International Commercial Arbitration. Polish/Austrian Twin Conference

Marek Jeżewski
adiunkt w Katedrze Prawa Międzynarodowego i Europejskiego WPiA Uniwersytetu
Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
Sprawozdanie z konferencji
pt. „International Commercial
Arbitration. Polish/Austrian Twin
Conference” (Wiedeń, 3.12.2010 r.)1
Konferencja poświęcona międzynarodowemu arbitrażowi handlowemu, która odbyła się 3.12.2010 r. w Wiedniu, otworzyła cykl bliźniaczych konferencji organizowanych
wspólnie przez Austrian Arbitration Association (AAA) oraz Sąd Arbitrażowy przy Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych Lewiatan. W konferencji, obok czołowych
praktyków arbitrażu austriackiego i polskiego, udział wzięli przedstawiciele świata nauki,
administracji, a także założyciele stowarzyszenia młodych arbitrów (YAPP – Young Arbitration Practitioners in Poland), którzy mieli okazję po raz pierwszy przedstawić swoją
organizację oraz plan działania.
Inicjatorami spotkania byli: dr Jenny Power (Freshfields Bruckhaus Deringer Vienna),
dr Beata Gessel-Kalinowska vel Kalisz (Kancelaria GESSEL, wiceprezes Sądu Arbitrażowego
przy PKPP Lewiatan) oraz dr Wolfgang Hahnkamper (Neudorfer Rechtsanwälte).
W wystąpieniu otwierającym zasadniczą część konferencji dr W. Hahnkamper zwrócił
uwagę na rosnące znaczenie arbitrażu jako formy rozwiązywania sporów w globalizującym
się świecie. Podkreślił także, że świat arbitrażowy powinien patrzeć w kierunku regionu
Azji i Pacyfiku, jako potencjalnego źródła dalszego rozwoju. Ponadto W. Hahnkamper opowiedział o działalności Austrian Arbitration Association, zwracając uwagę na charakter
­non-profit tej organizacji. Następnie prof. Andrzej Szumański przywitał uczestników konferencji w imieniu Sądu Arbitrażowego przy PKPP Lewiatan, a także opowiedział o historii
Sądu, akcentując przy tym jego rosnące znaczenie. Przedstawił także zasadnicze zmiany
w regulaminie arbitrażowym Sądu, obejmujące przede wszystkim unormowanie tzw. procedury przyspieszonej (short-track) oraz przyjęcie w ramach Sądu kodeksu etycznego arbitrów.
Konferencja została podzielona na trzy panele tematyczne. Pierwszy poświęcony był
krajobrazowi arbitrażowemu w Polsce. Przewodniczącym tego panelu dyskusyjnego
był prof. Jerzy Rajski (UW). Jako główny prelegent wystąpił prof. Stanisław Sołtysiński (Sołtysiński, Kawecki & Szlęzak), który wygłosił referat pt. „Where is Poland located on the map
of international arbitration”. Przedstawił w nim „prehistorię” arbitrażu międzynarodowego
1 Autor
pragnie podziękować kancelarii Clifford Chance za umożliwienie mu udziału w konferencji.
Kwartalnik ADR • Nr 2(14)/2011
145
Jeżewski
w Polsce i zwrócił uwagę, że Część piąta KPC, zawierająca regulację polskiego postępowania
arbitrażowego, w 80% ma swoje źródło w prawie austriackim, natomiast w 20% w prawie
niemieckim. Temat referatu stał się okazją do omówienia podstawowych cech polskiego arbitrażu, w tym reguł zapewniających równość stron czy dotyczących zdatności arbitrażowej.
Profesor S. Sołtysiński poświęcił również kilka uwag arbitrażowi inwestycyjnemu, który
odgrywa coraz większą rolę w polskiej praktyce arbitrażowej. Prelegent zawarł w swoim
wystąpieniu szereg uwag krytycznych pod adresem tej formy arbitrażu zwracając uwagę, że wbrew pierwotnej idei, nie tworzy ona równych szans inwestycyjnych, przyczynia
się natomiast do dyskryminacji państw przyjmujących inwestycję. Kolejnym prelegentem
w pierwszym panelu była dr Beata Gessel-Kalinowska vel Kalisz, która przedstawiła historyczny rozwój Sądu Arbitrażowego przy PKPP Lewiatan. W ujęciu statystycznym rozwój
ten polega przede wszystkim na geometrycznym przyroście spraw, zarówno skierowanych
do Sądu (46 spraw), jak i zakończonych wyrokiem arbitrażowym (18 wyroków). Jeśli chodzi
o średnią wartość sporu, to sięga ona kwoty 1,5 mln zł. Referentka zwróciła także uwagę
na zaangażowanie Sądu w promocję arbitrażu jako najbardziej przychylnej przedsiębiorcom
metody rozwiązywania sporów. Podkreśliła też, że liczne wydarzenia związane z arbitrażem organizowane przez Sąd cieszą się dużą popularnością. Sąd może się pochwalić m.in.
organizacją międzynarodowej konferencji pt. „Dispute Resolution in M&A Transactions:
Tactics, Challenges, Defences”, a także rozpoczęciem cyklu Warsztatów Arbitrażowych dla
Pełnomocników we współpracy z londyńskim Chartered Institute of Arbitrators.
