Eryk Pomorski - Alergia.org.pl

III
POMORSKIE
W A R S Z TA T Y
ALERGOLOGICZNE
Eryk Pomorski
Dr n. med.
Kajetan Baranowski
Trzebiatów
W³adca Trzech Królestw
N
iewielu jest w³adców, o których dawni
i wspó³czeœni wypowiedzieli równie skrajne
opinie, jak o Eryku Pomorskim - ksiêciu
Pomorza i królu ca³ej Skandynawii. Nienawidzili go i
zwalczali hanzeaci. Wrogiem by³ dla hrabiów
Holsztynu i ksi¹¿¹t Meklemburgii. Szwedzi zarzucali
mu obsadzanie zamków Niemcami i S³owianami.
Duñczycy i Norwegowie nie szczêdzili mu zarówno
pochwa³ za umacnianie królestw i rozwój handlu,
jak i s³ów krytyki. By³ ukochanym bratem cesarza
Zygmunta Luksem-burskiego i niedoœcig³ym
wzorem dla ksi¹¿¹t pomorskich. Równoczeœnie by³
nazywany ukochanym synem koœcio³a i wielkim
w³adc¹ Skandynawii. Stawiano mu pomniki i pisano
paszkwile i poematy. Dopiero obecna historiografia
obiektywnie podchodzi do jego panowania.
Niewiele jest informacji w polskich ksi¹¿kach do
nauki historii o skandynawskim królu i ksiêciu
Pomorza, a przecie¿ patrz¹c z perspektywy
naszych czasów musimy stwierdziæ, ¿e Eryk I by³
najpotê¿niejszym w³adc¹, jakiego wyda³a ziemia
pomorska. Gdyby dalekosiê¿ne plany Eryka trafi³y
na podatny grunt dosz³oby ju¿ w XV wieku do
zjednoczenia znacznej czêœci Europy, pod ber³em
Bogus³awa IX i Jadwigi, córki Jagie³³y. Ju¿ wówczas
powsta³aby po³¹czona Europa od Islandii
i Atlantyku a¿ po Morze Czarne. Król Eryk pierwszy
sformu³owa³ doktrynê "Dominium Maris Baltici".
Zosta³a ona przyjêta przez póŸniejszych królów
szwedzkich i zrealizowana. W dniu 17 czerwca
1997 roku obchodzono jubileusz 600-lecia koronacji, tego najwiêkszego dar³owianina, na króla
Skandynawii w Kalmarze. Dar³owo, w którym siê
urodzi³ w roku 1382 i gdzie w roku 1459 z³o¿ono do
grobu cia³o króla, godnie uczci³o jego pamiêæ.
W czasie "Dni Eryka", z udzia³em delegacji zagranicznych wspó³pracuj¹cych z Dar³owem miast:
Hassieholm w Szwecji, Nexo w Danii, w³adz
wojewódzkich, miejskich i biskupa koszaliñskoko³obrzeskiego wmurowano i ods³oniête dwie
tablice pami¹tkowe poœwiêcone Erykowi,
ufundowane przez Towarzystwo Przyjació³ Ziemi
Dar³owskiej. Jedna z nich znajduje siê na granitowym obelisku, ustawionym na placu króla Eryka,
1
ZDJÊCIE
6 ALERGIA
Wiosna 2004
Portret Króla Eryka I. Zamek w Dar³owie.
Fot. G. Kubiak
a druga w koœciele Mariackim w Dar³owie.
Uroczystoœciom towarzyszy³y wystawy malarstwa
i szk³a skandynawskiego, sesja naukowo-historyczna poœwiêcona 600-leciu Unii Kalmarskiej i koronacji Eryka, sesja ekologiczna, wystawa "Szlakiem
króla Eryka", recitale muzyki skandynawskiej,
okolicznoœciowe wydawnictwa pocztowe, cykl
imprez sportowych i turystycznych oraz wiele
innych. Zaproszonych goœci przewodnicz¹cy Rady
Miasta i Burmistrz uhonorowali okoliczno-œciowym
medalem Eryka, wybitym przez miasto w warszawskiej mennicy.
Niewiele jest miast w Polsce maj¹cych
w swojej nekropolii króla. Takim miastem jest
Dar³owo, gdzie przez 300 lat znajdowa³a siê
siedziba ksi¹¿¹t pomorskich i jednego króla. Nasze
miasto wdziêczne jest Erykowi za rozbudowê
i umocnienie Zamku Ksi¹¿¹t Pomorskich, za
wybudowanie centralnego koœcio³a p.w. œw. Gertrudy oraz za pozostawienie wielkich skarbów
przekazanych ksiê¿nej Zofii.
Celem szkicu o Eryku, jest przybli¿enie tej
niekonwencjonalnej postaci i rozbudzenie
zami³owania do przesz³oœci regionu. Przygotowuj¹c siê do opracowania szkicu biograficznego
kilkakrotnie podró¿owa³em œladami króla Eryka.
Obejrza³em zamki, budowle sakralne, muzea,
pomniki, biblioteki, gdzie ¿y³ i panowa³ Eryk.
Rodowód i pomorskie korzenie przysz³ego króla
Ksi¹¿ê Warcis³aw VII -ojciec Eryka - by³
najstarszym synem drugiej ¿ony Bogus³awa V
Adelajdy brunszwickiej. Bogus³aw V po œmierci
w 1361 swej pierwszej ¿ony El¿biety Piastówny
córki króla Kazimierza Wielkiego o¿eni³ siê
powtórne w roku 1362 z Adelajd¹ córk¹ ksiêcia
Ernesta Brunszwickiego. Data urodzin Warcis³awa
VII nie jest dok³adnie znana, ale naukowcy
przyjmuj¹, ¿e urodzi³ siê on oko³o 1363 r., a wiêc ok.
2 lata po œmierci El¿biety. Eryk Pomorski pochodzi³
z dynastii ksi¹¿¹t Pomorza Zacho-dniego
u¿ywaj¹cych na swych pieczêciach gryfa
i z tego znaku wy-wodzi siê nazwa dynastii. Gryfici
byli rodzimego pomorskiego, czyli s³owiañskiego
pochodzenia. Eryk pochodzi³ ze s³upskiej linii
Gryfitów. Jego dziadkiem by³ Bogus³aw V, który
urodzi³ siê w 1318 r. jako najstarszy syn Warcis³awa
IV i El¿biety Œwidnickiej. Dziadek Eryka by³ od
1326 ksiêciem na Ziemi S³upskiej, a od roku 1338
rz¹dzi³ równie¿ w imieniu m³odszych braci
Ksiêstwem Wo³ogoskim. W roku 1341 Bogus³aw V
odzyska³ zastawiony w 1329 Zakonowi
Krzy¿ackiemu okrêg s³upski, zastawiony przez jego
opiekunów ksi¹¿¹t szczeciñskich Ottona l i Barnima
III za cenê 6000 grzywien. W wykupie S³upska
i okolicy pomogli mu mie-szczanie S³upska,
Dar³owa i S³awna którzy uiœcili brakuj¹c¹ kwotê
d³ugu w wysokoœci 2766 grzywien srebra.
