 poz. 826). i oraz w ustawie prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2006 nr 129 poz. 902 z późn. zmianami). W Tabeli 2 pierwszego z ww. rozporządzeń określono między innymi dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez linie elektroenergetyczne. Dla terenów zabudowy mieszkaniowej położonych poza miastem dopuszczalny poziom dźwięku dla pory nocnej wynosi 40 dB. W najbliższych latach podstawowym działaniem będzie prowadzenie badań, które pozwolą na ocenę skali zagrożenia polami elektromagnetycznymi. Ponadto, jednym z ważnych zadań służących realizacji celu będzie wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów poświęconych ochronie przed polami (Polityka Ekologiczna Państwa) z wyznaczeniem stref ograniczonego użytkowania m.in. wokół urządzeń elektroenergetycznych, radiokomunikacyjnych i radiolokacyjnych, gdzie jest rejestrowane przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych. 5.5.3. Przyjęte cele Średniookresowy cel polityki ekologicznej w tym zakresie to: · Ochrona mieszkańców Polski przed nadmiernym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych. 5.5.4. Kierunki działań Kierunki działań: 1. Doskonalenie struktur organizacyjnych zajmujących się monitorowaniem i badaniem pól elektromagnetycznych oraz prowadzenie bazy danych o polach elektromagnetycznych. 2. Opracowanie procedur administracyjnych zapewniających bezpieczną lokalizację źródeł pól. 3. Stworzenie laboratorium referencyjnego do pomiaru pól elektromagnetycznych. 87 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 5.5.5. Lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych 2015 2014 2013 9 10 11 12 Potencjalne źródła finansowania 5 6 7 8 2012 2011 2010 4 2009 3 Szacunkowe nakłady zł 2 Okres realizacji Cel przedsięwzięcia 1 Opis przedsięwzięcia Jednostka odpowiedzialna / Jednostki współpracujące 2008 L.p. Rodzaj przedsięwzięcia Tabela 56. Przedsięwzięcia na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2015 w zakresie ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym 13 14 15 Zadania koordynowane 1 2 WIOŚ, WSSE/ Współpraca ze służbami kontrolnopomiarowymi obiektów emitujących pola P elektromagnetyczne. Modernizacja istniejących sieci elektroenergetycznych stacji transformatoroP wych Zakłady Energetyczne Element systemu zarządzania środowiskiem Wzrost bezpieczeństwa - - Budżet Państwa Środki Zakładu energetycznego, środki UE Odpowiedzialność za szkody w środowisku Postanowienia dyrektywy 2004/35/WE z 21 kwietnia 2004 r. w sprawie odpowiedzialności za środowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania szkodom wyrządzonym środowisku naturalnemu przetransponowała do prawa polskiego Ustawa z 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz.U. nr 75, poz. 493). Ustawa weszła w życie 30 kwietnia 2007 r., jednak nie zostały jeszcze do niej wydane akty wykonawcze, mające dla stosowania ustawy w kilku momentach znaczenie wręcz podstawowe. Zgodnie z art. 1, ustawa określa zasady odpowiedzialności za zapobieganie szkodom w środowisku i naprawę takich szkód, a więc odpowiedzialności zarówno zapobiegawczej, jak i kompensacyjnej. Jest to jednak odpowiedzialność przede wszystkim o charakterze administracyjnym, oparta na ustawowym ustaleniu zobowiązań adresowanych do określonych podmiotów, których egzekwowanie ma się odbywać poprzez stosowanie przez upoważnione organy administracji określonych instrumentów o charakterze głównie administracyjno-prawnym. Możliwe jest też korzystanie z roszczeń cywilnoprawnych, mają one jednak charakter uzupełniający, podobnie jak odpowiedzialność karna. 5.6. 5.6.1. 6. Przyjęte cele i priorytety Głównym celem jest: Ponoszenie odpowiedzialności finansowej za wyrządzone szkody w środowisku przez sprawców. Priorytety: · Stworzenie procedury zapewniającej, że koszty działań naprawczych szkód w środowisku lub działań prewencyjnych niedopuszczających do powstania takiej szkody ponosić będą sprawcy szkody. · Stworzenie bazy danych o szkodach w środowisku, wprowadzenie procedury wymuszającej na sprawcach szkody informowanie organu prowadzącego tę bazę zaistniałej sytuacji. · Prowadzenie szkoleń na temat nowych procedur odpowiedzialności sprawcy za szkody w środowisku dla pracowników instytucji publicznych i podmiotów gospodarczych, potencjalnych sprawców szkód w środowisku. · Stworzenie systemu kontroli wywiązywania się sprawcy z obowiązków w zakresie naprawy szkód w środowisku lub zapobiegania powstaniu takiej szkody. W/w kierunki są w kompetencji Wojewody. Prognoza oddziaływania Programu na środowisko Art. 40 ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz.U.2006.129.902) nakłada na organy administracji opracowujące projekty polityk, strategii, planów lub programów obowiązek przeprowadzenia postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko skutków realizacji tych dokumentów. Związane jest to z 88 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 przeniesieniem do prawodawstwa polskiego postanowień Dyrektywy 2001/42/WE z 27 czerwca 2001 roku w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko. Zawartość Prognozy wynika z art. 41 ust. 2 ustawy Prawo ochrony środowiska. Celem przeprowadzenia niniejszej Prognozy było: · ocena stopnia i sposobu uwzględnienia zagadnień ochrony środowiska we wszystkich częściach Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego, · ocena potencjalnych skutków środowiskowych wdrażania zapisów POŚ, · przygotowanie wytycznych, które pozwolą na udoskonalenie końcowej wersji POŚ Zgodnie z art. 14 ust. ustawy Prawo ochrony środowiska powiatowe programy ochrony środowiska określają w szczególności: · cele ekologiczne, · priorytety ekologiczne, · poziomy celów długoterminowych, · rodzaj i harmonogram działań proekologicznych, · środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe. Głównym celem ekologicznym, jakim kieruje się POŚ dla Powiatu Pszczyńskiego jest zasada zrównoważonego rozwoju umożliwiająca harmonizację rozwoju gospodarczego i społecznego z ochroną walorów środowiskowych. Przyjęty w Programie Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego cel długoterminowy programu brzmi: „Rozwój powiatu, w którym możliwy jest postęp ekonomiczny i społeczny w harmonii z