rozjazdy 1,5MB - Dodatki do gry TRAINZ 2004, 2006, 2009 i 2010

O rozjazdach
Wersja dostosowana do realiów i możliwości gry Trainz Railroad Simulator 2004 i 2006 oraz szablonów
rozjazdowych.
Do przechodzenia pojazdów kolejowych z jednego toru na drugi służą urządzenia zwane rozjazdami.
Rozjazd składa się z następujących części:
–
zwrotnicy, służącej do kierowania zestawów kołowych taboru z jednego toru na drugi,
–
z przecięcia szyn, zwanego krzyżownicą oraz
–
z torów łączących.
Zwrotnica składa się z dwóch przesuwanych poprzecznie i zaostrzonych szyn o specjalnym profilu, zwanych iglicami i
z dwóch nieruchomych szyn, zwanych opornicami.Szyny ułożone naprzeciw krzyżownicy wraz z szynami tocznymi
tworzą kierownicę. Stosunek wartości odchylenia toru odgałęziającego się (zwrotnego) do długości odchylenia określa
tzw. skos rozjazdu, wyrażany ułamkiem, np. 1:9, 1:10.
Rozróżnia się następujące rodzaje rozjazdów:
1.
zwyczajne: prawe i lewe;
© 2010 Trainz.krb.com.pl
Strona 1
2.
podwójne jednostronne prawe i lewe;
3.
podwójne dwustronne
4.
podwójne symetryczne;
5.
łukowe jednostronne;
6.
łukowe dwustronne;
7.
łukowe symetryczne;
© 2010 Trainz.krb.com.pl
Strona 2
8.
krzyżowe (angielskie) pojedyncze;
9.
krzyżowe podwójne;
10. krzyżowe podwójne z ruchomymi dziobami.
Uwaga: Pozycji nr 4, 5, 6, 7 i 10 nie uwzględniono w szablonach - ze względu na zbyt duży zakres promieni - często
także promień donierany jest indywidualnie.
© 2010 Trainz.krb.com.pl
Strona 3
ROZJAZDY ZWYCZAJNE I PODWÓJNE
Rozjazdy zwyczajne mają dwa kierunki jazdy i składają się ze zwrotnicy, krzyżownicy z dwiema kierownicami i z
torów łączących.
Rozjazdy podwójne jednostronne i dwustronne mają trzy kierunki jazdy i składają się z dwóch zwrotnic, trzech
krzyżownic, sześciu kierownic i z torów łączących. Rozjazdy te są prawe i lewe, przy czym w rozjazdach dwustronnych
pierwsza zwrotnica jest prawa a druga lewa lub odwrotnie.
Rozjazdy podwójne symetryczne mają również trzy kierunki jazdy, przy czym składają się ze zwrotnicy, mającej dwie
opornice i cztery iglice, z trzech krzyżownic, czterech kierownic i z torów łączących.
Rozjazdy podwójne jednostronne, dwustronne oraz symetryczne, które mają dwie krzyżownice w każdym kierunku
jazdy oraz krótkie odcinki szyn, powodują wstrząsy w czasie jazdy; tych rozjazdów nie wolno układać w torach
głównych. Zastosowanie ich w innych torach wymaga każdorazowo specjalnych zezwoleń, a stosuje się je tam, gdzie
brak jest miejsca na ułożenie dwóch lub więcej rozjazdów zwykłych, np. na stacjach rozrządowych, w warsztatach
kolejowych, w hutach. Należy również zaznaczyć, że prędkość jazdy po rozjazdach podwójnych powinna być
ograniczona. Jeżeli więc rozjazd podwójny zastąpi się dwoma rozjazdami zwyczajnymi, to dzięki temu zwiększa się
bezpieczeństwo ruchu pociągów, a jednocześnie zmniejsza się koszty utrzymania, ponieważ koszty utrzymania
rozjazdów podwójnych są znacznie większe od kosztów utrzymania rozjazdów zwyczajnych.
ROZJAZDY ŁUKOWE
Rozjazdy łukowe jednostronne, dwustronne i symetryczne mają dwa kierunki jazdy i składają się ze zwrotnicy,
krzyżownicy z kierownicami oraz torów łączących.