Bogus³aw V d¹¿y³ do zwi¹zku z Polsk¹. Wyrazem
tego jest podpisanie w lutym 1343 w Poznaniu
przymierza wojskowego z Kazimierzem Wielkim.
Ostrze tego przymierza skierowane by³o przeciwko
Zakonowi Krzy¿ackie-mu. Na mocy tego uk³adu
III
POMORSKIE
W A R S Z TA T Y
ksi¹¿êta pomorscy zobowi¹zali siê dostarczyæ
królowi 400 ludzi zbrojnych pod dowództwem
Bogus³awa V w przypadku wojny z Krzy¿akami.
Ksi¹¿ê Wo³ogoski zobowi¹za³ siê równie¿ nie
przepuszczaæ przez swoje terytorium posi³ków
rycerskich udaj¹cych siê z zachodniej Europy do
pañstwa zakonnego. W kilka miesiêcy póŸniej
sojusz z polskim królem Bogus³aw V umocni³
ma³¿eñstwem z jego córk¹ El¿biet¹.
W cztery lata póŸniej Bogus³aw V przybywa do
Dar³owa, gdzie
Œwiêcowie - w³adcy Ziemi
S³upskiej, S³awieñskiêj i Dar³owskiêj sk³adaj¹ mu
ho³d lenny. Strategicznie po³o¿one i bogate miasto
Dar³owo wywar³o na nim takie wra¿enie, ¿e
postanowi³ zbudowaæ tu swoj¹ siedzibê. W tym
celu w roku 1352 wraz z braæmi Barnimem IV
i Warcis³awem V kupuje od El¿biety Behr za 1500
grzywien m³yn oraz wyspê na rzece Wieprzy
i rozpoczyna budowê zamku. W drugim roku
ma³¿eñstwa urodzi³a siê im córka El¿bieta, która
wraz z m³odszym o nieca³y rok bratem Kazkiem
wychowywa³a siê w Krakowie na dworze
Kazimierza Wielkiego. Tam te¿ w roku 1363 wziê³a
œlub z cesarzem rzymsko-niemieckim i królem
Czech Karolem IV Luksemburczykiem. Ten huczny
cesarski œlub zgromadzi³ na Wawelu wiele
osobistoœci.
Gdy w roku 1380 r. umar³ Haakon VI król
Norwegii , który na krótko w latach 1362 1363 by³
królem Szwecji, znacznie wzros³y wp³ywy królowej
Ma³gorzaty. Jej dziesiêcioletni syn zosta³ wówczas
królem Norwegii, ale faktycznie rz¹dy w obu
królestwach sprawowa³a jego matka, która mia³a
w³adzê regenck¹. Tego samego roku 1380
,podobnie jak Norwegia, równie¿ Islandia
przy³¹czy³a siê do Danii. Tak wiêc pod wspólnym
ber³em by³y trzy pañstwa. Trzeciego sierpnia
1387 r. niespodziewanie i przedwczeœnie zmar³
m³odociany duñski monarcha Olaf V, który królowa³ zaledwie 7 lat. Tak wiêc Ma³gorzatê obwo³ano
królow¹ Danii i Norwegii.
Ju¿ w miesi¹c po nominacji Ma³gorzaty na
królow¹ Norwegii zosta³a ona wybrana na królow¹
Szwecji na zamku Dalaborg przez Szwedzk¹ Radê
Pañstwa. PóŸniej zaœ na polecenie Ma³gorzaty
zosta³a mianowana "królem" Szwecji. Uk³ad
w Dalaborg i zwyciêstwo odniesione nad Albertem
z Meklemburgii pod Falkoping rozci¹gnê³y
w³adanie Ma³gorzaty na Islandie i ca³y Pó³wysep
Skan dyna wski oraz posi ad³o œci szwe dzki e
w Fin lan dii . W mom enc ie zje dno cze nia
Skandynawii królowa Ma³gorzata postanowi³a
w trwa³y sposób zabezpieczyæ ci¹g³oœæ dynastyczn¹. Poniewa¿ by³a ju¿ starsz¹ wdow¹
z obumar³ym synem szuka³a poœród swoich
krewnych odpowiedniego kandydata do adopcji na
swego nastêpcê. Jesieni¹ 1388 r. na dwór
w Dar³owie spad³ wielki splendor. Gdy królowa
duñska Ma³gorzata, rodzona ciotka ksiê¿nej Marii,
¿ony Warcis³awa, VII straci³a w 1387 r. swego
jedynego syna Olafa po-stanowi³a wybraæ na jego
nastêpcê 6-letniego Eryka, syna Warcis³awa VII.
Warcis³aw postanowi³ odwieŸæ swego syna na dwór
królowej Ma³gorzaty. W czasie kiedy zajêty by³
wypraw¹ do Danii, jego wasale, najpewniej za jego
aprobat¹, coraz œmie-lej wystêpowali przeciw
Zakonowi, napadaj¹c na przeje¿d¿aj¹cych przez
terytorium ksiêstwa goœci i rycerzy krzy¿ackich.
W czasie wyprawy Warcis³awa VII do Danii, rz¹dy w
Ksiêstwie S³upskim sprawowa³ w jego imieniu
Bogus³aw VI.
Po raz pierwszy, jak wynika z dokumentów, imiê
adoptowanego syna królowej og³oszono na wiosnê
ALERGOLOGICZNE
1398 r. Wtedy w³aœnie Ma³gorzata przedstawi³a
swego krewnego i nastêpcê Norweskiej Radzie
Pañstwa w Helsingborg. Zachowany dokument
przedstawia go jako Eryka. Imiê, nadane przez
przybran¹ matkê, by³o imieniem wielu królów
skandynawskich. W 1389 roku uznano Eryka królem
duñskim i szwedzkim, ale w³adza spoczywa³a
w rêkach królowej Ma³gorzaty do 1396 roku.
Pocz¹tek panowania Eryka, rz¹dy Ma³gorzaty,
Unia Kalmarska
Aby doprowadziæ do elekcji Eryka na króla
Szwecji Ma³gorzata zwo³a³a na wiosnê 1396 roku
szlachtê do Skary. Powtórny zjazd szlachty odby³
siê 23 lipca tego samego roku w Mora, która le¿y w
odleg³oœci 11 km na po³udniowy-wschód od
Uppsali. Tamtejsze b³onia by³y odwiecznym
miejscem zebrañ starszyzny, w czasie których
wybierano królów Szwecji. W czasie uroczystej
ceremonii elekcji, odbywaj¹cej siê zgodnie z tradycj¹ na kamieniu, dokonano oficjalnego zaprzysiê¿enia Eryka i pasowano go na rycerza. W Kronice
Karola zanotowano, ¿e obecnoœci uœwiêconych
tradycj¹ kamieni Eryk przysiêga³ chroniæ praw
koœcio³a, nie przekazywaæ zamków obcokrajowcom, broniæ sprawiedliwoœci i nie skazywaæ nikogo
na banicjê przez uprzednim os¹dzeniem. Zgodnie
z rytua³em Eryk stan¹³ na kamieniu koronacyjnym
po to, aby zebrani mogli go obwo³aæ królem.