wymogami ochrony środowiska”. Oprócz celu głównego przyjęto 12 długoterminowych celów pośrednich dotyczących poszczególnych komponentów środowiska. Do każdego z nich przyporządkowane zostały priorytety. Dla osiągnięcia wyznaczonych celów wskazano działania oraz zadania prowadzące do ich realizacji. Ocenie możliwych oddziaływań na środowisko poddano zadania własne Powiatu, inwestycyjne jak i pozainwestycyjne ujęte do realizacji w ramach poszczególnych celów w POŚ dla Powiatu Pszczyńskiego. Próbę oceny i identyfikacji znaczących oddziaływań na środowisko poszczególnych zadań dokonano w tabeli tzw. macierzy skutków środowiskowych, które są syntetycznym zestawieniem możliwych pozytywnych, negatywnych, bezpośrednich, pośrednich, krótkoterminowych, długoterminowych oddziaływań tych zadań. W Prognozie przyjęto jedynie zidentyfikowane typy skutków środowiskowych oraz oceniono ich wpływ na poszczególne element środowiska z uwzględnieniem także wpływu na zdrowie ludzi oraz dziedzictwo kulturowe w tym zabytki. Wody Powietrze i klimat Dziedzictwo kulturowe Zdrowie ludzi + 0 + 0 + + + + + + + + + + + + 0 + - - - - - -/+ + + 0 + 0 0 Powierzchnia ziemi i gleba Przyroda i krajobraz Zadanie Cel przedsięwzięcia Tabela 57 Potencjalne oddziaływania na środowisko zaproponowanych zadań PRZYRODA Opracowanie długofalowego programu promocji i wykorzystania walorów turystycznych powiatu Współudział w organizacji ponadregionalnych wydarzeń turystycznych, ekologicznych, sportowych i kulturalnych Nasadzenia drzew w pasie dróg powiatowych Wycinka drzew z pobocza drogi w celu poprawy bezpieczeństwa ruchu Urządzenie terenu zieleni wokół budynku Starostwa Działania na rzecz rozwoju gospodarczego jako elementu rozwoju zrównoważonego Działania na rzecz rozwoju gospodarczego jako elementu rozwoju zrównoważonego Zwiększenie bioróżnorodności Poprawa bezpieczeństwa ruchu Zwiększenie udziału terenów zielonych 89 Aktualizacja operatów urządzenia lasów nie stanowiących własności Skarbu Państwa Zwiększanie udziału obszarów leśnych Zdrowie ludzi Powstrzymanie postępującej degradacji lasów prywatnych Dziedzictwo kulturowe Wzmocnienie kontroli gospodarki leśnej na obszarach nowych nasadzeń i w lasach nie stanowiących własności Skarbu Państwa. Powietrze i klimat Podniesienie świadomości ekologicznej Podniesienie świadomości ekologicznej Wody Promocja własnych działań i inicjatyw proekologicznych o charakterze cyklicznym Promocja działań proekologicznych, wydawnictwa ekologiczne – z przeznaczeniem dla dorosłej części społeczności lokalnej Powierzchnia ziemi i gleba Zadanie Przyroda i krajobraz Cel przedsięwzięcia Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 0 0 0 0 0 0 + + + + + + + + 0 0 0 0 + 0 0 0 0 0 LASY GLEBY Udział wraz z Gminami Powiatu w zapobieganiu degradacji i erozji gleb Okresowa kontrola zawartości metali ciężkich w glebach użytkowanych rolniczo Współpraca w realizacji działań związanych z gospodarką odpadami w Gminach Powiatu Pszczyńskiego Prowadzenie działalności edukacyjnej obejmującej mieszkańców Powiatu Pszczyńskiego w zakresie selektywnej zbiórki odpadów i ograniczania ich powstawania Promowanie upraw energetycznych Rozpoznanie i zapobieganie degradacji gleb + + + 0 0 0 Zapobieganie degradacji gleb 0 + + 0 0 0 Ograniczenie uciążliwości odpadów + + + + 0 + Ograniczenie uciążliwości odpadów + + 0 0 0 0 Ograniczenie uciążliwości odpadów +/- + + + 0 0 + 0 0 + WODY PODZIEMNE Przestrzeganie w wydawanych pozwoleniach wodno-prawnych opracowania dokumentacji umożliwiającej określenie potrzeby wyznaczania terenu ochrony pośredniej Ochrona wód podziemnych 0 0 ZMNIEJSZENIE WODO-, ENERGO-, MATRIAŁOCHŁONNOŚCI Modernizacja systemów ogrzewania w obiektach będących we władaniu Starostwa Powiatowego Termomodernizacja obiektów będących we władaniu Starostwa Powiatowego. Edukacja ekologiczna w zakresie racjonalnego wykorzystania wody, energii, selektywnej zbiórki odpadów. Modernizacja basenu wraz z termomodernizacją - Zespół Szkół Rolniczych Zmiana, na ekologiczny, nośnika energii, ograniczenie jej zużycia Ograniczenie zużycia energii, ochrona powietrza Ograniczenie zużycia energii, wody i wytwarzania odpadów Ograniczenie zużycia energii 0 +/- 0 + + + 0 +/- 0 + + + + + + + + + 0 0 0 + 0 0 + + 0 + ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII Promowanie wśród mieszkańców powiatu energię ze źródeł odnawial- Podniesienie świadomości +/- + 90 Powietrze i klimat Dziedzictwo kulturowe Zdrowie ludzi +/- +/- 0 + + + + + 0 + + + + + 0 + 0 nych ekologicznej mieszkańców Opracowanie Powiatowego Planu Reagowania Kryzysowego obejmującego plan reagowania w przypadku powodzi Ochrona przed powodzią Budowa przyłączy kanalizacyjnych do obiektów stanowiących własność powiatu i jego jednostek Rozpoznanie możliwości oraz opracowanie koncepcji oczyszczania ścieków opadowych z dróg powiatowych Uregulowanie gospodarki wodno - ściekowej Uregulowanie gospodarki wodno - ściekowej Modernizacja systemów ogrzewania w obiektach zarządzanych przez Powiat Termomodernizacja obiektów będących we władaniu zarządu powiatu Rozwój sieci monitoringu jakości powietrza przez udział gminy i powiatu w monitoringu regionalnym Przebudowa dróg i towarzyszącej infrastruktury drogowej Promowanie kotłowni wykorzystujących alternatywne źródła energii (biomasa, pompy ciepła) Zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza Zmniejszenie zużycia energii Powierzchnia ziemi i gleba Przyroda i krajobraz Cel przedsięwzięcia Zadanie Wody Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 OCHRONA PRZED POWODZIĄ +/- OCHRONA WÓD OCHRONA POWIETRZA Kontrola stanu jakości powietrza Poprawa jakości dróg Poprawa jakości powietrza 0 +/- 0 + + + 0 +/- 0 + + + 0 0 0 + + + +/- +/- + + + + +/- +/- 0 + + + POWAŻNE AWARIE Rozwijanie i aktualizacja informacji o zakładach o zwiększonym i dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii Badanie przyczyn powstawania oraz sposobów likwidacji skutków poważnych awarii dla środowiska z okresowym sporządzaniem raportów na ten temat Doposażenie w sprzęt ratownictwa ekologicznego formacji Straży Pożarnej Utworzenie i wyposażenie Powiatowego Zespołu Reagowania Kryzysowego w Pszczynie Edukacja społeczeństwa w zakresie właściwych zachowań w