plik PDF - Uniwersytet Opolski

Strategia konsultacji w projektowaniu
internetowych giełd powszechnej przedsiębiorczości
Edward Bryniarskii, Teresa Izabela Bryniarskaii
Wstęp
Na świecie, w ostatnim dziesięcioleciu, coraz większą wagę przywiązuje się do takiego przygotowania
informatycznego nauczycieli, które będzie determinowało efektywność ich działalności doradczoprzewodniczej w procesie dydaktycznym, obejmującym kształcenie/ szkolenie ustawiczne, poprzez
wykorzystanie strategii konsultacji (Popkin 1994)iii Działalność ta składa się z następujących trzech procesów
pomocniczych: (a) doradztwa, (b) współdziałania (koordynacji) oraz (c) konsultacji. Konsultację definiuje się
jako „proces kooperacji, w którym doradca-konsultant nie tylko asystuje w myślowym rozwiązywaniu
problemów, ale takŜe ma wpływ na efektywną pracę” osób uczestniczących w tym procesie (American School
Counselor Association, 1990, s.1)iv. Interwencje konsultanta w procesie konsultacji powinny być efektywne,
skuteczne i prowadzić do rozwiązywania problemów. Strategia konsultacji jest takim sposobem studiowania,
czy pozyskiwania przez człowieka wiedzy i umiejętności, który ogniskuje się na efektywniejszym doradzaniu
mu i przewodzeniu przez konsultanta w tak rozumianym procesie dydaktycznym. W tym sensie strategia
konsultacji moŜe być realizowana indywidualnie lub w grupie, w bezpośrednim kontakcie lub zdalnie (w klasie,
listownie, telefonicznie, drogą Internetu).w procesie kształcenia ustawicznegov
W okresie ostatnich lat Unia Europejska oraz inne instytucje takie jak Bank Światowy aktywnie
działały na polu promowania rozwoju kierunków polityki dotyczących rozwoju systemów uczenia się przez całe
Ŝycie dla wszystkich. Ministrowie Edukacji krajów członkowskich OECD – organizacji do której naleŜy takŜe
Polska - przyjęli system uczenia się przez całe Ŝycie za odpowiednią strategię rozwoju oświaty i systemów
kształcenia i szkolenia w krajach rozwiniętych. Organizacji OECD powierzono „przeprowadzenie analizy i
badania nowych form nauczania i uczenia się, odpowiednich dla wymagań osób dorosłych zatrudnionych,
bezrobotnych czy teŜ tych, którzy odeszli z rynku pracy.” Badania potwierdziły pojawienie się negatywnych
skutków na rynku pracy, wynikających z braku dostępu do moŜliwości uczenia się przez całe Ŝycie oraz
potwierdziły „konieczność zapewnienia by moŜliwości uczenia się przez całe Ŝycie były dostępne wszystkim
osobom w wieku produkcyjnym by podnieść i utrzymać na trwałe moŜliwości ich zatrudnienia.” Raport
„Modernizacja kształcenia ustawicznego i kształcenia dorosłych w Polsce, jako integralnych części uczenia się
przez całe Ŝycie”, opracowany w 2002 r. dla Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu, dostosowuje wyniki
badań przeprowadzonych przez OECD do realiów Polski. Jednym z kierunków realizacji
zadań
przedstawionych w raporcie jest wykorzystanie Internetu do kształceni/ szkolenia ustawicznego. Celem
niniejszej pracy jest przedstawienie załoŜeń projektowych, słuŜących wykorzystaniu Internetu do kształcenia
ustawicznego poprzez realizację strategii konsultacji.
Proces dydaktyczny jako proces gospodarczy
Do dostawców usług w obszarze kształcenia/ szkolenia ustawicznego zalicza się: (1) szkoły dla
dorosłych i szkoły wyŜsze, (2) publiczne centra kształcenia ustawicznego oraz praktycznego, (3) niepubliczne,
niedochodowe instytucje szkoleniowe, w tym tzw. osoby prawne (stowarzyszenia, fundacje, spółki, spółdzielnie
itp.) oraz firmy czysto prywatne (podmioty jednoosobowe prowadzące działalność gospodarczą).