Nastêpnie wyruszy³ w symboliczn¹ podró¿
("Eriksgate"), w czasie której oddawano mu ho³d
jako nowowybranemu królowi. Po wyborze króla na
kamieniu koronacyjnym ustawiano kolejny kamieñ
z odpowiedni¹ inskrypcj¹, który pozostawa³ tam do
koñca panowania kolejnego króla. Obecnie
jedenaœcie takich kamieni, wœród nich kamieñ
koronacyjny Eryka, przechowywanych jest w Mora
w niewielkim budynku postawionym w 1770 roku.
Zjazd koronacyjny zosta³ zwo³any do Kalmaru latem
1397 r. Koronacja odby³a siê w pochodz¹cym z XII
wieku zamku po³o¿onym w mieœcie Kalmar nad
Cieœnin¹ Kalmarsk¹ niedaleko duñskiej granicy. 15letni wówczas Eryk W dzieñ Œw. Trójcy, w niedzielê
17 czerwca 1397 roku, 15-letni Eryk zosta³
koronowany na króla trzech królestw przez
arcybiskupów Uppsali (Szwecji) Lundu (Danii).
Obecni cz³onkowie rad królewskich, rycerstwo,
biskupi i pra³aci z³o¿yli w imieniu swych krajów
obietnicê wiernoœci. Z okazji koronacji wystawiono
te¿ dokument opieczêtowany przez cz³onków rady
trzech pañstw, na którym przywieszono ³¹cznie 67
pieczêci. Z koronacj¹ zwi¹zane by³o przyjêcie
dokumentu, w którym ustalono zamkniêty charakter
Unii. Dziêki Unii Kalmarskiej miasto Kalmar przesz³o
do historii. Wspomniany dokument ³¹czy³ na
zawsze ³¹czy³ trzy pañstwa pod ber³em wspólnego
króla i obligowa³ do wzajemnej pomocy w czasie
wojny zachowuj¹c jednoczeœnie odrêbnoœæ prawa i
administracji. By³a to wiêc unia personalna
gwarantuj¹ca trwa³oœæ zwi¹zku trzech pañstw
pó³nocnych, a nie ich faktyczne zjednoczenie.
Pañs twa zach owa³ y pe³n ¹ samo dzie lnoœ ci
w sprawach nie dotycz¹cych pozosta³ych
partnerów. Zgodnie z recesem z Nykópingu
ceremonia³owi koronacji winien towarzyszyæ akt
potwierdzaj¹cy uniê i nadaj¹cy jej ostateczny
kszta³t ustrojowy. Potwierdzenie personalnego
charakteru unii pañstw skandynawskich odnaleŸæ
mo¿na w punkcie pierwszym listu unijnego
i sformu³owaniu "Eryk bêdzie królem do koñca
swego ¿ycia" . Tworz¹c Uniê kraje Skandynawskie
stworzy³y potêgê, która zdolna by³a przeciwstawiæ
siê Hanzie i wspó³pracuj¹cemu z ni¹ Zakonowi
Wiosna 2004
ALERGIA
7
III
POMORSKIE
W A R S Z TA T Y
Krzy¿ackiemu. Przez kilka nastêpnych tygodni
dyskutowano w Kalmarze o przysz³oœci Unii do
czasu osi¹gniêcia przez Eryka pe³noletnoœci
w 1401 roku. Do tego czasu rz¹dy sprawowaæ
mia³a Ma³gorzata. Przekazanie w³adzy Erykowi
odby³o siê jesieni¹ 1400 r. w Vadstenie nad
jeziorem Vattern. M³ody król mia³ wówczas 18 lat.
Królestwa Skandynawskie zjednoczone pod
ber³em Eryka tworzy³y najwiêkszy organizm
pañstwowy w Europie, który nie licz¹c Grenlandii
obejmowa³ 1,2 Mio km2. Obszar ten by³ jednak
s³abo zaludniony, poniewa¿ ³¹czna liczba
mieszkañców Danii, Szwecji i Norwegii przekracza³a nieco pó³tora miliona, z czego prawie po³owa
zamieszkiwa³a Daniê. Dziêki swemu bogactwu i
rozwojowi gospodarczemu Dania wysunê³a siê na
czo³o i z czasem zdominowa³a Szwecjê i Norwegiê.
Mimo, ¿e Ma³gorzata oficjalnie przekaza³a w³adzê
Erykowi, faktycznie to ona rz¹dzi³a nadal trój
królestwem.
Wprowadzanie w ¿ycie ustaleñ Unii Kalmar-skiej
napotyka³o nieraz na powa¿ne przeszkody. Hanza
nie próbowa³a walczyæ w sposób jawny
i odda³a Ma³gorzacie Sztokholm, ale Zakon
Krzy¿acki zaj¹³ w roku 1398 Gotlandiê. W ten
sposób Zakon kaza³ sobie zap³aciæ wysp¹ za
uznanie Unii Kalmarskiej, podobnie jak wymusi³
oddanie ¯mudzi jako rekompensatê za uznanie unii
polskolitewskiej, w 1398 roku. W sierpniu 1398 r.
Ma³gorzata zosta³a zmuszona do rozpoczêcia
rokowañ z Hanz¹ i Krzy¿akami. Zakoñczy³y siê one
uk³adem w Kopenhadze. Na jego mocy Zakon
zachowa³ Gotlandiê, a Hanza po zwróceniu
Sztokholmu otrzyma³a potwierdzenie dawnych
przywilejów w ca³ej Skandynawii. Mimo zawarcia
uk³adu Ma³gorzata nie pogodzi³a siê z zaborem
Visby i Gotlandii.
Do wzrostu obci¹¿eñ i niezadowolenia w Szwecji przyczyni³o siê bicie nowej, gorszej monety
szwedzkiej. Podczas, gdy relacja dawnej monety w
stosunku do srebra wynosi³a 1:6, to nowe monety,
które rozpoczêto wybijaæ w roku 1405 mia³y
wartoϾ 1:8 (1 grzywna srebra = 8 grzywien
penningar). Na dworze Ma³gorzaty dorasta³a wraz z
Erykiem jego siostra Katarzyna. Ma³gorzata kocha³a
j¹ jak w³asne dzieci i lubiana do tego stopnia, ¿e
ludnoœæ uwa¿a³a j¹ za ksiê¿n¹. Oko³o roku 1402, z
inicjatywy
Ma³gorzaty,
rozpoczêto
z dworem angielskim negocjacje dotycz¹ce dwóch
ma³¿eñstw. Eryk mia³ poœlubiæ m³od¹ Filippê, córkê
rz¹dz¹cego króla Henryka IV Lanca-stera i Marii
Bohun. Z kolei Katarzyna mia³a poœlubiæ Henryka V
Lancastera, który by³ synem króla Henryka IV
i póŸniejszym królem Anglii.