sytuacji wystąpienia zagrożenia Ochrona przed poważnymi awariami Realizacja zadań modernizacyjnych na drogach powiatowych w oparciu o uprzednio opracowany program i harmonogram prac Prowadzenie nasadzeń i odnowy zieleni ochronnej przy drogach powiatowych w oparciu o przyjęty uprzednio program Opracowanie i realizacja programów edukacyjnych dot. problemy ochrony przyrody Ograniczenie emisji hałasu 0 0 0 0 0 0 Ochrona przed poważnymi awariami 0 0 0 0 0 0 Ochrona przed awariami 0 0 0 0 0 0 Ochrona przed awariami 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0/+ 0/+ Edukacja społeczności lokalnej OCHRONA PRZED HAŁASEM Ograniczenie emisji hałasu Podniesienie świadomości ekologicznej +/- +/- + + + + + + + + + +/- 0 0 0 + 0 + 91 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 + oddziaływanie pozytywne - oddziaływanie negatywne 0 brak oddziaływania Wszystkie działania zaproponowane do realizacji w ramach Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego mają z założenia na celu poprawę stanu środowiska na terenie powiatu i tym samym pozytywnie wpływać będą na zdrowie człowieka. W związku z rozwojem gospodarczym powiatu, wzrostem poziomu konsumpcji, zwiększającą się presją na obszary cenne przyrodniczo i niezurbanizowane, zwiększeniem zapotrzebowania na surowce brak realizacji zapisów Programu prowadzić będzie do znaczącego pogorszenia wszystkich elementów środowiska. W przypadku braku realizacji zapisów Programu istnieje zagrożenie zmiany stanu środowiska: · utrata różnorodności ekologicznej i cennych przyrodniczo terenów, · degradacja walorów krajobrazu, · postępująca degradacja gleb i utrata ich dla rolnictwa, · zwiększone zagrożenie suszą glebową, · zwiększenie zanieczyszczenia chemicznego gleb użytkowanych rolniczo · pogorszenie jakości wód powierzchniowych i podziemnych w związku ze zwiększonym wytwarzaniem ścieków, · zmniejszanie się zasobów wodnych, · zagrożenie powodziowe, · pogorszenie jakości powietrza szczególnie w miastach, · zwiększającą się liczba mieszkańców narażonych na ponadnormatywne natężenie hałasu, · zwiększającą się liczba mieszkańców narażonych na promieniowane elektromagnetyczne, · wzrost zużycia surowców, wody i nadmierna eksploatacja kopalin, · pogorszenie jakości życia mieszkańców, W przypadku gdy POŚ nie zostanie wdrożony negatywne trendy będą się pogłębiać, a zanieczyszczenie środowiska wzrastać. Realizacja Programu jest więc konieczna. 92 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 7. Narzędzia i instrumenty realizacji Programu Wdrażanie i realizacja powiatowego programu ochrony środowiska Program ochrony środowiska Powiatu opracowany został w sposób zintegrowany z programami gmin działających na jego terenie. Przyjęto, że program realizowany będzie przez Powiat w ramach zorganizowanego systemu zarządzania środowiskowego, z zastosowaniem modelu, procedur i narzędzi Regionalnego Systemu Zarządzania Środowiskowego (REMAS). 7.1. 7.1.1. Przeznaczenie REMAS Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska każde województwo, Powiat i gmina musi co 4 lata opracowywać program ochrony środowiska, z uwzględnieniem działań na kolejne 4 lata, a co 2 lata przedstawiać raport z jego realizacji. Podstawą opracowania programów wojewódzkich jest polityka ekologiczna państwa. W praktyce zapisy ustawowe mogą być skutecznie realizowane jedynie wówczas, jeśli programy powiatowe i gminne są opracowywane a następnie realizowane w sposób wzajemnie zintegrowany i są spójne z programem ochrony środowiska województwa, a więc gdy zapewni się w województwie funkcjonowanie (na zasadach dobrowolności) Regionalnego Systemu Zarządzania Środowiskowego. REMAS umożliwia integrację działań liderów lokalnych na rzecz poprawy stanu środowiska w województwie. Celem REMAS jest wspomaganie procesu integracji Polski z Unią Europejską wyrażone dążeniem do spełnienia wymagań akcesyjnych przez uzyskiwanie w województwie sukcesywnego z roku na rok ograniczania negatywnego wpływu na środowisko źródeł zanieczyszczeń, ochrona i rozwój walorów środowiska oraz racjonalne gospodarowanie zasobami naturalnymi. Stan docelowy w tym zakresie nakreśla program ochrony środowiska województwa, zintegrowany z programami opracowanymi przez powiaty i gminy, a potwierdzeniem jego osiągania jest ocena efektów działalności środowiskowej, dokonywana okresowo (ustawowo co 2 lata) z wykorzystaniem zestawu takich samych dla gmin i powiatów wskaźników, które podlegają również weryfikacji w okresach rocznych. W modelu REMAS instrumenty instytucjonalne spełniają rolę stymulującą samorządy i przedsiębiorstwa do podejmowania priorytetowych dla regionu inwestycji proekologicznych, wśród których istotne znaczenie mają instrumenty ekonomiczne, będące w dyspozycji Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach. Zorganizowany w województwie śląskim, na zasadzie dobrowolności, REMAS stwarza warunki do opracowywania aktualizacji programów ochrony środowiska gmin i powiatów w sposób zintegrowany, ukierunkowany na generowanie i realizacje dużych zadań inwestycyjnych, spełniających kryteria dofinansowania z funduszy europejskich. Sam fakt posiadania programu ochrony środowiska i wynikających z niego planów, oprócz spełnienia wymogu ustawowego, zwiększa, szanse pozyskania środków europejskich na realizacje zawartych w nich zadań. Ich realizacja w ramach systemu zarządzania środowiskowego może również znakomicie ułatwić monitorowanie uzyskiwanych efektów ekologicznych i ekonomicznych. Efekty te zadecydują bowiem o faktycznym osiągnięciu w województwie śląskim stanu środowiska wynikającego z ustaleń akcesyjnych. Jest to podstawowe zadanie wszystkich partnerów uczestniczących w zarządzaniu środowiskowym w skali regionalnej, a możliwość organizowania w ramach REMAS skutecznego zarządzania informacjami ekologicznymi, w tym związanymi z kontrolą i prognozowaniem opłat środowiskowych stanowiących dochody funduszy ekologicznych w skali całego województwa, stanowi istotny atut omawianego modelu. 