Wykorzystywanie w edukacji dorosłych technologii informacyjnej
wymusza traktowanie
współczesnych placówek kształcenia na równi z podmiotami prowadzącymi działalność gospodarczą, w
procesie której kształtują się (wytwarzane są) i wykorzystywane są (udostępniane są) umiejętności niezbędne
człowiekowi w Ŝyciu dorosłym, tj. kształtowane są róŜnorakie kwalifikacje. Współcześnie oznacza to
przygotowywanie człowieka do bycia przedsiębiorczym, tak aby potrafił działać w gospodarce rynkowej jako
człowiek sprzedający swoje kwalifikacje, a nie jako człowiek pracy sprzedający jedynie swoją pracę na rynku
pracy. Proces dydaktyczny jest więc działalnością gospodarczą wytwarzającą zasoby kwalifikacji niezbędne dla
obecnej i przyszłej gospodarki rynkowej. Proces ten odbywa się w ramach systemu komunikacji pomiędzy
nauczycielami a uczniami. Istotą działania tego systemu w placówce kształcenia jest to, Ŝe nauczyciel jest
ekspertem-przewodnikiem po świecie wiedzy i umiejętności, który zarządza procesem dydaktycznym
realizowanym przez uczniówvi. W celu sprawnego zarządzania, nauczyciel stosuje takie metody jak:
1
planowanie, organizowanie, motywowanie i kontrolę - moŜe tu korzystać z całego dorobku teorii
organizacji i zarządzaniavii. Zespół umiejętności, do kształtowania którego się dąŜy w procesie dydaktycznym
nazywamy jego celami, a zasady (prawidła), zgodnie z którymi działa - zasadami dydaktycznymi. Cele
realizowane są poprzez ustalanie kierunków działalności dydaktycznej, a zasady poprzez wykonywanie
zadań dydaktycznych.
Na proces dydaktyczny w placówce kształcenia ustawicznego składają się cztery procesy, wzajemnie
powiązane i realizowane zazwyczaj równolegle:
• nauczanie - kierowany przez nauczyciela, zgodnie z celami i zasadami dydaktycznymi, proces nabywania
przez ucznia wiedzy rozumianej jako zespół umiejętności świadomego
korzystania w określonym
porządku ze wcześniej nabytych umiejętności,
• uczenie się - uwarunkowana przez placówkę kształcenia aktywność ucznia prowadząca do kształtowania się
określonych umiejętności,
• kształcenie - wpływ placówki kształcenia i otoczenia na kształtowanie się określonych umiejętności,
• wychowanie - kształtowanie przez placówkę najbardziej wartościowych dla ucznia w przyszłości, w
jego dorosłym Ŝyciu, umiejętności korzystania z dorobku kultury i udziału w procesach kulturotwórczych.
Wymienionym składnikom procesu dydaktycznego odpowiadają pewne cele i zasady (np. cele nauczania,
zasady nauczania), a te realizowane są poprzez
ustalanie
pewnych
kierunków działalności i
wykonywanie pewnych zadań dydaktycznych.
W zaleŜności od realizacji któregoś z wymienionych składników procesu dydaktycznego nauczyciel
pełni inną rolę. W procesie nauczania jest ekspertem, w procesie uczenia się – mentorem, kształcenia –
trenerem, a wychowania – terapeutą. Współcześnie z realizacją wymienionych ról w kształceniu ustawicznym
związane są takie dziedziny usług jak coaching i mentoringviii
Internotowe giełdy powszechnej przedsiębiorczości
Ekonomiści coraz częściej głoszą pogląd, Ŝe w najbliŜszych dziesięcioleciach rynek pracy (pracy
najemnej) będzie zanikał, a gigantyczny wzrost bezrobocia wymusi szybkie kształtowanie się rynku
powszechnej przedsiębiorczości, tj. praca najemna będzie wypierana przez samozatrudnienie. Rynek
powszechnej przedsiębiorczości to taki, na którym sprzedaje się i kupuje nie pracę, lecz umiejętności i
kwalifikacje. Zrozumiałe jest więc, Ŝe juŜ obecnie naleŜy przygotować instrumenty i mechanizmy kształcenia
ustawicznego, umoŜliwiające wytwarzanie kwalifikacji oraz rynkowe określenie ich wartości, a takŜe popytu i