W razie braku potomstwa Eryka i Filippy,
w Skandynawii rz¹dziæ mia³o potomstwo Henryka V
i Katarzyny. Ma³¿eñstwo Katarzyny i Henryka nie
dosz³o do skutku i Katarzynê wydano w roku 1407
2
ZDJÊCIE
8 ALERGIA
Wiosna 2004
Zamek w Dar³owie
ALERGOLOGICZNE
za ksiêcia Jana Bawarskiego, syna przywódcy
Rzeszy króla Ruprechta.
Zgodnie w tradycj¹ Eryk zosta³ przedstawiony
dworowi angielskiemu i Filippie w opactwie
Wesminster w dniu 26 listopada 1405 roku przez
szwedzkiego rycerza Turê Bengtssona. PóŸn¹
wiosn¹ nastêpnego roku przewieziono narzeczon¹
do Danii. W czasie podró¿y towarzyszy³a jej liczna
dru¿yna rycerzy ze wszystkich krajów
skandynawskich. Dopiero teraz narzeczeni spotkali siê po raz pierwszy. Wesele Eryka z Filipp¹
odby³o siê bardzo uroczyœcie 26 paŸdziernika 1406
r. w rezydencji arcybiskupa w Lundzie. Œlub
po³¹czono z koronacj¹, 12-letniej wówczas panny
m³odej, na królow¹ zjednoczonej Skandynawii.
W wyniku rokowañ i za cenê odszkodowania
wyp³aconemu Zakonowi Krzy¿ackiemu, Ma³gorzta
odzyska³a w roku 1408 roku Gotlandiê. Na ten
niew¹tpliwy sukces mia³a niew¹tpliwy wp³yw
ówczesna sytuacja Zakonu, który toczy³ spór
o Ziemiê Dobrzyñska z Polsk¹ i przygotowywa³ siê
do wojny z Polsk¹ i Litw¹. W czasie ostatnich lat
rz¹dów Ma³gorzata d¹¿y³a do odzyskania
Szlezwiku. Królowa, która zazwyczaj zajmowa³a siê
realizacj¹ tylko jednego planu, przesta³a
interesowaæ siê Rugi¹ i Rostockiem, które by³y
dawnym lennem duñskim oraz anga¿owa³a siê
w wewnêtrzne spory Hanzy.
Ma³gorzata zmar³a na d¿umê w wieku 59 lat
"siedz¹c na krzeœle" na pok³adzie statku. Odesz³a
bêd¹c u szczytu w³adzy. By³a jednym
z najwiêkszych twórców potêgi skandynawskiej
w œredniowieczu.
Samodzielna polityka Eryka
Po œmierci Ma³gorzaty ca³a w³adza przesz³a do
r¹k 30-letniego Eryka. Pocz¹tkowo realizowa³
zamys³y Ma³gorzaty w polityce zagranicznej
i wewnêtrznej. Dlatego postanowi³ wiêc odzyskaæ
Szlezwik na drodze prawnej. W tym celu zwo³a³
Danehof (parlament stanowy) na 1 lipca 1413 r. do
Nyborgu i tam wytoczy³ proces hrabiom Holsztynu.
Przed sêdziami Eryk osobiœcie wyst¹pi³ jako
oskar¿yciel. Danehof wyda³ wyrok, na mocy którego
hrabiowie utracili ksiêstwo Po³udniowej Jutlandii za
niewype³nienie powinnoœci lennych. Eryk usun¹³
grafów Holsztynu z ich lenn mimo, ¿e ci na
kolanach b³agali go o litoœæ. Holsztyñczycy nie
uznali postanowienia Danehofu. Ze skarg¹ zwrócili
siê do s¹du Rzeszy, do cesarza Zygmunta
Luksemburskiego i do zebranego w³aœnie soboru
powszechnego w Konstancji. W rewan¿u Eryk
z³o¿y³ na nich skargê do cesarza Zygmunta
Luksemburskiego, z którym by³ spokrewniony przez
ród Gryfitów. Warto zaznaczyæ, ¿e matk¹ Zygmunta
urodzonego w 1368 roku, by³a ksiê¿na El¿bieta
bêd¹ca córk¹ Bogus³awa V i przyrodni¹ siostra
Warcis³awa VII - ojca Eryka.
W roku 1415 król i cesarz rzymsko-niemiecki wyda³
wyrok korzystny dla Danii. W rezultacie Szlezwik,
jako "forbrudt len", czyli utracone lenno, zosta³
przy³¹czony do Danii. Zanosi³o siê na wojnê. Eryk
na³o¿y³ na trzy królestwa nadzwyczajny podatek,
umacnia³ twierdze i zbudowa³ silny zamek Dyborg
pod Flensburgiem.
Od 1417 r. Kopenhaga (miasto kupców ) sta³a
siê siedzib¹ Eryka. Dwa lata póŸniej Eryk otrzyma³
papieskie zezwolenie na utworzenie uniwersytetu w
Kopenhadze. Uniwersytet ostatecznie nie powsta³,
poniewa¿ nie uwzglêdniono mo¿liwoœci studiowania
teologii. Na pocz¹tku XV w. Kopenha-ga liczy³a ju¿
oko³o 5 tysiêcy mieszkañców i by³a jednym z
najwiêkszych miast w królestwie. Po³o¿ona na
III
POMORSKIE
W A R S Z TA T Y
najruchliwszym szlaku ¿eglugowym Europy
bogaci³a siê znacznie. Dziêki licznym przywilejom,
jakie otrzyma³a od Eryka miasto sta³o siê g³ównym
portem Ba³tyku. Król nak³ada c³a na statki Hanzy
"C³a Sundzkie", które sta³y siê wa¿-nym dochodem
Eryka. Spór o Szlezwik zamieni³ siê w otwarty
konflikt. Po stronie Eryka stanêli ksi¹¿êta wo³ogoscy
i s³upscy, którzy udzielili mu wsparcia. Jeszcze
w 1411 roku, na spotkaniu w Yordinborgu, na
s³u¿bê do króla Eryka wst¹pili: Warcis³aw VIII,
Otton II i Kazimierz, którzy za sumê 500 grzywien
lotaryñskich przyrzekli przyjœæ z pomoc¹ na czele
100 zbrojnych. Równie¿ ksi¹¿êta Barnim VIII
i Bogus³aw IX wspierali Eryka w walkach
z Holsztyñczykarni.
Na prze³omie XIV i XV w. pañstwo krzy¿owców
w Prusach prze¿ywa³o okres rozkwitu i prowadzi³o
aktywn¹ politykê w basenie Morza Ba³tyckiego.