7.1.2. Model i procedury REMAS Podstawą REMAS jest zintegrowany (wielopoziomowy) model systemu zarządzania środowiskowego, stanowiący rozwinięcie klasycznego modelu Czystszej Produkcji, o zasadnicze elementy modelu zgodnego z ISO 14001 oraz dodatkowe narzędzia, w tym informatyczne. Na omawiany model, którego schemat pokazuje poniższy rysunek, składają się szczegółowe algorytmy postępowania opisane za pomocą podstawowych trzech, wzajemnie ze sobą powiązanych procedur operacyjnych: Procedura PR 1 - „Zarządzanie środowiskowe” określa sposób organizacji systemu zarządzania środowiskowego w gminie/powiecie, w tym opracowywania: polityki środowiskowej, ustalania celów i zadań środowiskowych, generowania programów zarządzania środowiskowego, stanowiących zasadnicze elementy programu ochrony środowiska gminy/powiatu. Procedura stanowi rozwinięcie procedury Czystszej Produkcji o najistotniejsze wymagania międzynarodowej normy PN-EN ISO 14001. Procedura PR 2 - „Ocena efektów działalności środowiskowej” określa zasady monitorowania i okresowego przeglądu wpływu gminy/powiatu na środowisko, identyfikacji aspektów środowiskowych, 93 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 określania aspektów istotnych i priorytetów. Procedura pozwala dokonywać okresowego przeglądu i oceny efektów działalności środowiskowej gminy/powiatu, będących skutkiem wdrażania programów ochrony środowiska, opracowywać propozycje działań korygujących i zapobiegawczych oraz stale doskonalić funkcjonowanie systemu. Wykorzystuje wymagania międzynarodowej normy EN ISO 14031 [6], normy PN-EN ISO 1400 oraz narzędzia monitorowania, przeglądu i oceny wpływu na środowisko danej organizacji (powiatu, gminy oraz przedsiębiorstw działających na ich terenie) z zastosowaniem jednolitych kryteriów i wskaźników oceny efektów działalności środowiskowej. Procedura PR 3 - „Zarządzanie informacjami ekologicznymi”, której przedmiotem są zasady gromadzenia, przetwarzania i udostępniania informacji ekologicznych w skali województwa, dotyczących: · opracowywania programów ochrony środowiska, ich realizacji oraz okresowej oceny uzyskiwanych efektów i informowania o tym, · wspomagania systemu kontroli (dla gmin i powiatów - prognozowania) wnoszenia opłat za korzystanie ze środowiska stanowiących dochody funduszy ekologicznych, · dostępu do informacji ekologicznych zgromadzonych w ramach systemu. Procedura PR3 stanowi podstawę organizowanego w województwie śląskim systemu kontroli (na poziomie województwa) i prognozowania (na poziomie gmin i powiatów) wnoszenia opłat za korzystanie ze środowiska przez podmioty do tego zobowiązane, zapewniającego wzrost przychodów funduszy ekologicznych – gminnych, powiatowych i WFOŚiGW w Katowicach, a także NFOŚiGW. Jej celem jest dążenie do zapewnienia wkładu własnego samorządów w celu maksymalnej absorpcji środków unijnych na realizacji priorytetowych dla województwa zadań, poprawiających stan środowiska do poziomu wynikającego z ustaleń akcesyjnych - w szczególności do zapewnienia wkładu własnego samorządów. Realizacja REMAS za pomocą modelu zintegrowanego (wielopoziomowego) zapewnia integrację gminnych i powiatowych programów ochrony środowiska przez skorelowanie polityk, celów i zadań oraz programów zarządzania środowiskowego. Ponadto REMAS gwarantuje powiązania informacyjne pomiędzy poszczególnymi szczeblami samorządowymi, w tym porównywalność danych o osiąganych efektach działalności środowiskowej. W wyniku tego uzyskuje się możliwość kreowania zmian lokalnych i regionalnych instrumentów instytucjonalnych: prawnych, finansowych i organizacyjnych, zachęcających uczestników systemu regionalnego do osiągania celów środowiskowych przyjętych w wojewódzkich, powiatowych i gminnych programach ochrony środowiska. Zaletą modelu REMAS jest fakt, że wszystkie dokumenty systemowe opracowane i dostępne są w wersji elektronicznej, a wiec nie wymagają stosowania zbędnej biurokracji 94 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 Rysunek 4 Podstawowe elementy zintegrowanego modelu zarządzania środowiskowego 95 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 Rysunek 5 Schemat procedury PR1 Zarządzania środowiskowego 96 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 Rysunek 6 Schemat procedury PR2 „Ocena efektów działalności zarządzania środowiskowe- go” Rysunek 7 Schemat procedury PR3 „Zarządzanie informacjami ekologicznymi” 97 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 98 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 7.2. Narzędzia i instrumenty programowo-planistyczne · studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz plany miejscowe stanowią narzędzia o zupełnie podstawowym znaczeniu; są one sporządzane przez władze gmin i uzgadniane przez starostę; sposób ich opracowania, stopień szczegółowości i zasady współpracy z gminami w trakcie udzielania przez starostę pozwoleń na budowę będą w znacznej części decydowały o możliwości realizacji zapisów Programu; · oceny oddziaływania na środowisko projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego stanowią istotny materiał umożliwiający uzgodnienie planu miejscowego; · oceny oddziaływania na środowisko przedsięwzięć inwestycyjnych realizowane w ramach procedury zmierzającej do wydania decyzji o warunkach zabudowy, pozwolenia na budowę, koncesji na poszukiwanie i wydobywanie kopalin, pozwolenia wodno – prawnego, o warunkach prowadzenia robót regulacyjnych wód i melioracyjnych, zatwierdzającej projekt scalania i podziału gruntów, o zmianie lasu na użytek rolny; · programy gospodarki odpadami przedsiębiorstw; Narzędzia informatyczne wspomagające wdrażanie programu ochrony środowiska Wdrożenie i funkcjonowanie REMAS wspomagają odpowiednio: · Powiatowy Bank Zanieczyszczeń Środowiska – SOZAT w zakresie systemu kontroli i prognozowania opłat środowiskowych, · program komputerowy z bazą danych REMAS w zakresie opracowania i wdrażania programu ochrony środowiska z zastosowaniem procedur zarządzania środowiskowego PR1, PR2 i PR3. Współpracę programów REMAS i SOZAT pokazuje schemat procedury zarządzania informacjami ekologicznymi PR3. Przewidziano integrację programów komputerowych REMAS i SOZAT, co zapewnia wzajemne przenoszenie wybranych danych z powiatowego banku zanieczyszczeń odpowiednio do kwestionariusza przeglądowego programów REMAS oraz w odwrotnym kierunku, tj. opracowanych w ramach programów ochrony środowiska ujednoliconych dokumentów systemowych do bazy danych wojewódzkiego systemu zarządzania informacjami ekologicznymi. Powiązanie systemu zarządzania środowiskowego z systemem zarządzania informacjami ekologicznymi pozwala między innymi na pełniejsze wykorzystanie walorów banku zanieczyszczeń SOZAT. 