Reakcje - Edupress

Metodyka i praktyka szkolna
SPRAWDZIAN WIADOMOÂCI I UMIEJ¢TNOÂCI W LICEUM
Reakcje
w roztworach wodnych
W niniejszym artykule zaprezentowany jest przyk∏ad sprawdzianu z dzia∏u:
reakcje w roztworach wodnych, z uwzgl´dnieniem taksonomii celów
nauczania wed∏ug B. Niemierki.
BO˚ENA EL˚BIETA PODO¸OWSKA
Plan Sprawdzianu
28
Nr
zadania
Zakres wiadomoÊci i umiej´tnoÊci
Kat.
Celu
Poziom
wymagaƒ
1
2
3
4
1.
Uczeƒ powinien:
– umieç przyporzàdkowaç poj´ciom: dysocjacja, kwas, zasada, elektrolit,
jon, odczyn kwaÊny, nieelektrolit odpowiednie okreÊlenie;
B
K
2.
– znaç odczyn wody, wodnych roztworów kwasów i zasad oraz podaç,
jak zabarwia si´ papierek uniwersalny i fenoloftaleina w wodzie,
w wodnym roztworze HCl i NaOH;
A
K
3.
– umieç zapisaç w formie czàsteczkowej i jonowej równania reakcji
zachodzàcych w roztworach wodnych mi´dzy podanymi substancjami;
C
K
4.
– okreÊliç odczyn wodnego roztworu na podstawie wzoru soli,
wartoÊci pH, relacji mi´dzy st´˝eniem jonów H+ i OH− oraz wyjaÊniç
poj´cie hydrolizy soli;
B
P
5.
– umieç zapisaç w formie czàsteczkowej i jonowej równanie reakcji
hydrolizy podanej soli;
C
P
6.
– obliczyç st´˝enie molowe jonów w roztworze mocnego elektrolitu
o podanym st´˝eniu molowym elektrolitu (stopieƒ dysocjacji = 100%);
C
R
7.
– pos∏ugujàc si´ tablicà rozpuszczalnoÊci, zaproponowaç jeden wspólny
odczynnik, który wytràci osady w roztworach soli dobrze
rozpuszczalnych w wodzie;
D
R
8.
– okreÊliç, których anionów jest najwi´cej w roztworze
kwasu wieloprotonowego;
C
R
9.
– umieç okreÊliç, która z podanych reakcji przebiega mi´dzy jonami;
C
D
10.
– obliczyç obj´toÊç kwasu potrzebnà do zoboj´tnienia danej iloÊci zasady;
D
D
11.
– dowieÊç, ˝e wodny roztwór K2 HPO4 wykazuje odczyn zasadowy,
zaÊ roztwór KH2 PO4 o tym samym st´˝eniu wykazuje odczyn kwaÊny.
D
W
92
Chemia w Szkole
Metodyka i praktyka szkolna
TreÊç sprawdzianu
Wymagania konieczne
Zadanie 1.
Poj´ciom z kolumny I przyporzàdkuj strza∏kami odpowiednie okreÊlenie z kolumny II
I
II
1. dysocjacja jonowa
a) Substancja, której wodny roztwór
przewodzi pràd.
2. kwas wed∏ug teorii Arrheniusa
b) Substancja, która wprowadzona do wody
zwi´ksza st´˝enie jonów wodorotlenkowych.
3. zasada wed∏ug teorii Arrheniusa
c) Substancja, której wodny roztwór
nie przewodzi pràdu.
4. elektrolit
d) Substancja, która wprowadzona do wody
zwi´ksza st´˝enie jonów wodorowych.
5. jon
e) Rozpad kryszta∏ów jonowych oraz czàsteczek
polarnych na jony pod wp∏ywem czàsteczek
wody.
6. nieelektrolit
f) NoÊnik ∏adunku w roztworze elektrolitu.
3 pkt.
Zadanie 2.
Uzupe∏nij tabelk´:
6 pkt.