Zawi¹zanie unii polskolitewskiej w 1385 r. w Krewie, w wyniku której Litwa przyjê³a chrzeœcijañstwo
ograniczy³o potencjaln¹ ekspansjê Zakonu do
terenów wschodnich. Ksiêstwo zakonne swoje
poczynania militarne wi¹za³o œciœle z dzia³alnoœci¹
gospodarcz¹ i handlem w ramach Hanzy. Zakon
kontrolowa³ tak¿e centra handlowe jak Gdañsk,
Toruñ, Elbl¹g, Królewiec. Miastom tym zale¿a³o na
utrzymaniu pokoju. Przeszkadza³y im w tym
korsarskie ugrupowania braci witalijskich, których
g³ówn¹ siedzib¹ by³a Gotlandia. Aby móc
kontrolowaæ handel we wschodniej czêœci Ba³tyku
Zakon zgromadzi³ w marcu 1398 r. wielk¹ flotê
i wyruszy³ na Gotlandiê. Niespodziewanie zaj¹³
wyspê, z czym wi¹za³a siê mo¿liwoœæ kontroli
handlu na wschodnim Ba³tyku. Z t¹ chwil¹ Zakon
Krzy¿acki sta³ wyraŸnym konkurentem dla Eryka
i Unii Kalmarskiej. Kiedy Ma³gorzacie nie uda³o siê
odzyskaæ Gotlandii na drodze dyplomatycznej,
rozpoczê³a walkê zbrojn¹ z Zakonem. Próba jej
odbicia si³¹ w r. 1404 zakoñczy³a siê pora¿k¹. Jak
wspomniano powy¿ej, Zakon zacz¹³ pertraktowaæ
z Erykiem i Ma³gorzat¹ dopiero w latach 1407-1408,
kiedy to stan¹³ w obliczu zbrojnego konfliktu
z Polsk¹ i Litw¹. W rezultacie odzyskanie Gotlandii
kosztowa³o wówczas Daniê 900 angielskich z³otych
nobli.
Konflikt z Zakonem Krzy¿ackim. Wspó³praca
z Polsk¹
Tak wiêc obok ksi¹¿¹t Szlezwika - Holsztynu,
kolejnym przeciwnikiem dla Eryka sta³ siê Zakon
Krzy¿acki. Dla jego pokonania i podzielenia siê
jego terytoriami nawi¹za³ Eryk bliskie kontakty
z królem W³adys³awem Jagie³³¹.
Rozbicie potêgi militarnej Zakonu Krzy¿ackiego
pod Grunwaldem mia³o istotny wp³yw na sytuacjê
w Europie œrodkowej i pó³nocnej. Zawarcie pokoju
toruñskiego 1.II.1411 roku, miêdzy Zakonem i pañstwem polsko-litewskim pozostawi³o króla rzymskoniemieckiego i wêgierskiego, w osobie Zygmunta
Luksemburskiego, samego w obliczu wojny
z Polsk¹. Zajêty wówczas wojn¹ z Wenecj¹ obawia³
skutków prowadzenia równoczeœnie wojny z Polsk¹
i Litw¹. Dlatego Zygmunt nak³ania³ Zakon do
zerwania pokoju toruñskiego i wspiera³ Zakon
w poszukiwaniu sojuszników. Wyrazem tego by³ list
wys³any w dniu 8 stycznia 1412 roku do króla Eryka,
w którym nalega³ na wspieranie Zakonu.
Równoczeœnie W³adys³aw Jagie³³o przyst¹pi³ do
wielkiej koalicji skierowanej przeciwko Zygmuntowi,
za któr¹ stali Wenecja i ksi¹¿êta austriaccy. Kraje
Unii Kalmarskiej sta³y siê przedmiotem polskich
zabiegów dyplomatycznych. Pos³owie Jagie³³y
wys³ani do Eryka przedstawili królowi okolicznoœci
ALERGOLOGICZNE
zagarniêcia przez Zakon ziem nale¿¹cych do
Korony prosz¹c o poœrednictwo w tym sporze.
Wówczas Eryk wys³a³ do Prus swego pos³a
ofiarowuj¹c Zakonowi - zgodnie z wol¹ Zygmunta
Luksemburskiego - pomoc i radê. W rewan¿u
Krzy¿acy wys³ali swoich pos³ów: proboszcza
koœcio³a NMP w Gdañsku i rycerza Miko³aja
z Bia³achówka z Ziemi Che³miñskiej, którzy
w imieniu Wielkiego Mistrza Henryka von Plauen
przyjêli poœrednictwo Eryka w sporze z Polsk¹,
proponuj¹c równoczeœnie Erykowi i królowej
Ma³gorzacie wst¹pienie do Zakonu. Tymczasem
Zygmunt, d¹¿¹c do zmniejszenia
zagro¿enie
swoich interesów zawar³ wieczysty pokój z Polsk¹
w Lubowli 15 marca 1412 roku. Po wyborze Micha³a
Kuchmeistera na wielkiego mistrza Zakonu, w dniu
9 stycznia 1414 roku, do Malborka przybyli
pos³owie Eryka przedstawiaj¹c dwie propozycje.
W pierwszej król Eryk, zgodnie z wol¹ Zygmunta,
zaleca³ zawarcie pokoju z Polsk¹, na co godzi³ siê
W³adys³aw Jagie³³o. W drugiej pos³owie informowali,
¿e Eryk przyj¹³ cz³onkostwo Zakonu Krzy¿ackiego,
ale równoczeœnie przypomina o koniecznoœci
zwrotu Estonii, która nale¿y do Danii. Wielki mistrz
odrzuci³ propozycjê arbitra¿u Eryka w sporze
polskokrzy¿ackim i stwierdzi³, ¿e tylko papie¿ i król
rzymski mogliby ten spór rozs¹dziæ. By³ te¿ wielce
zdumiony ¿¹daniem zwrotu Estonii, co obieca³ jego
poprzednik Henryk von Plauen i odrzuci³ duñsk¹
propozycjê rozpatrzenia sprawy Estonii pod s¹d
rozjemczy. Wielki mistrz mia³ oœwiadczyæ, i¿
"wola³by siê powiesiæ", ni¿ pozwoliæ odebraæ sobie
Estoniê w okresie swego panowania. W roku 1414
Zygmunt przekaza³ sprawê rozs¹dzenia
polskokrzy¿ackiego konfliktu w rêce Eryka.
Poniewa¿ Polska i Dania mia³y roszczenia wobec
Zakonu dosz³o do nawi¹zania przez w³adców obu
unii wspó³pracy, której celem by³o przeciwstawienie siê Krzy¿akom. O nawi¹zaniu bardziej
œcis³ych stosunków, miêdzy Jagie³³¹ i Erykiem pisa³
4 kwietnia 1415 r. Wielki mistrz, w liœcie do
Zygmunta Luksemburskiego. Czytamy tam, ¿e
w odpowiedzi na poselstwo polskie Eryk wys³a³
rycerza Vicke von Vitzen wraz z niewymienionym
z nazwiska prawnikiem do króla Jagie³³y i ksiêcia
Witolda. Wielki mistrz twierdzi, ¿e zosta³o zawarte
przymierze polskolitewsko-duñskie, które
skierowane jest przeciwko Zakonowi. Pisze równie¿,
¿e obawia siê zerwania przez pañstwo polskolitewskie rozejmu zawartego na dwa lata
w Brodnicy w dn. 7.10.1414 r. Jak pisze Z. Nowak rezultatem tych poselstw by³o ustalenie wspólnej
platformy dzia³ania przeciwko Zakonowi. Wyrazem
tego by³o obopólne wspieranie siê dyplomacji
polskiej i duñskiej na soborze w Konstancji.