Kolejna część pierwszego panelu była poświęcona zagadnieniu dominacji mężczyzn
w świecie arbitrażu i przyczynom takiego zjawiska. W tej sesji udział wzięli: r. pr. Monika
Hartung (Wardyński & Wspólnicy), adw. Mirèze Philippe (Międzynarodowa Izba Handlowa w Paryżu) oraz Krzysztof Stefanowicz (Salans). Uczestnicy zwrócili uwagę, że natura
arbitrażu, jako polubownej metody rozwiązywania sporów mogłaby w większym stopniu
uwzględniać czynnik feministyczny. Niedostatkom w tym zakresie miałaby zaradzić organizacja ArbitralWomen, w której działalność zaangażowane są obie współorganizujące
konferencję instytucje.
Następnie dr Rafał Morek (K&L Gates) zaprezentował jedną z najcenniejszych inicjatyw Sądu Arbitrażowego przy PKPP Lewiatan, tj. e-Przegląd Arbitrażowy, wydawany
jako kwartalnik w językach polskim i angielskim. Jako dodatkowe zalety e-Lewiatana
wymienił jego elektroniczny charakter, zapewniający szerszy dostęp, a tym samym większą promocję Sądu i arbitrażu.
Bardzo ciekawe było wystąpienie prof. Gerharda Wegena (Gleiss Lutz), który temat
miejsca Polski na mapie arbitrażowej przedstawił z perspektywy niemieckiej. Prelegent
przychylnie odniósł się do oparcia polskiego prawa arbitrażowego na modelu UNCITRAL
z 1985 r. Ponadto zwrócił także uwagę na rosnące znaczenie Polski jako coraz istotniejszego punktu na mapie arbitrażu międzynarodowego. Pierwszy panel został podsumowany
przez dr. Manfreda Heidera (Vienna International Arbitration Centre – VIAC), który
przedstawił także działalność swojej instytucji arbitrażowej, w tym zmiany regulaminu
wprowadzone w 2006 r. i dotyczące przede wszystkim recepcji unormowań regulaminu
UNCITRAL dotyczących organu nominującego.
146
Kwartalnik ADR • Nr 2(14)/2011
Sprawozdanie z konferencji pt. „International Commercial Arbitration.
Drugi panel dyskusyjny był zatytułowany „Arbitration Courts and Arbitral Procedure”
i poświęcony fundamentalnym zagadnieniom dotyczącym istoty i praktyki arbitrażu międzynarodowego. Dyskusja objęła więc takie tematy jak: charakter sporu arbitrażowego,
rolę arbitra w zarządzaniu procesem, znaczenie ugody w toku postępowania arbitrażowego oraz kwestie dowodowe. Panelowi przewodniczył adw. Tomasz Wardyński (Wardyński
& Wspólnicy). Przewodniczący dokonał krótkiej charakteryzacji podstawowych zagadnień i podkreślił szczególną rolę arbitra jako podmiotu zarządzającego sporem. Głównym
przedmiotem dyskusji była kwestia podejścia arbitra do procesu arbitrażowego. Zdaniem
adw. Pawła Pietkiewicza (CMS Cameron McKenna), arbiter powinien dążyć do polubownego zakończenia sporu, a więc w sposób aktywny zachęcać strony do zawarcia ugody.
Jak jednak zauważyli dr Nikolaus Pitkowitz (Graf & Pitkowitz), prof. Irene Welser (Cerha
Hempel Spiegelfeld Hlawati), a także Krzysztof Stefanowicz, który zabrał głos z sali, tak
rozumiana rola arbitra może podważać jego bezstronność, a w konsekwencji prowadzić
do jego wyłączenia. Jak podkreśliła prof. Irene Welser, konsensualny charakter arbitrażu
oznacza, że arbiter powinien przyjąć pozycję zorientowaną na strony i ich spór. Dodatkowe wątpliwości wzbudziło brzmienie § 52 Regulaminu Sądu Arbitrażowego przy PKPP
Lewiatan, zgodnie z którym „Zespół orzekający powinien w toku postępowania nakłaniać strony do zawarcia ugody”. Tę część konferencji podsumował Florian Kremslehner,
wskazując na zbieżność systemu austriackiego i polskiego arbitrażu.