Wzór zwiàzku
Odczyn wodnego
roztworu tego zwiàzku
Barwa fenoloftaleiny
HCl
NaOH
H2 O
kwaÊny
bezbarwna
Barwa papierka
uniwersalnego
bezbarwna
Zadanie 3.
Uzupe∏nij zapisy czàsteczkowe równaƒ reakcji zachodzàcych w roztworach wodnych mi´dzy podanymi substancjami. Nast´pnie zapisz je w formie jonowej pe∏nej i jonowej skróconej
(odzwierciedlajàcej jony aktywne chemicznie).
+ NaOH −→ .................................... + ....................................
........................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................
a) HNO3
b) CuSO4
+
KOH −→ .................................... + ....................................
........................................................................................................................................................
.................................................................................................................................
2/2005
6 pkt.
93
29
Metodyka i praktyka szkolna
Wymagania podstawowe
Zadanie 4.
Rozwià˝ logogryf. WyjaÊnij poj´cie stanowiàce rozwiàzanie logogryfu.
1. Zjawisko polegajàce na otaczaniu jonów elektrolitu, czàsteczek substancji rozpuszczonej
przez czàsteczki wody.
2. Odczyn wodnego roztworu FeCl3 .
3. Odczyn wodnego roztworu Na2 CO3 .
4. Je˝eli st´˝enie: [H+ ] jest.......... [OH− ],
to odczyn jest oboj´tny.
5. Odczyn wodnego roztworu NaCl.
6. Odczyn roztworu jest …………od ró˝nicy st´˝eƒ jonów H+ i OH− .
7. Je˝eli [H+ ] jest.......... od [OH− ], to odczyn jest zasadowy.
8. Odczyn wodnego roztworu o pH = 12.
9. Odczyn wodnego roztworu o pH = 3.
.............................................................................................................................................
10 pkt.
Zadanie 5.
Uzupe∏nij zapis czàsteczkowy równania reakcji hydrolizy azotanu(III) sodu a nast´pnie
podaj zapis jonowy i jonowy skrócony:
NaNO2 + H2 O
............ + .............
.........................................................................
.........................................................................
3 pkt.
Wymagania rozszerzajàce
Zadanie 6.
St´˝enie molowe jonów potasu w 0,1–molowym roztworze siarczku potasu (stopieƒ dysocjacji = 100%) wynosi:
a) 10−1 mol/dm3
c) 2 · 10−1 mol/dm3
b) 10−2 mol/dm3
d) 2 · 10−2 mol/dm3
PodkreÊl prawid∏owà odpowiedê.
1 pkt.
Zadanie 7.
W dwóch zlewkach znajdujà si´ nast´pujàce roztwory soli:
Majàc do dyspozycji tablic´ rozpuszczalnoÊci,
znajdê jeden wspólny odczynnik, który wytràci osady w obu zlewkach. Napisz w formie czàsteczkowej, jonowej i jonowej skróconej równania odpowiednich reakcji.
..................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................. 6 pkt.
30
94
Chemia w Szkole
Metodyka i praktyka szkolna
Zadanie 8.
W roztworze kwasu H3 PO4 oprócz kationów wodorowych:
c) najwi´cej jest anionów H2 PO−
4 ,
3−
a) najwi´cej jest anionów PO4 ,
2−
b) najwi´cej jest anionów HPO4 ,
d) iloÊci wymienionych anionów sà identyczne.
PodkreÊl prawid∏owà odpowiedê.
1 pkt.
Wymagania dope∏niajàce
Zadanie 9.
2−
Które z podanych reakcji mo˝na przedstawiç zapisem: Ca2+ + SO4 → CaSO4
a) H2 SO4 + Ca(OH)2 (aq)
c) H2 SO4 + CaO
b) Ca + H2 SO4
d) CaCl2 (aq) + H2 SO4
PodkreÊl prawid∏owà odpowiedê.
1 pkt.
Zadanie 10.
Do 200 cm3 1-molowego roztworu KOH wkraplano z biurety 0,4-molowy roztwór H2 SO4 ,
a˝ do momentu zaniku malinowej barwy fenoloftaleiny. Po dodaniu jakiej obj´toÊci kwasu nastàpi∏o znikni´cie malinowej barwy roztworu?
