austrian case studies
Transkrypt
austrian case studies
Zarządzanie oświetleniem miejskim Jyväskylä (FI) UJĘCIE OGÓLNE Jyväskylä to główne handlowe i administracyjne centrum środkowej Finlandii. Położone jest na północnym krańcu jeziora Pajanne i stanowi centrum szkolnictwa oraz przemysłu pracującego dla potrzeb środowiska. Miasto znane jest z wyjątkowo czystego środowiska. TŁO PROJEKTU Zarząd miasta Jyväskylä, podobnie jak większość fińskich władz lokalnych, posiada własny zakład energetyczny w 100% należący do niego. Założone w 1902 roku Miejskie Zakłady Energetyczne (City Energy Works) zarządzały oświetleniem w takiej części, w jakiej wytwarzały elektryczność. Oczywiście kontrolą oświetlenia zajmowali się elektrycy specjaliści. Mimo że nie zawarto umów, miejski wydział techniczny zwracał koszty prac poniesinych przez zakłady. System sprzyjał biurokracji oraz stwarzał wiele problemów, gdyż interesy elektrowni różniły się od potrzeb miasta: • odpowiedzialność ponosiły niewłaściwe instytucje (szczególnie jeżeli rozważyć takie kwestie jak bezpieczeństwo ruchu drogowego), • płatnik nie kontrolował cen, • występowały trudności w programowaniu prac, np. zdarzały się przypadki kiedy ludzie mieszkali przez dwa lata przy nowych pozbawionych oświetlenia ulicach, • efektywność wytwarzania energii była niska, a tą którą wytworzono była głównie “na sprzedaż” . Energie Cités 2003 PODJĘTE DZIAŁANIA Restrukturyzacja usług Wraz z początkiem liberalizacji w 1996 roku, prawo własności systemu zostało przeniesione na władze miasta, co poprzedziło restrukturyzację komunlanych usług energetycznych w oddzielne przedsiębiorstwo. Za zarządzanie sterowaniem odpowiada obecnie miejskie „Technical Service Centre ” – Centrum Usług Technicznych, TEKPA, a planowanie oraz wszelkie prace konserwacyjne i usprawniające są na bieżąco podzlecane do miejskiego zakładu energetyczneo zgodnie z wytycznymi ustalonymi i zatwierdzonymi przez gminę. Stosunki pomiędzy zakładem a zarządem miasta układają się bardzo dobrze. Ekspertyzy techniczne są w pełni fachowe, a współpraca nad systemem oświetleniowym jest ścisła i pełna zaufania. Od 2001 roku na wszelkie usługi oświetleniowe są ogłaszane konkurencyjne przetargi. Miejski zakład energetyczny wygrał trzyletni kontrakt na konserwacje systemu oraz kontrakty na około 20% podejmowanych inwestycji. Plany dotyczące oświetlenia Miasto wyspecjalizowało się w ogólnym planowaniu i tworzeniu systemu, który jest bardzo wyrafinowany i zapewnia wysoki standard oświetleniowy dostosowany do istniejących warunków. System oświetleniowy spełnia standardy jasności uzgodnione przez Fińskie Towarzystwo Inżynierii Oświetleniowej (“Illuminating Enginneering Society of Finland”), opublikowane w książce “Stacjonarne oświetlenie drogowe” (“Stationary Traffic Lighting”), oraz nowości konstrukcyjne wykorzystując ich TIE program projektowy. Miasto przygotowało plan oświetleniowy na trzech poziomach: plan główny, plany strefowe oraz lokalne plany rozbudowy. Ogólny plan oświetlenia miasta został wykonany w 1991 roku i później rozszerzony. Obejmuje on rozwój i udoskonalenie oświetlenia miasta, atakże bieże pod uwagę zasadę ograniczenia poziomów oświetlenia do niezbędnego minimum. Plan ogólny wyszczególnia wyposażenie, które należy wymienić na nowe (głównie duży zapas stosunkowo niewydajnych lamp rtęciowych), ponownie określa kategorie oświetleniowe i zasady podziału na rodzaje oświerlenia oraz wprowadza równowagę między standardmi oświetleniowymi i uwarunkowaniami ekonomicznymi. Z początkiem roku 1997 utworzono spółkę pomiędzy Jyväskylä Energia i