Ostatni panel został poświęcony idealnemu modelowi relacji między sądami powszechnymi i trybunałem arbitrażowym. Moderatorem dyskusji był Anton Baier (Baier Böhm).
Jak wskazał pierwszy prelegent, adw. Bartosz Krużewski (Clifford Chance), sąd powszechny
może odgrywać rolę, wówczas gdy strony nie są w stanie porozumieć się co do ustalenia
składu arbitrażowego lub nominacji członków trybunału. Zgodnie z art. 1172 KPC, gdy
arbitra lub arbitra przewodniczącego nie wskazał organ nominacyjny w odpowiednim terminie, sąd powszechny może działać w charakterze zastępczego organu nominacyjnego.
Na podobną rolę sądów powszechnych w Austrii wskazał Philipp Peters (Konrad & Justich).
Ponadto sądy te mają szczególne znaczenie w kontekście postępowania o uchylenie wyroku
arbitrażowego. Inne aspekty relacji między sądami powszechnymi a trybunałami arbitrażowymi zostały podkreślone w wystąpieniu dr. Gerolda Zeilera (Schönherr). Zwrócił on
uwagę na zagadnienie środków zabezpieczających w postępowaniu arbitrażowym i rolę
sądów powszechnych w prawie austriackim w tym zakresie. W niektórych przypadkach
zwrócenie się do sądu w celu zabezpieczenia roszczenia jest dla strony sporu korzystniejsze
z różnych względów (np. z uwagi na koszty). Jak zauważył adw. Bartosz Krużewski, podobne
względy mogą przemawiać za zwróceniem się do sądu powszechnego w celu zabezpieczenia
roszczenia w polskim porządku prawnym.
Problematyce współpracy między sądami powszechnymi a trybunałem arbitrażowym
w kontekście postępowania dowodowego poświęciła swoje wystąpienie dr Agnieszka Lizer-Klatka (Popiołek Adwokaci i Doradcy). Omawiana relacja jest szczególnie istotna
wówczas, gdy danej czynności dowodowej nie można przeprowadzić przed trybunałem
arbitrażowym.
Komentarz do wystąpień w ostatnim panelu wygłosili: Florian Haugeneder (Wofl Theiss)
oraz adw. Kamil Zawicki (Kubas Kos Gaertner). Obaj uczestnicy dyskusji zwrócili uwagę
Kwartalnik ADR • Nr 2(14)/2011
147
Jeżewski
na występującą niekiedy konieczność ingerencji sądów powszechnych ze względu na efektywność postępowania arbitrażowego. Takie stwierdzenie powoduje, że ustalenie lokalizacji arbitrażu stanowi bardzo ważne zagadnienie z punktu widzenia reguł rządzących
omawianymi relacjami.
Last but not least wystąpienie zamykające, poświęcone ewolucji arbitrażu inwestycyjnego, przedstawił prof. Christoph Schreuer (Wolf Theiss), jeden z najwybitniejszych
ekspertów w tej dziedzinie. Prelegent w skondensowanej formie przedstawił podstawowe
zagadnienia dotykające specyfiki arbitrażu inwestycyjnego w porównaniu z typowym
arbitrażem handlowym. Zwrócił również uwagę na podstawowe problemy definicyjne,
wpływające na często pojawiający się zarzut co do braku przewidywalności wyroków.
Ponadto podkreślił problemy związane z legitymizacją arbitrażu inwestycyjnego, w ramach którego roszczenia skierowane są de facto do społeczeństwa państwa pozwanego.
Profesor Ch. Schreuer omówił także niezwykle ciekawą problematykę wpływu prawa UE
na arbitraż inwestycyjny, zwłaszcza po wejściu w życie Traktatu Lizbońskiego, który włączył w zakres wspólnej polityki handlowej UE także ochronę bezpośrednich inwestycji
zagranicznych.
Konferencja stworzyła bardzo cenną możliwość wymiany myśli i doświadczeń praktyków oraz naukowców zajmujących się arbitrażem międzynarodowym w Polsce i Austrii.
Nie do końca sformalizowana formuła pozwoliła na prawdziwie żywą dyskusję dotykającą
kluczowych zagadnień, związanych z istotą arbitrażu, rolą arbitra czy relacjami z sądami
powszechnymi. Z tego względu konferencja ta niewątpliwie wpisuje się w politykę Sądu
Arbitrażowego przy PKPP Lewiatan jak najszerszej promocji polskiego arbitrażu. Jednym
z kolejnych etapów tej działalności będzie następna „bliźniacza”, polsko-austriacka konferencja arbitrażowa, która odbędzie się 17.6.2011 r. w Warszawie2.
2 Informacje
148
na temat konferencji znajdują się na stronie www.sadarbitrazowy.org.pl.
Kwartalnik ADR • Nr 2(14)/2011