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
5 pkt.
Wymagania wykraczajàce
Zadanie 11.
Wodny roztwór K2 HPO4 wykazuje odczyn zasadowy, zaÊ roztwór KH2 PO4 o tym samym
st´˝eniu wykazuje odczyn kwaÊny. WyjaÊnij te zjawiska i u∏ó˝ odpowiednie równania reakcji.
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
6 pkt.
Maksymalna liczba punktów za sprawdzian: 42 pkt.
Maksymalna liczba punktów dla poziomu:
K – 15
P – 13
R–8
D–6
Je˝eli uczeƒ uzyska powy˝ej 91% maksymalnej liczby punktów za sprawdzian oraz rozwià˝e
zadanie dodatkowe, wymagajàce wiadomoÊci i umiej´tnoÊci wykraczajàcych poza program nauczania, mo˝e uzyskaç ocen´ celujàcà.
2/2005
95
31
Metodyka i praktyka szkolna
P
odstawowym elementem procesu nauczania i uczenia si´ jest kontrola osiàgni´ç wiadomoÊci. Pozwala ona stwierdziç czy zamierzone przez nauczyciela cele
zosta∏y osiàgni´te i w jakim stopniu. Pe∏ny
obraz osiàgni´ç uczniów mo˝na uzyskaç, gdy
zastosuje si´ ró˝ne narz´dzia pomiaru.
W pracach kontrolnych powinny byç
uwzgl´dnione bardzo ró˝norodne typy zadaƒ,
mi´dzy innymi logogryfy, chemografy, zadania z lukà, zadania typu log–chem itp. dostosowane do ró˝nych mo˝liwoÊci uczniów. Rzetelne uk∏adanie sprawdzianów pisemnych
umo˝liwia operacjonalizacja i hierarchizacja
celów osiàgni´ç uczniów.
W niniejszym artykule prezentuj´ przyk∏ad sprawdzianu z dzia∏u: reakcje w roztworach wodnych. Bioràc pod uwag´ taksonomi´
celów nauczania wed∏ug B. Niemierki przedstawi∏am ró˝ne typy zadaƒ w opracowanym
sprawdzianie. Sà to zadania sprawdzajàce zapami´tanie wiadomoÊci (poziom A), zrozumienie omawianych treÊci (poziom B) oraz
zadania, które wymagajà od uczniów stosowania zdobytych wiadomoÊci w sytuacjach typowych (poziom C) a tak˝e zadania problemowe (poziom D). Zadania sà tak dobrane
by uwzgl´dnia∏y ró˝ny poziom intelektualny
uczniów. Mgr BO˚ENA EL˚BIETA
PODO¸OWSKA
uczy chemii w Liceum Ogólnokszta∏càcego
im. KEN w Przasnyszu.
Informacja
Prenumerata poprzez witryn´ internetowà
www.kiosk24.pl
Prenumerat´ „Chemii w Szkole” oraz 14 czasopism
wydawanych przez Pion Czasopism WSiP
od 1 stycznia 2005r. mo˝na zamówiç poprzez witryn´ internetowà.
BezpoÊredni adres „Chemii w Szkole” to:
http://www.kiosk24.pl/czasopisma/chemia_w_szkole
Po z∏o˝eniu zamówienia klient b´dzie otrzymywa∏ informacj´
o numerze konta Rej. Urz´du Pocztowego w Bydgoszczy
w celu dokonania wp∏aty na wybranà prenumerat´.
Po otrzymaniu wp∏aty, RUP Bydgoszcz b´dzie wystawia∏ faktury
dla prenumeratorów i realizowa∏ wysy∏k´ numerów.
Czasopisma przedmiotowo-metodyczne sà umieszczone w witrynie
w kategorii „Nauka i edukacja”,
a Dziennik Urz´dowy w kategorii „Prawo”.
Redakcja
32
96
Chemia w Szkole