Rzecznik Polski Pawe³ W³odkowic, dla poparcia
tezy o bezprawny m zagarniê ciu Pomorza
Wschodniego przez Zakon, u¿y³ jako przyk³adu
losu Estonii i Inflant zajêtych w drodze gwa³tu
i grabie¿y. Wspó³praca polsko-duñska niepokoi³a
te¿ Mistrza Inflant Zygfryda von Spanheim. Zakon
obawia³ siê zwolenników Danii
w Inflantach
i dlatego œci¹³ rycerza Jana von Dolena za
sprzyjanie Erykowi. Zarówno Krzy¿acy, jak
i niemieccy mieszczanie Rewala (Tallinn) wysunêli
w 1416 r. zarzut, ¿e za³o¿ony w 1407 r. pod tym
miastem szwedzki klasztor brygidek (Mariental)
mia³ pe³niæ rolê bazy do ataku na zamek i miasto
Rewal.
Estoñski historyk Vasar wysun¹³ tezê, ¿e
w latach 1415 - 1416 Polska i Litwa oraz Eryk
Pom ors ki prz y pop arc iu dyp lom aty czn ym
Zygmunta Luksem-burskiego, przygotowywali siê
Wiosna 2004
ALERGIA
9
III
POMORSKIE
W A R S Z TA T Y
do uderzenia na pañstwo krzy¿ackie. W sk³ad tej
ko al ic ji mi a³ je sz cz e we jœ æ ma rg ra bi a
Brandenburski Fryderyk i Bogus³aw VIII. Innego
zadnia jest toruñski historyk Zenon Nowak. Uwa¿a
on za ma³o prawdopodobne, by w czasie obrad
soboru w Konstancji i rozpatrywania tam konfliktu
polsko-krzy¿ackiego, Polska podjê³a akcjê zbrojn¹
przeciwko Zakonowi.
Sobór w Konstancji potwierdzi³ 14 czerwca
poprzedni wyrok, nakazuj¹cy zwrot Szlezwiku
Erykowi, przez hrabiów Holsztynu. Wyrok ten nie
zosta³ jednak wyegzekwowany.W sytuacji braku
perspektyw ugody z Zakonem Jagie³³o szykowa³ siê
do wojny. Zamierza³ j¹ rozpocz¹æ w czerwcu
1419r., czyli po up³yniêciu okresu zawartego
rozejmu. Jagie³³o d¹¿y³ do koalicji z Erykiem
i Zygmuntem Luksemburskim d¹¿¹c do
ostatecznego rozwi¹zania problemu krzy¿ackiego.
Poza Witoldem wspierali go ksi¹¿êta pomorscy.
W czerwcu 1419 roku do Kopenhagi przyby³y
poselstwa Jagie³³y i Zygmunta Luksemburskiego,
przypieczêtowaæ przymierze . Tam te¿, w dniu
9 lipca 1419 roku, odby³ siê zjazd przedstawicieli Unii Kalmarskiej. Planowano uderzenie na
Prusy si³ami wojsk polsko litewskich, wspieranych
posi³kami Zygmunta, od
po³udnia. Si³y Eryka
uderzyæ mia³y na Inflanty i Pomorze Gdañskie od
strony Ksiêstwa S³upskiego. Zabiegi legatów
papieskich i pos³ów Zygmunta Luksemburskiego
sprawi³y, ¿e 19 lipca 1419 roku, rozejm przed³u¿ono
o kolejny rok. W czasie rokowañ, prowadzonych w
tajemnicy przez Eryka i Jagie³³ê, pojawi³a siê idea
umocnienia przymierza zwi¹zkiem rodzinnym.
Planowano ma³¿eñstwo Jadwigi, córki Jagie³³y i
Anny Celinskiej ze stryjecznym bratankiem Eryka
Bogus³awem IX, który by³ synem Bogus³awa VIII i
Zofii holsztyñskiej. Warto zaznaczyæ, ¿e Bogus³aw
IX by³ kandydatem na nastêpcê na tronie
królewskim. Poprzez zawarcie przymierza z Jagie³³¹
Eryk d¹¿y³ do wyrugowania Zakonu Krzy¿ackiego
znad Ba³tyku.
Polityka europejska i podró¿e Króla Eryka
Zakon nie by³ jedynym przeciwnikiem Eryka.
Zada wnio ne spor y z hrab iami Hols ztyn u
o Szlezwik ci¹gnê³y siê od 1410 do 1432 roku.
Hrabiów Holsztynu popar³y miasta Hanzy na czele z
Lubek¹ . Poszukuj¹c sojuszników Eryk nawi¹za³
kontakty z Angli¹, Niderlandami i Nowogrodem.
Zapewne dlatego w 1432 roku Eryk rozpocz¹³
budowê portu i zamku Helsingor oraz zamku
Kronberg. Warto podkreœliæ, ¿e zamek mimo
dwukrotnie wiêkszych rozmiarów pierwowzorem
zamku Kronberg by³ zamek w Dar³owie. Budowla ta
kojarzona jest szekspirowskim z zamkiem Elsinor i
Hamletem.
W tym samym okresie na przeciwleg³ym brzegu
stanê³a wie¿a obronna Karnan w Helsingborg.
Fortyfikacje te strzeg³y przeprawy na Oresund.
Czterdziestoletni wówczas Eryk zaplanowa³
podró¿ do Budy i postanowi³ odbyæ pielgrzymkê do
Ziemi Œwiêtej. Na czas nieobecnoœci zarz¹d nad
trzema królestwami przekaza³ ¿onie Filippie. W
podró¿ wyruszy³ w sierpniu 1423 Eryk uda³ siê
przez Strza³ów do Krakowa, gdzie uczestniczy³
w koronacji królowej Zofii ( Sonki IV ¿ony Jagie³³y).
Na koronacjê przyby³ te¿ cesarz Zygmunt
Luksemburski. W uroczystoœciach uczestniczy³
tak¿e Zawisza Czarny z Garbowa, który
podejmowa³ trzech królów uczt¹ w swoim domu
przy ulicy Œw. Jana. Z Krakowa, wraz z cesarzem
Eryk udaje siê do Budy, gdzie uzyska³ korzystny
wyrok w sprawie odzyskania Ksiêstwa Szlezwiku
10 A L E R G I A
Wiosna 2004
ALERGOLOGICZNE
dla Korony Duñskiej. Nie pomog³o odwo³anie siê
hrabiów Holsztynu do papie¿a, który odrzuci³
apelacjê. Nastêpnie Eryk przez Wenecjê dociera
do Ziemi Œwiêtej. Po nocy spêdzonej na g³êbokiej
modlitwie przy Grobie Œwiêtym zostaje przyjêty
przez zwierzchnika Bazyliki Grobu Œwiêtego
i pasowany na rycerza Bazyliki Grobu Œwiêtego.