7.3. 7.3.1. Program REMAS Program REMAS [9] zawiera: · księgę szczegółowych procedur systemu zarządzania środowiskowego powiatem: PR1, PR2, PR3 w wersji numerycznej, · kwestionariusz przeglądowy, tj. bazę monitorowanych parametrów, obejmującą około 200 parametrów, z których 36 wykorzystywanych jest do obliczenia zestawu wskaźników oceny efektów działalności środowiskowej - takich samych dla wszystkich gmin i powiatów (a wiec porównywalnych). Dane do bazy REMAS mogą być importowane w sposób zagregowany z bazy SOZAT, z bazy danych o stanie środowiska WIOŚ oraz są wprowadzane przez powiat (wskazane dla ostatnich 3 lat), · wskaźniki oceny efektów działalności środowiskowej, · zestaw dokumentów systemowych w wersji numerycznej, stanowiących podstawę programu ochrony środowiska, zapisanych do bazy danych i możliwych do przesyłania pomiędzy programami REMAS gminy, powiatu i województwa tj.: o dokument powołujący Pełnomocnika i Zespół ds. Systemu Zarządzania Środowiskowego w powiecie1 1 - dokumenty (lub synteza programu2 ) wymagane przez WFOŚiGW w Katowicach dla potwierdzenia faktu wdrożenia REMAS w przypadku dofinansowania opracowania programu ochrony środowiska 99 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 o o o o o o o o tabela priorytetów, rejestr aspektów środowiskowych, polityka środowiskowa, rejestr celów i zadań środowiskowych, program zarządzania środowiskowego, przegląd stanu realizacji celów i zadań środowiskowych, ocena efektów działalności środowiskowej, raport o stanie środowiska i synteza programu ochrony środowiska powiatu. Tabela 58 Wskaźniki oceny efektów działalności środowiskowej Symbol Nazwa wskaźnika Definicja wskaźnika OA1 Emisja gazów cieplarnianych do atmosfery Emisja CO2+CH4/ludność ogółem/rok OA2 Emisja gazów do atmosfery Emisja gazów ogółem/ludność ogółem/rok OA3 Emisja pyłów do atmosfery Emisja pyłów ogółem/ludność ogółem/rok OE1 Zużycie energii elektrycznej w gospodarstwach domowych Zużycie energii elektrycznej w gospodarstwach domowych/ ludność ogółem/rok EO1 Produkcja energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych produkcja energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych/ produkcja energii elektrycznej ogółem OW1 Stopień oczyszczania ścieków Ścieki oczyszczone/ścieki wymagające oczyszczenia OW2 Ludność obsługiwana przez oczyszczalnie ścieków Ludność obsługiwana przez oczyszczalnie ścieków/ludność ogółem GW1 Ludność obsługiwana przez wodociągi Ludność obsługiwana przez wodociągi/ludność ogółem GW2 Zużycie wody Zużycie wody ogółem/ ludność ogółem/rok GO1 Wytwarzanie odpadów komunalnych Ilość wytworzonych odpadów komunalnych/ludność ogółem/rok GO2 Wytwarzanie odpadów niebezpiecznych Ilość wytworzonych odpadów niebezpiecznych/ludność ogółem/rok GO3 Wykorzystanie odpadów komunalnych Ilość odpadów komunalnych wykorzystanych/wytworzonych GO4 Recykling odpadów komunalnych Odpady komunalne poddane recyklingowi/wytworzonych OG1 Grunty zdegradowane na powierzchni gminy/powiatu Powierzchnia gruntów zdegradowanych/powierzchnia gminy ogółem OP1 Lasy na powierzchni gminy/powiatu Powierzchnia lasów/powierzchnia gminy ogółem OP2 Powierzchnia obszarów chronionych na powierzchni gminy/powiatu Powierzchnia obszarów chronionych/powierzchnia gminy ogółem RO1 Ochrona środowiska w wydatkach gminy/powiatu Nakłady na ochronę środowiska/dochody budżetowe ogółem RO2 Rynek pracy na tle wydatków na Nakłady na ochronę środowiska/liczba pracujących ochronę środowiska 100 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 7.3.2. Program SOZAT Program SOZAT, opracowany przez ATMOTERM S.A., stanowi kopię zawartości Wojewódzkiego Banku Zanieczyszczeń Środowiska, wykorzystywanego przez Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego, w odniesieniu do podmiotów działających na terenie powiatu. SOZAT jest podstawowym instrumentem informatycznym budowanego w województwie systemu kontroli i prognozowania opłat środowiskowych stanowiących dochody funduszy ekologicznych i zawiera między innymi: a) katalogi: - odpadów zgodne z klasyfikacją odpadów, cenowe zanieczyszczeń i odpadów, zanieczyszczeń – nazwy i normy, - podział administracyjny Polski, wskaźniki dla spalania energetycznego paliw, urządzeń redukujących, paliw, - źródeł, rodzajów wód oraz rodzajów ścieków zgodnie z rozporządzeniem opłatowym, tabelę wartości wskaźników w poszczególnych klasach czystości wód, tabelę dopuszczalnych wartości wskaźników zanieczyszczeń w ściekach wprowadzonych do wód i ziemi. Moduł Odpady (współpracuje z modułem Powietrze): - wpisywanie danych o odpadach wytworzonych, unieszkodliwionych, wykorzystanych, składowanych w poszczególnych jednostkach organizacyjnych, - prowadzenie ewidencji składowisk na terenie powiatu: dane i charakterystyka- wpisywanie ilości odpadów umieszczanych na poszczególnych składowiskach, wprowadzanie technologii wykorzystania i unieszkodliwiania odpadów występujących w jednostkach na terenie powiatów, obliczanie ilości wytworzonych popiołów i żużli na podstawie zużycia paliwa na źródle, wprowadzanie tras przewozu odpadów, b) - rejestrowanie decyzji i pozwoleń odpadowych – (np. limity, zadania, treść). Moduł Odpady - Raporty - raportowanie danych wpisanych w module Odpady, na różnych poziomach szczegółowości, np. dane o ilości odpadów na składowiskach, ilości odpadów wykorzystanych, unieszkodliwianych, na poziomie jednostki, gminy, powiatu. uzyskiwanie wydruków kart ewidencyjnych, np. karty ewidencji odpadów, karty obrotu odpadami niebezpiecznymi, karty informacyjnej o ilości odpadów umieszczanych na składowiskach, karty GUS OS-6, formularzy SOZAT, obliczanie opłaty za składowanie odpadów i czas ich składowania, policzenie należności przypadającej na Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska z tytułu korzystania ze środowiska, c) - - uzyskiwanie raportów o wywiązywaniu się jednostek organizacyjnych z nałożonych decyzji, uzyskiwanie zestawień dotyczących parametrów składowisk na terenie