podaŜy na nie. Do takich instrumentów gospodarki rynkowej naleŜy zaliczyć internetowe giełdy powszechnej
przedsiębiorczości (Bryniarska 2003)ix – są to witryny internetowe prowadzące konsultacje, w ramach
których inicjuje się tworzenie nowych kwalifikacji oraz odbywa się wycena przeciętnych umiejętności i
kwalifikacji i ofert kooperacji zgłaszanych na giełdę. Giełda jest teŜ miejscem zawierania kontraktów pomiędzy
ludźmi przedsiębiorczymi, tj. przedsiębiorcami. Na giełdzie dochodzi do negocjowania i podpisywania umów
kooperacyjnych – kontraktów. Cena kooperacyjna wykorzystywania danych umiejętności i kwalifikacji oraz
wysokość kontraktu są negocjowane podczas zawierania kontraktu. Głównym celem giełdy jest zarządzanie
rynkiem powszechnej przedsiębiorczości polegające na 1) przyjmowaniu ofert, udostępnianiu (wydawnictwa
reklamowe, tablice ogłoszeń, własne strony WWW itp.), poprzez dostępne w ramach witryny bazy danych,
niezbędnych do prowadzenia negocjacji informacji, 2) koordynowaniu procesów wchodzenia w kooperację,
inicjowanie negocjacji oraz kontrolowanie podpisywanych kontraktów, 3) współpracy z bankami
spółdzielczymi w celu obrotu papierami wartościowymi dokumentującymi dokonanie transakcji. ZałoŜycielami
i udziałowcami giełdy powinny być samorządy lokalne, banki spółdzielcze, spółdzielcze kasy
oszczędnościowo-kredytowe (SKOK), fundacje i agencje. Opłaty za korzystanie z usług giełdy są pobierane
przez giełdę na zasadach przyjętych w tym względzie na rynku powszechnej przedsiębiorczości: gotówka,
weksel, bon rentierski. Zasady te powinny być korzystne dla wszystkich uŜytkowników rynku.
Postulowana wyŜej giełda propaguje wśród uŜytkowników rynku powszechnej przedsiębiorczości
następujące zasady przedsiębiorczości edukacyjnej: karta pracy, jak i świadectwo pracy musi zawierać
wyszczególnienie wszystkich czynności, które zatrudniony (świadczący usługi) potrafi wykonywać oraz
wyszczególnienie tego, co nauczył się wykonywać w procesie wytwarzania produktów w okresie zatrudnienia.
Tylko dokumentacja prac, które zatrudniany potrafi wykonywać, charakteryzuje jego kwalifikacje (wiedzę i
umiejętności wykorzystywania środków gospodarowania, np. nowoczesnych urządzeń, obsługi programów
komputerowych, korzystanie ze środków chemicznych itp.), będące podstawą wyceny usługi. Umiejętności i
kwalifikacje wyuczone podczas wykonywania pracy podlegają amortyzacji, o którą w dalszym ciągu powiększa
2
się cenę usługi. Po całkowitym spłaceniu („zamortyzowaniu się”) wyuczonych kwalifikacji, dołączane one są
do listy będącej podstawą wyceny usługi. Człowiek, który nie sprzedaje swoich kwalifikacji, moŜe wykonywać
tylko pracę prostą (na poziomie szkoły podstawowej), sprzedaje więc swoją pracę. Do wyceny kwalifikacji
mogą być wykorzystane niektóre metody wartościowania stanowisk pracy i strategie wynagrodzeń znane w
literaturze ekonomicznejx.
Portal edukacyjny „KONSULTACJE „
W Instytucie Matematyki i Informatyki Uniwersytetu Opolskiego, przy współudziale studentów-dyplomantów,
trwają prace nad realizacją projektu portalu edukacyjnego „KONSULTACJE”. Zawiera on oprogramowanie
pozwalające na stworzenie centralnego środowiska informatyczno-dydaktycznego do realizacji wszelkich
działań związanych z prowadzeniem konsultacji na odległość w ramach systemów synchronicznego i
asynchronicznego nauczania na odległość.
Jakie są cele i zakres funkcjonalny portalu?
Główne cele dydaktyczne wykorzystania portalu:
I.
Prowadzenie dyskursu dydaktycznego
II.
Nauczanie ekspertowe
III.
Realizacja strategii klient-agent-serwer (wykorzystanie oprogramowania i z korzystanie sieci
uczelnianej)
IV.
