Wpływ traktatu lizbońskiego na Radę ds. Wymiaru

SEKRETARIAT GEERALY RADY UII EUROPEJSKIEJ
~NOTA INFORMACYJNA~
Wpływ traktatu lizbońskiego
na Radę ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych:
szersza współdecyzja i nowe struktury
listopad 2009
Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej wprowadza wiele nowych postanowień w dziedzinie
wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych (WSiSW)1. Najważniejsze z nich to:
1.
2.
3.
4.
zmiany w ramach prawnych i procedurach legislacyjnych mających zastosowanie w kilku
kwestiach,
możliwość utworzenia Prokuratury Europejskiej,
ustanowienie w Radzie stałego komitetu zajmującego się bezpieczeństwem wewnętrznym
oraz
postanowienia przejściowe co do przepisów z trzeciego filara.
1. Ramy prawne i procedury legislacyjne: głosowanie kwalifikowaną większością
i współdecyzja w liczniejszych kwestiach
Traktat lizboński likwiduje podział legislacji UE na filary. Kwestie zaliczane wcześniej do
trzeciego filara, takie jak współpraca sądowa w sprawach karnych i współpraca policyjna, będą
teraz rozpatrywane w takim samym trybie jak sprawy dotyczące jednolitego rynku. Oznacza to, że
działania podjęte w tych kwestiach przez UE i państwa członkowskie będą podlegały sądowej
kontroli Trybunału Sprawiedliwości.
1
Tytuł V: Przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości (art. 67–89 TFUE); tytuł
XXIII: Ochrona ludności (art. 196 TFUE).
PRESS
Rue de la Loi 175
B – 1048 BRUKSELA
T el .: +32 (0)2 281 9548 / Fak s: +32 (0)2 281 80 26
[email protected] - http://www.consilium.europa.eu
PL
Równocześnie w wielu kwestiach związanych z wymiarem sprawiedliwości i sprawami
wewnętrznymi przestaje obowiązywać zasada jednomyślności w Radzie i wymóg jedynie
zasięgnięcia opinii Parlamentu Europejskiego. Od teraz o kwestiach tych będzie decydować
kwalifikowana większość Rady i na równych prawach jako współlegislator Parlament Europejski
(poprzednio tryb ten nosił nazwę procedury współdecyzji).
Które kwestie zostają objęte głosowaniem kwalifikowaną większością i współdecyzją?
Najważniejsze kwestie, w których decydować będzie już nie Rada na zasadzie jednomyślności,
tylko jej kwalifikowana większość i zwykły tryb legislacyjny, to
niektóre przepisy o wizach pobytowych krótkoterminowych i pozwoleniach na pobyt (tzn.
wykaz państw trzecich, których obywatele muszą przy przekraczaniu zewnętrznych granic
UE posiadać wizę, oraz państw trzecich, których obywatele są zwolnieni z tego obowiązku,
a także jednolity model wizy) (art. 77 TFUE)
legalna imigracja (art. 79 TFUE)
współpraca sądowa w sprawach karnych (art. 82–86 TFUE)
Eurojust (art. 85 TFUE)
pozaoperacyjna współpraca policyjna (art. 87 TFUE)
Europol (art. 88 TFUE)
ochrona ludności (art. 196 TFUE).
Które waŜne kwestie juŜ wcześniej podlegały głosowaniu kwalifikowaną większością
i współdecyzji?
niektóre przepisy o wizach pobytowych krótkoterminowych i pozwoleniach na pobyt (art.
77 TFUE)
polityka azylowa (art. 78 TFUE)
nielegalna imigracja (art. 79 TFUE)
współpraca sądowa w sprawach cywilnych (poza prawem rodzinnym) (art. 81 TFUE)
Które kwestie nadal zaleŜeć będą od jednomyślnej decyzji Rady (i tylko konsultacji z Parlamentem
Europejskim)?
paszporty i dowody tożsamości (art. 77 TFUE)
prawo rodzinne (art. 81 TFUE)
operacyjna współpraca policyjna (art. 87 TFUE)
oprócz tego Rada ma zadecydować jednomyślnie – po uzyskaniu zgody Parlamentu
Europejskiego – w kwestii ustanowienia Prokuratury Europejskiej (art. 86 TFUE).
Kto ma prawo inicjatywy legislacyjnej w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw
wewnętrznych?
Jeżeli chodzi o prawo inicjatywy legislacyjnej, to także w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości
i spraw wewnętrznych obowiązuje ogólna zasada UE: proponowanie nowych aktów legislacyjnych
to zadanie Komisji Europejskiej. Niemniej traktat lizboński dopuszcza też możliwość, by
z inicjatywą legislacyjną wyszła grupa licząca jedną czwartą państw członkowskich UE. Dotyczy to
trzech kwestii (art. 76 TFUE):
współpracy sądowej w sprawach karnych
współpracy policyjnej oraz
współpracy administracyjnej.
2
PL
2. Prokuratura Europejska (art. 86 TFUE)
Kiedy i jak zostanie ustanowiona?
Ustanowienie Prokuratury Europejskiej nie jest obowiązkiem, tylko możliwością. Traktat głosi, że
Rada „może ustanowić” taki urząd, stanowiąc jednomyślnie po uzyskaniu zgody Parlamentu
Europejskiego.
Jakie będzie główna funkcja tego urzędu?
Główną funkcją Prokuratury Europejskiej będzie zwalczanie przestępstw godzących w interesy
finansowe UE. Prokuratura będzie prowadzić odnośne śledztwa – w razie potrzeby w powiązaniu
z Europolem – oraz ścigać podejrzanych i stawiać ich przed właściwymi sądami państw
członkowskich UE. Komisja Europejska może zwiększyć kompetencje tego urzędu, tak by
obejmowały również poważną przestępczość o skali transgranicznej.