powiatu. Moduł Powietrze: - wprowadzanie danych o źródłach emisji, emitorach, paliwach, urządzeniach oczyszczających dla poszczególnych jednostek organizacyjnych, - obliczanie ładunku zanieczyszczeń na podstawie wskaźników ministerialnych dla spalania, ewidencję czasów pracy źródeł i jego obliczanie na podstawie cykli pracy, rejestrowanie decyzji dopuszczalnej emisji i innych decyzji dot. ochrony powietrza, d) 101 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 - wpisywanie wykonanych pomiarów na źródle, z możliwością wykorzystania ich do obliczeń wskaźników pomiarowych. Moduł Powietrze - Raporty - raportowanie danych wpisanych w module Powietrze, na różnych poziomach szczegółowości, np. dane o ilości emitowanych zanieczyszczeń, ilości zużytego paliwa i ich parametrów, redukcji zanieczyszczeń na poziomie jednostki, gminy, powiatu, - uzyskiwanie wydruków ewidencji emisji, ewidencji opłatowej, raportu opłatowego, obliczanie opłaty emisję zanieczyszczeń do powietrza, policzenie należności przypadającej na Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska z tytułu korzystania ze środowiska, uzyskiwanie raportów o wywiązywaniu się jednostek organizacyjnych z nałożonych decyzji, prowadzenie Publicznie dostępnego rejestru decyzji o dopuszczalnej emisji. Moduły Woda i Ścieki: e) f) - tworzenie kompletnej bazy danych zawierającej informacje o dystrybucji wody oraz informacje o przepływie ścieków od źródła powstania do odbiornika, prowadzenie rejestru obserwacji ujęć wód podziemnych, tworzenie graficznych bilansów wody i ścieków, - kontrolę stanu formalno – prawnego jednostki oraz kontrolę spełniania wytycznych zawartych w pozwoleniach wodno – prawnych. Moduły Woda i Ścieki - Raporty (funkcjonują tylko z modułami Woda i Ścieki ) - wykonywanie różnego rodzaju raportów, zestawień i analiz wg dowolnie wybranych kryteriów, uzyskiwanie wydruków ewidencji poboru wód i zrzutu ścieków, - policzenie należności przypadającej z tytułu korzystania ze środowiska, - uzyskiwanie raportów o wywiązywaniu się jednostek organizacyjnych z nałożonych decyzji, prowadzenie Publicznie dostępnego rejestru pozwoleń wodno – prawnych. g) na Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska System kontroli i prognozowania opłat środowiskowych stanowiących dochody funduszy ekologicznych System kontroli i prognozowania opłat środowiskowych realizowany jest w ramach procedury PR3 „Zarządzanie informacjami ekologicznymi”, [7,9] z wykorzystaniem do tego celu Banków Zanieczyszczeń Środowiska SOZAT (WBZ, PBZ i GBZ na Błąd! Nie można odnaleźć źródła odwołania.). gminy i powiaty posiadają taki sam program SOZAT jak Urząd Marszałkowski, lecz jego zawartość jest ograniczona do podmiotów działających na terenie danej gminy czy powiatu. Zagregowane dane z tych banków mogą być importowane do programów REMAS i wykorzystywane w procesie opracowania programów ochrony środowiska, ich monitorowania i opracowywania raportów dla władz samorządowych. Zakres powiatu i gminy w funkcjonowaniu systemu kontroli i prognozowania opłat środowiskowych sprowadza się do aktualizacji zawartości baz danych SOZAT i ich przekazywaniu raz na kwartał Operatorowi REMAS i jest następujący: 7.4. A. W odniesieniu do podmiotów, które są już zarejestrowane w Wojewódzkim Banku Zanieczyszczeń SOZAT ( gmina/powiat otrzymuje kopię zawartości bazy SOZAT od Operatora REMAS z podmiotami z jej terenu): a) gmina: - weryfikacja już istniejącej bazy z Urzędu Marszałkowskiego pod względem adresowym, np. nazwa jednostki, nazwa gminy, adres itd. i przekazanie Operatorowi REMAS, b) powiat: - jeśli powiat nie wydał żadnych pozwoleń - wprowadza w polu uwagi lub w zakładce stan formalno-prawny wpis, który by świadczył o akceptacji wprowadzonych danych ze strony powiatu, 102 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 - w przypadku gdy powiat wydał jakieś pozwolenia wystarczy, że je wprowadzi i to będzie rodzajem akceptacji danych z Urzędu Marszałkowskiego, - przekazanie zweryfikowanej bazy Operatorowi REMAS. B. W odniesieniu do podmiotów nowych, które nie są zarejestrowane w Wojewódzkim Banku Zanieczyszczeń SOZAT: a) gmina: wprowadza dane adresowe podmiotów (wybranych z danych GUS lub na podstawie własnego rozeznania) oraz uwagi z uzasadnieniem z jakiego powodu gmina uważa za stosowne wprowadzenie danego podmiotu, np. firma transportowa – powinna wnosić opłaty i składać kwartalną ewidencję, firma wytwarza odpady – powinna mieć wydane zezwolenie na wytwarzanie odpadów, firma posiada kolektor ściekowy, studnię – powinna mieć pozwolenie wodno-prawne itp. i przekazuje powiatowi za pośrednictwem Operatora REMAS. b) powiat: wprowadza dane adresowe oraz uzupełnienia wydane przez siebie pozwoleń dla tych podmiotów i przekazuje Operatorowi REMAS. Okresowa kontrola realizacji celów i zadań zapisanych w programie ochrony środowiska Zgodnie z nową ustawa Prawo ochrony środowiska każde województwo, powiat i gmina jest zobowiązana co 2 lata przedstawiać raport z realizacji programu ochrony środowiska. Monitorowanie i kontrola realizacji celów i zadań środowiskowych oraz ocena efektów ekologicznych poprawiających stan środowiska, następować będzie zgodnie z procedurami systemu zarządzania środowiskowego PR1, PR2 i PR3. Stosowanie procedur wspomaga program komputerowy REMAS, który ułatwia dokonywanie okresowego przeglądu stanu realizacji celów i zadań zapisanych w programie ochrony środowiska i pozwala na wydruk raportu o stanie środowiska w powiecie. Przewiduje się dokonywanie takiego przeglądu i sporządzenie stosownego raportu nie tylko raz na 2 lata, jak tego wymaga ustawa, ale raz w roku w celu podjęcia niezbędnych działań korygujących lub usprawniających realizację programu ochrony środowiska. Program SOZAT stanowi kopię zawartości Wojewódzkiego Banku Zanieczyszczeń Środowiska, wykorzystywanego przez Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego, w odniesieniu do podmiotów działających na terenie powiatu. SOZAT jest podstawowym instrumentem informatycznym budowanego w województwie systemu kontroli i prognozowania opłat środowiskowych stanowiących dochody funduszy ekologicznych. Program ten, pracujący w systemie Windows, służy do zbierania i przetwarzania danych o substancjach wprowadzanych do środowiska przez jednostki organizacyjne. Natomiast program REMAS zawiera księgę szczegółowych procedur systemu zarządzania środowiskowego powiatem, kwestionariusz przeglądowy, tj. bazę monitorowanych parametrów, obejmującą około 200 parametrów, z których 36 wykorzystywanych jest do obliczenia zestawu wskaźników oceny efektów działalności środowiskowej wraz ze wskaźnikami oceny efektów działalności środowiskowej. Obecnie system ten jest w fazie budowy; część informacji, które miały być pozyskiwane z poziomu Marszałka Województwa, nie jest przekazywana do systemu. Prowadzenie analizy realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego tylko na podstawie danych wprowadzonych do systemu nie jest na obecnym etapie możliwe. 