Rozjazdy łukowe są wykonywane z podstawowych konstrukcji rozjazdów.
ROZJAZDY KRZYŻOWE
Rozróżnia się dwa rodzaje rozjazdów krzyżowych: pojedyncze i podwójne. Tak w jednych jak i w drugich iglice
mieszczą się w granicach czworoboku rozjazdu, lub leżą poza granicami czworoboku.
Rozjazdy krzyżowe z iglicami w granicach czworoboku rozjazdu
Rozjazd krzyżowy pojedynczy otrzymuje się przez wbudowanie jednostronnego połączenia w dwa krzyżujące się
proste tory, przy czym rozjazd taki składa się z dwóch krzyżownic zwyczajnych, dwóch krzyżownic podwójnych,
dwóch zwrotnic oraz torów łączących. Rozjazd krzyżowy pojedynczy ma trzy kierunki jazdy. Rozjazd krzyżowy
podwójny otrzymuje się przez wbudowanie dwóch połączeń A-B oraz C-D w krzyżujące się tory proste, przy czym
rozjazd taki składa się z dwu krzyżownic zwyczajnych i dwóch krzyżownic podwójnych, czterech zwrotnic oraz torów
łączących. Rozjazd krzyżowy podwójny ma cztery kierunki jazdy.
© 2010 Trainz.krb.com.pl
Strona 4
Rozjazdy krzyżowe z iglicami poza granicami czworoboku rozjazdu
Rozjazd krzyżowy pojedynczy otrzymuje się przez wbudowanie jednostronnego połączenia A-B w dwa krzyżujące się
tory proste w ten sposób, że tok zewnętrzny tego połączenia przecina jeden tok każdego z obu krzyżujących się torów.
Rozjazd ten ma trzy kierunki jazdy i składa się z następujących zasadniczych części: dwóch krzyżownic podwójnych,
dwóch krzyżownic dwukrotnych, dwóch zwrotnic oraz torów łączących. Rozjazd krzyżowy podwójny otrzymuje się
przez wbudowanie dwóch połączeń A-B i C-B w dwa krzyżujące się tory proste tak, że zewnętrzne toki połączeń
przecinają po jednym toku każdego z obu krzyżujących się torów.
Rozjazd ten ma cztery kierunki jazdy i składa się z następujących zasadniczych części: dwóch krzyżownic podwójnych,
dwóch krzyżownic trzykrotnych (do rozjazdów krzyżowych podwójnych), czterech zwrotnic oraz torów łączących.
SKRZYŻOWANIA TORÓW
Oprócz rozjazdów, które umożliwiają przejście taboru z jednego toru na drugi, istnieją skrzyżowania torów, układane w
miejscu przecięcia dwu torów w jednym poziomie. Skrzyżowanie torów składa się z dwóch krzyżownic zwyczajnych,
dwóch krzyżownic podwójnych oraz torów łączących.
© 2010 Trainz.krb.com.pl
Strona 5
PODZIAŁ, DOBÓR I TYPY ROZJAZDÓW
Rozjazdy dzielą się według:
–
promienia łuku toru zwrotnego (są stosowane łuki o promieniach: 1200 m, 760 m, 500 m, 300 m, 190 m),
–
skosów (są stosowane skosy małe: 1:18,5, 1:14, 1:12, zasadniczy 1:9, duże: 1:7,5, 1:6,6).
Rozjazdy o promieniach łuków 760 m i skosie 1 : 14 obecnie nie są produkowane z powodu braku sygnalizacji dla
prędkości na odgałęzienie 80 km/h.
Stosowanie tych rozjazdów jest bardziej celowe i korzystniejsze niż stosowanie rozjazdów1200—1 : 18,5, ponieważ są
one krótsze o około 10 m oraz posiadają te same skosy co produkowane rozjazdy o promieniach 500 m i 300 m. Skos
1 : 14 ułatwia wszelkiego rodzaju połączenia rozjazdowe, zaś skos 1 : 18,5 wymaga dodatkowych skrzyżowań torów 1 :
18,5 i 1 : 11,515 z ruchomymi dziobami w krzyżownicach podwójnych.