Jyväskylä Technical Service Centre, przy konsulatacjach udzielonych przez biuro National Roads Agency's Central Finland – Krajowej Agencji Drogowej Środkowej Finladii. Zaplanowano, że do 2010 roku wszystkie ulice zostaną oświetlone energooszczędnymi lampami sodowymi. Plan nie bierze pod uwagę wymagań oświetleniowych dróg o małym natężeniu ruchu, chodników oraz ścieżek rowerowych. Plan składa się z dwóch zasadniczych części. Pierwsza część podsumowuje bieżący stan na głównych drogach, okreslając potrzeby renowacji oraz koszty jakie należy ponieść w zaplanowanym okresie. W drugiej części do sieci dróg głównych przypisano kategorie oświetleniowe oraz określono rodzaje lamp do zainstalowania do 2010 roku. Również plany strefowe oraz lokalne plany rozbudowy zostały opracowane według istniejących potrzeb. Będą one wymagały dostosowania do planu ogólnego. Roczny plan konserwacji oświetlenia obejmuje zarządzanie istniejącą siecią oraz wyszczególnia sposób prowadzenia konserwacji wraz z kosztami. Regularne dokonywanie rewizji planu ogólnego co 5 lat umożliwi stronom dorównanie zmianom zachodzącym w technologii oświetleniowej. W celu zapewnienia właściwych funduszy władze wykorzystały doświadczenie innych miast i przeprowadziły analizę porównawczą kosztów usług oświetleniowych w grupie 8 miast, które zredukowały te koszty. Jyväskylä spodziewa się: • uzyskać potwierdzenie efektywności ogólnego planu oświetlenia oraz planu konserwacji, • znaleźć nowe metody konstrukcji umożliwiające rozwiązanie specyficznych problemów, np. pochylania się słupów w wyniku pęcznienia na mrozie, • zredukować zużycie energii. Energie Cités 2003 Punkty analizy porównawczej kosztów zostały dobrane za pomocą programu komputerowego (VERTTI), który służy do porównywania danych uzyskanych w 90-100 fińskich miastach. Dotyczą one wszystkich czynników, które wywierają istotny wpływ na koszty. Miasta liczą na korzyści, które osiągną dzięki przyjęciu jak najniższych kosztów utrzymania, jednakże powinno to stanowić tylko cel rozważań, gdyż na koszty (np. rodzaje konserwacji) wpływają przyjęte standardy. Oszczędzanie energii dostarczanej Przed sprywatyzowaniem przedsiębiorstwa energetycznego rozwinięto w systemie wiele instrumentów kontroli zużycia energii przez jej dostarczanie: Świdry łyżkowe W Jyväskylä jest zainstalowancych 15 świdrów łyżkowych. Urządzenia te, mimo oddzielenia od sieci przez stacje transformatorowe, obniżają napięcie w sieci zasilającej. Obecnie włączenie świdrów łyżkowych następuje bezpośrednio po włączeniu sieci oświetleniowej. Dąży się jednak do tego, aby w przyszłości sterować włączaniem świdrów łyżkowych w czasie działającego oświetlenia ulicznego, które nie będzie powodowało gaśnięcia lamp dwuramiennych. Całkowite obciążenie przez świdry łyżkowe wynosi 138 kW. Zdalne zarządzanie Miasto stosuje system zarządzania MELKO, który zapewnia centralne sterowanie całą siecią oświetleniową i równocześnie automatycznie dokonuje odczytów wszystkich liczników oświetlenia oraz zawiaduje obciążeniem systemu. 205 grup oświetlenia ulic posiada 130 terminali sterujących. Pozostałe są sterowane kablowo. Oświetlenie włączane jest przez dwie centralne fotokomórki umieszczone w biurach przedsiębiorstwa energetycznego; dla dróg fotokomórka ustawiona jest na 5 luksów, a dla ruchu pieszego fotokomórka ustawiona jest na 30 luksów. Letnie wyłączenie Jyväskylä leży na 63°szerokości geograficznej północnej. W lecie światło dzienne jest wystarczające. Pomiędzy 15. maja a 31. lipca system jest wyłączany, co przynosi znaczną oszczędność energii. Lampy energooszczędne Miejski