W drodze powrotnej Eryk spotyka siê z Jagie³³¹
w 1425 roku w Kaliszu i wraca do Danii.
Konflikt z Hanz¹. Polityka wewnêtrzna
Na zjeŸdzie w Roskolli w 1425 roku Hanza
za¿¹da³a od króla Danii wycofania siê ze
Szlezwiku i odszkodowania za straty poniesione
w wojnie. Miasta Hanzeatyckie Lubeka, Hamburg,
Rostok, Wismar i Strza³ów zawar³y sojusz z grafami
Holsztynu i 18 paŸdziernik 1428 roku wypowiedzia³y wojnê Danii. Zim¹ 1428/1429 flota
hanzeatycka zosta³ rozbita i Eryk wyruszy³ do
Szwecji, by zaj¹c siê sprawami pañstwowymi.
Opuszczaj¹c Daniê zgromadzi³ flotê wojenn¹
w rejonie Kopenhagi powierzaj¹c pieczê nad
krajem ¿onie Filippie. Pe³nomocnictwa udzielone
Ma³¿once nie dotyczy³y jednak podejmowania
decyzji o dzia³aniach wojennych. Dlatego Eryk
zakaza³ u¿ycia floty w sytuacji innej, ni¿ zwi¹zana
z potrzeb¹ bezpoœredniej obrony.
Mimo to Filippa uleg³a namowom dworzan
i przygotowa³a wyprawê na Stralsund, (Strza³ów).
Armada duñska zaskoczy³a mieszkañców
i zniszczono ich flotê. Miasta jednak nie zdobyto
a burza zepchnê³a czêœæ statków duñskich na
wybrze¿e Pennemunde. Obroñcy uzyskali pomoc
Lubeki oraz s¹siednich miast i doszczêtnie
zniszczyli duñsk¹ flotê. Wiadomoœæ o utracie floty
wprawi³a Eryka w gniew. Skarcona królowa Filippa
opuœci³a dwór i dokona³a ¿ywota w klasztorze
Brygidek w Vadsteine w dniu 5 stycznia 1340 roku.
Polityka wewnêtrzna Eryka mia³a na celu
stworzenia silnej, scentralizowanej w³adzy. S³u¿y³
temu system administracyjny, oparty na podziale
krajów na prowincje, zarz¹dzane przez
mianowanych wójtów. Polityce tej sprzyja³a
popr awa gosp odarc zego po³o ¿eni a mias t.
Sprzyja³y temu przywileje nadawane przez Eryka,
który w 1422 roku wyda³ prawo dla wszystkich
miast Zelandii zakazuj¹ce usuwanie burmistrzów
i zasiadanie rzemieœlnikom w radach miejskich.
Wzmacnia³o to pozycjê kupców i handel krajowy.
Rok póŸniej podobne prawo wprowadzi³a Szwecja.
Eryk, podobnie jak inni w³adcy tego okresu, d¹¿y³
do w³adzy autokratycznej. Zamki i lenna
otrzymywali czêsto cudzoziemcy. Rodzi³o to
protesty, szczególnie w Szwecji, gdzie szczególnie
czêsto ludzi tych oskar¿ano o samowolê,
nieposzanowanie prawa i ucisk miejscowej
ludnoœci.
Kasa królewska by³a pusta. W 1422 roku Eryk
poszukiwa³ œrodków na wojnê z Holsztynem
i nakaza³ z astêpo wanie m onet sre brnyc h
mi ed zi an ym i, o ty m sa my m no mi na le .
Spowodowa³o to odp³yw dobrej monety i zapowiada³o problemy gospodarcza. Blokada portów przez
flotê Hanzy ogranicza³a eksport miedzi, ¿elaza
i ryb oraz import. Ros³y wiêc zapasy rud metali
i spada³y ich ceny. Dochodzi do rozruchów
w Norwegii. Napiêcie narasta i 24 czerwca 1434
roku wybucha powstanie. Eryk obsadza twierdze
wojskami krewnych (Bogus³awa IX i Barnima VII )
i na dzieñ 1 wrzeœnia zwo³uje sejm Trzech Królestw
do Kalmaru. D¹¿y do przekazania w³adzy "trzech
koron" kuzynowi Bogus³awowi IX Gryficie. Jednak
kl¹twa koœcielna Biskupa Kamieñskiego, która
III
POMORSKIE
W A R S Z TA T Y
ci¹¿y³a na kandydacie sprawi³a, ¿e zosta³ on
odrzucony przez zgromadzenie. Eryk nie
rezygnowa³ i rok póŸniej bezskutecznie d¹¿y³ do
przekazania ju¿ tylko korony duñskiej swemu
protegowanemu. Przygnêbiony opuœci³ Daniê i ze
swoimi skarbami uda³ siê na Gotlandiê. Decyzja ta
wydaje siê niefortunna poniewa¿ nieobecnoœæ króla
wzmocni³a jego przeciwników. Zarówno Szwedzi,
jak i Duñczycy za¿¹dali powrotu Eryka gro¿¹c
detronizacj¹. By³o to uzasadnione poniewa¿ pojawi³
siê kandydat do korony Pañstwa Skandynawskiego.
Pretendentem okaza³ siê Krzysztof, ksi¹¿ê
Palatynatu Reñskiego bêd¹cy synem Katarzyny,
siostry Eryka.
Okres schy³kowy panowania Eryka. Powrót do
Dar³owa
Krzysztof zostaje pocz¹tkowo regentem i w dniu
9 kwietnia 1440 roku królem Danii. Po odnowieniu
Unii Kalmarskiej nowy król, jako Krzysztof III,
zostaje kolejny, w³adc¹ Trzech Królestw. Eryk nie
znacz¹cych dzia³añ politycznych i wojskowych,
ograniczaj¹c siê do sporadycznych wypadów na
terytoria Skandynawii i statki Hanzy. Król Krzysztof
III d¹¿y³ do pokoju i stany duñskie gotowe by³y
pozostawiæ Gotlandiê Erykowi i wyp³acaæ mu
do¿ywotnio 1000 grzywien rocznie.
W 1447 roku umiera wierny sprzymierzeniec
Eryka, Ksi¹¿ê Bogus³aw IX. Rok póŸniej los ten
spotyka Krzysztofa III. Nie powiod³y siê próby
odzyskania tronu podjête przez Eryka. Przekreœlili je
Duñczycy wybieraj¹c Chrystiana Oldenburskiego
na króla. W 1449 roku Eryk liczy sobie 67 lat.