W torach głównych powinny być układane rozjazdy o skosach nie większych niż 1 : 9.Rozjazdy o skosach większych
można stosować tylko w torach bocznych. Stosowanie rozjazdów o skosach większych niż 1 : 6,6, wymaga uzyskania
zgody zarządu kolei.
Z punktu widzenia potrzeb eksploatacyjnych należy kierować się następującymi wytycznymi przy doborze skosów i
promieni rozjazdów:
1.
W drogach zwrotnicowych, dla pociągów jadących bez zatrzymania, należy stosować takie rozjazdy, aby
umożliwiały jazdę po torze zasadniczym z maksymalną prędkością dopuszczalną na szlaku. Projektowanie
nowych rozjazdów krzyżowych w torach głównych zasadniczych dla prędkości V>100 km/h może być
dopuszczone tylko w drodze wyjątku, o ile warunki miejscowe nie pozwalają na uzyskanie rozwiązania bez
tych rozjazdów. Prędkość musi być wtedy ograniczona do 100 km/h. Projektowania rozjazdów krzyżowych w
torach głównych zasadniczych należy unikać nawet dla prędkości V<100 km/h.
2.
W drogach zwrotnicowych dla pociągów wjeżdżających, gdzie nie są dopuszczalne jazdy bez zatrzymania,
należy przy projektowaniu rozjazdów uwzględniać prędkość wjazdu pociągów, zależną od odległości do
miejsca zatrzymania czoła najszybszego pociągu. Dla pociągów pasażerskich należy, z wyjątkiem rozjazdów
krzyżowych, stosować co najmniej rozjazdy o promieniu 300 m i skosie 1:9. Na istniejących liniach
drugorzędnych i liniach znaczenia miejscowego zezwala się stosować rozjazdy o promieniach 190m z tym,
że przy wymianie należy uwzględnić możliwość zastąpienia ich rozjazdami o promieniu 300 m.
3.
W drogach zwrotnicowych dla pociągów wyjeżdżających po zatrzymaniu na stacji należy, z wyjątkiem
rozjazdów krzyżowych, stosować rozjazdy o promieniu 300 m i skosie 1:9. Jeśli rozjazdy leżą na tyle daleko
od miejsca zatrzymania pociągu, że mogą być na nich osiągane prędkości V>40 km/h, należy dobierać
rozjazdy dostosowane do osiąganych prędkości. Przy mniejszym obciążeniu, jeśli V<40 km/h mogą być
stosowane rozjazdy o promieniu 190 m.
4.
Rozjazdy o promieniu 1200 m i skosie 1:18,5 stosuje się w torach, gdzie dozwolona prędkość na odgałęzieniu
bez przechyłki wynosi 100 km/h i jest konieczna ze względów ruchowych.
5.
Rozjazdy o promieniu 500 m i skosie 1:12 stosuje się w torach, gdzie dozwolona prędkość na odgałęzieniu bez
przechyłki wynosi V<60 km/h. Zamiast rozjazdu o skosie 1:12 z krzyżownicą łukową można stosować rozjazd
© 2010 Trainz.krb.com.pl
Strona 6
o skosie 1:14 z krzyżownicą prostą w torach równoległych (odległych o 3,5 m), jeżeli przy skosie 1:12 nie
otrzyma się koniecznej wstawki prostej przy połączeniu tymi rozjazdami dwóch torów równoległych.
6.
Rozjazdy o promieniu 300 m i skosie 1:9 stosuje się zgodnie z postanowieniami punktów 1, 2 i 3.
7.
Rozjazdy o promieniach 190 m i skosie 1:9 stosuje się w torach, gdzie dozwolona prędkość na odgałęzieniu
bez przechyłki wynosi 40 km/h. Należy unikać układania tych rozjazdów w torach głównych zasadniczych
linii magistralnych, pierwszorzędnych i drugorzędnych.
8.
Rozjazdy o promieniu 190 m i skosach: 1:7,5 stosuje się w torach stacji rozrządowych oraz bocznic.