Dostęp do biblioteki: baz danych, baz wiedzy, oprogramowania, materiałów dydaktycznych,
programów i gier edukacyjnych
V.
Giełda kompetencji wspierających powszechną przedsiębiorczość
Zakres funkcjonalny portalu:
A. Moduł studenta (osoby korzystającej z konsultacji)
B. Moduł nauczyciela
C. Moduł administratora
D. Moduł publiczny
Wymagane cechy portalu moŜna określić następującoxi:
Charakterystyka poprawnej konstrukcji portalu edukacyjnego (PE) z punktu widzenia korzystającego z
konsultacji:
PE powinien posiadać bazę danych, zawierającą wszystkie usługi oferowane podczas konsultacji na
odległość. KaŜda z usług winna zawierać tytuł, krótki opis, mechanizm dostępu, wymagania stawiane
korzystającym z usługi, czas usługi, w którym ona jest dostępna, koszt rejestracji na konsultacje (dotyczy
niektórych usług publicznych), zasady zakończenia konsultacji.
PE umoŜliwia uŜytkownikom portalu zarejestrowanie się, kalendarz rejestracji, opis procedur
rejetracyjnych, sposób uzyskania pomocy administracyjnej, koszty, procedurę oneline opłaty.
PE umoŜliwia utworzenie prywatnych stron WWW, zawierających informacje o wynikach konsultacji w
której uczestniczyli (np. lista błędów przez nich popełnionych, wynik kompilacji programu napisanego
przez nich w obsłudze klient-serwer), o przedmiotach które studiują, o uzyskanych zaliczeniach, wynikach
testów kompetencji, planach dalszych kursów, uwarunkowaniach i koniecznościach, itp.
PE umoŜliwia uŜytkownikom zaaranŜowanie wirtualnych konsultacji w grupie, spotkania w Internecie,
synchroniczną i asynchroniczną dyskusję, prezentacje z uŜyciem standardowych programów (np. Power
Point), wykonywanie symulacji oraz korzystanie z programów ekspertowych,
PE posiada BIBLIOTEKĘ, w której jest dostęp do oprogramowania, programów, algorytmów, materiałów
dydaktycznych i pomocniczych, zarejestrowanych w standardowym formacie ( np. pdf).
PE posiada dostęp do katalogów i baz bibliotek oraz do sklepów internetowych z moŜliwością zakupu
przez uŜytkowników ksiąŜek i materiałów pomocniczych.
PE tworzy strony WWW dla uŜytkowników na tematy związane ze kształceniem, podające wiadomości na
rozmaite tematy, tworzy dodatkowe forum dyskusyjne dla społeczności uŜytkowników portalu.
PE udostępnia bazę danych o kompetencjach wspierających powszechną przedsiębiorczość.
3
Cechy PE dla nauczycieli-konsultantów
Konsultantom w trakcie prowadzenia konsultacji z uŜyciem PE umoŜliwia się komunikowanie się z
uŜytkownikami platformy, wysyłanie i odbiór za pomocą poczty elektronicznej: zadań (odpowiedzi),
rozwiązań i wyników testów kompetencji, a takŜe zapewnienie opieki i przekazywanie wskazówek .
PE zapewnia wykładowcom indywidualną przestrzeń pracy, prowadzenie korespondencji, notatek i
spostrzeŜeń, dostęp do informacji.
PE powinien dysponować narzędziami pomocowymi w tworzeniu materiałów dydaktycznych w jednolitym
standardzie, a takŜe doskonalenie materiałów juŜ opracowanych.
PE zapewnia dostęp do materiałów konferencyjnych i publikacji prezentujących stan i kierunki rozwoju
wiedzy oraz narzędzi w zakresie kształcenia ustawicznego na odległość.
Cechy PE dla administratora
MoŜliwość sprawnego zarządzania: dostępnością portalu, współdziałaniem uŜytkowników, trwałością
działania bez względu na zmiany technologiczne i edukacyjne,
Zdolność do wielokrotnego wykorzystywania stworzonych systemów edukacyjnych (kursów, systemów
ekpertowych, biblioteki) z wieloma aplikacjami w wielu miejscach i róŜnorodnych sytuacjach,
Modyfikowalność i zdolność do rozbudowy – budowa platformy oparta na uniwersalnej konstrukcji okien w
witrynach internetowych; kaŜde z okien realizuje pięć głównych celi dydaktycznych w czterech
wyróŜnionych zakresach funkcjonalnych – modułach,
MoŜliwość dołączania programów typu agent obsługujących strategie klient-agent-serwer wykorzystania
oprogramowania dostępnego w sieci uczelnianej (np. podanie wyniku kompilacji programu, czy obliczeń)
Cechy PE dla modułu publicznego
Na głównej stronie platformy wydzielony jest moduł ściśle określający prawa niepełnoprawnych
uŜytkowników do korzystanie z wybranych funkcji platformy.
