Tekst / Artykuł

Kronika
311
badane są w bardzo różnych skalach czasowych. Jednak ograniczone zmysły oraz czas życia człowieka
powodują, że długość hydrologicznych serii obserwacyjnych pozwala na percepcję większości zjawisk
hydrologicznych w skalach sezonowej i wieloletniej, a w modelowaniu hydrologicznym naturalna,
krótkookresowa zmienność traktowana jest jako „szum” niewpływający na zmienność długookresową.
Prof. D. Koutsoyiannis przypomniał badania Harolda E. H u r s t a (1880-1978) – brytyjskiego hydrologa, który analizując kilkusetletnie ciągi obserwacyjne stanów wody Nilu, zauważył zależność między
kolejnymi stanami wody (autokorelacja, „pamięć” hydrologiczna). Podkreślając wszechobecność zmian
we wszystkich skalach czasu, prof. D. Koutsoyiannis proponuje, by współcześnie w analizie procesów
naturalnych odejść od dziewiętnostowiecznego statycznego traktowania systemów przyrodniczych
i skupić się na zmienności i niepewności (uncertainty) jako podstawowych cechach; modelowanie
procesów naturalnych powinno mieć charakter deterministyczny i powinno koncentrować się na
eliminacji niepewności.
Zainteresowanych informacjami o Międzynarodowej Asocjacji Nauk Hydrologicznych i impresjami
IAHS z Melbourne zapraszamy do odwiedzenia portalu internetowego Asocjacji, http://iahs.info/.
Joanna Pociask-Karteczka, Zbigniew W. Kundzewicz
III OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA METODYCZNA
PROBLEMATYKA POMIARÓW I OPRACOWAŃ ELEMENTÓW
METEOROLOGICZNYCH
(ZWIERZYNIEC, 26-28 IX 2011)
Głównymi organizatorami konferencji były Zakład Meteorologii i Klimatologii UMCS w Lublinie
i Roztoczański Park Narodowy. Termin konferencji zbiegł się z 60-leciem badań klimatologicznych
w UMCS. Z tej okazji przedstawiciele poszczególnych jednostek przekazali na ręce kierownika Zakładu
Meteorologii i Klimatologii UMCS B. M. K a s z e w s k i e g o listy gratulacyjne.
Konferencje metodyczne dotyczące zagadnień związanych z pomiarami i opracowaniem elementów
meteorologicznych są organizowane przez Zakład Meteorologii i Klimatologii UMCS co 5 lat. Pierwsza odbyła się we wrześniu 2001 r. w Lublinie, druga w czerwcu 2006 r. w Lublinie i Nałęczowie.
Miejscem trzeciej konferencji był Ośrodek Edukacyjno-Muzealny Roztoczańskiego Parku Narodowego w Zwierzyńcu (http://www.roztoczanskipn.pl/oem/oem.html). W konferencji uczestniczyło
ok. 100 osób reprezentujących poszczególne ośrodki uniwersyteckie i naukowo-badawcze. Na konferencji wygłoszono 18 referatów oraz zaprezentowano ponad 50 posterów.
Konferencję otworzyli Dyrektor Roztoczańskiego Parku Narodowego Z. S t r u p i e n i u k i Przewodniczący Komitetu Organizacyjnego Konferencji B. M. Kaszewski. Została przypomniana historia
konferencji organizowanych przez Zakład Meteorologii i Klimatologii UMCS – od konferencji „Klimat
w służbie gospodarki narodowej” (1974 r.) do konferencji metodycznych. Część wypowiedzi
B. M. Kaszewskiego można było potraktować jako wstęp do dyskusji. Została zwrócona uwaga m. in.
na porównywalność danych zgromadzonych wcześniej (uzyskanych metodami tradycyjnymi) i danych
otrzymywanych za pomocą czujników automatycznych. B. M. Kaszewski zauważył, że do rozwiązania
stosunkowo wąskich zagadnień są wykorzystywane nieraz dość wyrafinowane metody i można zastanowić się, jaki jest ich stopień przydatności w klimatologii.
Poszczególne sesje referatowe prowadzili profesorowie (kolejność chronologiczna): K. K ł y s i k ,
T. N i e d ź w i e d ź , J. P a s z y ń s k i , Z. U s t r n u l i J. K o ł o d z i e j . Sesja posterowa została podzielona
na 5 części. Poszczególne części prowadzili: K. M i g a ł a , E. B e d n o r z , K. F o r t u n i a k , D. M a t u s z k o
i M. K e j n a .