Rozjazdy skupione stosuje się wyjątkowo w razie braku miejsca. Niedopuszczalne jest stosowanie ich w torach
głównych zasadniczych w układach normalnotorowych.
Rozjazdy łukowe (jednostronne i dwustronne) stosuje się w torach położonych na łuku, w celu otrzymania linii łukowej
bez wstawki prostej w przypadkach uzasadnionych brakiem miejsca, dążeniem do poprawy układu geometrycznego itp.
Niepożądane są podwójne połączenia torów równoległych, zwłaszcza w torach głównych zasadniczych.
Liczba rozjazdów układanych w torach głównych zasadniczych powinna być ograniczona ze względów
eksploatacyjnych do niezbędnego minimum. Na linii dwutorowej rozjazdy powinny być tak układane, aby normalny
ruch po nich odbywał się w kierunku z ostrza.
© 2010 Trainz.krb.com.pl
Strona 7
Rozjazd zwyczajny
ZASADNICZE CZĘŚCI SKŁADOWE I ELEMENTY GEOMETRYCZNE ROZJAZDU ZWYCZAJNEGO
Rozjazd zwyczajny składa się z trzech zasadniczych części:
— zwrotnicy,
— krzyżownicy z kierownicami i szynami tocznymi,
— torów łączących.
Tor prosty w rozjeździe nazywa się torem zasadniczym, a łukowy tor odgałęziający się - torem zwrotnym. Tor
zasadniczy i tor zwrotny mają toki zewnętrzne i wewnętrzne. Toki zewnętrzne tworzą szyny, leżące po zewnętrznej
stronie łuku zwrotnego.
Zasadniczymi częściami składowymi i elementami geometrycznymi rozjazdu zwyczajnego są:
–
początek rozjazdu 1 (w styku przediglicowym),
–
koniec rozjazdu 2 (w styku za krzyżownicą)
–
środek geometryczny rozjazdu 0, który jest punktem przecięcia osi toru zasadniczego z osią toru zwrotnego,
–
promień R łuku toru zwrotnego,
–
kąt rozjazdu a (kąt między osiami toru zasadniczego i zwrotnego),
–
skos rozjazdu - tg a - wyrażony ułamkiem zwyczajnym z jednością w liczniku,
–
ostatnia podrozjazdnica 3 rozjazdu,
–
iglice 4,
–
opornice 5,
–
krzyżownica 6,
–
szyny skrzydłowe 7,
–
kierownice 8,
–
szyny łączące 9 (szyny między zwrotnicą a krzyżownicą),
–
trójkąt rozjazdu AOB (znajduje się on również w rozjazdach łukowych).
© 2010 Trainz.krb.com.pl
Strona 8
ZWROTNICA
Zwrotnica składa się z dwóch iglic i dwóch opornic. W toku zewnętrznym toru zwrotnego leży iglica łukowa, która
przylega powierzchnią obrobioną do opornicy prostej, leżącej w toku zewnętrznym toru zasadniczego. Natomiast w
toku wewnętrznym toru zasadniczego leży iglica prosta, która przylega do opornicy łukowej, leżącej w toku
wewnętrznym toru zwrotnego.
W iglicy rozróżnia się początek iglicy (ostrze) oraz koniec iglicy.
KRZYŻOWNICA
W miejscu przecięcia się toków szynowych w rozjazdach stosuje się urządzenia zwane krzyżownicami. Krzyżownica
umożliwia swobodne przejście w jednym poziomie kół taboru przez miejsce krzyżowania się szyn.
Krzyżownica składa się z dzioba, dwóch szyn skrzydłowych i dwóch kierownic z dwiema szynami tocznymi.
© 2010 Trainz.krb.com.pl
Strona 9
RODZAJE KRZYŻOWNIC
Krzyżownice dla rozjazdów zwyczajnych, krzyżowych oraz skrzyżowań torów dzieli się na:
–
krzyżownice zywczajne,
–
krzyżownice podwójne,
–
krzyżownice dwukrotne do rozjazdów krzyżowych pojedynczych,
–
krzyżownice tzykrotne do rozjazdów krzyżowych podwójnych.