3. owy stały komitet Rady zajmujący się bezpieczeństwem wewnętrznym
„W ramach Rady ustanawia się stały komitet w celu zapewnienia wewnątrz Unii wspierania
i wzmacniania współpracy operacyjnej w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego” (art. 71 TFUE).
Roboczy akronim tego komitetu pochodzi z języka francuskiego i brzmi COSI (comité de sécurité
intérieure).
Jakie są główne funkcje tego komitetu?
Komitet ma przede wszystkim ułatwiać, propagować i pogłębiać koordynację działań operacyjnych
prowadzonych przez państwa członkowskie UE w dziedzinie bezpieczeństwa wewnętrznego. Ta
funkcja koordynacyjna dotyczyć będzie m.in. współpracy policyjnej i celnej, ochrony granic
zewnętrznych oraz współpracy sądowej w sprawach karnych istotnych z punktu widzenia
współpracy operacyjnej w dziedzinie bezpieczeństwa wewnętrznego. Komitet będzie regularnie
zdawał relację ze swojej działalności Radzie, a ta z kolei będzie informować Parlament Europejski
i parlamenty narodowe.
Komitet będzie też oceniać ogólny kierunek i skuteczność współpracy operacyjnej i na tej
podstawie wskazywać ewentualne niedociągnięcia i przyjmować zalecenia służące ich eliminacji.
Na swoje posiedzenia będzie mógł zapraszać przedstawicieli Eurojustu, Europolu, Fronteksu
i innych właściwych organów i będzie miał pomagać tym organom w zapewnieniu spójności
działania.
Będzie miał też za zadanie – wespół z Komitetem Politycznym i Bezpieczeństwa – wspomagać
Radę zgodnie z tzw. klauzulą solidarności (art. 222 TFUE). Klauzula ta stanowi, że UE „mobilizuje
wszystkie będące w jej dyspozycji instrumenty”, by pomóc państwu członkowskiemu będącemu
przedmiotem ataku terrorystycznego lub ofiarą klęski żywiołowej lub katastrofy spowodowanej
przez człowieka.
Natomiast komitet ten nie będzie zaangażowany ani w przygotowywanie aktów legislacyjnych, ani
w prowadzenie operacji. Jedynym organem odpowiadającym za przygotowywanie aktów
legislacyjnych, z pomocą różnych grup roboczych Rady, jest nadal COREPER – zgromadzenie
ambasadorów państw członkowskich przy UE.
3
PL
Kto będzie reprezentował państwa członkowskie UE w komitecie?
Z uwagi na operacyjną funkcją komitetu jego członkami będą osoby pracujące w ministerstwach
krajowych i przez te ministerstwa przysyłane. Każde państwo członkowskie zadecyduje, czy będzie
delegowało jednego przedstawiciela do wszystkich spraw czy też kilku różnych przedstawicieli.
Niemniej liczba delegatów będzie ograniczona, tak żeby komitet mógł sprawnie pracować.
Delegatów do komitetu wspierać będą stałe przedstawicielstwa państw członkowskich przy UE,
mające swoje siedziby w Brukseli, i Sekretariat Rady. W razie konieczności między głównymi
posiedzeniami komitetu spotykać się będą radcy tych przedstawicielstw odpowiadający za kwestie
wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.
Czy powstanie komitetu wpłynie na prace pozostałych komitetów Rady?
Wraz z powstaniem komitetu zostaną zweryfikowane zadania dwóch innych komitetów Rady:
Komitetu Art. 36 (CATS) oraz
Strategicznego Komitetu ds. Imigracji, Granic i Azylu (SCIFA).
Do dnia 1 stycznia 2012 r. COREPER ponownie oceni pracę CATS i SCIFA pod kątem
skuteczności i spójności struktur roboczych Rady. Do tego czasu oba komitety skupiać się będą na
strategicznych kwestiach, którym komitet COSI nie będzie w stanie poświęcić koniecznej uwagi ani
koniecznych spotkań. Poza tym oba wcześniej wspomniane komitety będą angażowane – jeżeli
będzie to celowe – w prace legislacyjne, niemniej i tak jedynym organem nadal odpowiadającym za
przygotowywanie aktów legislacyjnych pozostanie COREPER.
Czy restrukturyzacja wpłynie na jeszcze inne organy przygotowawcze Rady zajmujące się
wymiarem sprawiedliwości i sprawami wewnętrznymi?
Tak. Najistotniejsze nowości to:
stworzenie Grupy Roboczej ds. Terroryzmu – jednej wielosektorowej grupy roboczej
zajmującej się terroryzmem przekrojowo i konsolidującej różne antyterrorystyczne plany
działania oraz
przekształcenie grupy wsparcia ad hoc ds. WSiSW-RELEX w stałą Grupę Roboczą ds.
WSiSW-RELEX.
4. Postanowienia przejściowe co do przepisów z trzeciego filara
Zgodnie z art. 10 protokołu nr 36 w sprawie postanowień przejściowych Trybunał Sprawiedliwości
i Komisja nabywają pełnych uprawnień w odniesieniu do istniejących przepisów z trzeciego filara
po pięciu latach od wejścia w życie traktatu lizbońskiego, czyli od dnia 1 grudnia 2014 r.
Najpóźniej sześć miesięcy przed upływem tego okresu przejściowego Zjednoczone Królestwo może
postanowić, że nadal nie będzie uznawać uprawnień wspomnianych instytucji UE w odniesieniu do
tej grupy przepisów UE.
_____________________
4
PL