Zrezygnowany opuszcza Gotlandiê i zabieraj¹c to,
co jeszcze posiada ¿egluje w stronê Dar³owa.
W okolicach Bornholmu sztorm zatapia dwa statki
wype³nione skarbami Króla Eryka. Do dzisiaj
poszukiwacze penetruj¹ domniemane miejsca
katastrofy. Nie wszystko jednak przepad³o
w g³êbinach Ba³tyku. Eryk przywióz³ do Dar³owa
pos¹g Chrystusa odlany ze z³ota, srebrne figury
dwunastu aposto³ów, z³oty medal wartoœci 10
tysiêcy guldenów, kosztowny róg nosoro¿ca oraz
z³ot¹ gêœ zdobi¹c¹ niegdyœ wie¿ê zamku
Vodingborg. Do Dar³owa dotar³y z Erykiem te¿
insygnia królewskie: korona, jab³ko i ber³o. Po
powrocie Eryk energicznie zabra³ siê do
porz¹dkowania ojcowizny. Panuj¹c w ksiêstwie
s³upskim rozpocz¹³ od rozbudowyi umocnienia
zamku w Dar³owie. W tym okresie salê rycersk¹
przekszta³cono w salê tronow¹ i opasano zamek
drugim obwodem murów obronnych. Przejawem
aktywnoœci Eryka, w tym okresie, jest
doprowadzenie do ugody pomiêdzy biskupem
kamieñskim i miastem Ko³obrzeg w 1449 roku.
D¹¿y³ te¿ do polubownego za³atwienia sporu,
miêdzy Gryficami i Trzebiatowem, o prawo do
wolnej ¿eglugi na Redze. W tej sprawie Eryk
zwraca³ siê nawet do papie¿a Miko³aja V.
Nawzgórzu, w okolicach Dar³owa, stan¹³ koœció³ œw.
Gertrudy, ufundowany przez Eryka na pami¹tkê
jego pielgrzymki do Ziemi Œwiêtej. Ostatni okres
panowania Króla nie by³ wolny od konfliktów.
Pragn¹c uhonorowaæ Eryka II, bêd¹cego synem
zmar³ego Ksiêcia Bogus³awa IX, Król Eryk czyni go
wspó³regentem. Z czasem pojawiaj¹ siê ró¿nice
zdañ i konflikty. W dniu 16 stycznia 1452 roku odby³
siê zjazd szlachty pomorskiej i miast w Dar³owie.
Podpisano uk³ad, przyznaj¹cy staremu królowi
rz¹dy nad ca³ym krajem, który siêga³ od rzeki Œwiny
a¿ po ziemie zakonu. Eryk II otrzyma³ w zamian
po³owê dochodów ksiêstwa, czyli 1500 grzywien
rocznie.
1
ZDJÊCIE
ALERGOLOGICZNE
Kaplica grobowa Ksi¹¿¹t Pomorskich.
Koœció³ NMP w Dar³owie
Eryk Pomorski umar³ w dniu 4 kwietnia 1459
roku w Dar³owie, gdzie spoczywa do dzisiaj.
W roku 1724 trumna ze szcz¹tkami Eryka rozpad³a
siê znaleziono wówczas z³ot¹ ozdobê w formie
go³êbia i przes³ano j¹ do Berlina królowi pruskiemu
Fryderykowi Wilhelmowi I. By³ to ostatni œlad po
bajecznych skarbach Eryka. W 1888 roku, kiedy to
trumna ze szcz¹tkami Eryka rozpad³a siê po
kolejny, cesarz Fryderyk III poleci³ wykonanie
w Magdeburgu kamiennego sarkofagu z francuskiego bia³ego piaskowca. Wieko sarkofagu
pokryte jest herbami skandynawskimi i pomorskimi.
Napis na sarkofagu g³osi "Eryk, z Bo¿ej £aski Król
Danii, Norwegii, Szwecji, S³owian, Gotów. Ksi¹¿ê
Pomorza. Zmar³ w Dar³owie R.P. 1459"
Na czym polega³ fenomen Eryka Pomorskiego
Minê³o 600 lat od utworzenia Unii Kalmarskiej ,
która jednoczy³a trzy ówczesne pañstwa i piêæ
narodów. Ca³a Skandynawia do dziœ uroczyœcie
obchodzi rocznicê koronacji Eryka Pomorskiego
na króla Danii, Szwecji i Norwegii. Królestwo Króla
Eryka obejmowa³o obszary dzisiejszej Finlandii
i Islandiê. Eryk by³ cz³owiekiem wykszta³conym.
Zna³ jêzyk swoich przodków, jêzyki skandynawskie,
³acinê i niemiecki. Osobiœcie interesowa³ siê
geografi¹, literatur¹, astronomi¹ i by³ inicjatorem
utworzenia pierwszego uniwersytetu w Skandynawii. Na tronie skandynawskim panowa³ blisko pó³
wieku. By³ budowniczym miast, zamków
i pielgrzymem modl¹cym siê u Grobu Pañskiego
w Ziemi Œwiêtej. By³ strategiem i politykiem d¹¿¹c
do z³amania monopolu Zwi¹zku Miast Hanzy na
Ba³tyku i ograniczeniu ekspansji Zakonu
Krzy¿ackiego. By³ cz³owiekiem niez³omnym nie
dlatego, ¿e pozbawiony królestwa i zmuszony do
osiedlenia siê na Gotlandii podejmowa³ dzia³ania
zbrojne na terytorium Skandynawii i przeciwko
statkom Hanzy. Nie by³ jednak cz³owiekiem wojny,
lecz wizjonerem i budowniczym. Wracaj¹c
u schy³ku ¿ycia na Pomorze, które by³o ziemia jego
przodków, budowa³, godzi³ waœnie i snu³ plany na
przysz³oœæ. By³ wykszta³conym cz³owiekiem
œrednio-wiecza realizuj¹cym konsekwentnie wizjê,
któr¹ nazwano póŸniej doktryn¹ "DOMINIUM
MARIS BALTICI". D¹¿y³ do opanowania Ba³tyku
w oparciu o Pomorze i sojusz z Polsk¹. Dzisiaj,
w okresie integracji europejskiej nie sposób nie byæ
pod wra¿eniem wizji Europy Króla Eryka. D¹¿y³ do
po³¹czenia Unii Kalmarskiej i Unii Polsko Litewskiej
pod ber³em Bogus³awa IX i Jadwigi, co
oznacza³oby zjednoczenie znacznej czêœci
ówczesnej Europy. Nie zmienia to faktu, ¿e historia
pamiêta wielu pretendentów na w³adcê
zjednoczonej Europy. Najwa¿niejsze jednak wydaje
siê to, ¿e do dzisiaj pozosta³ w ¿yczliwej pamiêci
potomnych Duñczyków, Norwegów, Szwedów,
S³owian i Gotów.
n
Dr n. med.
Kajetan Baranowski
ul. Dworcowa 6/3
72-320 Trzebiatów
Wiosna 2004
A L E R G I A 11