7.5. 7.6. Narzędzia i instrumenty reglamentujące możliwości korzystania ze środowiska · pozwolenia i decyzje administracyjne na emisję, zintegrowane, wodno-prawne, na wytwarzanie, zbiórkę i recykling odpadów, zobowiązujące do prowadzenia pomiarów · zgłoszenia instalacji nie wymagających pozwoleń dokonywane przez zakłady je eksploatujące; · przeglądy ekologiczne dokonywane w sytuacjach gdy powstają wątpliwości, w przypadku składowisk zawsze; · instrukcje eksploatacji obiektów związanych z gospodarką odpadami; · wymagania kwalifikacyjne stawiane eksploatującym obiekty gospodarki odpadami; · strefy ochrony bezpośredniej i pośredniej ujęć wody; · strefy ograniczonego użytkowania terenu; · ograniczenia lub zakazanie użytkowania niektórych jednostek pływających na wodach stojących; 103 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 7.7. Narzędzia i instrumenty finansowe · opłaty za korzystanie ze środowiska; są ponoszone za: wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, pobór wód, składowanie odpadów; ponadto na podstawie ustawy o ochronie przyrody uiszczane są opłaty za wycinkę drzew i krzewów, a na podstawie Prawa geologicznego opłaty za wydobycie kopalin; · opłaty podwyższone za korzystanie ze środowiska uiszczają podmioty korzystające z niego bez uzyskania wymaganego pozwolenia; · wsparcie finansowe przedsięwzięć związanych z ochroną środowiska w drodze udzielania oprocentowanych pożyczek, dopłat do oprocentowania kredytów i pożyczek, udzielania dotacji, wnoszenia udziałów do spółek, nabywania obligacji, akcji i udziałów przez fundusze ochrony środowiska, oraz wsparcie finansowe przez Ekofundusz dysponujący pieniędzmi z ekokonwersji, fundusze Unii Europejskiej (szerzej o nich w dalszym rozdziale), inne pomniejsze fundusze i fundacje wspomagające ochronę środowiska, budżet państwa, budżet samorządu województwa; · system materialnych zachęt (ustawa Prawo ochrony środowiska przewiduje zróżnicowane stawki podatków i innych danin publicznych służące celom ochrony środowiska) dla przedsiębiorców podejmujących się wprowadzania prośrodowiskowych systemów zarządzania procesami produkcji i usługami, zgodnie z ogólnoświatowymi i europejskimi wymogami w tym zakresie, wyrażonymi m.in. w standardach ISO 14000, EMAS, programach czystej produkcji. 7.8. Narzędzia i instrumenty karne i administracyjne · odpowiedzialność cywilna za szkody spowodowane oddziaływaniem na środowisko uregulowana jest także w Kodeksie Cywilnym; pozwala on każdemu, komu przez bezprawne oddziaływanie na środowisko zagraża lub została wyrządzona szkoda, żądać jej naprawienia lub zaprzestania działalności; jeżeli naruszenie dotyczy środowiska jako dobra wspólnego, z roszczeniem może wystąpić jednostka samorządu terytorialnego; · odpowiedzialność karna za szkody wyrządzone środowisku zagrożona jest karą grzywny lub ograniczenia wolności w wypadku wprowadzania do obrotu substancji stwarzających szczególne zagrożenie, eksploatacji bez pozwolenia instalacji lub lekceważenia przepisów przez prowadzącego zakład o dużym ryzyku; · odpowiedzialność administracyjna sprowadza się do możliwości nałożenia na podmiot korzystający ze środowiska i oddziałujący na niego negatywnie, obowiązku ograniczenia negatywnego wpływu i przywrócenia właściwego stanu środowiska; · administracyjne kary pieniężne są ponoszone za przekroczenie lub naruszenie warunków korzystania ze środowiska; 7.9. Działalność kontrolna Powiatu Możliwość skutecznego korzystania z instrumentów administracyjnych wiąże się z podejmowaniem czynności kontrolnych. W przypadku samorządu powiatowego dotyczą one korzystania z możliwości wydania decyzji nakazujących prowadzącemu instalację prowadzenie pomiarów wielkości emisji, dokonanie przeglądu ekologicznego, wykonanie analizy porealizacyjnej itp. Ponadto konieczna jest dobra współpraca starostwa z Inspekcją Ochrony Środowiska w celu systematycznej kontroli przestrzegania przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą zapisów zawartych w pozwoleniach na emisję, w pozwoleniach zintegrowanych, a także w zapisach dotyczących gospodarki odpadami. 7.10. Edukacja społeczności lokalnej W programie ochrony środowiska woj. wielkopolskiego problematyka edukacji społeczeństwa w tej dziedzinie przewija się podczas omawiania każdego z komponentów środowiska. Cele w ten sposób określone wpisują się w podstawowe cele sformułowane w Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej: „Edukacja ekologiczna kształtuje całościowy obraz relacji pomiędzy człowiekiem, społeczeństwem i przyrodą. Ukazuje zależność człowieka od środowiska oraz uczy odpowiedzialności za zmiany dokonywane w środowisku naturalnym. Istotne jest, aby został on osiągnięty zarówno wśród młodego pokolenia, jak i u ludzi dorosłych poprzez: edukację ekologiczną w formalnym systemie kształcenia oraz pozaszkolną edukację ekologiczną”. Przedsięwzięcia edukacyjne społeczności lokalnej znalazły odzwierciedlenie w szeregu dokumentach lokalnych począwszy od Strategii Powiatu i strategii Gmin. Zamiary w tej materii dotyczą: wspierania programów edukacji ekologicznej prowadzonej przez organizacje pozarządowe, gminy, szkoły. Przewi104 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 dziano organizację warsztatów ekologicznych dla młodzieży, organizację wycieczek, szkolenie rolników w zakresie Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej, szkolenie radnych, wreszcie systematyczną edukację mieszkańców między innymi poprzez organizację otwartych spotkań dla nich. Ponieważ zamiary te dotyczą wielu dziedzin, choć w szczególności gospodarki wodno-ściekowej i odpadowej, nie zostały one szczegółowo opisane w tabelach dotyczących poszczególnych komponentów środowiska. Jednakże nie ulega wątpliwości, że bardzo ważną pozycją w wydatkach Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej powinna być edukacja. Szczególnie cenna będzie w tej materii współpraca z organizacjami pozarządowymi i szkołami. Edukacja wiąże się z rozdziałem następnym, traktującym o udziale mieszkańców w podejmowaniu decyzji dotyczących ochrony środowiska. 