Fot. 1. Otwarcie konferencji przez Bogusława M. Kraszewskiego (S. Wereski)
Aktualne informacje dotyczące struktury sieci pomiarowo-obserwacyjnej IMGW przedstawił
R. Bąkowski. Referujący zwrócił uwagę m. in. na stosunkowo nowe metody pomiarowe (przyrządy
automatyczne na stacjach, sieć radarowa POLRAD, rejestracja wyładowań atmosferycznych systemu
PERUN). Zostały wymienione akty prawne, na których opiera się funkcjonowanie Instytutu oraz
podkreślono rolę systemu alertów i ostrzeżeń meteorologicznych. Wśród tych ostatnich zdecydowanie (liczbowo) przeważało zjawisko burzy.
Kilka wystąpień dotyczyło metodyki pomiarów i opracowań bezpośredniego promieniowania
słonecznego i usłonecznienia (T. Niedźwiedź, M. Kejna i J. Uscka-Kowalkowska, D. Matuszko, J. Walawander, Z. Ustrnul i A. Curyło). Na konferencji zaprezentowano metody pomiarów wymiany energii
oraz wymiany dwutlenku węgla (Pracownicy Katedry Meteorologii i Klimatologii Uniwersytetu Łódzkiego), a także pomiarów wymiany metanu (zespół z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu).
Poruszono problematykę pomiarów za pomocą stacji automatycznych (J. Kajewska, D. Limanówka,
Z. Prządka). Przedstawiono metody szacowania całkowitego przychodu wody na przykładzie pomiarów na Szrenicy (M. Błaś i M. Sobik) oraz porównano pomiary opadu za pomocą kilku typów deszczomierzy (M. Malinowska). Różne podejścia do analiz prędkości wiatru zostały zaproponowane przez
zespoły z Uniwersytetu M. Kopernika w Toruniu i z Państwowego Instytutu Badawczego IMGW.
Omówiono metody oceny stopnia zanieczyszczenia powietrza pyłem (E. Krajny i L. Ośródka), zagadnienia pomiarów stężenia radonu (A. Podstawczyńska), możliwość wykorzystania automatycznych
mierników pyłu zawieszonego i opadu (A. Drzeniecka-Osiadacz, T. Sawiński, P. Netzel) oraz wykorzystania kamer do monitoringu zachmurzenia (K. Siwek).
Zwrócono uwagę na różne kryteria wydzielania m. in. dni pogodnych i pochmurnych (E. Żmudzka),
a także na możliwość wykorzystania chmur soczewkowatych jako wskaźnika występowania fali orograficznej (J. Szmyd).
Porównano różne metody interpolacji pola temperatury i podkreślono, że dobór skali barw może
zacierać albo uwypuklać różnice między zastosowanymi metodami (M. Szymanowski, M. Kryza).
Kronika
313
Przedstawiono propozycję klasyfikacji górnych pól wiatru (J. Degirmendžić). Ożywiona dyskusja
toczyła się po wystąpieniu M. Świątek, dotyczącym prób analiz trajektorii wstecznych w dniach,
w których wystąpiły skrajnie wysokie opady w Polsce. H. Ojrzyńska omówiła propozycję kalendarza
cyrkulacji atmosferycznej przy wykorzystaniu systemu GIS GRASS. Problemy związane z cyrkulacją
atmosferyczną były tematem wystąpień P. Piotrowskiego i Z. Ustrnula, a z kryteriami wydzielania
silnych wyżów Z. Bielec-Bąkowskiej.
Prezentowano wybrane metody weryfikacji krótkoterminowych prognoz pogody oparte na modelu
mezoskalowym WRF (M. Rzepa) oraz zastosowanie tego modelu do analizy sytuacji z przekroczeniami
norm zanieczyszczeń powietrza (zespół z Zakładu Klimatologii i Ochrony Atmosfery Uniwersytetu
Wrocławskiego). Omówiono problematykę prognozowania charakterystyk termicznych warstwy granicznej atmosfery (M. Hajto, J. Godłowska i A. M. Tomaszewska) oraz problemy związanych z prognozowaniem warunków atmosferycznych (G. Kołodziej).
Zwrócono uwagę na możliwość zastosowania różnych metod statystycznych (J. Jędruszkiewicz,
J. Wibig, A. Wypych i E. Henek, J. Woyciechowska, M. Zieliński) oraz na przydatność danych z reanaliz (B. Czernecki, K. Jarzyna). Analizowano problematykę wybranych metod badania klimatu miasta
(A. B. Adamczyk, J. Baranowski, A. Bokwa, M. Kuchcik. J. Szmyd) oraz charakteryzowania okresu
wegetacyjnego (K. Bartoszek, B. M. Kaszewski, M. Siłuch).