zakład energetyczny jako właściciel magazynu ze sprzętem oświetleniowym nie sprzyjał znaczącemu inwestowaniu w uliczne energooszczędne lampy. W chwili prywatyzacji w 1996 roku około 80% z 16 000 żarówek ulicznych stanowiły nadal relatywnie mało sprawne lampy rtęciowe. Plan zakładał 12-letni okres ich stopniowej wymiany do 2010 roku. Jednakże w natępstwie zmiany kierownictwa w radzie miasta oraz w wyniku przygotowania nowego planu oświetleniowego, w 1998 roku miasto otrzymało grant z Ministerstwa Ochrony Środowiska, który skrócił do czterech lat cały proces wymiany wszystkich ulicznych lamp rtęciowych na ekologiczne łukowe lampy z wysokociśnieniowymi żarówkami sodowymi. Przyniosło to oszczędności wynoszące około 1 000 MWh rocznie. Specjalne oświetlenie Miasto eksperymentowało również liczne nowe rozwiązania techniczne. Zbudowano wielki złożony system oświetleniowy na ruchliwym miejskim rondzie, na którym występowało poważne zagrożenie w ruchu drogowym. Wszystkie znajdujące się dotychczas słupy na rondzie zastąpiono jednym zespołem, który daje skuteczne i równomierne oświetlenie. Miasto zaprojektowało także specjalne uliczne światła dla swojego centrum, których działanie daje interesujący efekt artystyczny. Tworzą je pionowe niebieskie słupy ze zwierciadłem parabolicznym, które odbija na ulicę pionowo padające światło dając bardzo równonierne rozproszenie. Umieszczone wzdłuż słupów światłowody zmieniają w sposób ciągły barwę. Efekt ten jest całkowitym zaskoczeniem i stanowi bardzo ładną osobliwość w centrum miasta. Miasto światła Miasto promuje swój wizerunek poprzez specjalny plan oświetlenia centrum według projektu Roope Siiroinena, które tworzy szczególną atmosferę w nocy przy pomocy szeregu efektów świetlnych.. W mieście położonym niedaleko od koła podbiegunowego noce zimowe są bardzo długie, a oświetlenie otoczenia ma duże oddziaływanie. We wrześniu i październiku 2003 roku odbył się w mieście trwający miesiąc festiwal światła dla profesjonalistów. Pracownia European Lighting Designers Association – Stowarzyszenia Europejskich Projektantów Oświetlenia przygotowała układy ośiwetleniowe w sześciu miejscach miasta. Energie Cités 2003 ZDOBYTA WIEDZA Wiele władz lokalnych zwykło powierzać zarządzanie ulicznym oświetleniem swojemu zakładowi energetycznemu. W ten sposób zakład staje się równocześnie dostawcą energii elektrycznej i organizatorem ustalającym politykę oszczędzania energii elektrycznej. Naturalnie występuje sprzeczność interesów – jeśli nawet zarząd miasta jest właściecielem zakładu. Rozwiązaniem jest reorganizacja zarządania oraz takie sterowanie zarządzaniem oświetlenia budynków jakie zrealizowaliśmy. Jednakże wraz z prywatyzacją zakładów energetycznych, mogą wystąpić trudności z monopolową klauzulą na usługii. Urządzenia oświetleniowe stanowią cenny nabytek dla zakładu energetycznego i ceny zażądane przez zakład przy odsprzedaży urządzeń władzom lokalnym mogą się okazać zbyt wysokie do przyjęcia. Ogólnie występują rzeczywiste korzyści w zarządzaniu ośiwetleniem ulic. Władze lokalne, które obecnie muszą płacić za usługi oświetleniowe powinny rozważyć, czy nie korzystniej byłoby kooperować w skali regionalnej zakupując usługi oświetleniowe. Oświetlenie uliczne jest idealnym obiektem do komputeryzacji o dużej liczbie podobnych jednostek. Stworzenie bazy danych jest zasadniczym pierwszym krokiem do jakiejkolwiek poprawy programu oraz opracowania programu efektywego zarządzania. . Równocześnie jest to wyjątkowe zadanie wymagające zaangażowania specjalisty, a nie młodego pracownika miejskiego oddziału inżynieryjnego, mającego