Historia poczty w Gliwicach

Gliwice, Zabrze
4
wych i glazurowanych. W 1905 r.
urząd pocztowy – Postamt Gleiwitz 1 przeniesiono do nowo wybudowanego budynku. Budynek
ten istnieje do dziś i nadal pełni
funkcję poczty.
Nowe wycieczki z Metamorfozami.
Historia poczty w Gliwicach
W ubiegłym roku Stowarzyszenie „Gliwickie Metamorfozy” ustanowiło odznakę „Wędrowiec Gliwicki”. Ma ona na celu przybliżenie mieszkańcom
Gliwic i powiatu gliwickiego historii i walorów krajoznawczych regionu oraz zwrócenie uwagi na ochronę zabytków. Ze szczegółowym regulaminem
można zapoznać się na stronie Stowarzyszenia, my natomiast, chcąc zachęcić Czytelników do zdobywania odznaki w bieżącym roku, przypomnimy
w najbliższych artykułach tematy, z którymi uczestnicy zapoznali się w roku 2011 podczas „Lata z Metamorfozami”. Kolejne wycieczki przebiegały
pod hasłami: „Gliwickie gazety”, „Śladem zabytków kultury żydowskiej”, „Piwowarstwo w Gliwicach”, „Śladem torów”, „Gliwice średniowieczne”,
„Fotograficzne atelier” i „Historia gliwickiej poczty”.
Dziś proponujemy wędrówkę po mieście śladem dawnych urzędów pocztowych.
›› gliwice
Z
a początek nowoczesnej
poczty, przyjmuje się czas,
gdy założono stałe stacje
pocztowe z regularnymi kursami oraz transportem listów
i innych przesyłek. Powstanie
poczty, jako instytucji na terenie Śląska należy datować
na okres wojny trzydziestoletniej (1618–1648). Również najwcześniejsze informacje o istnieniu stacji pocztowej w Gliwicach
pochodzą z połowy XVII wieku.
8 lutego 1670 roku mianowano pierwszego poczmistrza, którym został Johannes Laurentius
Niesyto. Wydarzenie to związane było ze ślubem polskiego
króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego z siostrą cesarza
austriackiego Eleonorą, co wymagało licznych kontaktów pomiędzy obydwoma dworami.
Przedłużono wtedy do Częstochowy istniejącą od 1662 roku
linię pocztową z Wiednia i zało-
żono stałe stacje pocztowe, m.in.
w Gliwicach, Rudach i Tarnowskich Górach. Jako środek transportu służyły wówczas dyliżansy, a zimą sanie. Trudno określić
gdzie znajdowała się pierwsza
stacja pocztowa zlokalizowana w domu poczmistrza, gdyż
spłonęła podczas pożaru miasta w 1711 roku. Należy jednak
przypuszczać, że było to w pobliżu Rynku.
Po zajęciu miasta przez Prusy przystąpiono do wymiany urzędników austriackich
na pruskich, jednak pełniący
wówczas obowiązki poczmistrza Joseph Leopold Schödon,
po złożeniu przysięgi Fryderykowi Wielkiemu, pozostał na tym
stanowisku do swojej śmierci
w 1747 roku.
Z czasem Gliwice stały się
ważnym punktem pocztowym
okręgu przemysłowego, ta pozycja umocniła się po powstaniu
linii kolejowej. 1 maja 1842 roku
urzędowi gliwickiemu zostały podporządkowane urzędy
w Tarnowskich Górach, Bytomiu, Królewskiej Hucie, Dziećkowicach, Woźnikach i Mysłowicach, a w następnych latach
również urzędy w Sośnicowicach, Bojkowie i Kozłowie.
Dalsze losy gliwickiej poczty były związane z kolejnymi
przeprowadzkami. Przyczyną
był rozwój powodowany zwiększaniem się liczebności miasta
z jednej strony oraz wzrostem
zapotrzebowania mieszkańców na tego typu usługi z drugiej. I tak w roku 1845 r. urząd
pocztowy funkcjonował w domu
poczmistrza Schwürtza na rogu
ulicy Raciborskiej i Krupniczej, a następnie w domu kupca Krimmera, przy Plebańskiej.
W 1851 r. przeniesiono pocztę
do pomieszczeń Wilhelma Blumenreicha w Rynku nr 19, gdzie
istniała do 1861 r. 1 października 1861 roku przeniesiono
ją do domu przy ul. Górnych
Wałów 23 (Oberwallstr.).
W 1886 r. zakupiono budynek
przy pl. Mącznym (Wilhelmsplatz, Plac Inwalidów Wojennych) gdzie przeniesiono urząd
pocztowy. Aby zwiększyć funkcjonalność budynku, rozebrano
go i w jego miejscu wzniesiono
nowy. 1 października 1887 r.
przeniesiono tam Urząd Telegraficzny, który powstał w roku
1857 i mieścił się w domu kupca
Waldmanna przy ul. Matejki.
Jednak i ten budynek bardzo
szybko stał się niewystarczający, wkrótce więc rozbudowujące
się miasto zakupiło parcelę o powierzchni 4690 m2, przy ul. Dolne
Wały (Niederwallstraße) po byłej giełdzie zbożowej. W maju
1904 roku rozpoczęto budowę nowego okazałego budynku poczty,
w stylu neogotyckim. Do budowy
użyto cegły wykonanej ręcznie,
formatu tzw. klasztornego, nieco
większego od normalnych, lico-
Aerobik pod osłoną nocy Przyjaciele Mikulczyc
Nie możecie spać? Co wówczas robicie? Sięgacie po książkę,
zaglądacie do lodówki czy może... ćwiczycie aerobik?