Krzyżownice zwyczajne stosuje się w rozjazdach zwyczajnych, rozjazdach krzyżowych z iglicami leżącymi w
granicach czworoboku rozjazdu i w skrzyżowaniach torów. Krzyżownice podwójne stosuje się w rozjazdach
krzyżowych skrzyżowaniach torów. Krzyżownice dwukrotne i trzykrotne stosuje się w rozjazdach krzyżowych z
iglicami leżącymi poza granicami czworoboku rozjazdu (zamiast krzyżownic zwyczajnych) o skosie 1:9 i o
promieniach: 300 i 500m.
Kierownice w krzyżownicach zwyczajnych służą do prowadzenia koła zestawu kołowego przez luźną przestrzeń,
znajdującą się między gardzielą (najmniejsza przestrzeń między szynami skrzydłowymi) a początkiem ostrza dzioba, w
taki sposób, aby obrzeże koła trafiło w odpowiedni żłobek przy dziobie. Zestaw kołowy, przechodząc przez
krzyżownicę, ociera się wewnętrzną powierzchnią obrzeża o boczną powierzchnię kierownicy i dzięki temu nastawia
obrzeże drugiego koła zestawu kołowego we właściwym kierunku. Ma to duże znaczenie przy toczeniu się pojazdów na
ostrze dzioba. Kierownice są przymocowane wkładkami i śrubami do szyn tocznych w torze zasadniczym i zwrotnym
rozjazdu naprzeciw gardzieli krzyżownicy.
© 2010 Trainz.krb.com.pl
Strona 10
Skrzyżowania torów i rozjazdy krzyżowe
Przecięcie dwóch torów AB i CD w jednym poziomie nazywa się skrzyżowaniem torów. Stosowane zasadnicze
skrzyżowania torów mają skos 1:9 oraz krzyżownice zwyczajne i podwójne. Odległość środka krzyżownic od końca
skrzyżowania jest taka sama jak w rozjazdach krzyżowych z iglicami łukowymi, leżącymi w granicach czworoboku
rozjazdu o tym samym skosie.
Skrzyżowanie torów o skosie 1:9 stanowi szkielet rozjazdów krzyżowych pojedynczych i podwójnych z iglicami
leżącymi w granicach czworoboku rozjazdu oraz z iglicami leżącymi poza granicami czworoboku rozjazdu.
© 2010 Trainz.krb.com.pl
Strona 11
O skosach
Skos rozjazdu to parametr, który mówi nam, jak bardzo "ostro" odchodzi tor zwrotny od zasadniczego. Parametr ten
podaje się dla końca rozjazdu.
Z tej wartości wprost wynika (i można łatwo to zrobić w TRS) kierunek toru zwrotnego (kąt do toru zasadniczego):
Jeśli skos wynosi np. 1:9, to oznacza to, że na długości 9m tor odchodzi o 1m w bok. Na długości 18m będą to 2 metry
w bok, na 90m - 10m w bok. To są jakby wartości boków trójkąta, jeden po torze "na wprost" a drugi prostopadły do
niego. W przypadku rozjazdów wierzchołek tego trójkąta znajduje się (w uproszczeniu) w środku długości rozjazdu.
Niech obraz będzie za tysiąc słów:
Ze skosu wynika bezpośrednio kąt między torem zasadniczym a zwrotnym, co widać z rysunku. Zależność jest taka, że
im mniejszy skos (czyli WIĘKSZA wartość po 1: ), tym łagodniej, pod mniejszym kątem, odchodzi tor "w bok".
Oczywiście w drugą stronę tak samo - im mniejsza wartość, tym "ostrzejszy" jest rozjazd. Wystarczy porównać sobie
kąty zwrotu i skosy w tabelce przy szablonach.
Od wartości skosów zależą także (a raczej są z nimi powiązane) promienie toru zwrotnego w rozjazdach. Co to jest
promień łuku - mam nadzieję, że nikomu tłumaczyć nie muszę...
Wiadomo, że im łagodniejszy łuk (większy promień), tym mniejszy będzie kąt, pod którym na końcu rozjazdu będą
odchodziły od siebie tory.
