L. Jurevič, Archiunaja kniha

Kol;ki slo= ustupu
<Arxi=naq kniga>, stvoranaq Lqvonam {r]viham, skladaecca
qk-by z trox hastak| adna -- g]ta malavedamyq staronki 'yc;cq
pis;men;nika, raskrytyq a=taram artykula= pra +ladzimera
Dudzickaga, Xvedara Il;lqw]viha, Uladzimera Kliw]viha, Uladzimera
Sqduru-Glybinnaga, Mikolu Vqrbu, {rku Vic;biha na bagatym
arxi=nym matar^qle| aficyjnyx dakum]ntax, manuskryptax -p]rsanal;nyx natatkax, uspaminax, listavan;ni, dze najbol;w po=na
adl[stravalisq padzei hasu, skladanyq =zaemaadnosiny l[dzej,
naziran;ni j razva'an;ni pis;men;nika. Drugaq hastka -- g]ta tvory
ci =ry=ki tvora= pis;men;nika, bol;was;c; das[l; nqvedamyq -- z
manuskrypta=, al;bo i drukavanyq dy ne za=va'anyq hytahami i
krytykaj. Ko'ny raz;dzel <Arxi=naj knigi> zavqrwaecca najbol;w
dakladnaj i po=naj, na s`n;nq, bibliqgrafiqj tvora= pis;men;nika.
Pra vartas;c; i znahnas;c; mastacka-litaraturnyx tvora=,
nap]=na, ska'uc; sva` slova krytyki, das;ledniki pis;men;nickae
spadhyny.
U g]tym karocen;kim ustupnym slove q vykazva[sq ne pra
litaraturnyq qkas;ci apublikavanyx tvora=, a pra gramadskakul;turalqgihny as;pekt dzejnas;ci pis;men;nika= (sa znahnaj dozaj
asabistyx merkavan;nq=). Z nazvanyx u <Arxi=naj knize> mastako= q
by= dobra zna`my z {rkam Vic;biham dy =s`j qgonaj sqm^`j. Veda=
Uladzimera Sqduru i Mikolu Sil;vanoviha, supraco=niha= z; imi. By=
zna`my z Uladzimeram Dudzickim i Xvedaram Il;lqw]viham. I nikoli ne
sustraka=sq z Uladzimeram Kliw]viham.
Dlq mqne, qk i znahnae hastki gramadskix praca=niko= na
]migracyi,
]migracyjnyq
pis;men;niki
byli
a=taryt]tami,
pava'anymi asobami. My hytali ixniq tvory, vykazvali sva`
zaxaplen;ne ci rasharavan;ne. Z; vqlikim zadaval;nen;nem vitali =
ixnqj tvorhas;ci zvarot da belaruskaj nacyqnal;naj gistaryhnaj
t]matyki, katastrofy Belarusi pad bal;wavickim panavan;nem -t]ma=, zabaronenyx = litaratury na bac;ka=whyne.
Ale = ]migracyjnym asqrodz;dzi by= qwh] inwy kryt]ryj,
inwae vymqr]n;ne belaruskaga int]ligenta -- mastaka, pis;men;nika,
navuko=ca, a menavita -- qgonaq gramadskaq dzejnas;c;. Dlq znahnae
hastki belaruskaj
dyqspary g]ty kryt]ryj
by=, badaj,
najgala=nejwym u vyznah]n;ni roli tae ci inwae asoby -- udzel;nika
1
belaruskaga nacyqnal;naga kul;turnaga ruxu. I vos; najhas;cej
menavita z g]taga punktu gled'an;nq, xaj sabe i ne ab^ekty=naga,
maghyma, navat i prymity=naga (inwyq moguc; u'yc; ]pit]t i
<palityzavanaga>), ]migrantami davalasq ac]na pis;men;niku i
farmava=sq qgony vobraz. Ale praz uves; ]migrancki p]ryqd 'yc;cq,
prajwo=wy praz; dzqsqtki j dzqsqtki ]migranckix arganizacyq=,
vyka'u paglqd, wto =se ci, dakladnej, blizu =se ]migranckiq pa]ty
i prazaiki byli = toj ci inwaj stupeni na roznyx ]tapax svajgo
wlqxu i palityhnymi i kul;turna-gramadskimi dzeqhami. Hasta qny
vykonvali rol[ i ruxaviko= nacyqnal;naga ruxu, a litaraturnyq
]migranckiq hasapisy, takiq, qk <Wypwyna>, <Sakavik>, <Wlqxam
"yc;cq>, <Pagonq>, adygrali j vydatnu[ rol[ = kansalidacyi j
vypracavan;ni palityhnaga kirunku dyqspary.
I
vos;,
peragortva[hy
staronki,
tak-by
movic;,
<p]rsanal;naj> hastki <Arxi=nae knigi>, q za=va'y=, wto i
pis;men;niki vyhuvali adnosiny gramadstva da ix, hasta byli
nezadavolenyq dy krytyhnyq da gramadstva. Vel;mi va'nae =
<p]rsanal;naj> hastcy <Arxi=nae knigi> toe, wto asabistyq natatki
i razva'an;ni pis;men;nika=, ixnqq mi'pis;men;nickaq kamunikacyq
vydatna peradae atmasf]ru, u qkoj qny pisali, umovy, u qkix
praxodzila 'yc;c`.
Wmat u ixnix paglqdax
`s;c; supol;naga, typova
pis;men;nickaga padyxodu, ale `s;c; wmat i adroznaga, calkam
asabistaga. Badaj, samae supol;nae dlq tyx, kago Lqvon {r]vih
vybra= u <Arxi=nu[ knigu>, g]ta -- ixnqe mocnae 'adan;ne
stvaryc; newta novae = belaruskaj litaratury. Use qny dobra
=s;vedamlqli, wto qny -- pa-za bac;ka=whynaj, i byli
perakananyq, wto pry bal;waviz;me im pavarotu na radzimu nqma
(pra=dapadobna, perakana=sq = g]tym i +ladzimer Kliw]vih). Ale
qny tvaryli belarusku[ litaraturu, davali qe belaruskamu
gramadstvu. I badaj ci ne =pqrwyn[ = <Arxi=naj knize> padadzenyq
sa wmatlikix pryvatnyx i gramadskix arxiva= paglqdy pis;men;nika=
qk na bac;ka=whynu, tak i na ]migracy[, z; qkoj qny dzqlili l`s.
Bqsspr]hna, wto
<Arxi=naq kniga> Lqvona
{r]viha
z;q=lqecca va'kim ukladam u gistory[ litaratury belaruskaj
]migracyi, as;vqtlqe pa-novamu 'yc;c` i tvorhas;c; w]ragu
pis;men;nika= zame''a i dae das;lednikam novy, cikavy dy vel;mi
kawto=ny matar^ql.
Vita=t Kipel;
2