Bynajmniej, nie z powodu problemów ze snem, uczennice
ZSO nr 12 w Zabrzu-Rokitnicy zorganizowały już IV Nocny
Maraton Aerobiku.
›› zabrze
Nocą z 25 na 26 lutego, gdy
szkoła opustoszała na dobre,
do jej wnętrza wtargnęło pięćdziesiąt spragnionych fizycznego wysiłku dziewcząt, którymi
dowodziła nauczycielka rokitnickiej szkoły. Gdy reszta uczniów
›› zabrze
spała, w sali gimnastycznej trwał
w najlepsze aerobikowy maraton.
- Celem imprezy jest propagowanie zdrowego trybu życia
i zachęcenie młodzieży do uprawiania sportu w wolnym czasie
– wyjaśnia na stronie internetowej szkoły mgr Iwona Ciereszko,
organizatorka maratonu.
Poza wspólnymi ćwiczeniami, w ramach maratonu, odbyła się także
projekcja filmu. Tym,
którzy przegapili nietypową imprezę spieszymy
z informacją, że kolejna
okazja do wzięcia udziału w maratonie aerobiku
już za rok!
JS
Mikulczyce to dzielnica Zabrza, która od dziesięcioleci odznacza się własną tradycją i tożsamością. Po części bierze się
to stąd, że jeszcze przed wojną
dzielnica funkcjonowała jako
osobne miasteczko. Wiele zasług
dla jej świetności mają na koncie sami mieszkańcy.
I to właśnie z tego powodu
w minionym tygodniu wręczono Laury „Przyjazny dla
Mikulczyc”.
- Laury przyznaje Rada Dzielnicy Mikulczyce, jako wyraz podziękowania za zaangażowanie
na rzecz społeczności lokalnej –
wyjaśnia Magdalena Malinowska z UM Zabrze.
W tym roku nagrody powędrowały na ręce czterech osób
prywatnych i jednej instytucji.
- Pierwsze wyróżnienie odebrała Sandra Halemba, właścicielka restauracji „Pod Wawrzy-
nem”. Kolejne pedagog, plastyk
i animator - Wiesław Darewski.
Małżeństwu Irmgardzie i Norbertowi Klasikom, podziękowano za to, że od wielu lat zgodnie
z tradycją rodzinną pielęgnują
kapliczkę św. Jana Nepomucena
w Mikulczycach. Mieszkający
w Niemczech Johann Hermann
otrzymał Laur za wkład w kompletowanie historii dzielnicy,
pisanie książek i tworzenie filmów. W jego imieniu statuetkę odebrała siostrzenica – relacjonują przebieg uroczystości
urzędnicy.
Rada przyznała także Laur
Honorowy, który odebrał proboszcz parafii św. Teresy, ks.
Piotr Klemens. Tę wyjątkową
nagrodę wręczyła Małgorzata
Mańka-Szulik, prezydent Zabrza, którą Laurem Honorowym nagrodzono w Mikulczycach przed rokiem.
JS
Oprócz poczty głównej z czasem pojawiały się też podległe jej
urzędy pocztowe. Najstarszym
z nich była poczta dworcowa powstała w 1846 roku. Ta też, jak
główna siedziba, wraz z rozwojem miasta zmieniała swoją lokalizację. Około roku 1875 w związku z rosnącymi potrzebami
wybudowano nowy wolnostojący obiekt, który po niedługim
czasie również okazał się zbyt
mały. W latach 1926–1928 wybudowano jeden kompleks, który
tworzyły nowy budynek dworca kolejowego oraz dwupiętrowy
budynek poczty. Pełni on tę funkcję do dnia dzisiejszego.
Pozostałe filie, to uruchomiony 1 kwietnia 1896 r. oddział
w Wójtowej Wsi, a w 1907 r.
w Przezchlebiu, natomiast 1 listopada 1929 r. powstały trzy nowe
filie - nr 4 w Ligocie, nr 5 w Żernikach i oddział w Sośnicy (wszystkie te urzędy dysponowały też
pełnym zakresem usług telegraficzno-telefonicznych). 1 października 1931 r. uruchomiono
filię poczty na rogu ul. Dąbrowskiego i Poniatowskiego. Oprócz
poczty mieściła ona 31 mieszkań
dla urzędników.
Na Cmentarzu Hutniczym,
którym opiekuje się Stowarzyszenie „Gliwickie Metamorfozy” spoczywają: Wilhelmina Beermann
z rodu gliwickich poczmistrzów
Schwürtz oraz pierwszy naczelnik powojennej poczty w Gliwicach – Marian Steciwka.
EMMA – Gliwickie Metamorfozy
Materiały źródłowe:
Die Bahnhof-Postexpedition In Gleiwitz,
Archiwum Państwowe w Gliwicach
Małusecki B., Budowniczy gliwicki
Salomon Lubowski, [w:] Rocznik Muzeum
w Gliwicach, t. XIII, Gliwice 1998
Nietsche B., Geschichte der Stadt Gleiwitz,
Gleiwitz 1886
Schmidt J., Historia gliwickiej poczty;
[w:] Rocznik Muzeum w Gliwicach, t. XIII,
Gliwice 1998
Völkel O., Gleiwitzer Postmeister in der
oesterreichischen Zeit, [w:] Gleiwitzer
Jahrbuch 1927, Gleiwitz 1927