niewielki autorytet. Tak więc podstawowym przesłaniem dla lokalnych władz jest “wspólne działanie oraz zaangażowanie specjalisty”. W kontrakcie na realizację usług oświetleniowych istotnym jest zapewnienie interesu dostawcy. Wywiera on kluczowy wpływ na realizację usług zapewniających efektywne zagospodarowanie energii. Roczny kontrakt z refundacją wydatków poniesionych na zarządzanie i energię nie daje żadnej zachęty. Natomiast bardzo zachęcający może być długoterminowy kontrakt na obsługę wraz z konserwacją oraz zarządzanie, w którym kontraktor ponosi odpowiedzialność za realizację oświetlenia o określonym standardzie. WNIOSKI DLA POLITYKÓW Zdziwienie budzi, że rząd centralny w ogóle nie okazał większego zainteresowania oświetleniem ulicznym. Nadal jest to jedynie powszechnie przejawiająca się akcja zarządu miast, która umożliwia w prosty sposób zaoszczędzenie dużej ilości energii elektrycznej. Liberalizacja spowoduje, że rządy i władze miejskie, które powierzyły zarządzanie i przekazały na własność oświetlenie uliczne przedsiębiorstwom komunalnym oraz pokrywają ich rachunki staną przed w pełni realnymi problemami. Jest to wskazówka dla władz miejskich na zaniechanie działalności na froncie efektywnego zagospodarowanie energii i niebotycznie wysokich rachunków za energię elektryczną. Ogólnie dobry system zarządzania przez wladze lokalne polega na: • powierzeniu odpowiedzialności za decyzje dotyczące inwestycji energooszczędnych organizacji, która płaci rachunki – zwykle jest to zarząd miasta, • zapewnieniu zaangażowanego i specjalistycznego kierownictwa obsługującego oświetlenie, które odpowiada również za płacenie rachunków za energię (nie zawsze sprawa należy do zarządu miasta), • posiadaniu rzetelnej bazy danych celem wykorzystania jej do kierowania inwestycjami, do utrzymywania systemu w ruchu, oraz do oszacowania zużycia energii, • posiadaniu przejrzystego planu jakości oświetlenia, dostępnego na życzenie, • odpowiedzi na pytanie: czy wystarczająca jest skala korzyści z oświetlenia ulicznego oparta na niewzbudzających wątpliwości obliczeniach ekonomicznych; wiele składników (np. centrale telefoniczne) może być z powodzeniem prowadzonych na szczeblu ogólnokrajowym; oświetlenie uliczne jest idealną usługą, którą mogą prowadzić zaangażowane zespoły związane z władzami lokalnymi (małżonkowie); dlaczego czyniąc tak niewiele, nie rozważyć zrzucenia z siebie odpowiedzialności w ten sposób? Energie Cités 2003 Rząd centralny może wspomóc ten proces uzyskując korzyści, jest to jedna z najbardziej podstawowych publicznych usług oraz coś z Kopciuszka. Jasne wskazówki dla władz lokalnych mogłyby promować tego typu dobre kierowanie usługą. Ponadto liberalizacja mogłaby doprowadzić do reorganizacji oraz ulepszenia tej podstawowej usługi, oszczędzając olbrzymią liczbę MWh w procesie. DODATKOWE INFORMACJE City of Jyväskylä Technical Service Centre Kari STRÖM Tekpa, PL 4 FI-40101 JYVÄSKYLÄ Tel: +358 14 625200 Fax: +358 14 625068 E-mail : [email protected] Tel. kom.: +358 506 0972 Jyväskylan Energia Ari PIIPPO Designer, Network Services Hannikaisenkatu 17 PL 192 FI-40351 JYVÄSKYLÄ Tel: +358 14 624108 Fax: +358 14 214070 E-mail: [email protected] Tel. kom.: +358 50 552 4958 Opracowanie zostało wykonane przez Energie-Cités jako część zadania 9 Umowy Wdrożeniowej Międzynarodowej Agencji Energetycznej DSM, Zarządy Miast oraz Efektywne Zagospodarowanie Energii w Systemie Liberalnym. Dziękuję miastu Jyväskylä za współpracę. Tłumaczenie przy wsparciu Francuskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Energie Cités 2003