Radiosynowektomiaizotopowa (RSO, radiosynowiorteza)

Radiosynowektomia izotopowa (RSO, radiosynowiorteza)
Na czym polega RSO?
Radiosynowektomia to metoda miejscowego leczenie nieinfekcyjnych stanów zapalnych w obrębie
stawów obwodowych przebiegających z rozrostem zapalnie zmienionej błony maziowej z użyciem
emitujących promieniowanie β radiofarmaceutyków podawanych dostawowo.
W radiosynowektomii wykorzystuje się roztwory koloidowe radioizotopów, które są emiterami
promieniowania β. Działanie lecznicze polega na zniszczeniu zmienionej zapalnie błony maziowej
stawu, co hamuje wydzielanie cytokin i czynników zapalnych w jamie stawowej, a w następstwie
prowadzi do ustąpienia wysięku i zapobiega dalszej destrukcji elementów chrzęstnych i kostnych
w stawie. Klinicznie objawia się to ustąpieniem obrzęków stawowych i dolegliwości bólowych,
zwiększeniem ruchomości stawu, a przez to poprawą jakości życia.
Lek izotopowy zawiera roztwór izotopu emitującego promieniowanie beta o odpowiedniej energii.
Radiofarmaceutyk podaje się dostawowo jako roztwór koloidalny w niewielkiej objętości
w zależności od wielkości stawu. W jamie stawowej następuje fagocytoza radiokoloidu przez
makrofagi zmienionej zapalnie błony maziowej. Energia promieniowania β powoduje martwicę
komórek przerośniętej błony maziowej, ograniczenie nacieku zapalnego i zahamowanie procesu
destrukcji struktur stawowych bez uszkodzenia chrząstek. Roztwory te są stabilne podczas zabiegu
i ulegają późniejszej biodegradacji. Mała średnica cząsteczek koloidu zapewnia homogenną
dystrybucję w jamie stawowej oraz fagocytozę przez synowiocyty typu A.
W zależności od wielkości stawu wykorzystuje się głównie trzy izotopy promieniotwórcze.
Ich charakterystykę przedstawia poniższa tabela.
parametr
Itr-90
(169Y)
Ren-186
(186Re)
Erb-169
(169Er)
Okres półtrwania T1/2 (dni)
2,7
3,7
9,5
Max energia promieniowania β (MeV)
2,26
0,98
0,34
Średnia wielkość cząsteczki w nm
ok.10
5-10
ok.10
1,2 (3,6)
3 (0,7)
37 – 185
1- 5
10 - 40
0,25 - 1,1
Średni (max) zasięg promieniowania w mm
Zalecana aktywność (MBq)
(mCi)
0, 3,6 (11)
185 - 222
5-7
Jacy pacjenci kwalifikują się do leczenia metodą RSO?
Z uwagi na nieinwazyjny charakter i wysoką skuteczność radisynowektomia izotopowa stosowana
jest w krajach zachodnich od kilkudziesięciu lat. Do leczenia kwalifikowani są pacjenci z przewlekłymi
stanami zapalnymi stawów, w których doszło do patologicznego przerostu błony maziowej, a
zwłaszcza pacjenci z nawracającymi wysiękami stawowymi. Wg zaleceń Europejskiego Towarzystwa
Medycyny Nuklearnej radiosynowektomia izotopowa jest wskazana u pacjentów, u których
dolegliwości (zmiany obrzękowe, ból, ograniczenie ruchomości) utrzymują się lub nawracają przez
minimum 6 miesięcy. RSO zaleca się w takich jednostkach chorobowych jak:







Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS)
Łuszczycowe zapalenie stawów (ŁZS)
Reaktywne zapalenie stawów (ReZS)
Choroba zwyrodnieniowa stawów obwodowych – zaleca się zastosowanie RSO
w pierwszych dwóch stadiach choroby; metoda ta nie powinna być zalecana jako
alternatywa alloplastyki stawu
Zmiany stawowe w hemofilii
Osteoarthritis i synovitis po artroplastyce (z wysiękiem lub bez)
Zapalenia stawów towarzyszące przewlekłym nieswoistym zapaleniom jelit, dnie
moczanowej, boreliozie, chondrokalcynozie
Przeciwwskazania do RSO
Z uwagi na zastosowanie pierwiastków promieniotwórczych RSO jest bezwzględnie
przeciwwskazana w ciąży i u kobiet karmiących piersią, można natomiast stosować ją u dzieci,
zwłaszcza z zapaleniami stawów w przebiegu schorzeń reumatoidalnych, przebiegających
z nawracającymi wysiękami stawowymi niepoddającymi się innym metodom leczenia.
Przeciwwskazane jest leczenie pacjentów, u których stwierdza się miejscowy stan zapalny skóry
lub tkanek miękkich i/lub choroby infekcyjne (z uwagi na możliwość nasilenia infekcji
i zakażenia wewnątrzstawowego).
Nie zaleca się także kwalifikowania do RSO pacjentów z bardzo zaawansowanymi zmianami
zwyrodnieniowymi bez cech przerostu maziówki. Skuteczność metody jest bowiem w tych
przypadkach znikoma.
Przygotowanie pacjenta do podania radiofarmaceutyku
Pacjent nie wymaga specjalnego przygotowania, nie musi być na czczo, jeżeli przyjmuje leki
z powodu innych schorzeń nie musi ich odstawiać. Pacjent powinien jednak powiadomić lekarza
kwalifikującego o stosowaniu leków przeciwkrzepliwych. W przypadkach pacjentów
z podwyższonym ryzykiem choroby zakrzepowej w dniu zabiegu radiosynowektomii i w dniu
kolejnym zalecane jest podanie podskórne heparyny drobnocząsteczkowej. Konieczność
zastosowania leku przeciwkrzepliwego ocenia lekarz kwalifikujący do RSO.
Ważne jest by na zabieg pacjent zgłosił się w luźnym ubraniu, tak aby dostęp do leczonego stawu
był łatwy i nie krępował leczonej kończyny.
Jak przebiega zabieg radiosynowektomii izotopowej?
W Poradni Nukleomed podanie radiofarmaceutyku do jamy stawowej przebiega zawsze pod
kontrolą USG. W większości przypadków po wstrzyknięciu leku izotopowego podaje się
dostawowo również lek sterydowy (np. Diprophos), co ogranicza stan zapalny i zmniejsza
dolegliwości bólowe. Kanał wkłucia przepłukuje się podając sól fizjologiczną. Od momentu podania
radiokoloidu obowiązuje bezwzględne unieruchomienie stawu na 48 godzin (!). W tym celu po
opatrzeniu miejsca podania izotopu jałowym opatrunkiem zakładana jest orteza. W Poradni
Nukleomed ortezy są wypożyczane pacjentom na czas unieruchomienia, przez co zabieg przebiega
sprawnie, a pacjent nie ponosi kosztu związanego z zakupem ortezy. Po kilku dniach prosimy o
zwrot sprzętu.
Unieruchomienie jest niezwykle ważnym elementem leczenia i pacjent powinien być o tym
poinformowany. Stabilizacja stawu zapewnia bowiem odpowiednią penetrację leku do błony
maziowej i zapobiega ewentualnemu cofnięciu się radiofarmaceutyku do kanału wkłucia, co
mogłoby prowadzić do zapalenia skóry w obszarze wkłucia.
Jakie są możliwe objawy niepożądane i powikłania w przebiegu RSO
Spośród ogólnoustrojowych działań niepożądanych wystąpić mogą:



krótkotrwała, przejściowa gorączka w ciągu 24 godzin (u ok. 2% leczonych) – ustępuje
samoistnie po ok 24-48 godzinach, zalecane jest podanie niesteroidowego leku
przeciwzapalnego
napromienienie ciała w RSO jest znikome – dawka promieniowania podanego przy RSO
jest mniejsza niż podczas badania tomografii komputerowej!
incydent zatorowo-zakrzepowy – przy zastosowaniu odpowiedniej profilaktyki
przeciwzakrzepowej praktycznie nie występuje
Możliwe miejscowe powikłania podczas RSO:




wyciek radiofarmaceutyku poza jamę stawową i zapalenie tkanek miękkich w okolicy
stawu – obecnie dzięki kontroli usg podczas iniekcji i zastosowaniu unieruchomienia po
podaniu leku praktycznie nie wystepuje
miejscowy ból, obrzęk i odczyn zapalny – tzw. radiacyjne zapalenie błony maziowej
(u około 2%) – obecnie dzięki jednoczasowemu zastosowaniu leku sterydowego objawy
te są mało nasilone
przemijające stwardnienie, czarne przebarwienie lub zaczerwienie skóry w okolicy
wkłucia (1-3,4%)
lokalne krwawienie


zapalenie ścięgien mięśni prostowników po podaniu radiokolidu Re-186 do stawu
nadgarstkowego
pozastawowe podanie radioizotopu – martwica popromienna – powikłanie spotykane
sporadycznie (głównie przy podawaniu izotopu bez kontroli USG lub RTG)
Jaka jest skuteczność leczenia zapaleń stawów metodą RSO
Głównym celem leczenia z zastosowaniem koloidów izotopowych jest zniszczenie zmienionej
zapalnie, przerośniętej patologicznie błony maziowej. Skuteczność leczenia ocenia się biorąc pod
uwagę ustąpienie wysięków stawowych, zmniejszenie lub ustąpienie dolegliwości bólowych,
poprawienie lub przywrócenie ruchomości stawu i poprawę jakości życia. Należy zaznaczyć, że
efekt terapii powinien być oceniany po minimum trzech miesiącach.
W oparciu o dane literaturowe z państw zachodnich, w który stosuje się RSO od kilkudziesięciu lat
skuteczność metody wynosi około 75%:



dane niemieckie z wyników 72 badań zastosowania RSO u pacjentów z RZS w latach
1975-1992 wykazały poprawę kliniczną u 60-80% pacjentów po roku od podania
radioizotopu (Deutsch E i wsp. Eur J Nucl Med. 1993)
metaanaliza oceny skuteczności RSO z zastosowaniem Re-186 wykazała jej skuteczność
u 61-90% leczonych (Klett R i wsp. Rheumatology 2007)
dane włoskie – w 20 letniej obserwacji 840 pacjentów (1030 zabiegów RS) stawów
kolanowych wykazano poprawę u 75% leczonych
Dane te są zbieżne z obserwacjami autorów polskich. Wyniki leczenia stawów obwodowych
w przebiegu RZS z użyciem terapii izotopowych są podobne jak w Europie i wynoszą około 70%.
(Chrapko et al. Rheumatol Int 2007.; Zwolak et al. Rheumatol Int 2008, 2012.; Matryba M.,
Wisłowska M. Reumatologia 2010.)
Należy zaznaczyć, że u 70% pacjentów nieodpowiadających na pierwszą dawkę leczniczą
radiokoloidu uzyskuje się poprawę kliniczną po drugim lub trzecim podaniu leku izotopowego.
Zaleca się, aby ponowny zabieg RSO powtarzać po minimum 6 miesiącach.
Data aktualizacji: 8.10.2014 r.
NUKLEOMED NZOZ ul. Żegańska 46 a, 04-736 Warszawa
www.nukleomed.pl
[email protected]
22/613-05-10
dojazd autobusami 525, 119, 125, 147, 305 (przystanek na żądanie „Bielszowicka”)