Platforma umoŜliwia rejestrację uŜytkowników nie będących zarejestrowanymi a pragnących skorzystać z
wybranych funkcji konsultacji
MoŜliwość zamieszczania informacji dostępnych publicznie w Internecie
W czterech modułach funkcjonalnych portalu dostępne są następujące standardowe funkcje:
1) Dyskurs dydaktyczny
a) notatnik,
b) komunikacja z innymi - e-mail, CHAT, forum dyskusyjne, FAQ,
c) Prowadzone przedmioty - lista korzystających z konsultacji, terminarz, bieŜąca dokumentacja procesu
dydaktycznego oraz konsultacji, raporty, statystyka konsultacji
2) Nauczanie ekspertowe – zarządzanie plikami na odległość
3) Strategie klient-agent-serwer – zarządzanie plikami na odległość
4) Biblioteka – zarządzanie plikami na odległość
Projekt portalu „KONSULTACJE” dostosowany jest do potrzeb tworzenia internetowej giełdy powszechnej
przedsiębiorczości, co znacznie obniŜa koszty jego realizacji w porównaniu z ceną i kosztami dostosowania
dostępnych na rynku oprogramowania portali edukacyjnych. Projekt ten wzbudza zainteresowanie władz
Opolszczyzny i organizacji pozarządowych (na II Giełdzie Innowacji 2004 r. zdobył Puchar Wojewody
Opolskiego) xiii moŜe zostać w przyszłości włączony do projektów funduszy strukturalnych.
i
dr Edward Bryniarski – Uniwersytet Opolski, Instytut Matematyki i Informatyki, Zakład Informatyki
Stosowanej, [email protected]
ii
dr Teresa Izabela Bryniarska – Uniwersytet Opolski, Wydział Ekonomiczny, Katedra Finansów i Rachunkowości,
[email protected]
iii
Michael H. Popkin, Active Teaching, Maritt, GA: Active Parenting Publishers, 1994
iv
Michael H. Popkin, Active Teaching, Maritt, GA: Active Parenting Publishers, 1994
v
Wprowadzenie do badań nad pozyskiwaniem przez nauczycieli kompetencji doradcy-konsultanta moŜna znaleźć w:
Patricia S. Otwell, Counselor-led Staff Development: An Efficient Approach to Teacher Consultation,
www.activeparenting.com/resrc_AT.htm (2.07.2004)
4
vi
E. Bryniarski, Nauczanie ekspertowe na odległość, w: Informatyczne przygotowanie nauczycieli. Kształcenie zadalne,
uwarunkowania , bariery, prognozy, red. J. Migdałek, B. Kędzierska, Wyd. Rabid, Kraków 2003, s.233-253.
vii
H. Bieniok i Zespół, Metody sprawnego zarządzania, planowanie, organizowanie, motywowanie, kontrola, „Placet”,
Warszawa 1997
viii
E. Parsloe, M. Wray, Trener i mentor, udział coachingu i mentoringu w doskonaleniu procesu uczenia się, Oficyna
Ekonomiczna, tłum. I. Posiadło, Kraków 2002.
ix
T. I. Bryniarska, Banki spółdzielcze w gospodarce rynkowej, SGH, Warszawa 2003, s. 39-42
x
F. Poels, Wartościowanie stanowisk pracy i strategie wynagrodzeń, Oficyna Ekonomiczna, tłum. W. Biliński, Kraków
2000
xi
por. S. Juszczyk, Edukacja na odległość. Kodyfikacja pojęć, reguł i procesów, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń
2002
xii
E. Bryniarski, Projekt innowacyjnego portalu edukacyjnego „KONSULTACJE” , II Giełda Innowacji, Opole,2004, I
miejsce w dziedzinie innowacje edukacyjnej, Puchar Wojewody Opolskiego.
5