Na koniec bardzo ważny parametr - prędkość dopuszczalna dla jazdy "na bok". Ona także zależy od skosu (i, co
oczywiste, od promienia łuku toru zwrotnego, te parametry są ze sobą ściśle powiązane). Wiadomo, że na "ostrym" łuku
(duży skos, czyli mała liczba po 1: ) nie można jechać szybko, bo pociąg, mówiąc kolokwialnie, "nie wyrobi się na
zakręcie". Więc rozjazdy o dużym skosie nie nadają się do szybkiej jazdy "na bok".
Najczęściej używanym skosem na polskich kolejach jest skos 1:9. Ten skos ma większość rozjazdów zwyczajnych i
krzyżowych, które codziennie widzimy na stacjach.
Używając jednego, typowego skosu rozjazdu, mamy ogromne ułatwienie przy budowie większych głowic
rozjazdowych (np połączenie wiązki równoległych torów) - wszystko do siebie pasuje, nie trzeba dawać łuczków
wyrównawczych itp.
W tym skosie mamy następujące typy rozjazdów:
Rozjazdy zwyczajne (Rz):
Rz-1:9-300
Rz-1:9-190
o promieniach 190m i 300m;
Rozjazdy krzyżowe:
pojedyncze
Rkp-1:9-190
Rkp-1:9-300
podwójne
Rkpd-1:9-190
© 2010 Trainz.krb.com.pl
Strona 12
Rkpd-1:9-300
Rkpd-1-9-500
Oprócz tego w tym skosie są rozjazdy skupione (podwójne) i skrzyżowanie torów, które w "realnym" świecie występuje
jako samodzielna konstrukcja torowa, podobnie jak rozjazd.
Z tych elementów można zbudować praktycznie każdy wymyślony układ torowy, cały czas zachowując jednakowy kąt
zwrotu (kąt między torami).
Uwaga - rozjazdy krzyżowe Rkp-1:9-300, Rkpd-1:9-300 i Rkpd-1:9-500 są konstrukcjami specjalnego typu,
praktycznie w Polsce nie spotykanymi (rozjazdy Besselera).
Rozjazdy o skosie 1:7,5 używane są w torach bocznych, tam, gdzie nie ma jazd pociągowych, a tylko i wyłącznie jazdy
manewrowe (25 km/h). Spowodowane jest to dużym skosem i małym promieniem. Druga odmiana długości powstała
dla łatwiejszego "upchnięcia" większej ilości rozjazdów - cały rozjazd jest krótszy od odmiany I o prawie 5 metrów,
więc jest to spore ułatwienie.
Skosy małe stosuje się tam, gdzie chcemy przepuszczać pociągi "na bok" z większą prędkością.
Poniżej zestawienie promieni torów zwrotnych, powiązanych skosów i dopuszczalnych prędkości "na bok":
1200m-1:18,5 - 100 km/h
760m - 1:14 - 80 km/h
500m - 1:14 albo 1:12 - 60 km/h
300m - 1:9 - 50 km/h
190m - 1:9 - 40 km/h
190m - 1:7,5 - 20 km/h
Podane prękości są prędkościami ze względu na geometrię.
Uwagi:
- Prędkość 80km/h nie ma obrazu sygnałowego w polskiej sygnalizacji, a PKP z uporem godnym lepszej sprawy
zapomina o istnieniu wskaźnika W21 - stąd rozjazdy o promieniu 760m na PKP nie występują - sygnalizowana będzie i
tak prędkość 60km/h, więc można dać rozjazd 1:12-500, który jest tańszy i krótszy od 760-tki, a efekt ruchowy będzie
taki sam;
- prędkość 50 km/h jest prędkością obliczoną dla promienia 300m - na kolei stosuje się prędkość 40km/h, jako zaletę
należy przyjąć zmniejszone zużycie elementów nawierzchni dla jazd "w bok"
- Prędkość 20km/h - stąd rozjazdy o skosie 1:7,5 stosuje się tylko i wyłącznie w torach manewrowych, tam, gdzie nie
jeździ się szybciej, niż 20km/h.
© 2010 Trainz.krb.com.pl
Strona 13