7.11. Udział społeczeństwa w podejmowaniu decyzji Włączanie do procesu realizacji zrównoważonego rozwoju szerokiego grona partnerów daje szansę na jego społeczną akceptację i przyjmowanie przez nich współodpowiedzialności tak za sukcesy jak i porażki. Społeczność Powiatu Pszczyńskiego jest głównym adresatem działań przewidywanych Programem, stąd tak ważnym elementem jest uspołecznienie procesu planowania i podejmowania decyzji i przejrzystość procedur włączających doń szerokie grono partnerów. Zadanie to, by mogło przynieść pozytywny skutek, musi być realizowane przez społeczeństwo świadome zagrożeń, jakie niesie za sobą rozwój cywilizacyjny, a więc odpowiednio przygotowane. W przeciwnym wypadku podejmowane przez władze samorządowe próby rozwiązania szeregu problemów będą napotykały na społeczny opór. 7.12. Nowe podejście do planowania przestrzennego – ekologizacja Zasady polityki ekologicznej państwa są zasadami, na których oparta jest również polityka ochrony środowiska województwa wielkopolskiego. Oprócz zasady zrównoważonego rozwoju jako nadrzędnej uwzględniono szereg zasad pomocniczych i konkretyzujących, m.in.: 1. Zasadę prewencji, oznaczającą w szczególności: - zapobieganie powstawaniu zanieczyszczeń poprzez stosowanie najlepszych dostępnych technik (BAT), - recykling, czyli zamykanie obiegu materiałów i surowców, odzysk, energii, wody i surowców ze ścieków i odpadów oraz gospodarcze wykorzystanie odpadów zamiast ich składowania, - zintegrowane podejście do ograniczania i likwidacji zanieczyszczeń i zagrożeń zgodnie z zaleceniami Dyrektywy Rady 96/61/WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania i ograniczania zanieczyszczeń (tzw. dyrektywa IPPC), - wprowadzanie pro-środowiskowych systemów zarządzania procesami produkcji i usługami, zgodnie z ogólnoświatowymi i europejskimi wymogami w tym zakresie, wyrażonymi m.in. w standardach ISO 14000 i EMAS, programach czystszej produkcji, Responsible Care, itp. 2. Zasadę "zanieczyszczający płaci” odnoszącą się do odpowiedzialności za skutki zanieczyszczenia i stwarzania innych zagrożeń. Odpowiedzialność tę ponosić powinny wszystkie jednostki użytkujące środowisko a więc także konsumenci, zwłaszcza, gdy mają możliwość wyboru mniej zagrażających środowisku dóbr konsumpcyjnych. 3. Zasadę integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi oznaczającą uwzględnienie w politykach sektorowych celów ekologicznych na równi z celami gospodarczymi i społecznymi. 4. Zasadę regionalizacji, oznaczającą m.in. skoordynowanie polityki regionalnej z regionalnymi ekosystemami w Europie (np. doliny rzeczne i obszary wodno-błotne, szczególnie w strefach przygranicznych). 5. Zasadę subsydiarności, wynikającą m.in. z Traktatu o Unii Europejskiej a oznaczającą przekazywanie części kompetencji i uprawnień decyzyjnych dotyczących ochrony środowiska na właściwy szczebel, regionalny lub lokalny tak, aby był on rozwiązywany na najniższym szczeblu, na którym może zostać skutecznie i efektywnie rozwiązany. 6. Zasadę skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej odnoszącą się do wyboru planowanych przedsięwzięć inwestycyjnych ochrony środowiska a oznaczającą potrzebę minimalizacji nakładów na jednostkę uzyskanego efektu. 105 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2012-2015 7. Streszczenie Programu Ochrony Środowiska Celem opracowania jest aktualizacja „Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z uwzględnieniem lat 2012-2015 ” Odniesieniem do Programu na lata 2004 - 2007 jest „Raport z wykonania programu ochrony środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego” za lata 2004-2006”. Przedmiotem niniejszego opracowania jest Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata 2008-2011, z uwzględnieniem lat 2012-2015. Zgodne z przepisami ustawy Prawo Ochrony Środowiska przyjęte dokumenty podlegają aktualizacji nie rzadziej niż co 4 lata. Odniesieniem do Programu na lata 2004 - 2007 jest „Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego”. Podstawę opracowania niniejszego opracowania stanowi szereg dokumentów udostępnionych m.in. przez Powiat, Gminy, WZMiUW, GUS, WIOŚ, KPPSP w Pszczynie, ODR. Informacje wykorzystane w opracowaniu posłużyły określeniu stanu aktualnego wszystkich komponentów środowiska przyrodniczego. Uwzględniono zmiany, jakie zaszły na przełomie ostatnich dwóch lat w zakresie rozwoju infrastruktury, zmiany w stanie jakości wód, powietrza, gleb. Udostępnione wieloletnie plany inwestycyjne gmin oraz jednostek podległych Powiatowi pozwoliły wyodrębnić zadania na lata 2008-2015, jakie będą realizowane na terenie Powiatu Pszczyńskiego. Program powinien być realizowany poprzez uwzględnienie zapisów wynikających z dokumentów rządowych, zwłaszcza wynikających z listy przedsięwzięć własnych i koordynowanych. Ponadto wszelkie działania winny wynikać z przedsięwzięć zawartych w opracowaniach na szczeblu regionalnym (Program wojewódzki, Strategia wojewódzka) i lokalnym zwłaszcza z Programu powiatowego oraz z dokumentów, koncepcji władz gminy, postulatów rozmaitych środowisk, w tym organizacji pozarządowych i mieszkańców. Dodatkowo niektóre z przedsięwzięć zostały zaproponowane przez zespół opracowujący Program. Zhierarchizowana lista przedsięwzięć, odnośnie każdego komponentu środowiska przyrodniczego została zawarta w tabelach. Zadania podzielone są na zadania inwestycyjne i pozainwestycyjne. W każdej z tych grup wyróżnia się zadania własne i koordynowane. Przy opracowywaniu programu, duży nacisk położono na poprawę stanu świadomości ekologicznej oraz edukację ekologiczną mieszkańców powiatu. 106