Omówiono zagadnienia związane z problematyką pomiarów i gromadzenia danych na Polskiej
Stacji Polarnej w Hornsundzie (S. Sikora, K. Migała i in.), z problematyką upałów (M. Bogucka, M.
Kuchcik), parności (Sylwester i Sławomir Werescy) oraz zastosowania wybranych charakterystyk
bioklimatycznych (E. Bednorz i L. Kolendowicz oraz M. Chabior). Prezentowano warunki termiczne
powietrza na wybranych obszarach chronionych (I. Otop i B. Miszczuk oraz K. Szyga-Pluta i M.
Półrolniczak). Zwrócono uwagę na praktyczne zastosowania wyników pomiarów meteorologicznych
(T. Olechwir i K. Kurtz).
Tematyka niektórych wystąpień obejmowała szeroką skalę czasową bądź przestrzenną. Zaprezentowano skale dendrochronologiczne jako podstawę rekonstrukcji elementów meteorologicznych pod
kątem okresu ponad 400-letniego (A. Cedro). Zainteresowania słuchaczy skierował poza naszą planetę
nestor polskich klimatologów J. Paszyński, omawiając metody badań klimatu Marsa.
Zagadnienia poruszane na konferencji zostały podsumowane przez komisję wnioskową, która
pracowała w składzie: T. N i e d ź w i e d ź – przewodniczący, J. W i b i g, E. Ż m u d z k a i M. N o w o s a d.
Zwrócono uwagę na kilka zagadnień. Ogromne liczby danych, dostarczane przy zastosowaniu nowoczesnych technik pomiarowych, wymagają stworzenia systemu ich archiwizacji oraz opracowania
metod analiz dla celów klimatologicznych. Problemem jest porównywanie wyników pomiarowych
uzyskanych za pomocą różnych metod. Istnieją wieloletnie serie pomiarowe, gdzie zmiana metody
z tradycyjnej na automatyczną prowadzi do zaburzenia jednorodności ciągów obserwacyjnych. Podkreślono różnorodność i niespójność kryteriów stosowanych do określania np. dni upalnych czy dni
pochmurnych. Zauważono, że na konferencji zabrakło wystąpień prezentujących możliwości wykorzystania technik satelitarnych w klimatologii. Końcowa uwaga komisji wnioskowej dotyczyła oceny
charakteru wielu wystąpień – prezentowano wyniki badań przy zbyt pobieżnym potraktowaniu zastosowanych metod, a zgodnie z założeniami konferencji to właśnie problemy metodyczne powinny być
wyeksponowane.
W dyskusji końcowej Z. Ustrnul zauważył, że zmiana systemów pomiarowych wymusza nowe
standardy.
Pierwszego dnia konferencji, po zakończeniu obrad plenarnych, odbyły się sesje terenowe przygotowane przez Roztoczański Park Narodowy. Uczestnicy konferencji poznali m. in. problematykę
prezentowaną na wystawach w Ośrodku Edukacyjno-Muzealnym Parku oraz ścieżkę przyrodniczą „Na
Bukową Górę” (http://www.roztoczanskipn.pl/turystyka/bukowa.html).
Trzeciego dnia konferencji odbyła się sesja terenowa po Roztoczu Południowym. W programie
zapoznano się m. in. ze ścieżką przyrodniczą prowadzącą przez Jaworowski Park Narodowy, zwiedzono
cerkiew Świętego Ducha z 1502 r. w Potyliczu oraz zabytki Żółkwi.
314
Kronika
Fot. 2. Uczestnicy konferencji w Krechowie k. Żółkwi (A. Gluza)
Warto podkreślić duże zaangażowanie w prace organizacyjne wielu osób, m. in. Sekretarza Konferencji K. S i w k a i Zastępcy Dyrektora Roztoczańskiego Parku Narodowego – T. G r a b o w s k i e g o .
Spotkanie w Zwierzyńcu było możliwością dyskusji nad prezentowanymi zagadnieniami (zapewnienie możliwości dyskusji, w szczególności dyskusji końcowej, było jednym z priorytetów przy organizowaniu tej konferencji). Zarówno wymiana informacji między przedstawicielami poszczególnych
ośrodków naukowych w Polsce, jak też otrzymanie informacji zwrotnych przez osoby prezentujące
referaty i postery było celami konferencji i – zdaniem organizatorów – cele te zostały spełnione.
Organizatorzy mają nadzieję, że konferencja umożliwiła wymianę doświadczeń i poglądów między przedstawicielami poszczególnych ośrodków naukowych w Polsce.
Marek Nowosad